1. Học về lòng tin và hoài nghi (Hình thành lạc quan)
Theo Erik Erikson’s – cha đẻ của “ Học thuyết về sự tăng trưởng tâm lý của con người ” trong quy trình tăng trưởng, quá trình sơ sinh khoảng chừng dưới 1 hoặc 2 năm đầu đời, là tiến trình trẻ dần hình thành lòng tin vào cha mẹ và những người thân trong gia đình trong mái ấm gia đình. Những đứa trẻ nhận được sự chăm nom và yêu thương từ cha mẹ hay người thân trong gia đình, hoàn toàn có thể tăng trưởng lòng tin và cảm xúc bảo đảm an toàn, qua đó hình thành được trạng thái sáng sủa cơ bản ( Điều mà ta thường thấy ở trẻ nhỏ ) .
trái lại khi ở trong thực trạng thiếu bảo đảm an toàn, bị bỏ bê thiếu sự chăm nom, trẻ hoàn toàn có thể trở nên không an tâm và không tin. Nền tảng này là vô cùng quan trọng. Vì trong quá trình này, ý thức của trẻ đã hình thành, và những nỗi không an tâm hoàn toàn có thể in sâu vào tiềm thức của trẻ, tạo thành căn nguyên cho nhiều căn bệnh tâm lý tuổi trưởng thành .
2. Học về sự tự tin và cảm giác hổ thẹn (Hình thành ý chí)
Theo Erik Erikson’s cuộc khủng hoảng tâm lý xã hội thứ hai xảy ra trong thời thơ ấu, từ khoảng chừng 18 tháng đến 3 tuổi. Những đứa trẻ được nuôi dạy tốt, được lớn lên trong tình yêu thương lành mạnh, sẽ được trang bị một nền tảng tâm lý không thay đổi và một thái độ sống tích cực. Trẻ sẽ lớn lên với niềm tin và kỳ vọng vào một đời sống tràn trề điều tốt đẹp, từ đó không còn sợ hãi hay hổ thẹn, mà sẽ cảm thấy tự tin hơn về con đường phía trước .
Tuy nhiên, sự tự tin ở trẻ lúc này không đồng nghĩa với khả năng tự chủ của chúng. Các ý kiến của trẻ vẫn cần được đảm bảo, vì những cuộc khủng hoảng tâm lý lần 2 này dễ khiến trẻ trở nên cáu kình, bướng bỉnh và tiêu cực. Trong giai đoạn này, trẻ cần học cách kiểm soát cơn giận và được bảo vệ khỏi các hành động thiếu an toàn do thói bướng bỉnh của mình. Ví dụ điển hình ta thường thấy như khi đứa trẻ 2 tuổi kiên quyết không nắm tay mẹ lúc sang đường, hay những tiếng hét “KHÔNG” chói tai trong tiệm tạp hoá và các quán cafe.
3. Học về sáng tạo, hoà nhập và mặc cảm, tội lỗi (Hình thành mục tiêu)
Đây là cuộc khủng hoảng tâm lý xã hội thứ ba mà con người phải đương đầu trong quy trình trưởng thành. Nó xảy ra vào lúc thời hạn được gọi là “ tuổi đi dạo “, khởi đầu khi trẻ đến trường mẫu giáo. Trong thời hạn này, những đứa trẻ phải đối lập với việc hòa nhập cùng những người bạn mới ngoài mái ấm gia đình của mình .
Trẻ cần phải học cách lan rộng ra kỹ năng và kiến thức xã hội của mình, trải qua những hoạt động giải trí đi dạo tích cực như tưởng tượng, hợp tác với bè bạn đồng trang lứa, chỉ huy, cũng như tuân theo quy tắc game show. Ngược lại, trẻ nhỏ ở độ tuổi này cũng phải đối lập với cảm xúc tội lỗi bởi sự hổ thẹn và thiếu bảo đảm an toàn từ 2 cuộc khủng hoảng trước. Điều này hoàn toàn có thể khiến trẻ bị cô lập, nhờ vào quá mức vào người lớn, và bị hạn chế trong việc tăng trưởng trí tưởng tượng cũng như xu thế sau này .
4. Siêng năng và cảm giác kém cỏi (Hình thành năng lực)
Cuộc khủng hoảng thứ tư ập đến vào “ tuổi đi học ”, khi trẻ mở màn vào lớp 1, và thậm chí còn hoàn toàn có thể lê dài đến những năm cấp 2 sau này. Lúc này, trẻ khởi đầu phải học thêm nhiều những kiến thức và kỹ năng thiết yếu cho đời sống như : cư xử chuẩn mực với bè bạn cùng trang lứa, làm bài tập nhóm trang nghiêm hơn, chơi những môn thể thao có quy tắc riêng và thành thạo những môn học cơ bản như đọc hiểu, số học, v.v…
Trong tiến trình này, trẻ sẽ cần phải học cách thực hành thực tế theo nguyên tắc, và ngày càng tăng mức độ kỷ luật cho bản thân, ví dụ như việc làm bài tập về nhà đúng thời hạn. Các cuộc khủng hoảng trước đó nếu đã được xử lý tốt, trẻ sẽ có lòng tin và sự dữ thế chủ động để hoàn toàn có thể học tập siêng năng, rèn thói quen kiên trì, và đi vào nề nếp. Ngược lại, nếu như chưa vượt qua được những cuộc khủng hoảng trước, trẻ sẽ hoàn toàn có thể không tin về tương lai, hoặc thiếu đi sự dữ thế chủ động. Đây cũng là nguyên do dẫn đến những hành vi như lười biếng, trì hoãn .
5. Học về bản sắc cá nhân và sự mờ nhạt bản sắc (Hình thành bản sắc cá nhân)
Cuộc khủng hoảng tâm lý xã hội thứ năm là vào tuổi vị thành niên ( từ 13 đến 20 tuổi ). Lúc này tất cả chúng ta không còn thấy đứa trẻ ngây thơ như ngày nào, mà thay vào đó là một thiếu niên đang học cách vấn đáp câu hỏi “ Tôi là ai ? ”. Vào thời gian này, cuộc “ khủng hoảng về danh tính ” ( identity crisis ) mở màn tiến công. Hầu hết những thanh thiếu niên vào tuổi này, ai cũng sẽ một lần lầm lỡ vì trí tò mò, sự làm mưa làm gió, và những hoài nghi nảy nở trong tâm lý của bản thân .
Erikson tin rằng, nếu như “dậy thì thành công”, người trẻ sẽ có được sự tự tin nhất định khi đến tuổi trưởng thành, thay vì sự thiếu tự tin khi giai đoạn này thất bại. Do đó, một người có thể dũng cảm thử nghiệm nhiều vai trò khác nhau một cách xây dựng, thay vì áp đặt mọi thứ bằng một “danh tính tiêu cực”. Họ có thể đặt mục tiêu và cố gắng đạt được thành tích, thay vì bị “tê liệt” bởi cảm giác kém cỏi hoặc sự trì hoãn kinh niên. Ở tuổi vị thành niên, nhận dạng giới tính cũng bắt đầu được thiết lập (về sự khác nhau giữa nam và nữ).
Các thanh thiếu niên trong tiến trình này cũng thường tìm kiếm cho mình một hình mẫu lý tưởng từ nhiều nguồn khác nhau ( một người truyền cảm hứng, idol, v.v… ), từ đó hình thành một bộ tính cách tương thích với nhu yếu của xã hội. Ở tiến trình này, nếu không hề vượt qua cuộc khủng hoảng, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể mắc nhiều căn bệnh tâm lý như trầm cảm, hay rối loạn nhân cách chống đối xã hội ( Antisocial personality disorder ), v.v…
6. Học về tình thân và sự cô độc (Hình thành tình yêu)
Khi một người trưởng thành có đủ sự tự tin, kỹ năng và kiến thức, sự tự chủ và niềm tin vào tương lai tốt đẹp, họ hoàn toàn có thể thuận tiện cảm thấy bảo đảm an toàn khi thân thiện thân thương với người khác. Trải nghiệm tình cảm lành mạnh sẽ hoàn toàn có thể giúp họ có một tình yêu đẹp tươi, hay một người bạn thân thiện lâu dài hơn. Ngược lại, sự thiếu tín nhiệm và mặc cảm, cùng cảm xúc thiếu bảo đảm an toàn khiến những người trưởng thành thuận tiện phải đương đầu với cuộc khủng hoảng thứ 6 : cuộc khủng hoảng về tình yêu và sự cô độc. Khi liên tục phải trải qua những mối quan hệ ô nhiễm hoặc không hề liên kết với người khác, thì đây là một cái kết không hề tránh .
7. Học về cách quan tâm, sống có ích và sự ích kỷ (Hình thành sự chăm sóc)
Ở tuổi trưởng thành, cuộc khủng hoảng tâm lý xã hội đến với nhiều mặt khác nhau : từ ý thức trong hôn nhân gia đình, quyền làm cha mẹ, cho tới ý thức thao tác có nghĩa vụ và trách nhiệm. Bài học về sự chăm sóc chăm nom sẽ trở nên rõ ràng nhất khi một người có con và học cách nuôi dạy con cháu của họ. Người đã vượt qua những cuộc khủng hoảng trước đó, hoàn toàn có thể trao cho con cháu họ một môi trường tự nhiên bảo đảm an toàn và lành mạnh để tăng trưởng. Ngoài ra, họ cũng tham gia góp phần cho hội đồng, trải qua việc luôn hoàn thành xong tốt việc làm, hoặc triển khai những hoạt động giải trí có ích .
Ở tiến trình này, một người trưởng thành sẽ có mức độ hài lòng với đời sống cao hơn và niềm hạnh phúc hơn trái lại, việc thiếu vắng một nền tảng tâm lý vững chãi, sẽ khiến một người trưởng thành trở nên ngưng trệ. Họ sẽ sống cô độc, và không liên kết được với mái ấm gia đình hay xã hội. Từ đó, họ sẽ ít góp sức hơn, cũng như thiếu hành vi chăm sóc chăm nom người khác. Đó là thời gian một người hoàn toàn có thể phải trải qua “ khủng hoảng tuổi trung niên “, bởi khi nhìn lại, họ sẽ chỉ thấy hụt hẫng và không hài lòng với đời sống của mình .
8. Sự toàn vẹn và sự tuyệt vọng
Nếu bảy cuộc khủng hoảng tâm lý xã hội trên được xử lý thành công xuất sắc, thì một người trưởng thành sẽ đạt được đến trạng thái tâm lý cân đối, toàn vẹn. Họ có lòng tin yêu vào đời sống, và dám thử sức với những điều mới mẻ và lạ mắt. Họ thao tác siêng năng và tìm thấy một vai trò của riêng mình trong đời sống, cũng như trở thành một thành viên niềm hạnh phúc. Người trưởng thành toàn vẹn hoàn toàn có thể thân thiện yêu thương mọi người mà không cảm thấy căng thẳng mệt mỏi, tội lỗi, hay hối hận .
Họ cảm thấy tự hào về những điều mình gây dựng được, như gia đình, tình yêu, bạn bè, con cái, công việc, hay sở thích cá nhân. Ngược lại, những người không thể vượt qua những cuộc khủng hoảng trước, sẽ có thể trở nên tuyệt vọng, thiếu niềm tin vào cuộc sống, dẫn đến nhiều bệnh lý về tinh thần và thể chất.
Nguồn: childdevelopmentinfo.com
Dịch: Helen Le
Biên tập: Hà Minh
