Một nhóm sinh viên năm cuối tranh luận với nhau về lẽ sống ở đời .
– Theo tôi, chỉ có người giỏi mới biết người khác giỏi .
– Hoàn toàn đúng, tôi tán thành.
Một bạn đeo kính cận thị nặng, đứng lên hào hứng lý giải :
– Này nhé, như tôi đây học đánh ghi-ta 4 năm rồi, nát cả ngón tay mà nghe chẳng khác gì tiếng thợ bật bông thời xưa. Khi nghe những tay điêu luyện múa 10 ngón tay trên phím đàn mới thấy đáng kính, đáng phục. Tức là phải ghi nhận, phải giỏi cái trình độ nào mới biết được cái giỏi của người khác. Còn bọn “ gà mờ ” thì cái gì cũng tưởng làm được, nhưng hóa ra chẳng biết cái gì cả .
Thế rồi nhiều ví dụ đưa ra để chứng tỏ cái định đề triết học “ Chỉ có người giỏi mới biết người khác giỏi ” thấy rõ trong những ngành kỹ thuật như vi tính, thông tin mạng, kỹ thuật số và những ngành sâu xa khác … Nhìn chung mọi người tham gia đều thống nhất với định đề này .
Nhưng sang đến phần tranh luận thứ hai về lẽ sống ở đời là “ Chỉ có người tốt mới biết người khác tốt ” thì xem ra không khí có vẻ như chững lại, không dễ nhất trí như phần đàm đạo trước .
– Theo tôi, cái khó ở chỗ thế nào là “ người tốt ” và “ người khác tốt ” ? Ai dám nhận mình là người tốt ? Ai dám nhìn nhận người khác là tốt hay xấu ?
– Thế chả nhẽ đành chịu à ?
– Có cách, có cách. “ Cứ từ từ thì khoai sẽ nhừ ” .
Theo Từ điển tiếng Việt trang 934 thì: “Tốt là: 1/ Có phẩm chất, chất lượng cao hơn mức bình thường. Thí dụ: giấy tốt, vải tốt, văn hay chữ tốt, tốt gỗ hơn tốt nước sơn, “Xấu người đẹp nết, còn hơn đẹp người” (ca dao). 2/ Có những biểu hiện đáng quý về tư cách, đạo đức, hành vi, quan hệ được mọi người đánh giá cao. Thí dụ: gương người tốt việc tốt, người bạn tốt. 3/ Vừa ý, không có gì làm cho phải phàn nàn. Thí dụ: kết quả tốt, máy chạy tốt, đoàn kết tốt. 4/ Thuận lợi, có khả năng mang lại nhiều điều hay. Thí dụ: thời tiết tốt, bệnh có tiến triển tốt”.
Qua gợi ý của Từ điển tiếng Việt, ta thuận tiện đặt ra những câu hỏi sau đây :
– “ Tốt gỗ hơn tốt nước sơn ”. Đúng. Nhưng làm thế nào biết được chất gỗ đã được sơn, phủ lòe loẹt bên ngoài thì bên trong chất lượng ra làm sao, còn tốt hay đã sắp mục rồi ? Chẳng ai dám chắc điều gì .
– Người xưa thường dạy : Họa hổ, họa hình nan họa cốt / Tri nhân tri diện bất tri tâm ( tạm dịch : vẽ con hổ chỉ vẽ được cái hình dáng bên ngoài của nó, chứ ai biết được cái bộ xương của nó ra làm sao. Nhìn vào một con người chỉ hoàn toàn có thể biết được hình thức bên ngoài của họ, chứ có ai biết được lòng dạ họ thế nào ) .
Thành ra nói như câu ca dao “ Xấu người đẹp nết, còn hơn đẹp người ” cũng không rõ nghĩa cho lắm. Có thí sinh thi hoa khôi lý luận rằng : “ Thế nhỡ có người đẹp cả người, đẹp cả nết thì sao ? Hoặc có người xấu cả người, xấu cả nết thì sao ? ” … Lý luận này đã từng làm Ban Giám khảo phải lúng túng ! Lý luận này cũng khiến tổng thể tất cả chúng ta phải lúng túng vì nó chạm vào yếu tố hóc búa nhất trong triết học, trong luân lý giáo dục, trong cách học làm người. Vấn đề đó là : trong một con người có cả cái xấu có cả cái tốt xen kẽ, giữa bên ngoài ( hình thức ) và nội dung bên trong ( thực chất ) cũng lắm khi thống nhất, cũng lắm khi xích míc. Ấy thế mới khó, mới yên cầu phải học, học nữa, học mãi mới nhận ra được .
Trong thực tiễn đời sống, những người tốt bụng, những người lương thiện thường bí mật làm việc tốt để góp phần cho xã hội. Những việc làm của họ thường rất đơn thuần, rất đời thường nhưng đem lại niềm hạnh phúc, đem lại niềm vui, niềm tin cho người khác. Một tiếng giầy êm nhẹ của người bác sĩ đi đến sát giường bệnh, âu yếm nắm tay, nhẹ nhàng thăm hỏi động viên thân tình người bệnh cũng đã làm vơi nhẹ bao nỗi đau đớn, lo âu, có khi nhờ sự tin cậy vào người thầy thuốc mà người bệnh đã giảm nhẹ cơn sốt, giảm nhẹ cơn đau. Những việc làm vừa kể trên của người bác sĩ đã chứng tỏ ông là người tốt, đã xoa dịu nỗi đau của một đồng loại, của một đồng bào. Rồi những việc làm bí mật, lặng lẽ của anh công an đi tuần đêm hôm để giữ yên giấc ngủ cho tất cả chúng ta, chị công nhân quét rác đêm hôm để làm cho thành phố thật sạch lúc ban mai … Chao ôi, có biết bao tấm gương tốt đẹp của bao con người vô danh. Chính nhờ có họ mà xã hội ngày càng tăng trưởng, ngày càng giầu mạnh. Chính nhờ có lòng tốt của họ mà con người có lòng tin vào đời sống, vào ngày ngày hôm nay, vào ngày mai, vào tương lai. Đúng như nhà hiền triết người Anh – Francis Bacon ( 1561 – 1626 ) đã khẳng định chắc chắn : “ Lòng tốt, không hề chối cãi được, là một đức tính đứng đầu trong mọi đức tính ” ( La bonté est incontestablement la première de toutes les vertus ). Những người tốt đang làm những việc tốt một cách thầm lặng, thầm lặng dâng hiến, thầm lặng tạo niềm vui cho người khác. Những người tốt này, những người tử tế này làm việc tốt một cách bí mật, không muốn cho ai biết. Vì sao thế ? Chính vì họ là những người thực sự lương thiện, thực sự thấm nhuần triết lý cổ học Đông phương “ Thiện dục nhân kiến, bất thị chân thiện ” ( tạm dịch là : Làm việc thiện mà để cho người khác biết thì không còn là việc thiện nữa ). Cao quý thay cho bao nhiêu tấm lòng thiện nguyện mà không muốn lộ ra, không muốn cho người khác biết. Vấn đề ở chỗ là những người làm công tác làm việc truyền thông online phải chịu khó đi sâu đi sát để phát hiện ra những tấm gương người tốt việc tốt để nhân rộng trong xã hội, làm gương cho thế hệ trẻ khi mà xã hội đang có nhiều sự cám dỗ của đồng xu tiền, của vật chất .
Điều rất đáng mừng là trên những phương tiện đi lại truyền thông online như những đài truyền hình, đài truyền thanh, những tờ báo giấy, những báo mạng … hàng ngày đều đưa tin về những tấm gương người tốt việc tốt. Đây là những tín hiệu vui cho một xã hôi đang tăng trưởng, đang tiến lên. Chính những phóng viên báo chí, những cộng tác viên là những người tốt bụng, tốt tính, hay làm điều tốt, hay làm điều thiện nên họ mới có cái hứng thú đi tìm những người tốt, những việc tốt trong những giới, những ngành, những tỉnh, thành phố trên khắp quốc gia ta. Họ đã góp công tạo ra một vườn hoa quý, vườn hoa đẹp nhờ phát hiện ra được những bông hoa đẹp ở khắp mọi miền Tổ quốc. Nhiều nhà báo, nhà văn, cộng tác viên đã được Nhà nước khen thưởng xứng danh vì những phát hiện của họ trong công cuộc kiến thiết xây dựng quốc gia. Đúng như Bác Hồ đã nói : “ Mỗi người tốt, mỗi việc tốt là một bông hoa đẹp. Cả quốc gia ta là một vườn hoa đẹp ”. Việc phát hiện ra, nhân rộng ra những nổi bật tiên tiến và phát triển ấy là một việc làm thầm lặng nhưng thực sự quan trọng và thiết yếu trong mọi quá trình của công cuộc kiến thiết xây dựng quốc gia .
Nên nhớ mãi câu nói sau đây của triết gia Bulwer Lytton (1803-1873): “Một con tim nhân từ còn quý giá hơn ngàn bộ não trong thế gian” (A good heart is better than all the heads in the world).
Nên nhớ mãi câu nói của Đại Thi hào Nước Ta – Nguyễn Du ( 1765 – 1820 ) đã được UNESCO công nhận là Danh nhân Văn hóa Thế giới : “ Thiện căn ở tại lòng ta / Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài ” .
Thì ra từ Đông sang Tây, từ Cổ chí Kim, ở đâu chữ Tâm, lòng tốt, lòng thiện, lòng thương người, lòng trắc ẩn cũng là những viên ngọc quý không gì sánh nổi. Việc ta tìm ra những người tốt việc tốt để ca tụng, để làm gương cho người khác là việc nên làm, đáng làm. Ta phải thán phục, ta phải biết ơn, ta phải ham muốn học theo người tốt, làm theo người tốt thì ta mới tập trung chuyên sâu tư tưởng, bỏ công bỏ sức để phát hiện, để tìm ra những viên ngọc quý ấy cho đời .
Ước mong xã hội tất cả chúng ta ngày càng có nhiều người tốt để phát hiện ra, nhân rộng ra những tấm gương tốt trong đời sống, trong lao động góp sức và bảo vệ Tổ quốc .
