Triết học Hy Lạp cổ đại là nền triết học được hình thành vào khoảng thế kỷ VI trước công nguyên đến thế kỷ VI tại Hy Lạp. Triết học Hy Lạp cổ đại được xem là thành tựu rực rỡ của văn minh phương tây, tạo nên cơ sở xuất phát của triết học châu Âu sau này. Alfred Whitehead nhận xét rằng “triết học phương tây thực ra chỉ là một loạt các chú thích cho Plato”. Các nhà triết học Hy Lạp cổ đại tập trung vào hai chủ đề chính. Thứ nhất là mối liên hệ giữa nguyên nhân và hệ quả, hay nói cách khác, tìm câu trả lời cho câu hỏi phải chăng các sự vật hiện tượng vận động theo một chuỗi nguyên nhân-hệ quả tất yếu khách quan hay chỉ là sự trùng hợp, tình cờ ngẫu nhiên. Thứ hai là bản chất và khởi thủy của thế giới tồn tại. Những đại diện tiêu biểu nhất của nền triết học này là Socrates, Plato, Aristotle và Epicurus.
Nguồn gốc và đặc trưng[sửa|sửa mã nguồn]
Điều kiện ra đời[sửa|sửa mã nguồn]
Hy Lạp là cái nôi của văn minh phương tây. Nhờ có điều kiện kèm theo tự nhiên thuận tiện, khí hậu ôn hòa, những đồng bằng phong phú và những thành phố lớn như Athens ra đời sớm. Thương mại cũng tăng trưởng từ rất sớm với những hải cảng và hòn đảo rải rác trên biển Egée. Đó là nơi quy tụ những điều kiện kèm theo rất là thuận tiện cho nền văn hóa truyền thống niềm tin, gồm có triết học, tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ. Năng lực sản xuất tân tiến can đảm và mạnh mẽ trong thời kỳ thế kỷ VIII-VI trước công nguyên cùng với những quy mô nhà nước thành bang cũng góp thêm phần tạo nền tảng cho triết học Hy Lạp ra đời và tăng trưởng nhanh gọn. Triết học Hy Lạp cổ đại ra đời trong toàn cảnh diễn ra sự chuyển biến lâu dài hơn và thâm thúy những quan hệ xã hội. Đó là sự ra đời của xã hội có giai cấp tiên phong trong lịch sử-chế độ chiếm hữu nô lệ. Hy Lạp cổ đại trước đây là một vùng chủ quyền lãnh thổ to lớn gồm có phần đất liền và vô số hòn hòn đảo lớn nhỏ trên biển Egie, vùng duyên hải Ban căng và Tiểu Á. Sự thuận tiện về vạn vật thiên nhiên, địa lý đã tạo điều kiện kèm theo cho Hy Lạp nhanh gọn tăng trưởng toàn bộ những nghành, lan rộng ra bang giao, đảm nhiệm nhiều giá trị văn hoá. Vì vậy, nơi đây đã quy tụ rất đầy đủ những điều kiện kèm theo để tư duy con người có dịp bay bổng, để thoả sức phát minh sáng tạo ra những giá trị triết học có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong lịch sử dân tộc tư tưởng của trái đất. Xứng đáng là chiếc nôi của nền văn minh châu Âu và của cả quả đât. Đúng như Ph. Ăngghen nhận xét : ” Không có chính sách nô lệ thì không có vương quốc Hy Lạp, không có thẩm mỹ và nghệ thuật và khoa học Hy Lạp, không có chính sách nô lệ thì không có đế quốc La Mã mà không có cái cơ sở là nền văn minh Hy Lạp và đế quốc La Mã thì không có châu Âu tân tiến được “. Sự hình thành triết học Hy Lạp không diễn ra một cách ngẫu nhiên mà là hiệu quả tất yếu của việc thừa kế những di sản tinh tuý của truyền thống cuội nguồn trong sáng tác dân gian, trong thần thoại cổ xưa, trong những mầm mống của tri thức khoa học ( khoa học tự nhiên ). Hy Lạp cổ đại là quốc gia của thi ca, thần thoại cổ xưa. Thần thoại là nơi để con người tưởng tượng, diễn giải về những hiện tượng kỳ lạ vạn vật thiên nhiên kỳ bí mà còn là nơi bộc lộ đời sống tâm linh, sự hình thành số phận cũng như muôn mặt của đời sống thường ngày. Thần thoại là nơi đâù tiên để tư duy triết học ra đời và từng bước triết học tách khỏi truyền thuyết thần thoại, tự mình tư duy về tự nhiên, đạo đức, về xã hội, về lẽ sống, về chân lý, về con người … Những tinh hoa về toán học, thiên văn học, địa lý, mạng lưới hệ thống thống kê giám sát, lịch pháp, … đã Open do nhu yếu kinh doanh, vượt biển đến những nước phương Đông. Vì vậy, những nhà triết học tiên phong của Hy Lạp cũng là những người đã nhiều lần đến phương Đông và nhiều vùng đất khác. Như vậy, hoàn toàn có thể thấy rằng sự ra đời của triết học Hy Lạp cổ đại là một tất yếu-đó là hiệu quả nội sinh của cả một dân tộc bản địa, một thời đại. C.Mác viết : ” Các nhà triết học không phải những cây nấm mọc trên đất. Họ là mẫu sản phẩm của thời đại mình, dân tộc bản địa mình mà những tinh lực tinh xảo nhất, quý giá nhất và khó nhìn thấy nhất đã được suy tư trong những khái niệm triết học “. Triết học Hy Lạp cổ đại tăng trưởng qua 3 thời kỳ sau : – Triết học thời kỳ tiền Xôcrat ( thời kỳ sơ khai ) – Triết học thời kỳ Xôcrat ( thời kỳ cực thịnh ) – Triết học thời kỳ Hy Lạp hoá
Đặc trưng cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]
Có thể coi triết học Hy Lạp cổ đại là đỉnh điểm của văn minh Hy Lạp, với những đặc trưng cơ bản sau đây :
Triết học Hy Lạp đã có sự phân chia và đối lập rõ ràng giữa các trào lưu, trường phái, duy vật và duy tâm, biện chứng và siêu hình, vô thần và hữu thần. Toàn bộ nền triết học thế giới sau này cũng dựa trên những nền tảng cơ bản đó. Thế giới quan triết học Hy Lap – La Mã thời cổ đại là sự phong phú và đa dạng của các quan niệm Triết học.
Các nhà triết học Hy Lạp cổ đại đã biết gắn bó ngặt nghèo triết học với khoa học tự nhiên để tổng hợp mọi hiểu biết về những nghành nghề dịch vụ khác nhau để hướng tới việc kiến thiết xây dựng thế giới quan tổng thể và toàn diện, biến triết học thành ” khoa học của những khoa học ” .Ngoài ra, triết học Hy Lạp cũng rất coi trọng yếu tố con người .
