Gãy liên mấu chuyển xương đùi
I. GIỚI THIỆU:
Gãy liên mấu chuyển xương đùi luôn là nỗi ám ảnh so với người cao tuổi, nó chiếm đến 55 % trong những loại gãy xương đầu trên xương đùi. Bệnh lý này có tương quan mật thiết đến thực trạng loãng xương nên bệnh thường gặp ở người cao tuổi ( trên 60 tuổi ) và tỷ suất nữ bị gấp 2-3 lần phái mạnh .
Về giải phẫu, vùng cổ xương đùi nằm ở đầu trên xương đùi tiếp giáp với xương chậu bằng khớp háng. Vùng này có cấu trúc đặc biệt được tạo nên bởi hệ thống 2 bè xương khác nhau, hệ thống bè xương hình quạt và hình vòm, giữa 2 hệ thống này là chính là điểm yếu của cổ xương đùi – đó cũng là vị trí gãy thường gặp ở vùng này.
Gãy cổ xương đùi thường gặp ở các vị trí đó là gãy dưới chỏm, gãy cổ chính danh và gãy liên mấu chuyển. Trong đó hay gặp nhất là gãy liên mấu chuyển.
II. CHẨN ĐOÁN:
1. Về lâm sàng:
Thường gặp ở người cao tuổi, có thực trạng loãng xương và hay gặp trong những tai nạn thương tâm hoạt động và sinh hoạt như bị vấp ngã, trượt té đập vùng hông xuống nền cứng. Sau ngã bệnh nhân thường thấy đau chói vùng hông, không hề đứng dậy đi lại được, vùng đùi sưng nề. Một số trường hợp gãy ít di lệch bệnh nhân hoàn toàn có thể đứng dậy và đi lại được nhưng chỉ đi được 1 vài bước .
Ngoài ra, bệnh nhân hoàn toàn có thể Open những triệu chứng như hoa mặt, chóng mặt, vã mồ hôi, đầu chi lạnh. Đây là tín hiệu của thực trạng mất máu cấp tính cần được đưa ngay đến những cơ sở y tế để điều trị .
2. Cận lâm sàng:
– Gãy cổ xương đùi hoàn toàn có thể được phát hiện thuận tiện bằng chụp X quang thường quy .
– Ngoài ra, chụp cắt lớp vi tính cũng hoàn toàn có thể được chỉ định trong trường hợp tổn thương trên X quang chưa rõ ràng hoặc những tổn thương phức tạp cần quan sát không thiếu hơn .
III. PHÂN LOẠI:
Hiện nay người ta thường vận dụng cách phân loại của AO : Chia làm 3 loại ( trong mỗi nhóm lại chia làm 3 nhóm nhỏ )
- Loại A1: Loại gãy đơn giản có một đường gãy
- Loại A2: Loại gãy mấu chuyển có nhiều mảnh rời
- Loại A3: Đường gãy chạy từ ngay dưới mấu chuyển lớn chạy vào trong mấu chuyển bé
IV. ĐIỀU TRỊ:
Có 2 chiêu thức điều trị chính là điều trị bảo tồn và phẫu thuật tích hợp xương. Mỗi chiêu thức đều có chỉ định và ưu điểm yếu kém riêng .
1. Điều trị bảo tồn được chỉ định cho các trường hợp sau
a. Gãy di lệch ít, bệnh nhân có thể ngồi dậy được
b. Bệnh nhân thể trạng yếu và có nhiều bệnh mãn tính kết hợp mà không thể tiến hành phẫu thuật được
Các phương pháp điều trị bảo tồn gồm có đeo nẹp cố định, kéo liên tục, kéo nắn bó bột, xuyên đinh qua da. Tuy nhiên các phương pháp điều trị bảo tồn thường đem lại hiệu quả điều trị không cao, tỷ lệ biến chứng và tử vong cao cho nên ngày càng ít được sử dụng. Với sự phát triển của y học hiện đại, các phương pháp phẫu thuật ngày càng đa dạng và hoàn thiện đem lại hiệu quả điều trị cao, giảm tỷ lệ tử vong và các biến chứng so với điều trị bảo tồn.
2. Về chỉ định phẫu thuật:
+ Hiện nay gần như tất cả các loại gãy liên mấu chuyển xương đùi đều cân nhắc mổ sớm nếu không có chống chỉ định
– Các phương pháp phẫu thuật hiện nay:
+ Kết hợp xương bằng nẹp vít: Chỉ định cho các trường hợp gãy vững, đơn giản. Các loại nẹp hay sử dụng như nẹp gấp góc DHS, nẹp khóa đầu trên xương đùi.
+ Kết hợp xương bằng đinh nội tủy: Chỉ định cho các trường hợp gãy không vững, gãy xương phức tạp, có mảnh rời. Các loại đinh nội tủy được sử dụng gồm có định Ender, TFN, PFN, hay đinh Gamma.
+ Thay khớp háng : Phương pháp này được chỉ định cho những trường hợp gãy liên mấu chuyển không vững và bệnh nhân có thực trạng loãng xương nhiều không hề điều trị bảo tồn hay tích hợp xương được .
V. Các biến chứng có thể gặp trong gãy liên mấu chuyển xương đùi:
Trường hợp bệnh nhân không mổ:
1. Giai đoạn sớm :
- Bệnh nhân có thể gặp tình trạng sốc mất máu do gãy liên mấu chuyển thường chảy máu nhiều.
- Sốc chấn thương do đau.
2. Giai đoạn muộn :
- Nằm lâu: viêm phổi, viêm đường tiết niệu, đặc biệt gây loét các điểm tỳ và bệnh nhân sẽ tử vong do những biến chứng đó.
- Chậm liền xương, không liền xương –> tàn phế suốt đời
Biến chứng sau mổ:
1. Nhiễm khuẩn
2. Di lệch thứ phát
3. Bung nẹp, lỏng vít
4. Chậm liền xương, không liền xương
Hiện tại, khoa chấn thương chỉnh hình đã triển khai điều trị phẫu thuật cho tất cả các bệnh nhân gãy liên mấu chuyển từ đơn giản đến phức tạp. Vừa qua khoa Chấn thương chỉnh hình – Y học Thể thao Bệnh viện 199 đã tiếp nhận trường hợp bệnh nhân V.T.Q 65t ở Gia Lai vào viện trong tình trạng chân trái không thể vận động được sau một tai nạn sinh hoạt. Qua thăm khám xác định bệnh nhân bị gãy liên mấu chuyển xương đùi trái (gãy kiểu A3 theo phân loại của AO), đây là kiểu gãy rất phức tạp, nếu không điều trị phẫu thuật kịp thời sẽ để lại rất nhiều biến chứng và di chứng cho bệnh nhân. Sau khi tiên hành hội chẩn, các bác sĩ đã tiến hành phẫu thuật kết hợp xương gãy bằng đinh Gamma. Ca mổ diễn ra trong khoảng 1h với sự hỗ trợ của bệnh viện Đà Nẵng đã thành công tốt đẹp. Đây là phương pháp điều trị mới với nhiều ưu điểm vượt trội như:
- Đường mổ nhỏ, ổ gãy hoàn toàn được nắn chỉnh kín dưới hướng dẫn của C-AM.
- Bệnh nhân ít mất máu, đỡ đau, do bảo toàn được mạch máu nuôi xương nên sẽ liền xương gãy nhanh hơn, đặc biệt là sẹo mổ nhỏ rất thẩm mỹ.
- Xương được cố định vững chắc giúp bệnh nhân vận động sớm hơn tránh được các biến chứng do nằm lâu.
BSCKI Phùng Cao Cường – Phó Trưởng khoa Chấn thương chỉnh hình – Y học Thể thao Bệnh viện 199 san sẻ thêm, loãng xương làm tăng rủi ro tiềm ẩn gãy xương ở người cao tuổi lên 1,5 đến 9,5 lần. Theo thống kê trên quốc tế có khoảng chừng hơn 200 triệu người bị loãng xương, ở Nước Ta khoảng chừng hơn 3 triệu người. Vì vậy nên đi khám định kỳ để phát hiện, điều trị và phòng tránh loãng xương nhằm mục đích hạn chế tối đa thực trạng gãy xương ở người già. Khi bị gãy liên mấu chuyển xương đùi thì tất cả chúng ta nên đưa người bệnh đến những cơ sở y tế chuyên khoa về chấn thương chỉnh hình để được phẩu thuật càng sớm càng tốt vì càng nằm lâu càng nãy sinh nhiều biến chứng nguy khốn như táo bón, loét những điểm tì đè, viêm đường tiết niệu, viêm phổi gây nhiều nguy hại đến tính mạng con người bệnh nhân .
Sau phẫu thuật 2 ngày, thực trạng bệnh nhân tiến triển tốt, ngồi giường hoạt động và sinh hoạt thông thường, bệnh nhân được chỉ định thêm tập Phục hồi công dụng, tập đứng và đi với khung tập đi với sự tương hỗ của những kỹ thuật viên tại Khoa Phục hồi công dụng Bệnh viện 199 .
Hình ảnh vết mổ sau phẫu thuật gãy liên mấu chuyển xương đùi
Khoa Chấn thương chỉnh hình và Y học thể thao – Bệnh viện 199
