Một phần của tài liệu ( LUẬN VĂN THẠC SĨ ) KỸ NĂNG GIẢI QUYẾT XUNG ĐỘT TÂM LÝ TRONG GIAO TIẾP VỚI BẠN BÈ CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Kỹ năng là hiện tượng kỳ lạ tâm ý được nghiên cứu và điều tra sâu trong tâm lý học. Những năm trở lại đây, ngày càng có nhiều khu công trình khoa học nghiên cứu và điều tra về kỹ năng của con người trong những nghành nghề dịch vụ hoạt động giải trí khác nhau bởi giá trị thực tiễn của kỹ năng trong đời sống. Trước hết, về thuật ngữ kỹ năng, theo từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê thì kỹ năng là : “ Khả năng vận dụng những kỹ năng và kiến thức thu nhận được trong một nghành nghề dịch vụ nào đó vào trong thực tiễn. ”
Từ điển Oxford định nghĩa “ skill ” – kỹ năng là năng lực tìm ra giải pháp cho một yếu tố nào đó và có được nhờ rèn luyện .
Theo từ điển Tâm lý học do tác giả Vũ Dũng (2000) chủ biên, kỹ năng là “năng
lực vận dụng có kết quả những tri thức về hành động đã được chủ thể lĩnh hội để
thực hiện những nhiệm vụ tương ứng. Ở mức độ kỹ năng, công việc được hoàn
thành trong điều kiện hoàn cảnh không thay đổi, chất lượng chưa cao, thao tác chưa
thành thục và còn phải tập trung chú ý căng thẳng, kỹ năng được hình thành qua
luyện tập.”
Trong Từ điển Tâm lý học của A.M.Colman, “ Kỹ năng là sự thông thuộc, hiểu biết trình độ sâu, là năng lực đạt được thành tích cao trong một nghành nghề dịch vụ nhất định ; đơn cử là một phương pháp thực thi hành vi có sự phối hợp, có tổ chức triển khai, đạt được trải qua sự giảng dạy và thực hành thực tế ”. ( dẫn theo Nguyễn Ngọc Duy, năm ngoái )
Ph. N. Gonobolin ( 1973 ) cho rằng : “ Kỹ năng là những phương pháp tương đối hoàn hảo của việc thực thi những hành vi bất kể nào đó. Các hành vi này được hình thành trên cơ sở những tri thức và kỹ xảo – những cái được con người lĩnh hội trong quy trình hoạt động giải trí ” .
V.A. Krutretxki ( 1980 ) cho rằng : “ Kỹ năng là những phương pháp triển khai hoạt động giải trí – cái mà con người lĩnh hội được ”. Tác giả cho rằng : “ Trong một số ít trường hợp thì kỹ năng là phương pháp sử dụng những tri thức vào trong thực hành thực tế, con người cần vận dụng và sử dụng chúng vào trong đời sống, thực tiễn. Trong quy trình rèn luyện, trong hoạt động giải trí thực hành thực tế kỹ năng được trở nên hoàn thành xong và trong mối quan hệ đó hoạt động giải trí của con người cũng trở nên tuyệt vời hơn trước ” .
A.V. Barabasicoov ( 1963 ) cho rằng : “ Kỹ năng là năng lực sử dụng tri thức và kỹ xảo của mình một cách có mục tiêu và phát minh sáng tạo trong quá tình hoạt động giải trí thực tiễn. Khả năng này là năng lực tự tạo của con người. ”
Trần Trọng Thủy ( 1978 ) trong quyển sách “ Tâm lý học lao động ” cho rằng kỹ năng là mặt kỹ thuật của hành vi, con người nắm được cách hành vi tức là có kỹ thuật của hành vi, có kỹ thuật .
Tác giả Nguyễn Hữu Nghĩa, Triệu Xuân Quýnh, Bùi Ngọc Ánh cho rằng : “ Kỹ năng là những hành vi được hình thành do sự bắt chước trên cơ sở của tri thức mà có, chúng yên cầu sự tham gia liên tục của ý thức, sự tập trung chuyên sâu chú ý quan tâm, cần tiêu tốn nguồn năng lượng của khung hình ”. ( dẫn theo Nguyễn Hữu Long, 2010 )
Tác giả N.D.Levitovxam xét kỹ năng gắn liền với hành vi. Theo ông người có kỹ năng hành vi là người phải nắm được và vận dụng đúng đắn những phương pháp hành vi và triển khai hành vi có hiệu quả. Ông nhấn mạnh vấn đề muốn hình thành kỹ năng, con người vừa phải nắm vững kim chỉ nan về hành vi, vừa phải vận dụng triết lý đó vào trong thực tiễn .
Từ điển Tâm lý học của Mỹ do tác giả J.P. Chaplin chủ biên ( 1968 ) định nghĩa kỹ năng là “ triển khai một trật tự cao được cho phép chủ thể thực thi hành vi một cách trôi chảy và đúng đắn ”
Các nhà tâm lý học phương Tây, khi điều tra và nghiên cứu kỹ năng lao động của người công nhân trong quy trình quản lý và vận hành máy móc đã coi trọng mặt kỹ thuật của hành vi, đó là yếu tố pháp luật hoạt động giải trí tâm ý con người, kể cả tư duy và việc hình thành kỹ xảo. Quá trình này được rèn luyện công phu và có chiêu thức trong quy trình thao tác với máy móc. Trong 1 số ít nghành nghề dịch vụ hoạt động giải trí trình độ, người công nhân có trình độ cao thì thao tác đúng mực và nhanh. Xét về một phương diện nào đó, sự thành thạo về thao tác là điều quan trọng để nâng cao hiệu suất cao lao động .
A.V. Petrovxki ( năm ngoái ) cho rằng “ Kỹ năng là phương pháp cơ bản để chủ thể triển khai hành vi, bộc lộ bởi tập hợp những kiến thức và kỹ năng đã thu lượm được, những thói quen và kinh nghiệm tay nghề ”. Cụ thể hơn, tác giả viết : “ Năng lực sử dụng những dữ kiện, những tri thức hay kinh nghiệm tay nghề đã có, năng lượng vận dụng chúng để phát hiện những thuộc
tính thực chất của những sự vật và xử lý thành con những trách nhiệm lý luận hay thực hành thực tế xác lập, được gọi là kỹ năng ” .
Đồng quan điểm, tác giả Nguyễn Quang Uẩn, Nguyễn Ánh Tuyết, Trần Thị Quốc Minh cũng ý niệm kỹ năng là một mặt của năng lượng con người triển khai một việc làm có tác dụng. ( Mai Hiền Lê, 2010 )
Các tác giả Đức Minh, Phạm Cốc, Đỗ Thị Xuân ( năm trước ) cho rằng kỹ năng là cách vận dụng tri thức và thực tiễn, kỹ xảo là kỹ năng được củng cố và tự động hóa hóa .
Tác giả Huỳnh Văn Sơn ( 2017 ) cho rằng kỹ năng là năng lực triển khai có hiệu quả một hành vi nào đó bằng cách vận dụng những tri thức, những kinh nghiệm tay nghề đã có để hành vi tương thích với những điều kiện kèm theo được cho phép .
Hai nhà nghiên cứu K.K. Platonov và G.G.Golubev ( 1977 ) cũng cho rằng kỹ năng là năng lượng của một người triển khai việc làm có hiệu quả với một chất lượng thiết yếu trong những điều kiện kèm theo mới và trong một khoảng chừng thời hạn tương ứng. Đồng thời, “ Kỹ năng luôn được nhận thức. Cơ sở tâm ý của nó là sự hiểu biết về mối quan hệ qua lại giữa mục tiêu hành vi, những điều kiện kèm theo và phương pháp thực thi hành vi ”
Tác giả Nguyễn Công Khanh ( 2004 ) : “ Kỹ năng là năng lực thực thi một hành vi hay hoạt động giải trí nào đó, bằng cách lựa chọn và vận dụng những tri thức, những kinh nghiệm tay nghề, kỹ xảo đã có để hành vi tương thích với những tiềm năng và những điều kiện kèm theo trong thực tiễn đã cho .
Người có kỹ năng về một hoạt động giải trí nào đó cần phải :
– Có tri thức về loại hoạt động đó, gồm: Mục tiêu, các cách thức thực hiện
hành động, các điều kiện phương tiện để đạt mục đích.
– Biết cách thực thi hoạt động giải trí đó có hiệu suất cao và đạt đến tác dụng tương thích với mục tiêu .
– Biết hành vi có hiệu quả trong những điều kiện kèm theo mới, không quen thuộc. Theo tác giả Phạm Thành Nghị ( 2012 ) : “ Kỹ năng là năng lực vận dụng kỹ năng và kiến thức để xử lý một trách nhiệm đơn cử ” .
Theo những tác giả trên, tri thức, kinh nghiệm tay nghề, sự linh động, phát minh sáng tạo đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành kỹ năng. Đồng thời, kỹ năng được xác lập là năng lượng vận dụng tri thức .
J.N. Richard ( 2003 ) coi kỹ năng là hành vi được bộc lộ ra bên ngoài, chịu sự chi phối của cách cảm nhận và tâm lý của cá thể. Như vậy, với những tác giả này, trong kỹ năng, ngoài việc cần có tri thức, hiểu biết, năng lực hành vi, tác dụng hành vi, còn cần có thái độ, quan điểm, giá trị của những cá thể .
Tóm lại những quan điểm trên về kỹ năng, ta thấy :
– Kỹ năng được biểu lộ trong hành vi và hoạt động giải trí của cá thể qua mạng lưới hệ thống những thao tác đơn cử .
– Để có được kỹ năng, con người phải ghi nhận vận dụng tri thức, kinh nghiệm tay nghề vào trong hành vi, hoạt động giải trí sao cho tương thích với điều kiện kèm theo của hoạt động giải trí ( biểu lộ mặt năng lượng ) .
– Việc vận dụng tri thức, kinh nghiệm tay nghề của cá thể phải bảo vệ đúng với nhu yếu của hành vi ( tính nhận thức đúng đắn ), thực thi khá đầy đủ những thao tác của hoạt động giải trí ( tính không thiếu ), triển khai thuần thục những thao tác mà không mắc lỗi ( tính thành thạo ) và hoàn toàn có thể vận dụng được ở những trường hợp phong phú ( tính linh động ) .
– Để hình thành một kỹ năng cần có sự tổng hợp của nhiều kỹ năng khác có tương quan .
Nguyễn Đức Hưởng đã đưa ra các chỉ báo đánh giá mức độ thuần thục, thành
thạo của kỹ năng như: (dẫn theo PHạm Thành Tài, 2011)
– Mức độ hiểu biết hành vi và những thao tác cấu thành nên hành vi – Tốc độ thực thi hành vi, triển khai những thao tác cấu thành hành vi – Tính uyển chuyển trong phối hợp những thao tác hành vi
– Hiệu quả của hành vi .
Khi nhìn nhận kỹ năng cần phải sử dụng tổng hợp những chỉ báo trên. Nếu chỉ sử dụng một chỉ báo đơn lẻ thì hoàn toàn có thể dẫn đến nhầm lẫn ( ví dụ điển hình như coi người có tri thức, người có thao tác linh động là người có kỹ năng ) .
Trong đề tài luận văn này, chúng tôi nhất trí với khái niệm của tác giả Nguyễn Công Khanh ( 2004 ) về kỹ năng để xác lập khái niệm về kỹ năng như sau :
Kỹ năng là khả năng thực hiện một hành động hay hoạt động nào đó, bằng cách
lựa chọn và vận dụng những tri thức, kinh nghiệm đã có để thực hiện hành động có
kết quả phù hợp với những mục tiêu và điều kiện đã cho.
Như vậy, một người được xem là có kỹ năng trong một lĩnh vực nào đó phải là
người:
– Nắm được những mục tiêu hành vi, có tri thức về hành vi, nắm được những phương pháp và điều kiện kèm theo thực thi hành vi .
– Thực hiện hành vi đúng, đạt được tác dụng hành vi tương thích mục tiêu đề ra .
– Có thể triển khai hành vi có hiệu quả trong những điều kiện kèm theo đã biến hóa .
