Bộ luật Hồng Đức là bộ luật sinh ra dưới thời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức ( 1470 – 1497 ), nên gọi là Bộ luật Hồng Đức và còn có tên gọi khác là Quốc triều hình luật .
Bộ luật Hồng Đức hoàn toàn có thể coi là bộ luật tổng hợp gồm có nhiều quy phạm pháp luật thuộc nhiều ngành luật khác nhau : Luật hình sự, luật dân sự, luật tố tụng, luật hôn nhân-gia đình, luật hành chính v.v … Luật Trần và Liên Danh sẽ trình làng nội dung Bộ luật hồng đức tới quý bạn đọc :
Bộ luật hồng đức sinh ra năm nào ?
Bộ luật Hồng Đức là một thành tựu rất là quan trọng trong lịch sử vẻ vang lập pháp Nước Ta so với những triều đại trước đó cũng như nhiều nước trên quốc tế .
Bộ luật Hồng Đức được tìm thấy trên hai bản ị ván khắc và một bản chép tay với tiêu đề Lê triều hình sự.
Các tài liệu này đều không ghi tên tác giả niên đại, không có lời tựa … Bộ luật này được ban bố lần tiên phong trong khoảng chừng những năm 1470. 1497 dưới thời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức .
Tuy nhiên, qua nghiên cứu và điều tra lịch sử vẻ vang, một số ít nhà điều tra và nghiên cứu cho rằng Bộ luật này được biên soạn và San hành từ thời vua Lê Thái Tổ ( 1428 ) và không ngừng được hoàn hảo, trong đó, sự góp phần của vua Lê Thánh Tông là to lớn hơn cả .
Bố cục của bộ luật hồng đức
Quốc triều hình luật trong cuốn sách A. 341 có 13 chương, ghi chép trong 6 quyển ( 5 quyển có 2 chương / quyển và 1 quyển có 3 chương ), gồm 722 điều. Ngoài ra, trước khi đi vào những chương và điều thì Quốc triều hình luật còn có những đồ biểu lao lý về những hạng để tang và tang phục, size và những hình cụ ( roi, trượng, gông, dây sắt v.v ) .
Bố trí đơn cử như sau :
- Chương Danh lệ : 49 điều lao lý về những yếu tố cơ bản có đặc thù chi phối nội dung những chương điều khác ( pháp luật về thập ác, ngũ hình, bát nghị, chuộc tội bằng tiền v.v )
- Chương Vệ cấm : 47 điều lao lý về việc bảo vệ cung cấm, kinh thành và những tội về cấm vệ .
- Chương Vi chế : 144 điều lao lý về hình phạt cho những hành vi sai lầm của quan lại, những tội về chức vụ .
- Chương Quân chính : 43 điều lao lý về sự trừng phạt những hành vi sai lầm của tướng, sĩ, những tội quân sự chiến lược .
- Chương Hộ hôn : 58 điều pháp luật về hộ tịch, hộ khẩu, hôn nhân-gia đình và những tội phạm trong những nghành này .
- Chương Điền sản : 59 điều, trong đó 32 điều khởi đầu và 27 điều bổ trợ sau ( 14 điều về điền sản mới tăng thêm, 4 điều về luật hương hỏa, 9 điều về châm chước bổ trợ luật hương hỏa ) pháp luật về ruộng đất, thừa kế, hương hỏa và những tội phạm trong nghành nghề dịch vụ này .
- Chương Thông gian : 10 điều lao lý về những tội phạm tình dục .
- Chương Đạo tặc : 54 điều lao lý về những tội trộm cướp, giết người và 1 số ít tội chính trị như phản nước hại vua .
- Chương Đấu tụng : 50 điều lao lý về những nhóm tội đánh nhau ( ẩu đả ) và những tội vu cáo, lăng mạ v.v
- Chương Trá ngụy : 38 điều pháp luật những tội trá hình, lừa dối .
- Chương Tạp luật : 92 điều pháp luật về những tội không thuộc những nhóm tội danh trên đây .
- Chương Bộ vong : 13 điều pháp luật về việc bắt tội phạm chạy trốn và những tội thuộc nghành này .
- Chương Đoán ngục : 65 điều lao lý về việc xử án, giam giữ can phạm và những tội phạm trong nghành này .
Nội dung chính của bộ luật hồng đức gồm có :
– Bảo vệ quyền hạn của vua, quan lại, địa chủ
– Bảo vệ chủ quyền lãnh thổ vương quốc
– Khuyến khích tăng trưởng kinh tế tài chính
– Giữ gìn truyền thống lịch sử tốt đẹp của dân tộc bản địa
– Bảo vệ một số ít quyền hạn của phụ nữ .
Các pháp luật dân sự trong bộ luật hồng đức
Trong bộ luật Hồng Đức, những quan hệ dân sự được đề cập tới nhiều nhất là những nghành như : quan hệ chiếm hữu, quan hệ hợp đồng và thừa kế ruộng đất .
Quy định về chiếm hữu và hợp đồng trong bộ luật hồng đức
QTHL đã phản ánh hai chế độ sở hữu ruộng đất trong thời kỳ phong kiến là: sở hữu nhà nước (ruộng công) và sở hữu tư nhân (ruộng tư).
Trong bộ luật Hồng Đức, do đã có chính sách lộc điền-công điền tương đối tổng lực về yếu tố ruộng đất công nên trong bộ luật này quyền sở hữu nhà nước về ruộng đất chỉ được biểu lộ thành những chế tài vận dụng so với những hành vi vi phạm chính sách sử dụng ruộng đất công như : không được bán ruộng đất công ( điều 342 ), không được chiếm ruộng đất công quá hạn mức ( điều 343 ), không được nhận bậy ruộng đất công đã giao cho người khác ( điều 344 ), cấm làm sai pháp luật phân cấp ruộng đất công ( điều 347 ), không để bỏ phí ruộng đất công ( điều 350 ), cấm biến ruộng đất công thành tư ( điều 353 ), không được ẩn lậu để trốn thuế ( điều 345 ) v.v
Quy định về thừa kế trong bộ luật hồng đức
Trong nghành nghề dịch vụ thừa kế, quan điểm của những nhà làm luật thời Lê khá thân thiện với những quan điểm văn minh về thừa kế. Cụ thể : Khi cha mẹ còn sống, không phát sinh những quan hệ về thừa kế nhằm mục đích bảo vệ và duy trì sự vĩnh cửu của mái ấm gia đình, dòng họ .
Thứ hai là những quan hệ thừa kế theo di chúc ( những điều 354, 388 ) và thừa kế không di chúc ( thừa kế theo luật ) với những điều 374 – 377, 380, 388. Điều đáng quan tâm là bộ luật Hồng Đức cho người con gái có quyền thừa kế ngang bằng với người con trai là một điểm tân tiến không hề thấy ở những bộ luật phong kiến khác. Đây chính là điểm điển hình nổi bật nhất của pháp luật triều Lê .
Các pháp luật nghành nghề dịch vụ hình sự trong bộ luật hồng đức
Các nguyên tắc chủ yếu
Hình luật là nội dung trọng điểm và có đặc thù chủ yếu, bao trùm hàng loạt nội dung của bộ luật. Các nguyên tắc hình sự hầu hết của nó là :
- Vô luật bất thành hình ( điều 642, 683, 685, 708, 722 ) : trong đó pháp luật chỉ khép tội khi trong bộ luật có lao lý, không thêm bớt tội danh, vận dụng đúng hình phạt đã pháp luật và nó là tựa như như trong những bộ luật hình sự văn minh .
- Chiếu cố ( điều 1, 3-5, 8, 10, 16, 17, 680 ) : trong đó lao lý những chiếu cố so với vị thế xã hội, tuổi tác ( trẻ nhỏ và người già cả ), tàn tật, phụ nữ v.v
- Chuộc tội bằng tiền ( điều 6, 16, 21, 22, 24 ) : so với những tội danh như trượng, biếm, đồ, khao đinh, tang thất phụ, lưu, tử, thích chữ. Tuy nhiên những tội thập ác ( mười tội cực kỳ nguy khốn cho chính quyền sở tại ) và tội đánh roi ( có đặc thù răn đe, giáo dục ) không cho chuộc .
-
Trách nhiệm hình sự ( điều 16, 35, 38, 411, 412 ) : trong đó đề cập tới lao lý về tuổi chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự và việc chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự thay cho người khác .
- Miễn, giảm nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự ( điều 18, 19, 450, 499, 553 ) : trong đó pháp luật về miễn, giảm nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự trong những trường hợp như tự vệ chính đáng, thực trạng khẩn cấp, thực trạng bất khả kháng, thi hành mệnh lệnh, tự thú ( trừ thập ác, giết người ) .
- Thưởng người tố giác, trừng phạt người che giấu ( điều 25, 39, 411, 504 )
Tội phạm
- Phân loại theo hình phạt ( ngũ hình và những hình phạt khác )
- Theo sự vô ý hay cố ý phạm tội
- Theo thủ đoạn phạm tội và hành vi phạm tội
- Tính chất đồng phạm
Các nhóm tội đơn cử
- Thập ác : Là 10 trọng tội nguy hại nhất như :
- Các tội tương quan đến vương quyền : mưu phản, mưu đại nghịch ( điều 2, 411 ), mưu bạn ( phản bội tổ quốc-điều 412 ), đại bất kính ( 430, 431 ) .
- Các tội tương quan đến quan hệ hôn nhân-gia đình : ác nghịch ( điều 416 ), bất hiếu ( nhiều điều, ví dụ điển hình điều 475 ), bất mục, bất nghĩa, nội loạn .
- Tội tương quan đến tiêu chuẩn đạo đức số 1 của Nho giáo : bất đạo ( 420 và 421 ) .
- Các nhóm tội phạm khác : gồm có những tội tương quan đến sự bảo đảm an toàn thân thể của vua, nghi lễ cung đình, xâm phạm trật tự công cộng, quản trị hành chính, thể thức nghi lễ triều đình, xâm phạm tính mạng con người, sức khỏe thể chất, danh dự và nhân phẩm con người, những tội xâm phạm bảo mật an ninh vương quốc, trật tự bảo đảm an toàn xã hội, những tội phạm quân sự chiến lược, xâm phạm chính sách chiếm hữu ruộng đất, xâm phạm chính sách hôn nhân-gia đình, những tội tình dục, những tội xâm phạm chính sách tư pháp v.v
Tính nhân đạo của Bộ luật Hồng Đức
– Đối với người phạm tội : Có những lao lý riêng so với người phạm tội trên 70 tuổi và dưới 15 tuổi, trong 1 số ít trường hợp không được xử tội hay không được tra khảo. Nghiêm cấm việc đối xử đấm đá bạo lực với tù nhân trong 1 số ít trường hợp lao lý .
– Đối với người gặp khó khăn vất vả đặc biệt quan trọng : Đối với những người gặp thực trạng khó khăn vất vả, không có nơi lệ thuộc thì quan chức địa phương phải trợ giúp họ như : Dựng lều cho ở, chăm nom che chở, chôn cất họ …
– Đối với phụ nữ và trẻ em: Quyền lợi của phụ nữ trong bộ luật này được quy định công bằng với đàn ông, bảo vệ quyền lợi của họ trong việc hương hoả, tế lễ, thừa kế và sở hữu tài sản. Khi kết hôn, địa vị của người phụ nữ độc lập với chồng. Bộ luật quy định xử phạt rất nặng đối với trường hợp xâm phạm thân thể, nhân phẩm của người phụ nữ. Bên cạnh phụ nữ, luật Hồng Đức cũng quan tâm đến bảo về quyền lợi đối với trẻ em, không được mua trẻ em mồ côi và phụ nữ tự bán mình không có người bảo lãnh.
– Đối với một số ít đối tượng người tiêu dùng khác như : người thiểu số, nô tỳ, người làm thuê, ở đợ, người mất năng lực nhận thức, … Khi nô tỳ làm sai, chủ không được tự ý đánh chết nô tỳ mà phải báo quan, không được tự ý xâm chữ lên mặt nô tỳ. Việc giải quyết và xử lý người dân tộc bản địa phạm tội cũng có những xem xét nhẹ nhàng, vận dụng tục lệ của họ .
Giá trị tham khảo của bộ luật hồng đức đối với việc hoàn thiện Bộ luật Hình sự 2015 nước ta hiện nay
Bộ luật Hồng Đức có những tân tiến khá cơ bản trong việc cải tổ mạng lưới hệ thống pháp lý thời phong kiến. Trong quy trình văn minh, nâng cấp cải tiến và triển khai xong mạng lưới hệ thống pháp lý nói chung hay Bộ luật hình sự nói riêng thì cần tiếp thu, vận dụng, thừa kế những tư tưởng văn minh của Bộ luật Hồng Đức. Giữ vững và phát huy những truyền thống cuội nguồn thượng tôn pháp lý, lấy dân làm gốc. Kết hợp tư tưởng phương Đông pháp lý có sự khoan dung và tư tưởng phương Tây với những tư tưởng pháp quyền văn minh để khuynh hướng cho hiện tại .
Trên đây là một số ít nội dung Luật Trần và Liên Danh trình làng đến quý bạn đọc về bộ luật hồng đức, nếu có vướng mắc gì về yếu tố này, hành khách sung sướng liên hệ với chúng tôi để được tương hỗ nhanh nhất .
