Ngày nay người ta thường dùng những khái niệm khác đi kèm làm rõ nghĩa thêm như “ thiện nguyện ”, “ tâm nguyện ”, tức thao tác trọn vẹn xuất phát từ “ tâm ý ”, không có sự ảnh hưởng tác động ép buộc từ bên ngoài .Hầu hết những tôn giáo lớn đều dùng ý cơ bản của khái niệm này, câu chữ hoàn toàn có thể khác nhưng gặp nhau về ý niệm chung. Kitô giáo gọi là “ bác ái ” ( tức lòng yêu thương rộng khắp mọi người ). Chúa Giê Su dạy : “ Ngươi hãy yêu người thân thiện như chính mình ” và “ Phước cho những kẻ hay thương xót, vì sẽ được thương xót ! ”. Do Thái giáo coi việc từ thiện là việc phải làm .Khái niệm “ công bình ” ( Tzedakah ) chỉ những việc giúp người đúng đắn và hài hòa và hợp lý. Ai cũng tự nguyện góp phần tài lộc, thời hạn và nguồn lực ( cả vật chất và ý thức ) để giúp những người nghèo, coi đó là những việc “ đáng làm ” nhất. Luật Torah nhu yếu 10 % thu nhập của một người Do Thái ( không kể giàu nghèo ) phải được dành cho “ việc công bình ” .
Hồi giáo có khái niệm “Zakat” (từ thiện) yêu cầu mỗi tín đồ tặng ít nhất 2,5% phần thu nhập/ năm của mình cho người cơ nhỡ. Phật giáo có khái niệm “bố thí” (“bố” nghĩa là phát ra khắp nơi; “thí” là giúp, là cho). Phật giáo nguyên thủy coi bố thí đối trọng với dục vọng, ích kỷ, tham lam. Theo Đại thừa, bố thí là lòng từ bi dẫn dắt chúng sinh đến giác ngộ.
 |
| Phật dạy: Cứu mạng chúng sinh và thực hành bố thí!
|
Ngày nay hầu hết mọi nghiên cứu và điều tra hiểu “ từ thiện ” là những hành vi trợ giúp, san sẻ với người có thực trạng khó khăn vất vả xuất phát từ tấm lòng nhân ái. Văn hóa từ thiện ở bất kỳ đâu cũng nhấn vào “ cách cho quý hơn của cho ” ( cũng là một ngạn ngữ của người Việt ). Người ta thường kể lại câu truyện của nhà văn L. Tônxtôi để nhắc nhở nhau khi làm “ từ thiện ”. Thuở Tônxtôi lên 5 tuổi, cha của ông ( là một quý tộc ) thường nhu yếu con mình cầm những đồng bạc lẻ bằng cả hai tay để đưa cho người ăn mày già .
Người ta cũng hay nhắc tới những “ tấm gương ” từ thiện lớn trên quốc tế như là cách lôi kéo, cổ vũ nhau. Đó là triệu phú Buffett cùng với Bill Gates lập ra quỹ “ The Giving Pledge ” lôi kéo những cá thể phong phú quyên góp hầu hết gia tài vào tổ chức triển khai từ thiện. Riêng Buffett đã quyên góp được 25,5 tỷ USD. Quỹ Bill và Melinda Gates đã hỗ trợ vốn hàng tỷ USD để tăng trưởng những loại thuốc chống lại HIV, sốt rét, bại liệt và những bệnh khác …
Sống ở mảnh đất nhiều giặc giã, bão tố, nắng lắm mưa nhiều nên người Việt phải cô kết với nhau để sống sót. Phật giáo như nhánh rễ cây từ Ấn Độ bắt sang mảnh đất Việt, “ đất lành chim đậu ”, tương thích với thung thổ giàu tình thương người nên cây Phật giáo lớn nhanh rồi trở thành một đại thụ văn hóa truyền thống .
Văn hóa địa phương “ liên văn hóa truyền thống ” với văn hóa truyền thống Phật giáo tạo ra những triết lý giàu có tình người : “ Thương người như thể thương thân ” ; “ Lá lành đùm lá rách nát ” ; “ Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần ” ; “ Một miếng khi đói bằng một gói khi no ” ; “ Bầu ơi thương lấy bí cùng / Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn ” ; “ Thấy ai đói rách thì thương / Rét thường cho mặc, đói thường cho ăn ” …
Thế nên thật dễ hiểu mỗi khi gặp tai ương, cả hội đồng Việt lại dấy lên trào lưu giúp sức tương thân tương ái. Đó là sự thừa kế, tăng trưởng những giá trị văn hóa truyền thống ý thức lên một tầm cao mới .
Năm 2020, cơn lũ lụt lịch sử vẻ vang tràn vào miền Trung, cả nước ngóng về khúc ruột cùng đau. “ Rằng trong cơn hoạn nạn mới hiểu tận lòng nhau ”. Người lớn có tiền giúp tiền, trẻ nhỏ giúp giấy vở, bộ đội, công an dựng lại nhà … Cả quốc tế ngưỡng mộ khâm phục Nước Ta. Có báo quốc tế nói phải học Nước Ta cách làm “ từ thiện ” …
|
| Phật dạy: Bố thí để bớt tham, sân, si!
|
Ngày nay quốc tế lôi kéo hướng đến “ từ thiện tăng trưởng ” tức hướng đến lâu bền hơn, vững chắc hơn là tự phát. Dĩ nhiên khi cần kíp thì tự phát rất quý ! Như tất cả chúng ta thường nói “ cho cần câu hơn là cho con cá ” .
Kinh nghiệm của quốc tế là nỗ lực không trao tiền mặt mà dưới hình thức những khoản vay cùng cam kết “ giải ngân cho vay ” đúng mục tiêu, cùng những pháp luật pháp lý về nghĩa vụ và trách nhiệm sử dụng của người nhận. Vì trao tiền mặt nếu không có những điều kiện kèm theo đi kèm sẽ dễ dẫn đến việc sử dụng không đúng mục tiêu ( ví như có trường hợp từ thiện bằng tiền mặt, vừa được trao xong, người nhận liền mang tiền đi mua rượu uống ! ! ! ) .
Hơn nữa việc nhận tiền mặt hỗ trợ, không đúng lúc, không đúng đối tượng có thể sẽ triệt tiêu ý chí khát vọng vươn lên của người được từ thiện.
Thời cách mạng 4.0 là thời của vi điện tử, của liên kết vạn vật, của người máy … con người đứng trước thời cơ được thụ hưởng những văn minh mới lạ nhưng cũng phải đương đầu với những thử thách ghê gớm : Nạn thất nghiệp, ô nhiễm môi sinh, dịch bệnh … Trước sự nhờ vào lẫn nhau giữa những nền kinh tế tài chính ngày càng lớn, con người càng phải cần đến nhau hơn, để đoàn kết, tương hỗ, trợ giúp, san sẻ .
Chưa kể, đứng trước sự can thiệp lãnh đạm của máy móc, công nghệ tiên tiến, của văn minh phi truyền thống lịch sử, con người phải đương đầu với trạng thái stress, sự vô cảm, chai lỳ xúc cảm … dễ phát sinh những hành vi khó trấn áp. Đấy cũng là một trong những nguyên do gây nên thực trạng đạo đức suy thoái và khủng hoảng nghiêm trọng, và sẽ ngày thêm nghiêm trọng hơn nếu không có sự chung tay ngăn ngừa của toàn xã hội. Nhiều hội đồng đang tìm đến triết lý cứu độ chúng sinh, từ bi hỷ xả của Phật giáo như một liều thuốc ý thức góp thêm phần chữa trị những căn bệnh này .
“ Tứ diệu đế ” và thuyết “ Karma ” ( Nghiệp ) rất tôn vinh hành vi từ thiện và chủ nghĩa hội đồng, tư tưởng bình đẳng. Về thực chất, Phật giáo hướng con người về niềm hạnh phúc, và chỉ hoàn toàn có thể đạt được niềm hạnh phúc bằng sự giải thoát, kể cả giải thoát vật chất và giải thoát trong tâm lý .
Thời 4.0 là thời của vật chất, của những mẫu sản phẩm văn minh tân tiến. Nếu không làm chủ, không kìm hãm được lòng tham, con người dễ trở thành nô lệ của vật chất. Nếu không vượt thoát lên những nhu yếu vụn vặt của đời sống để đạt tới sự hiểu biết, con người dễ bị chi phối bởi những cơn bão thông tin. Mà thiếu hiểu biết, như Phật dạy, sẽ là nguồn gốc sinh ra mọi tội lỗi. Thế nên nhà bác học vĩ đại Anxtanh rất đề cao đạo Phật, là có sự gặp gỡ này .
Theo Phật pháp, “ bố thí ” có 3 loại : Tài thí, Pháp thí và Vô úy thí .
Tài thí là bố thí về vật chất, gồm có bố thí nội tài và ngoại tài. Ngoại tài là những gia tài của cải vật chất ngoài thân như tài lộc, thực phẩm, những đồ vật, phương tiện đi lại thiết yếu trong đời sống … Nội tài là gia tài trong thân như mắt, tai, mũi, lưỡi, máu, những cơ quan bộ phận của khung hình, kể cả sự sống thân mạng. Như tất cả chúng ta tham gia chương trình hiến máu nhân đạo tức là đang làm một việc phúc đức là từ thiện nội tài .
Pháp thí là đem lời hay, lẽ phải, những chân lý đúng đắn, những lời dạy quí báu của đức Phật để chỉ bày, khuyên bảo người khác. Bỏ dữ theo lành, cải tà quy chính cũng là pháp thí. Pháp thí có giá trị lớn lao hơn cả tài thí. Vì tài thí chỉ giúp người khác bớt túng thiếu về vật chất trong một thời hạn, hay nhiều nhất là tương hỗ một đời người .
Hiểu theo Pháp thí thì những nhà khoa học nghiên cứu góp phần tạo ra sự phát triển của khoa học kỹ thuật để nâng cao đời sống con người, xã hội hòa bình và phát triển… là những nhà từ thiện đáng trọng. Các thầy cô giáo yêu nghề, yêu người cả đời đem tâm sức dạy dỗ học sinh hướng họ đi theo con đường tốt đẹp cũng là những nhà từ thiện…!!!
Trong những ngày Đại dịch COVID này những nhà khoa học điều tra và nghiên cứu vaccine trị bệnh chính là những nhà Pháp thí lớn ! Hành động của những bác sĩ, y tá, hộ lý, những anh bộ đội, công an quả cảm quên mình cứu người cũng là những việc làm Pháp thí thật đáng kính !
Vô úy thí là làm cho người khác không sợ, hết sợ. Từ thiện bằng tấm lòng không để người nhận sợ hãi hay ghét bỏ mà họ cảm thấy như được đồng cảm, thấu cảm, sẻ chia như người trong nhà. Giúp người không chỉ dừng lại ở vật chất mà còn phải nghĩ đến tiềm năng ý thức : Tình yêu thương, sự đoàn kết, đạo đức, giác ngộ .
Khái niệm “ bố thí ” của Phật giáo phân phối khá vừa đủ những góc nhìn nhân văn, tân tiến của hoạt động giải trí từ thiện đang được quốc tế hưởng ứng phần đông !
