Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (Trích Chinh phụ ngâm) – Nội dung bài thơ, Hoàn cảnh sáng tác, Dàn ý phân tích tác phẩm
– Đặng Trần Côn hiện chưa rõ năm sinh, năm mất- Quê quán : làng Nhân Mục, tên nôm là làng Mọc, huyện Thanh Trì, nay thuộc phường Nhân Chính, Q. TX Thanh Xuân, TP.HN- Ông sống vào tầm nửa dầu thế kỉ XVIII- Sáng tác : Ngoài sáng tác chính là tác phẩm Chinh phụ ngâm, ông còn làm thơ chữ Hán và viết một số ít bài phú chữ Hán
1.Tác phẩm Chinh phụ ngâm
a)Hoàn cảnh ra đời
Đầu đời vua Lê Hiền Tông có nhiều cuộc khởi nghĩa của nông dân nổ ra quanh kinh thành Thăng Long, triều đình cất quân đánh dẹp. Đặng Trần Côn “ cảm thời thế mà làm ra ”
b)Giá trị nội dung và nghệ thuật
– Giá trị nội dung+ Là lời nói oán ghét chiến tranh phong kiến phi nghĩa+ Thể hiện khát vọng niềm hạnh phúc lứa đôi- Giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật+ Thể thơ : trường đoản cú ( nguyên tác ), tuy nhiên thất lục bát ( bản dịch )+ Hình ảnh mang tính ước lệ, tượng trưng+ Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình+ Bản dịch đã đưa ngôn từ dân tộc bản địa lên một tầm cao mới, phong phú và đa dạng, uyển chuyển
2.Vị trí đoạn trích
Đoạn trích từ câu 193 đến câu 216 của tác phẩm
3.Bố cục (2 phần)
– Phần 1 ( 16 câu đầu ) : Nỗi đơn độc của người chinh phụ- Phần 2 ( còn lại ) : Nỗi thương nhớ chồng nơi xa
4.Giá trị nội dung
Đoạn trích miêu tả những cung bậc và sắc thái khác nhau của nỗi đơn độc, buồn khổ ở người chinh phụ khát khao được sống trong tình yêu và niềm hạnh phúc lứa đôi .
5.Giá trị nghệ thuật
– Miêu tả tâm lí nhân vật ( tả cảnh ngụ tình, độc thoại nội tâm …- Các giải pháp thẩm mỹ và nghệ thuật : điệp ngữ, so sánh, từ láy, câu hỏi tu từ …
I.Mở bài
– Giới thiệu về tác giả Đặng Trần Côn và tác phẩm Chinh phụ ngâm- Giới thiệu về đoạn trích Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ
II.Thân bài
1.16 câu đầu: Nỗi cơ đơn, lẻ loi của người chinh phụ
a)8 câu thơ đầu
– Không gian :+ Hiên vắng : vắng vẻ, hiu quạnh+ Khuê phòng : đơn độc, nhớ nhung- Thời gian :+ Đèn : đêm hôm, thời hạn của tâm trạng+ Hoa đèn : thời hạn qua lâu gợi nỗi niềm khắc khoải- Hành động của người chinh phụ :
+Dạo – gieo từng bước: đi đi lại lại, quanh quanh, quẩn quẩn
⇒ Nỗi nhớ như ngưng đọng trong từng bước đi+ Rủ thác : hành vi vô thức, không có chủ đich+ Nghe ngóng tin tức : nhớ mong, khao khát người chồng trở về+ Giãi bày, san sẻ với ngọn đèn – vật vô tri vô giác- Biện pháp nghệ thuật và thẩm mỹ :+ Điệp ngữ vòng : đèn biết chăng – đèn có biết, miêu tả tâm trạng buồn triền miên, lê dài lê thê trong thời hạn và khoảng trống, có vẻ như không khi nào đứt, ngừng .+ Câu hỏi tu từ : đèn biết chăng ? ⇒ như một lời than vãn, bộc lộ nỗi khắc khoải đợi chờ và hy vọng luôn day dứt không yên trong người chinh phụ .
b)8 câu thơ còn lại
– Cảnh vật vạn vật thiên nhiên :+ Gà eo óc gáy – sương năm trống : gà gáy báo hiệu canh năm, báo hiệu người vợ trẻ xa chồng đã thao thức suốt đêm⇒ Tiếng gà khắc khoải như xoáy sâu vào đặc thù yên bình của khoảng trống, đồng thời cũng xoáy sâu vào tâm trạng người chinh phụ+ Hòe phất phơ : cảnh vật quạnh hiu- Cảm thức của người chinh phụ về thời hạn :+ Hòe : bóng cây hòe ngoài sân, trong vườn ngắn rồi lại dài, dài rồi lại ngắn, biểu lộ sự trôi đi của thời hạn – thời hạn của xa cách và nhớ thương+ Thời gian của tâm trạng :Khắc, giờ ———— niênMối sầu ———— biển xa- Hành động của người chinh phụ :+ Đốt hương tìm sự thanh thản nhưng tình cảm lại mê man theo những tâm lý viển vông, khắc khoải, những dự cảm chẳng lành+ Soi gương nhưng chỉ thấy hiện lên đó khuôn mặt đau khổ đầm đìa nước mắt .+ Gượng gảy đàn sắt đàn cầm để ôn lại kỉ niệm vợ chồng nhưng lại lo ngại có điềm gở. Sự lo ngại không chỉ cho thấy nỗi đơn độc mà còn cho thấy niềm khát khao niềm hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ .⇒ Sự xích míc giữa xúc cảm và lí trí⇒ 16 câu thơ đầu bộc lộ tình cảnh lẻ loi, nỗi đơn độc sầu muộn của người chinh phụ .
2.Nỗi nhớ thương chồng của người chinh phụ
a)6 câu thơ đầu
– Hình ảnh vạn vật thiên nhiên :+ Gió đông : gió mùa xuân, gió báo tin vui, biểu lộ sự đoàn viên, đoàn viên .+ Non Yên : núi Yên Nhiên, nơi phương bắc xa xăm – nơi người chồng đang chinh chiến .- Biện pháp nghệ thuật và thẩm mỹ+ Hình ảnh ước lệ : non Yên .+ Điệp ngữ vòng : non Yên, trời+ Từ láy : thăm thẳm, đau đáu .⇒ Không gian vô tận, bát ngát, không số lượng giới hạn, không riêng gì là khoảng trống vô tận ngăn cách hai vợ chồng, mà còn là nỗi nhớ không nguôi, không tính đếm được của người chinh phụ, là tình yêu thương của người vợ nơi quê nhà .
b)2 câu còn lại
– Hai câu thơ mang tính khái quát, triết kí thâm thúy- Lời thơ chuyển sang độc thoại nội tâm, trực tiếp bày tỏ nỗi lòng người chinh phụ với hình ảnh người chinh phu tràn ngập trong tâm tưởng .⇒ 8 câu thơ cuối như lời gửi gắm nỗi niềm thương nhớ khôn nguôi đến người chồng nơi biên ải xa xôi .
III.Kết bài
– Khái quát lại giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của đoạn trích .
-Liên hệ với số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến có chồng đi lính
Loạt bài Soạn văn lớp 10 (siêu ngắn) & Tác giả – Tác phẩm Văn 10 được biên soạn bám sát nội dung sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 10.
