Bảo tồn di sản văn hóa và phát triển kinh tế – xã hội

Trong những năm qua, công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu khả quan, góp phần bảo vệ, lưu giữ, trao truyền các giá trị văn hóa của quá khứ, đồng thời, khai thác tốt phương diện kinh tế của di sản, đóng góp hiệu quả cho ngân sách quốc gia.

Tuy nhiên, công cuộc này cũng đang đương đầu với rất nhiều thử thách, khó khăn vất vả trong việc giải quyết và xử lý hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và tăng trưởng, giữ gìn và khai thác, tiềm năng kinh tế tài chính và tiềm năng văn hóa .

MỘT SỐ KHUYNH HƯỚNG ỨNG XỬ TRONG QUAN HỆ GIỮA BẢO TỒN DI SẢN VĂN HÓA VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ – XÃ HỘI

Thứ nhất, bảo tồn di sản tốt, nhưng không khai thác được giá trị kinh tế tài chính .Kiểu ứng xử này mang đậm dấu ấn của tư duy thời bao cấp, khi công cuộc bảo tồn di sản được Nhà nước bảo vệ về mọi mặt ( kinh tế tài chính, cơ sở vật chất, nguồn lực con người … ), do đó, thường thụ động, ít chịu thay đổi, không dám nghĩ, dám làm, dẫn tới thực trạng nhiều khi để di sản nằm “ đắp chiếu ”, sống trên di sản mà vẫn “ đói ” .Bên cạnh đó, còn có nguyên do xuất phát từ nhận thức, với quan điểm cho rằng bảo vệ di sản văn hóa là cần bảo tồn nguyên vẹn ( nguyên trạng ) những di sản văn hóa, không làm biến dạng, biến hóa thực trạng của di sản. Theo quan diểm này, di sản là những bảo vật còn sót lại của quá khứ, cho nên vì thế phải gìn giữ thận trọng, không để mất mát, suy suyển, mai một. Việc biến hóa, làm mới di sản hoàn toàn có thể phủ lên những lớp văn hóa mới, làm cho những thế hệ sau không truy nguyên được những giá trị nguyên gốc của di sản. Do vậy có những quan điểm cho rằng : “ Nói tới bảo tồn, ta cần phải nghĩ đến việc giữ gìn hàng loạt và nguyên vẹn đối tượng người dùng cần bảo tồn ” ( 1 ) hay “ Nếu ngày hôm nay tất cả chúng ta giữ những thứ không thật, tương lai những thế hệ tiếp theo lại địa thế căn cứ vào những thứ không thật ấy để mà quy chiếu thì sẽ thật là thảm họa ” ( 2 ). Một số nhà nghiên cứu còn lên án sự pha tạp giữa những yếu tố truyền thống lịch sử và tân tiến và yên cầu phải vô hiệu sự trộn lẫn thô kệch đó ( 3 ) .Điều này là trọn vẹn đúng so với những di sản văn hóa vật thể. Với những khu công trình kiến trúc, điêu khắc, hội họa, di chỉ khảo cổ học ( như ý niệm của UNESCO ), hay di tích lịch sử lịch sử vẻ vang – văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật vương quốc ( như Luật Di sản Văn hóa của Nước Ta ), thì không hề nhân danh “ bảo tồn tăng trưởng ” để làm mới những hiện vật, xâm hại những di tích lịch sử, phá vỡ cảnh sắc những danh lam thắng cảnh. Làm như vậy sẽ là một sự phá hoại di sản, là có tội với cha ông, là tự mình đánh mất những kho tàng vô giá của quá khứ. Điều này cũng trọn vẹn tương thích với niềm tin của những Hiến chương, Công ước quốc tế như : Hiến chương Athens về bảo tồn di sản văn hóa ( 1931 ), Hiến chương Venice về bảo tồn và trùng tu di tích lịch sử ( 1964 ), Hiến chương Bura ( 1979 ), Văn kiện Nara ( 1994 ), Nguyên tắc chỉ huy việc giáo dục và huấn luyện và đào tạo về bảo vệ di tích lịch sử, cụm khu công trình và di chỉ của ICOMOS ( 1993 ), Công ước về bảo vệ di sản văn hóa và vạn vật thiên nhiên quốc tế ( 1972 ) của UNESCO, v.v… Bảo tồn nguyên trạng ở đây được hiểu là cần giữ nguyên trạng thái khi nó được phát hiện, được xếp hạng di tích lịch sử, được luật hóa .Tuy nhiên, bảo tồn tốt không có nghĩa là khư khư giữ nguyên di sản mà không biết khai thác, phát huy những giá trị của nó. Hiện nay, nhiều địa phương chiếm hữu những di sản rất quý, đầy tiềm năng để khai thác phát huy, nhưng do vẫn trung thành với chủ với cách làm cũ, tư duy theo lối mòn, không năng động thay đổi, nên nhiều khi sống trên di sản mà không khai thác được giá trị di sản. Một số kho lưu trữ bảo tàng chiếm hữu những cổ vật, bảo vật quý giá, nhưng do lo ngại mất mát, hư hại đã hầu hết thiên về bảo vệ, cất giữ di sản, thậm chí còn cho vào kho khóa kỹ, cách ly với đời sống xã hội .Đối với di sản văn hóa phi vật thể, nhiều quan điểm lên án những cải biên, nâng cao, tăng trưởng. Ví dụ như phải tuân thủ lối hát của Quan họ cổ, Ca Trù phải hát “ đúng như những cụ thời xưa ”, tiệc tùng phải chuẩn chỉnh như truyền thống cuội nguồn … Nhưng như vậy thì rất khó phát huy giá trị của di sản trong đời sống đương đại, không mê hoặc được công chúng thời đại mới, nhất là giới trẻ .Có thể thấy, nếu chỉ chăm sóc đến bảo tồn di sản, giữ gìn truyền thống lịch sử mà khước từ mọi yếu tố mới, bảo tồn “ ướp đông ” di sản thì sẽ rất khó phát huy giá trị của di sản, không khai thác được phương diện kinh tế tài chính, không Giao hàng được tiềm năng tăng trưởng .

Thứ hai, khai thác giá trị kinh tế tốt, nhưng bảo tồn di sản kém.

Đây là khuynh hướng khai thác tối đa giá trị kinh tế tài chính của di sản, đặt tiềm năng doanh thu lên trên hết. Vì thế, khai thác hết sạch di sản, xâm hại, thậm chí còn bóp méo di sản để thu lợi .Hiện nay di sản văn hóa đang trở thành một nguồn lực lớn, một tài nguyên nhân văn đầy tiềm năng để tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, do vậy nhiều địa phương, tổ chức triển khai, cá thể đã tận dụng thế mạnh này để khai thác tốt đa giá trị kinh tế tài chính của di sản .Tuy nhiên, trong không ít trường hợp do quá chăm sóc đến phương diện kinh tế tài chính, đặt nặng tiềm năng doanh thu, nên đã đặt nhẹ công tác làm việc bảo tồn, chỉ cốt sao lệch giá càng nhiều càng tốt .Trên phương diện lý luận, nhiều người biện hộ rằng đó chính là quan điểm “ bảo tồn tăng trưởng ”. Với cách tiếp cận này, họ cho rằng hoàn toàn có thể biến di sản thành sản phẩm & hàng hóa có giá trị kinh tế tài chính cao, thành mẫu sản phẩm du lịch, sự kiện văn hóa góp phần vào nguồn thu ngân sách vương quốc ( 4 ). Việc bảo tồn không nhất thiết phải nhờ vào 100 % vào những cứ liệu của quá khứ mà hoàn toàn có thể có thêm những phát minh sáng tạo, đưa thêm những yếu tố văn hóa mới nhằm mục đích ngày càng tăng tính mê hoặc của di sản .Từ quan điểm này đã dẫn đến khuynh hướng hoành tráng hóa di sản, nỗ lực làm cho di sản “ to đẹp ” hơn, “ tân tiến ” hơn, nổi tiếng hơn để lôi cuốn khách. Các địa phương đua nhau tôn tạo, làm mới di tích lịch sử, “ tăng cấp di sản ”. Năm 2012, chùa Trăm Gian ( huyện Chương Mỹ, Tp TP.HN ) đã bị trùng tu, tôn tạo theo kiểu “ làm mới di tích lịch sử ” bằng những nguyên vật liệu, cấu kiện mới, thậm chí còn đập đi xây mới trọn vẹn nhà Tổ và gác Khánh. Ngoài ra còn hàng loạt trường hợp trùng tu, tôn tạo không chăm sóc đến yếu tố gốc như : Lăng Ngô Quyền ( năm trước ), Tam quan chùa Bổ Đà ( 2017 ), Bia Quốc học Huế ( 2017 ), xây mới tượng Bà Chúa Xứ thứ 2 trên núi Sam ( 2017 ), v.v … Người ta thậm chí còn còn dám làm động giả, chùa giả, “ biến không thành có ” để thu lời, kiếm chác. Vùng lõi Quần thể danh thắng Tràng An từng ngang nhiên bị xẻ núi dựng cột bê tông làm đường dài hơn 1 km với hơn 2.200 bậc, v.v …

Các di sản văn hóa phi vật thể cũng được quan tâm làm cho “hoành tráng”. Người ta đua nhau lập các “kỷ lục Guinness”, như: dàn đồng ca với 3.500 liền anh, liền chị Quan họ ở Bắc Ninh (năm 2012), bánh chưng khổng lồ nặng 5,7 tấn dâng lễ tại đền Quốc Mẫu Âu Cơ, Hưng Yên (2014), bánh dày nặng hơn 2 tấn tại lễ hội cầu phúc đền Độc Cước, Thanh Hóa (2017) hay những trống đồng lớn nhất, lọ lục bình to nhất, đoàn trình diễn áo dài đông nhất, v.v…

Bên cạnh đó là thực trạng lạm dụng, khai thác hết sạch di sản không tính đến đặc thù, đặc thù, tuổi thọ của chúng. Đơn cử như việc tổ chức triển khai những cuộc thi hoa khôi, những sự kiện lớn, nhà hàng, tiệc tùng trong trong những hang động của Vịnh Hạ Long, Phong Nha – Kẻ Bàng … Theo những nhà địa chất học, việc sử dụng âm thanh, ánh sáng cường độ lớn, tụ tập đông người sẽ làm tăng nhiệt độ và khí CO2, SO2, H2S, kích thích nấm mốc, rêu, địa tảo tăng trưởng, xâm hại những thạch nhũ và măng đá mà vạn vật thiên nhiên phải xây đắp hàng ngàn năm mới có được. Trong khi đó, ở những nước người ta thậm chí còn còn phải đóng cửa định kỳ hang động để cho chúng nghỉ ngơi, phục sinh sau một thời hạn khai thác .Xu hướng kinh doanh thương mại hóa di sản bộc lộ ở những nỗ lực lan rộng ra quy mô tiệc tùng, bóp méo thực chất của diễn xướng dân gian, ngụy tạo những hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống, cốt sao lôi cuốn được càng nhiều hành khách càng tốt nhằm mục đích thu lợi từ những dịch vụ tương quan. Nghi lễ hầu đồng trong tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ được đưa lên sân khấu, hoặc được tổ chức triển khai tùy tiện khắp nơi : trên vỉa hè, trong quán xá, thậm chí còn là trong đám cưới .Chính điều đó đã góp thêm phần là dung tục hóa, tầm thường hóa, giải thiêng hóa di sản, như so với cồng chiêng Tây Nguyên ( Giao hàng du lịch ở Lạc Dương, Lâm Đồng ), nhã nhạc cung đình Huế ( tại những fesstival Huế ), hát Xoan ( Giao hàng hành khách ở Phú Thọ ), hay trình diễn Ca Trù, Ví Giặm Giao hàng thực khách tại những nhà hàng quán ăn, khách sạn … Đến những mô hình di sản “ tài tử ”, “ thẩm mỹ và nghệ thuật vị thẩm mỹ và nghệ thuật ” vốn không chăm sóc đến góc nhìn kinh tế tài chính như Đờn ca tài tử, Dân ca Quan họ Thành Phố Bắc Ninh … cũng được khai thác để “ xin tiền ” .Từ phương diện kinh tế tài chính, hoàn toàn có thể những cải cách, làm mới này sẽ tạo nên sự sinh động, mới lạ, mê hoặc so với công chúng dẫn tới lệch giá cao. Nhưng từ phương diện văn hóa, đây là sự bóp méo, làm rơi lệch di sản. Nguy hiểm hơn là công chúng, hành khách trong nước và quốc tế sẽ có những hiểu biết, nhận thức trọn vẹn sai lầm về di sản văn hóa của Nước Ta .Tất cả những điều đó góp thêm phần tạo nên những “ thực hành thực tế xấu ” trong bảo tồn di sản văn hóa, nhiều lúc trở nên phi văn hóa, đi ngược lại ý thức bảo tồn di sản của UNESCO và Luật Di sản Văn hóa của Nước Ta. Theo nhìn nhận của những nhà nghiên cứu, quy trình “ sân khấu hóa ”, “ phát minh sáng tạo truyền thống lịch sử ” đã làm biến hóa thực chất, nội dung, ý nghĩa của nhiều di sản ( 5 ) .Về lâu bền hơn, việc quá coi trọng tiềm năng kinh tế tài chính, đặt lệch giá, doanh thu lên trên hết mà không chú ý quan tâm đến nhu yếu bảo tồn giá trị di sản văn hóa hoàn toàn có thể tạo ra những hệ lụy về tăng trưởng văn hóa – xã hội, cản trở sự tăng trưởng bền vững và kiên cố của hội đồng .Thứ ba, cân đối, hòa giải giữa bảo tồn di sản với tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .Thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, những di sản nào được đối xử một cách thỏa đáng cả hai vế bảo tồn và phát huy, giữ gìn và khai thác thì sẽ thu được hiệu quả khả quan và lâu bền hơn. Đây là khuynh hướng ứng xử với di sản lý tưởng nhất và được khuyến khích nhất, như vậy, sẽ đạt được “ tiềm năng kép ” vừa bảo vệ được di sản, vừa đạt được tiềm năng kinh tế tài chính. Tuy nhiên, trên trong thực tiễn, đây cũng là một bài toán khó không dễ gì triển khai và lúc bấy giờ chỉ có 1 số ít di sản đạt tới .Hội An là một ví dụ tiêu biểu vượt trội về sự phối hợp hòa giải giữa bảo tồn di sản văn hóa với tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội. Các ngôi nhà cổ với những nét kiến trúc Nhật Bản và Nước Trung Hoa phần lớn được chăm sóc trùng tu, tôn tạo, bảo vệ đúng quy cách ; những đền, chùa, hội quán vẫn giữ được truyền thống riêng ; những đêm Rằm phố cổ vừa giữ được không khí cổ xưa, vừa mang hơi thở đời sống mới …Quần thể di tích lịch sử cố đô Huế, sau một thời hạn bị UNESCO đưa vào “ danh sách đen ”, đến nay đã trở thành nơi bảo tồn khá tốt những giá trị cảnh sắc, kiến trúc, thẩm mỹ và nghệ thuật cũng như những giá trị văn hóa phi vật thể gắn với vùng đất cố đô, với con người Huế. Những kỳ festival với sự góp mặt của những làng nghề thủ công truyền thống, nhà hàng siêu thị, phục trang phối hợp cùng với những sự kiện văn hóa mới đã ngày càng chứng minh và khẳng định tên thương hiệu. Năm 2019, tổng lượng khách thăm quan những di tích lịch sử cố đô Huế đạt hơn 3,5 triệu lượt, tổng doanh thu bán vé đạt gần 388 tỷ đồng ( tăng 1,6 % so năm 2018 ), lệch giá dịch vụ đạt gần 19 tỷ đồng .Tại Vịnh Hạ Long, sau khi bị UNESCO đưa vào list khuyến nghị, chính quyền sở tại tỉnh Quảng Ninh đã có nhiều cố gắng nỗ lực cải tổ và đạt nhiều bước tiến trong việc phối hợp giữa khai thác cảnh sắc vạn vật thiên nhiên tuyệt đẹp với những hình thức liên hoan mới như trình diễn đường phố, carnaval, ẩm thực ăn uống đường phố … Năm 2019, Vịnh Hạ Long đã đón được 4,4 triệu khách, trong đó có 2,9 triệu khách quốc tế, lệch giá từ du lịch đạt 1.237 tỷ đồng .Văn Miếu – Văn Miếu cũng là quy mô vừa bảo tồn rất tốt những giá trị di tích lịch sử, hiện vật, cảnh sắc, vừa tích hợp tổ chức triển khai những sự kiện văn hóa, nghệ thuật và thẩm mỹ, hoạt động giải trí du lịch phong phú tạo được nguồn thu lớn và sức sống cho di sản. Nhờ vậy, năm 2019, khu di tích lịch sử đã đón rước được hơn 2 triệu lượt khách thăm quan trong nước và quốc tế, tổng thu từ khách du lịch đạt 45,7 tỷ đồng .Trong quy trình khai thác di sản cần bảo vệ cân đối mối quan hệ giữa kinh tế tài chính và văn hóa. Kinh tế và văn hóa là hai yếu tố tương tác, nhờ vào, bổ trợ cho nhau. Hoàn toàn hoàn toàn có thể khai thác góc nhìn kinh tế tài chính của di sản văn hóa để tạo động lực cho tăng trưởng và di sản văn hóa cần được nhìn nhận như một bộ phận hữu cơ trong quy trình tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội. Tuy nhiên, cũng không hề vì tiềm năng kinh tế tài chính, tiềm năng doanh thu mà không đếm xỉa đến những tiềm năng văn hóa, giữ gìn những giá trị văn hóa. Không thể “ quyết tử ” di sản, “ quyết tử ” văn hóa vì tiềm năng kinh tế tài chính .Bên cạnh đó, cần bảo vệ sự cân đối hài hòa giữa hai quy trình bảo tồn và phát huy. Những ví dụ thất bại về xử lý mối quan hệ này trong đại đa số trường hợp đều là do quá coi trọng vế khai thác, lạm dụng quá mức di sản mà không chăm sóc đến công tác làm việc bảo vệ, bảo tồn. Hiện nay, nhiều nước trên quốc tế đã rất chú trọng đến việc đo lường và thống kê năng lực, sức chứa của di sản để khai thác đúng mức, “ tới hạn ”, điều tiết lượng hành khách đến thăm .Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, cũng không nên quá thận trọng, chỉ chăm sóc bảo tồn, giữ gìn mà không biết khai thác, phát huy giá trị di sản. Như vậy, vô hình dung chung lại rơi vào cực ngưng trệ, thụ động, để tiêu tốn lãng phí một nguồn tài nguyên nhân văn hoàn toàn có thể ship hàng tốt cho tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .

ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP

Nhằm xử lý mối quan hệ giữa bảo tồn di sản văn hóa với phát triển kinh tế – xã hội, có thể tập trung vào một số giải pháp như sau:

Một là, tăng cường tuyên truyền, thông dụng, giáo dục pháp lý về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa .Trước hết, cần tuyên truyền, phổ cập, nâng cao nhận thức cho chính những cấp chỉ huy của chính quyền sở tại địa phương. Hiện nay, nhận thức, sự chăm sóc về bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của ngay những tầng lớp chỉ huy ở nhiều địa phương cũng chưa thực sự thấu đáo, vừa đủ biểu lộ trên những phương diện sau : 1 ) Chưa có thông tin, hiểu biết thâm thúy, đúng đắn về những quan điểm, nguyên tắc bảo tồn và phát huy di sản, từ đó dẫn đến những khuynh hướng, quyết sách sai lầm đáng tiếc, chệch hướng ; 2 ) Hiểu biết chưa thấu đáo về thực chất, ý nghĩa của những thương hiệu di sản ( của UNESCO, cấp vương quốc, cấp tỉnh … ), dẫn đến thực trạng chạy đua theo thương hiệu, theo hình thức, trào lưu mà không đi vào thực ra ; 3 ) Coi di sản đa phần là để ship hàng tăng trưởng du lịch, du lịch là cứu cánh để bảo vệ di sản .Để khắc phục những hiểu biết rơi lệch như vậy, trước hết, cần nâng cao nhận thức cho “ quan trí ” đồng thời với nâng cao dân trí. Muốn tránh những tranh cãi vô ích về nguyên tắc bảo vệ và phát huy giá trị di sản, thì tốt nhất là địa thế căn cứ vào những quan điểm, xu thế của UNESCO ( qua những Công ước về di sản văn hóa năm 1972 và 2003, những cam kết của nhà nước Nước Ta so với những di sản được UNESCO ghi danh ). Nhìn chung, những “ thực hành thực tế tốt ” theo nhìn nhận của UNESCO sẽ là những khuôn mẫu, tiêu chuẩn để tìm hiểu thêm trong việc ứng xử với di sản .Đối với những di sản văn hóa vật thể, phải ưu tiên số 1 việc bảo vệ và phát huy những giá trị lịch sử vẻ vang, văn hóa, khoa học của chúng. Cố gắng lưu giữ và chuyển giao tính chân xác lịch sử dân tộc của chúng cho những thế hệ tiếp theo – những người sẽ có những điều kiện kèm theo vật chất và kỹ thuật chắc như đinh hơn tất cả chúng ta để đưa ra những giải pháp bảo tồn thích hợp hơn. Cần cố gắng nỗ lực duy trì những tính năng truyền thống lịch sử của di sản bên cạnh việc tạo lập những công suất mới của chúng .Đối với di sản văn hóa phi vật thể, hoạt động giải trí bảo tồn và phát huy chính là để giữ gìn những vốn quý của văn hóa truyền thống lịch sử, đồng thời thổi luồng sinh khí mới tiếp sức cho nó sống sót trong đời sống đương đại. Như vậy, bảo vệ di sản chính là “ giữ lửa và tiếp lửa ” cho di sản .Bên cạnh đó, cần tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cho hội đồng là chủ thể của di sản hoặc sống dựa vào di sản. Tăng cường thông dụng pháp lý, trang bị cho họ những hiểu biết, kỹ năng và kiến thức về giá trị của di sản, những nguyên tắc ứng xử với di sản để góp thêm phần khắc phục thực trạng kinh doanh thương mại hóa, hoành tráng hóa, giải thiêng hóa di sản .Đặc biệt để hướng tới tăng trưởng vững chắc, cần giáo dục ý thức và hành vi ứng xử với thiên nhiên và môi trường, không xả rác bừa bãi, phá vỡ cảnh sắc, xâm hại môi trường sinh thái . Hai là, nâng cao hiệu suất cao quản trị nhà nước về di sản .Trước hết, cần liên tục thanh tra rà soát, hoàn thành xong mạng lưới hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về di sản văn hóa. Mặc dù tất cả chúng ta đã có Luật Di sản văn hóa từ năm 2001 và bổ trợ, sửa đổi năm 2009, nhưng nhiều thuật ngữ, khái niệm, nội dung của Luật này còn chưa thích hợp với những văn kiện quốc tế, nhất là với hai Công ước năm 1972 và 2003 của UNESCO. Do vậy, cần liên tục sửa đổi, bổ trợ Luật cũng như thiết kế xây dựng những văn bản hướng dẫn thực thi sao cho đạt hiệu lực hiện hành, hiệu suất cao cao .Tăng cường công tác làm việc giám sát, kiểm tra việc thực thi những văn bản quản trị, những hoạt động giải trí bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, tiếp tục thực thi thanh tra, kiểm tra để kịp thời phát hiện những sai phạm. Cần có chế tài xử phạt tương thích, nghiêm khắc, đủ sức răn đe để hạn chế những tái phạm .Tuân thủ và thực thi nghiêm những Quy hoạch, Kế hoạch, Đề án, Dự án về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa .Đẩy mạnh công tác làm việc nghiên cứu và điều tra khoa học, kiểm kê, làm hồ sơ khoa học cho những di sản, làm địa thế căn cứ cho công tác làm việc bảo tồn và phát huy .Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực làm công tác làm việc bảo tồn và phát huy di sản. Đẩy mạnh huấn luyện và đào tạo, tu dưỡng đội ngũ cán bộ có trình độ cao, năng lượng tốt về quản trị di sản văn hóa .Phân bổ hài hòa và hợp lý và quản trị tốt những nguồn lực góp vốn đầu tư trong công tác làm việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa .Ba là, phát huy vai trò của hội đồng .Phát huy vai trò tự quản, tự giác và dữ thế chủ động của hội đồng trong công cuộc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Khuyến khích hội đồng tự nguyện tham gia giữ gìn, phát huy di sản. Trao quyền cho hội đồng trong quản trị di tích lịch sử, danh thắng, tổ chức triển khai liên hoan, thực hành thực tế di sản văn hóa phi vật thể …Muốn vậy phải giải quyết và xử lý hài hòa quyền lợi và nghĩa vụ và trách nhiệm giữa Nhà nước và hội đồng trong quy trình quản trị, khai thác và bảo vệ di sản. Phân định rõ vai trò, nghĩa vụ và trách nhiệm và quyền hạn từ cả hai phía. Cần bảo vệ những hoạt động giải trí kinh tế tài chính vĩnh viễn, cung ứng những quyền lợi kinh tế tài chính và xã hội tới tổng thể những người được hưởng lợi từ di sản, từ đó kích thích họ tự nguyện, tự giác bảo vệ di sản, tạo nên chất keo kết nối hội đồng với di sản. Đẩy mạnh xã hội hóa, kêu gọi những nguồn lực khác nhau trong việc bảo tồn di sản gắn với tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .Bên cạnh đó, cũng cần tránh xu thế “ hành chính hóa ”, “ Nhà nước hóa ” di sản, chính quyền sở tại “ lấn sân ”, làm thay người dân trong thực hành thực tế di sản. Việc làm này vô hình trung sẽ đẩy người dân rời xa thực chất của di sản và tách di sản ra khỏi thiên nhiên và môi trường sống đích thực của nó. Chỉ khi dân cư có hiểu biết thâm thúy và có sự tham gia dữ thế chủ động vào việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản, thì khi đó hiệu suất cao mới vững chắc, vĩnh viễn .

Hiện nay phát triển dựa vào cộng đồng đang là một xu thế của thế giới và là một trong các giải pháp hữu hiệu để khai thác bền vững di sản. Các công ước của UNESCO cũng luôn đề cao vai trò của cộng đồng – những chủ thể đóng vai trò quan trọng trong việc sáng tạo, duy trì và trao truyền di sản văn hóa.

Bốn là, tận dụng vai trò của các nhà khoa học, chuyên gia, phản biện xã hội trong bảo tồn và phát huy di sản văn hóa.

Để công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với tăng trưởng bền vững và kiên cố đạt được hiệu suất cao cần kêu gọi trí tuệ, sức lực lao động, sáng tạo độc đáo của toàn xã hội từ nhiều phía : nhà quản trị, hội đồng, những cơ quan truyền thông online, những nhà khoa học, chuyên viên trong nghành nghề dịch vụ di sản .Thực tiễn cho thấy, báo chí truyền thông và những cơ quan truyền thông online là một kênh giám sát những hoạt động giải trí bảo tồn và khai thác di sản rất hữu hiệu, nâng cao. Với lực lượng thanh tra, kiểm tra còn nhiều hạn chế, những cơ quan quản trị khó hoàn toàn có thể bao quát hết những hoạt động giải trí trong nghành di sản diễn ra trên cả nước. Chính những nhà báo và dư luận xã hội là đội ngũ trấn áp đắc lực cho công cuộc này. Rất nhiều vấn đề nổi cộm, bức xúc, những hiện tượng kỳ lạ xấu đi trong ứng xử với di sản được báo đài đưa tin hay người dân phản ánh trải qua mạng xã hội, đã kịp thời cung ứng thông tin đến những nhà quản trị .Cần tranh thủ quan điểm góp phần, tư vấn của những nhà khoa học, chuyên viên trong nghành nghề dịch vụ di sản, nhất là so với những trường hợp phức tạp, nhạy cảm, gây nhiều tranh cãi .Cần tận dụng sự tương hỗ về trình độ và kỹ thuật của những chuyên viên UNESCO ( đang thao tác trong những Dự án của UNESCO tại Nước Ta hay ở Văn phòng UNESCO tại TP.HN ). Ví dụ, TS. Frank Proschan đã có những buổi thuyết trình rất có ích về những thương hiệu di sản của UNESCO và truyền đạt một cách đúng chuẩn, khách quan ý thức của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa vật thể và phi vật thể .

Một dân tộc muốn phát triển đi lên không thể không giữ gìn và phát huy các di sản văn hóa quý giá từ quá khứ. Bên cạnh đó, trong quá trình phát triển đòi hỏi sự sáng tạo không ngừng, sự chủ động linh hoạt vận dụng các nguyên tắc khoa học để lựa chọn phương án bảo tồn tối ưu, làm sao vừa khai thác được tiềm năng kinh tế của di sản, vừa giữ gìn được các giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, nghệ thuật của chúng, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững của di sản.

Theo tuyengiao.vn

GS.TS. Từ Thị Loan

Viện Văn hóa Nghệ thuật vương quốc Nước TaỦy viên Hội đồng Di sản Văn hóa vương quốc—————————————————-( 1 ) Tô Vũ : Âm nhạc Nước Ta truyền thống cuội nguồn và văn minh, Viện Âm nhạc, H, 2002, tr. 242 .

(2) Phỏng vấn GS.TSKH. Tô Ngọc Thanh, nguyên Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam.

( 3 ) Đinh Gia Khánh – Lê Hữu Tầng, “ Hội lễ dân gian truyền thống cuội nguồn trong thời tân tiến ”, in trong sách Lễ hội truyền thống lịch sử trong đời sống xã hội tân tiến, Nxb. Khoa học Xã hội, H, 1993, tr. 28 .( 4 ) Bùi Quang Thắng : Tổ chức tiệc tùng như thể tổ chức triển khai sự kiện, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, số 318, tháng 12/2010, tr. 28 .( 5 ) Lê Hồng Lý, Đào Thế Đức, Nguyễn Thị Hiền, Hoàng Cầm : Vai trò của thiên nhiên và môi trường thực hành văn hóa trong việc bảo tồn di sản : Bài học từ những dự án Bất Động Sản bảo tồn di sản cồng chiêng và nhã nhạc, trong sách Bảo tồn và phát huy tiệc tùng truyền thống trong xã hội Nước Ta đương đại ( trường hợp Hội Gióng ). Nxb Văn hóa tin tức, H, 2012 .

Source: https://vvc.vn
Category: Bảo Tồn