Di sản văn hóa phi vật thể là sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học đông thời không ngừng được tái tạo, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Nhã nhạc cung đình Huế
Nhã nhạc cung đình Huế thuộc thể loại nhạc tích hợp giữa Lễ và Nhạc thường được sử dụng trong cung đình, màn biểu diễn vào những dịp tiệc tùng, những cuộc lễ tế Giao, tế Miếu và trong những dịp triều hội trong năm của những triều đại nhà Nguyễn. Nhã nhạc là một thuật ngữ âm nhạc cung đình xuất hiện tại những nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam .
Vào năm 2003, Nhã nhạc cung đình Huế đã được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể trái đất. Là siêu phẩm di sản phi vật thể và truyền khẩu được UNESCO công nhận, mang vinh dự to lớn cho dân tộc bản địa Việt Nam nói chung và Huế nói riêng. Hiện nay, Nhã nhạc cung đình Huế luôn được tôn vinh trong sự kiện Festival Huế .
Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên
Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên trải dài trên 5 tỉnh Tây Nguyên như Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Là nét văn hóa đặc trưng riêng từ vùng Tây Nguyên, những bản nhạc được người chơi tấu bằng cồng chiêng trong những tiệc tùng ( Lễ mừng lúa mới, Lễ cúng Bến nước … ) .
Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể quả đât vào năm 2005. Sau Nhã nhạc cung đình Huế, đây là di sản thứ hai của Việt Nam được nhận thương hiệu. Hiện tại, ở những vùng có cồng chiêng như ở Tây nguyên, Lễ hội Cồng chiêng được tổ chức triển khai hàng năm là một hoạt động giải trí vừa có ý nghĩa bảo tồn truyền thống văn hóa vừa là một loại sản phẩm du lịch chạy khách .
Dân ca Quan họ
Quan họ là một hình thức hát giao duyên thường gắn liền với liên hoan và là đặc trưng văn hóa quan trọng tại TP Bắc Ninh. Quan họ không chỉ đa dạng chủng loại, mà còn rực rỡ tạo nên sức mê hoặc đặc biệt quan trọng bởi nghệ thuật và thẩm mỹ ca hát đối đáp .
Dân ca Quan họ được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể vào tháng 9/2009. Dân ca quan họ đã được ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất sau nhã nhạc cung đình Huế, khoảng trống văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên và cùng đợt với ca trù .
Ca trù
Ca trù là là mô hình diễn xướng bằng âm giai nhạc thính phòng rất thông dụng tại khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Vì là nghệ thuật và thẩm mỹ âm nhạc thính phòng, khoảng trống trình diễn ca trù có khoanh vùng phạm vi tương đối nhỏ. Đào hát ngồi trên chiếu ở giữa. Kép và quan viên ngồi chếch sang hai bên. Khi bài hát được sáng tác và trình diễn ngay tại chỗ thì gọi là “ tức tịch, ” nghĩa là “ ngay ở chiếu. ”
Ca trù là một sự phối hợp thuần thục giữa thi ca và âm nhạc được thông dụng từ thế kỷ 15, từng là loại ca trong cung đình và được giới quý tộc và tri thức thương mến. Ca trù khởi nguồn từ lối hát Đào nương, một lối hát lấy giọng nữ làm trọng và đã Open trong đời sống người Việt hơn hai thế kỷ trước Công nguyên .
Ngày 1/10/2009, ca trù được ghi danh là di sản phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Đây là Danh hiệu UNESCO ở Việt Nam có vùng tác động ảnh hưởng lớn, với khoanh vùng phạm vi tới 16 tỉnh, thành phố ở nửa phía Bắc Việt Nam. Ca trù trải dài khắp 16 tỉnh phía Bắc gồm : Phú Thọ, Vĩnh Phúc, TP.HN, Bắc Giang, Thành Phố Bắc Ninh, TP. Hải Phòng, Thành Phố Hải Dương, Hưng Yên, Hà Nam, Tỉnh Nam Định, Tỉnh Thái Bình, Tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh và Quảng Bình .
Hội Gióng
Hội Gióng là tiệc tùng truyền thống lịch sử hàng năm ở nhiều nơi thuộc vùng TP. Hà Nội để tưởng niệm và ca tụng chiến công của người anh hùng thần thoại cổ xưa Thánh Gióng, một trong “ tứ bất tử ” của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Hiện tại, có 2 hội Gióng tiêu biểu vượt trội ở Thành Phố Hà Nội là hội Gióng Sóc Sơn ở đền Sóc xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn và hội Gióng Phù Đổng ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể của quả đât .
Giá trị điển hình nổi bật toàn thế giới ở hội Gióng chính là một hiện tượng văn hóa được bảo lưu, trao truyền khá liên tục và toàn vẹn qua nhiều thế hệ. Sự mê hoặc của Hội Gióng trước hết phải kể đến ý nghĩa giáo dục lòng yêu nước, truyền thống lịch sử võ thuật, ý chí quật cường và khát vọng độc lập, tự do của dân tộc bản địa Việt Nam .
Hát xoan
Hát xoan là mô hình dân ca lễ nghi phong tục hát thờ thần, thành hoàng với hình thức thẩm mỹ và nghệ thuật đa yếu tố : có nhạc, hát, múa ; thường được trình diễn vào dịp đầu xuân tại Phú Thọ. Nghệ thuật Hát Xoan khi được trình diễn khá đầy đủ sẽ diễn ra theo những chặng sau : Hát Thờ, Hát Nghi lễ, Hát Hội. Tháng 11/2011, Hát Xoan được ghi danh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của quả đât .
Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương
Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là một mô hình tín ngưỡng dân gian được lưu truyền truyền kiếp ở Việt Nam, hầu hết được thực thi ở những di tích lịch sử thờ những nhân vật tương quan đến thời Hùng Vương tiêu biểu vượt trội như Thần Nông, Vua Hùng, Lạc Long Quân, Âu Cơ, Sơn Tinh, Cao Sơn, Quý Minh .
Ngày 6/12/2012, UNESCO đã chính thức trải qua quyết định hành động ghi danh Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Việt Nam là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât. Biểu hiện tiêu biểu vượt trội nhất cho Tín ngưỡng thờ cúng Hùng vương ở Phú Thọ là lễ Giỗ Tổ Hùng Vương, được thực thi vào ngày 10/3 Âm lịch hằng năm tại Khu di tích lịch sử lịch sử dân tộc Đền Hùng .
Đờn ca tài tử Nam bộ
Đờn ca tài tử Nam bộ là dòng nhạc dân tộc bản địa của Việt Nam đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể. Đờn ca tài tử hình thành và tăng trưởng từ cuối thế kỷ 19, bắt nguồn từ nhạc lễ, Nhã nhạc cung đình Huế và văn học dân gian .
Đây là mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật của đàn và ca, do những người tầm trung, người trẻ tuổi nam nữ nông thôn Nam Bộ hát ca sau những giờ lao động với cách biểu lộ diễn tấu gồm ban nhạc cùng 4 loại nhạc đàn kìm, đàn cò, đàn tranh và đàn bầu ( gọi là tứ tuyệt ). Về sau này, có cải cách bằng cách thay thế sửa chữa độc huyền cầm bằng cây guitar phím lõm. Những người tham gia đờn ca tài tử phần nhiều là bạn hữu, chòm xóm với nhau. Họ tập trung chuyên sâu lại để cùng san sẻ nụ cười thanh nhã nên thường không câu nệ về phục trang …
Dân ca ví dặm Nghệ – Tĩnh
Dân ca ví dặm Nghệ – Tĩnh là một mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật trình diễn dân ca chiếm vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa của người dân 2 tỉnh Nghệ An và thành phố Hà Tĩnh thuộc miền Trung Việt Nam. Loại hình nghệ thuật và thẩm mỹ này phổ cập trong đời sống của những hội đồng xứ Nghệ, được hát trong hầu hết mọi hoạt động giải trí đời thường, từ ru con, dệt vải, trồng lúa …
Lời ca của dân ca ví, dặm ca tụng những giá trị thâm thúy và truyền thống lịch sử như sự tôn trọng với những bậc cha mẹ, lòng chung thủy, tận tụy vì người khác cũng như ngợi ca đức tính ngay thật và cách cư xử tử tế giữa con người với con người. Tháng 11/2014, Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât .
Kéo co
Kéo co hay kéo dây là một môn thể thao và là một game show dân gian thông dụng và đơn thuần trên quốc tế lúc bấy giờ. Kéo co là môn thể thao mang tính đồng đội và là môn trọng vào sức mạnh. Ở Việt Nam, kéo co là một game show dân gian truyền thống cuội nguồn .
Trong những hội hè dã ngoại, game show này luôn mê hoặc nhiều người tham gia. Vào những dịp lễ tết, kéo co lại là một phần quan trọng trong những tiệc tùng truyền thống. Hiện nay, nghi lễ và game show Kéo co ở Campuchia, Philippines, Nước Hàn và Việt Nam đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đa vương quốc đại diện thay mặt của trái đất .
Tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam
Ngày 1/12 / năm nay, di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã chính thức được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của trái đất. Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt là sự hỗn dung tôn giáo địa phương của người Việt và 1 số ít yếu tố của tôn giáo gia nhập như Đạo giáo, Phật giáo .
Các Thánh Mẫu, những vị thần trong điện thần Tam phủ có nguồn gốc không riêng gì của người Kinh, mà còn của những dân tộc thiểu số ở Việt Nam như người Mường, Tày, Nùng, Dao … Điều đó bộc lộ sự giao lưu văn hóa, mối quan hệ bình đẳng, gắn bó mật thiết giữa những dân tộc bản địa ở Việt Nam .
Bài chòi
Bài chòi là một mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật dân ca và game show dân gian đặc trưng ở miền Trung Việt Nam, về sau đã được tăng trưởng thành một mô hình sân khấu ca kịch. Nghệ thuật Bài chòi Trung Bộ Việt Nam ( ở những tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Tỉnh Quảng Ngãi, Tỉnh Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa và TP. Đà Nẵng ) là một mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ phong phú, phối hợp âm nhạc, thơ ca, diễn xuất, hội họa và văn học được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện thay mặt của quả đât ngày 7/12/2017 tại Nước Hàn .
Mùa Vu Lan đầy yêu thương ở tuyến đầu chống dịchBài viết được gửi từ tâm thư Đại đức Thích Tâm Quang, hiện đang tham gia tuyến đầu chống dịch tại Bệnh viện Ung …
