– Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì mạn lục biểu lộ rõ quan điểm sống và tấm lòng của ông với cuộc sống .– Ông là học trò của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, đã từng đỗ hương tiến sỹ ( cử nhân ), từng làm quan nhưng không bao lâu thì lui về ẩn dật .– Nguyễn Dữ sống ở thế kỉ XVI, thời ông sống, triều đình nhà Lê đã khởi đầu khủng hoảng cục bộ suy thoái và khủng hoảng, những tập đoàn lớn phong kiến tranh giành quyền lực tối cao gây ra liên tục những cuộc nội chiến lê dài .
II. Tác phẩm
1. Tóm tắt
Ngô Tử Văn, một kẻ sĩ nổi tiếng khẳng khái, chính trực vốn không chịu được sự tác yêu tinh của hồn một tên tướng bại trận nên đã đốt đền của hắn, trừ hại cho dân. Tên hung quỷ rình rập đe dọa Tử Văn và kiện chàng ở âm ti. Tử Văn được thổ thần mách bảo về tung tích và tội ác của tên tướng giặc, đồng thời bày cho chàng cách đối phó với hắn. Tử Văn bị bắt giải xuống âm ti. Đứng trước Diêm Vương, chàng đã không hề lúng túng mà dũng mãnh vạch trần mọi tội ác của tên hung thần quỷ ác. Có vật chứng của thổ thần, mọi lời nói của Tử Văn được minh xác là thực sự. Cuối cùng công lý được thực thi : tên tướng giặc và bọn phán sự vô trách nhiệm bị trừng trị, thổ thần được phục chức, Tử Văn được sống lại. Tiếp sau đó, nhờ thổ thần tiến cử Tử Văn được nhận chức phán sự đền Tản Viên chuyên trông coi việc xử án .
2. Tìm hiểu chung
a. Thể loại
– Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại phản ánh hiện thực qua những yếu tố li kì, hoang đường .
– Trong truyện truyền kì, quốc tế con người và quốc tế âm tính với những thánh thần ma quỷ có sự tương giao. Đó chính là yếu tố tạo nên sự mê hoặc của thể loại .
b. Xuất xứ
– Truyền kì mạn lục :
+ Truyền kì : loại truyện có yếu tố li kì, hoang đường ;
+ Mạn : tản mạn ;
+ Lục : sao lục, ghi chép .
=> Ghi chép những truyện li kì, tản mạn của dân chúng .
– Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI .
c. Bố cục
Gồm 3 phần : khởi đầu, nội dung và kết thúc .
– Mở đầu : Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn .
– Nội dung : Chia làm 4 đoạn :
+ Đoạn 1 : Ngô Tử Văn và hành vi đốt đền .
+ Đoạn 2 ( Đốt đền xong đến khó lòng thoát nạn. ) : Tử Văn gặp hồn ma tên Bách hộ Thôi và Thổ thần .
+ Đoạn 3 ( Tử Văn vâng lời đến không bệnh mà chết. ) : Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất ở Minh ti trước Diêm Vương .
+ Đoạn 4 ( Phần còn lại ) : Tử Văn thắng lợi trở lại, nhận chức Tản Viên .
– Kết thúc : Cuộc gặp gỡ giữa quan phán sự và người quen cũ .
3. Tìm hiểu chi tiết: Hình tượng nhân vật Ngô Tử Văn.
a. Nguồn gốc và hành động đốt đền
* Cách trình làng nhân vật Ngô Tử Văn
– Tên họ : Ngô Tử Văn tên là Soạn .
– Quê quán : huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang .
– Tính tình : Khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được => từ ngữ mang tính khẳng định chắc chắn .
=> Cách mở màn trực tiếp, ngắn gọn theo giải pháp truyền thống cuội nguồn của văn học trung đại, chưa thoát khỏi lối kể dân gian, gây sự chú ý quan tâm của người đọc .
* Nguyên nhân đốt đền :
– Đền là nơi thờ người có công với nước, với dân. Bách hộ họ Thôi là tên tướng giặc bại trận, đi cướp nước thì không đáng phải thờ => Tức giận trước việc “ hưng yêu tác quái ” của tên hung thần quỷ ác Bách hộ họ Thôi .
– Muốn trừ hại cho dân .
* Hành động :
– Chuẩn bị : tắm gội thật sạch, khấn trời … => thái độ tôn kính, trang nghiêm .
– Tin vào việc làm chính nghĩa của mình .
– Châm lửa đốt đền : mọi người phủ nhận lè lưỡi, Tử Văn vung tay không cần gì …
=> Một thái độ dứt khoát, mặc kệ hậu quả xấu cho bản thân. Hành động có ý thức, có tâm lý thận trọng, không đáng trách vì hợp lòng dân .
=> Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ tính tình khảng khái, cương trực, dũng mãnh vì dân trừ hại. Có niềm tin dân tộc bản địa can đảm và mạnh mẽ .
b. Cuộc đối mặt với Bách hộ và Thổ công
– Hậu quả sau khi Tử Văn đốt đền : Bị bệnh nặng, Tử Văn thấy “ không dễ chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng, sốt rét ” .
=> Ngô Tử Văn đã mơ gặp hồn ma Bách hộ và ông thổ ông địa .
– Cuộc đương đầu với Bách hộ và Thổ công :
|
|
Bách hộ
|
Thổ công
|
|
Ngoại hình, phong thái
|
– Khôi ngô, to lớn .
– Đầu đội mũ trụ, giọng nói, quần áo giống người phương Bắc. Tự xưng là cư sĩ, mắng Tử Văn .
|
– Ông già áo vải nhà quê .
– Áo vải mũ đen, phong độ nhàn nhã, vái chào Tử Văn và nói tên họ .
– Tỏ lời mừng cho Tử Văn và kể lại chuyện bị cướp đền.
|
|
Mục đích
|
Đòi lại đền .
|
Căn dặn Tử Văn những điều cần làm khi đối phó với tên Bách hộ trong cuộc đối chất với Diêm Vương dưới Minh ti .
|
|
Thái độ của Tử Văn
|
– Mặc kệ cứ ngồi ngất ngưỡng, tự nhiên .
– Điềm tĩnh, không nhượng bộ cái ác, cái xấu, bày tỏ sự thử thách .
=> Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ đầy bản lĩnh, không lo âu trước gian tà .
|
– Ngạc nhiên sao nhiều thần quá vậy .
– Bức xúc cho ông thổ ông địa, sao ngài không kiện .
– Đề phòng : “ Hắn thật là tên hung quỷ, hoàn toàn có thể gieo vạ cho tôi không ? ”
– Quyết tâm bảo vệ lẽ phải .
|
c. Ngô Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất dưới âm phủ
– Quang cảnh dưới âm ti :
+ Tòa nhà rất lớn, xung quanh có thành sắt cao vọi đến mấy chục trượng .
+ Sông lớn, cầu dài, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương .
+ Hai bên cầu có mấy vạn quỷ Dạ Xoa mắt xanh tóc đỏ, hình dạng nanh ác .
Tác giả đã miêu tả quốc tế âm tính ấn tượng, ghê sợ. Ngô Tử Văn : gan góc, khảng khái, kinh khủng kêu oan .
– Cảnh xử kiện
|
|
Hồn ma Bách hộ
|
Diêm Vương
|
Tử Văn
|
|
Diễn biến
|
Kiện Tử Văn ở âm ti .
Đổi giọng nhân nghĩa .
|
Trách mắng Tử Văn, bênh vực hồn ma .
Nghi ngờ, cử người đến đền Tản Viên lấy chứng cứ .
|
Không sợ hãi, kêu oan, kể lại vấn đề bằng lời lẽ cứng cỏi .
Đề nghị Diêm Vương đến đền Tản Viên xác định .
|
|
Kết quả
|
Bị nhốt vào ngục Cửu U .
|
Mắng, trừng phạt Bách hộ và ban thưởng cho Tử Văn .
|
Được ban thưởng .
|
d. Ngô Tử Văn nhận chức Phán sự.
– Tử Văn đã thắng kiện chứng tỏ cái thiện, cái chính nghĩa đã thắng cái gian tà, cái ác. Tên họ Thôi đã bị trừng trị đích đáng, dân gian được bình an, Thổ công được trả lại đền .
– Ý nghĩa :
+ Giải trừ được tai ương, đem lại an lành cho dân .
+ Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược gian ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục sinh danh dự cho Thổ thần nước Việt .
+ Niềm tin vào công lí cái thiện chiến thắng cái ác, chính nghĩa thắng gian tà .
+ Sự thưởng công xứng danh để cho đời sau noi theo, khuyến khích mọi người dũng mãnh đấu tranh chống cái ác, bảo vệ công lí .
e. Lời bình cuối truyện
– Vạch trần thực chất xảo quyệt, tàn tệ của hồn ma tướng giặc họ Thôi ;
– Phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công, thối nát của xã hội đương thời. Những hiện tượng kỳ lạ xấu đi ở âm tính chính là hình chiếu của xã hội .
+ Tệ nạn mê tín dị đoan dị đoan .
+ Tham ô, hối lộ .
=> Là kẻ sĩ, biết đấu tranh đến cùng để chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh quả cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa .
f. Giá trị nội dung
– Qua hình tượng nhân vật người tri thức Ngô Tử Văn và tên giặc ngoại xâm, tác giả đã ca tụng chính nghĩa và thái độ nhất quyết diệt trừ gian tà của con người .
– Bài học nhân sinh về chính – tà ; thiện – ác .
g. Giá trị nghệ thuật
– Xây dựng cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ.
– Dẫn dắt truyện khôn khéo, nhiều chi tiết cụ thể gây sự quan tâm, mê hoặc .
– Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo, nhưng vẫn mang những nét hiện thực .
Hoctotnguvan.vn
