TS. Nguyễn Thị Hậu1. Những yếu tố tác động ảnh hưởng đến tình hình bảo tồn di sản văn hóa đô thị TP HCM – TP Hồ Chí Minh ( 2000 – 2016 )
Vấn đề bảo vệ di sản văn hóa thực ra là chủ trương và thực thi chủ trương quản trị đô thị và quản trị văn hóa đô thị. Khi dân cư chưa có vừa đủ ý thức, khi pháp luật và những giải pháp chế tài chưa đủ mạnh thì ý chí của chính quyền sở tại đô thị cực kỳ quan trọng. Từ ý chí này sẽ có những quyết sách và giải pháp hữu hiệu để thực thi việc bảo vệ di sản văn hóa, cũng là giải pháp quan trọng để giáo dục ý thức của dân cư .
Tại TP Hồ Chí Minh, do áp lực của quá trình phát triển kinh tế và đô thị hóa nên việc cân bằng giữa yếu tố bảo tồn và phát triển đang là một bài toán khó cho các nhà quản lý đô thị, đặc biệt thấy rõ trong lĩnh vực bảo tồn di sản kiến trúc. Đô thị Sài Gòn – TP Hồ Chí Minh với 300 năm phát triển đã và đang chứa đựng một quỹ di sản kiến trúc khổng lồ và quý giá, phản ánh giai đoạn hình thành và phát triển trong không gian văn hóa sông nước độc đáo của văn hóa Nam bộ. Quá trình đô thị hóa đã nhanh chóng làm thay đổi bộ mặt quy hoạch kiến trúc đô thị từ sau thời kỳ mở cửa và đổi mới. Nhiều công trình mới đã và đang xây dựng ở khu vực trung tâm (Quận 1, 3, 5) gây tác động và phá vỡ cấu trúc cảnh quan đô thị nói chung và không gian nhiều công trình cổ nói riêng.
Quá trình đô thị hóa ào ạt làm cho những giá trị vốn có của đô thị sẽ mất đi. Áp lực sinh lợi kinh tế tài chính tức thời và sự thiếu khôn ngoan tỉnh táo, thiều tầm nhìn xa trong hoạch định chủ trương, quy hoạch đô thị tất dẫn tới việc khai thác triệt để đất đai khu vực TT của đô thị cũ. Tại những nước đang tăng trưởng như Nước Ta, áp lực đè nén toàn cầu hoá cả về địa – kinh tế tài chính lẫn áp lực đè nén của “ nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc văn minh ” dễ làm biến mất truyền thống văn hoá của mỗi đô thị .
Hiện tượng xâm hại di sản đô thị hoàn toàn có thể thấy qua việc một số ít khu công trình di sản bị tháo dỡ cho dự án Bất Động Sản mới, ví dụ điển hình dãy nhà xưởng có tuổi thọ trăm năm dọc kênh Tàu Hủ, rạch Bến Nghé đã quyết tử cho sự hình thành quốc lộ Đông Tây, và gần đây nhất là trường hợp di tích lịch sử lịch sử vẻ vang Ba Son, thương xá Tax và hầu hết những khu công trình khảo cổ học công nghiệp … Do đó, đặc thù và toàn cảnh của di sản đô thị bị rạn vỡ từ chính mức độ tương phản giữa kiến trúc cũ – mới, lai tạp … Nhìn chung, khuynh hướng bảo tồn đô thị có giá trị di sản của thành phố ( Quận 1, 3 và 5 ) hầu hết vẫn dựa vào khung pháp lý cứng như Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Di sản văn hóa và những văn bản tương quan, tuy nhiên quy trình vận dụng thực tiễn còn nhiều chưa ổn và chậm trễ dẫn đến sự biến mất của nhiều giá trị vốn có và làm đổi khác cảnh sắc kiến trúc trong một thời hạn ngắn ( đường Đồng Khởi là một nổi bật ). Thêm vào đó là lối tư duy “ mặt tiền, mét vuông ” thiên về doanh thu khiến của những nhà đầu tư, của người dân cũng làm cho cơn lốc nhà cao tầng liền kề xoáy sâu vào những khu đất vàng trên địa phận Quận 1, 3 ( đường Nguyễn Huệ, Đồng Khởi, Lê Lợi, Nguyễn Huệ, Phạm Ngọc Thạch, … ) .
Trên quan điểm tổng lực nhìn nhận về di sản văn hóa, mỗi thành phố có một đặc thù về di sản riêng, được hình thành do quy trình lịch sử dân tộc, vị trí địa lý và phần nào do những sự kiện lịch sử vẻ vang ảnh hưởng tác động vào thành phố đó. Di sản văn hóa đô thị TP HCM – TP Hồ Chí Minh không chỉ của riêng cộng đồng cư dân thành phố hay của miền Nam mà di sản này cần phải được coi là của cả nước, hoàn toàn có thể nhận thấy tình hình bảo tồn di sản văn hóa đô thị ở TP Hồ Chí Minh những năm qua bị tác động ảnh hưởng bởi những yếu tố sau .
Về chủ quan :
– Chính quyền và hội đồng chưa có nhiều hiểu biết về giá trị di sản văn hóa đô thị, từ đó không coi trọng đúng mức việc bảo tồn di sản văn hóa. Các cấp quản trị thành phố cần chăm sóc đến lời nói của hội đồng, gồm có cả người dân, người có trình độ, những nhà khoa học, … Tất cả những góp phần quan điểm đều xuất phát từ tình yêu và sự gắn bó với thành phố, nghĩa vụ và trách nhiệm so với việc gìn giữ di sản văn hóa cho thế hệ tương lai. Chính quyền và hội đồng cần có sự đồng nhất : đô thị – trước hết nó phải là của hội đồng dân cư – những người đã và đang, sẽ sống tại đó, góp phần cho sự tăng trưởng của nó ; sau đó mới là của những nhà quản trị. Hiện nay, khi hội đồng dân cư đã có ý thức về bảo tồn di sản thì chính quyền sở tại cần rất là thận trọng trong chủ trương và thực thi .
– Hệ thống di sản văn hóa đô thị TP Hồ Chí Minh chưa được nghiên cứu và điều tra nhìn nhận không thiếu, trải qua thời hạn cuộc chiến tranh chưa có một thế hệ những nhà nghiên cứu ở TP Hồ Chí Minh am hiểu thâm thúy về nghành này. Sự phối hợp nghiên cứu và điều tra đáng giá và lên tiếng vì hoạt động giải trí bảo tồn di sản chỉ mới có trong thời hạn gần đây, “ hàm lượng tri thức ” chưa được sử dụng để ảnh hưởng tác động đến chính quyền sở tại .
– Do thực trạng lịch sử dân tộc, sự sửa chữa thay thế một bộ phân dân cư sau 1975, sự nhập cư ồ ạt những năm gần đây và thực trạng quy đổi chiếm hữu chung, riêng so với những khu công trình này. Tư duy kinh doanh nhỏ lẻ làm tăng trưởng khuynh hướng tận dụng “ nhà mặt tiền ”, vỉa hè, … để kinh doanh, làm cho cấu trúc biến hóa theo hướng xấu đi, cảnh quanh lộn xộn, thiếu đi sự văn minh của một đô thị tân tiến. Hệ thống lao lý, chủ trương bảo tồn di sản văn hóa chưa được phổ cập thoáng đãng. Việc tuân thủ pháp luật của dân cư, của những nhà đầu tư chưa tốt do chỉ nhìn thấy quyền lợi kinh tế tài chính trước mắt. Cơ quan quản trị nhà nước về di sản văn hóa chưa đủ năng lượng và điều kiện kèm theo thực thi chức trách. Sự phối hợp giữa những cơ quan tương quan chưa đồng điệu .
Về khách quan :
– TP Hồ Chí Minh luôn được coi là “ TT kinh tế tài chính lớn nhất nước ” gánh vai trò đầu tàu không riêng gì trong vùng kinh tế tài chính trọng điểm phía Nam mà có nghĩa vụ và trách nhiệm góp phần đến 77 % nguồn thu của thành phố cho ngân sách cả nước ( khởi đầu từ quá trình 2017 – 2020 tăng lên 82 % ). Vì vậy nhu yếu tăng trưởng kinh tế tài chính nhanh là một sức ép quá lớn lên chính quyền sở tại và nhân dân thành phố. Cùng với đó là làn sóng nhập cư vào thành phố ngày càng nhanh và tăng mạnh, góp thêm phần gây nên thực trạng quá tải trầm trọng về giao thông vận tải, nhà ở và phúc lợi xã hội .
– Là TT kinh tế tài chính – kinh tế tài chính lớn của cả nước và khu vục, TP Hồ Chí Minh còn luôn chịu tác động ảnh hưởng lớn của thị trường bất động sản, nhất là trong quy trình tiến độ 2000 – năm ngoái. Những ảnh hưởng tác động này ảnh hưởng tác động rất xấu đi đến di sản văn hóa đô thị, vì : Cảnh quan và kiến trúc của một đô thị phụ thuộc vào vào hai yếu tố chính : ( i ) sự xu thế của quy hoạch đô thị và ( ii ) sự ảnh hưởng tác động của yếu tố thị trường, quan trọng và trực tiếp nhất thị trường bất động sản .
Ở TP Hồ Chí Minh, phần đông những nhà khoa học, nhà quản trị cho rằng thị trường bất động sản là nguyên do chính tác động ảnh hưởng đến cảnh sắc và kiến trúc đô thị, chính do : 1 / thị trường bất động sản tác động ảnh hưởng trực tiếp đến cảnh sắc và kiến trúc đô thị trải qua những dự án Bất Động Sản tăng trưởng hạ tầng đô thị và những dự án Bất Động Sản kiến thiết xây dựng khu công trình đô thị ; 2 / Thị phần bất động sản tác động ảnh hưởng gián tiếp đến cảnh sắc và kiến trúc đô thị trải qua sự tác động ảnh hưởng của những nhà đầu tư đến việc lập, phê duyệt, thực thi và kiểm soát và điều chỉnh quy hoạch đô thị .
2. Giá trị di sản văn hóa đô thị Hồ Chí Minh – TP Hồ Chí Minh
2.1. Giá trị lịch sử vẻ vang – văn hóa
Giá trị lịch sử vẻ vang
Những khu công trình, cảnh sắc tiêu biểu vượt trội của đô thị đã trở thành “ điểm nhấn ” cho từng khu vực hoặc cho hàng loạt cảnh sắc đô thị .
– Được thiết kế xây dựng vào thời kỳ tiên phong của đô thị hoặc vào một thời gian đặc biệt quan trọng ; Có giá trị về nghệ thuật và thẩm mỹ kiến trúc, kỹ thuật thiết kế xây dựng ; là nơi diễn ra những sự kiện lịch sử dân tộc quan trọng, có ý nghĩa lịch sử dân tộc và văn hóa lâu dài hơn .
– Cảnh quan quen thuộc, độc lạ, đặc trưng của đô thị, trong đó có những con đường, tượng đài, khu vui chơi giải trí công viên, khoảng trống công cộng, …
– Những ngôi nhà, khu công trình, quần thể kiến trúc hay cảnh sắc điển hình nổi bật phản ánh quy trình lịch sử vẻ vang của một hội đồng, mang đến những câu truyện lịch sử vẻ vang sinh động, nhiều mẫu mã và có ý nghĩa giáo dục so với hội đồng và hành khách, để con người hiểu biết và trân trọng hơn quá khứ .
Từ những “ điểm nhấn ” này quy hoạch khu vực xung quanh lấy đó làm cơ sở để có được sự hòa giải, tôn vinh giá trị của di sản đồng thời tạo dựng những khu công trình mới theo xu thế sẽ trở thành di sản mới .
Các mô hình di sản văn hóa đô thị Hồ Chí Minh – TP Hồ Chí Minh phản ánh lịch sử vẻ vang thành phố từ thời thế kỷ XVIII đến nay, từ một TT chính trị của chúa Nguyễn, triều Nguyễn ở đằng trong đến TT quyền lực tối cao của chính quyền sở tại thuộc địa Pháp và sau này là của chính quyền sở tại Nước Ta Cộng hòa. Không chỉ vậy, lịch sử dân tộc công nghiệp, thương nghiệp – nhất là xuất nhập khẩu lúa gạo không hề không ghi nhận mạng lưới hệ thống bến cảng – nhà máy sản xuất xay xát lúa gạo ở Hồ Chí Minh, mạng lưới hệ thống bến – chợ với hai TT lớn là chợ Bến Thành, chợ Bình Tây ; mạng lưới hệ thống khu công trình kiến trúc tín ngưỡng tôn giáo cho biết về lịch sử dân tộc những hội đồng dân cư của thành phố ; … Di tích Lò gốm cổ Hưng Lợi là vật chứng cho xóm nghề nổi tiếng “ gốm Hồ Chí Minh ” cùng với sự tăng trưởng của kỹ thuật sản xuất đồ gốm đặc trưng mà ngày này nhiều mẫu sản phẩm còn lại đã trở thành cổ vật quý giá .
Như vậy, chỉ cần nhìn vào list những di tích lịch sử lịch sử dân tộc văn hóa của thành phố, tất cả chúng ta cũng hoàn toàn có thể phân biệt quy trình hình thành, tăng trưởng, những thăng trầm của một thành phố có vai trò TT của phía Nam quốc gia .
Giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật và nghệ thuật và thẩm mỹ
Giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ không chỉ là giá trị “ tự thân ” của di sản mà nó được phát hiện, bồi đắp thêm hay hao hụt, thậm chí còn biến mất theo sự biến hóa của thiên nhiên và môi trường, theo nhận thức và tác động ảnh hưởng của con người. Giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật và nghệ thuật và thẩm mỹ không chỉ có ở những khu công trình còn nguyên vẹn mà có ngay trong khu công trình là phế tích : tác động ảnh hưởng của thời hạn, của con người tạo ra sự cái đẹp trong sự hồi tưởng và trở thành ký ức. Màu sơn của Bưu điện TT không hề là màu hồng nâu hay màu vàng nghệ, dù hoàn toàn có thể đẹp và tương thích hơn với đèn chiếu sáng nghệ thuật và thẩm mỹ đêm hôm, nhưng dân cư không dễ đồng ý cái đẹp mới mẻ và lạ mắt đó. Họ nhu yếu phải trở lại màu vàng của “ ký ức ”. Hình thức kiến trúc của thương xá Tax khi khánh thành vào năm 1924 đã trở thành một hình tượng nghệ thuật và thẩm mỹ của khu vực TT trong một thời hạn dài nên hội đồng và chính quyền sở tại đã quyết định hành động phục dựng lại hình thức này trong tòa nhà mới …
Cảnh quan sông nước, trên bến dưới thuyền là hoạt động và sinh hoạt đời thường hàng trăm năm nhưng thực sự có giá trị thẩm mỹ nghệ thuật vào những ngày giáp Tết, ghe miền Tây chở hoa, cây kiểng và nhiều thứ khác lên bến Bình Đông. Hình ảnh này tạo nên những xúc cảm nghệ thuật và thẩm mỹ, từ đó lại tạo ra nhiều loại sản phẩm văn hóa : những bức ảnh, bài văn, bài thơ, …
Tất cả đã tiếp nối đuôi nhau nhau duy trì giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ của di sản văn hóa, càng theo chiều dài lịch sử dân tộc lại càng được nâng cao và tôn vinh .
Giá trị nhận thức
Là hệ quả trực tiếp từ giá trị lịch sử dân tộc và giá trị thẩm mỹ nghệ thuật. Đầu tiên là những giá trị này kết tinh trong ký ức của thị dân để trở thành những hình ảnh hình tượng về quê nhà, nuôi dưỡng tình cảm và nghĩa vụ và trách nhiệm so với quê nhà quốc gia .
Tiếp đến, để hoàn toàn có thể nghiên cứu và điều tra, huấn luyện và đào tạo, giảng dạy, truyền bá tri thức về lịch sử dân tộc văn hóa nói chung thì những giá trị của di sản văn hóa cần được “ vật chất ” hóa bằng những tiêu chuẩn niên đại, phân loại mô hình, xếp loại, xếp hạng di sản, … Đây chính là những công cụ sư phạm để học tập và điều tra và nghiên cứu về lịch sử vẻ vang, văn hóa trải qua văn hóa vật thể. Đặt những giá trị của di sản văn hóa trong toàn cảnh không – thời hạn rộng hơn để phân biệt vị trí trong quốc tế cũng như mối tương quan, tiếp xúc giao lưu văn hóa – kỹ thuật – thẩm mỹ và nghệ thuật với những khu vực khác .
Giữ gìn di sản văn hóa trước hết là vì hội đồng dân cư : vì đấy là gia tài văn hóa của hội đồng, Giữ gìn di sản trước hết vì “ người sống ” chứ không phải chỉ vì bản thân di sản, nếu di sản còn mà hội đồng không hiểu biết giá trị của nó thì không hề bảo vệ di sản. Việc nỗ lực bảo tồn những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang văn hóa của một đô thị chính là nhằm mục đích kiến thiết xây dựng đô thị tân tiến có một khoảng trống sống với chiều sâu ký ức. Sống trong khoảng trống đó, con người sẽ phong phú hơn về mặt ý thức khi họ được thế hệ trước di truyền lại những ký ức về vùng đất mà họ đang sống. Bảo vệ di sản văn hóa là để con người sống tốt hơn cho thời điểm ngày hôm nay chứ không chỉ là bảo vệ một ý niệm nào đó của quá khứ dù đẹp đến đâu .
TP HCM trở nên quen thuộc với nhiều thế hệ dân cư và những ai đến đây chính là nhờ cảnh sắc đô thị và quan hệ ứng xử của hội đồng : khu TT với liên hoan, đường hoa, đường sách, bắn pháo hoa đêm giao thừa, … Hình ảnh của Nhà thờ Đức Bà, Nhà hát Thành phố, chợ Bến Thành, thương xá Tax, … đã in sâu vào trong trí nhớ. Nó là ký ức của người TP HCM, nó là đặc thù để khách xa nhận diện Hồ Chí Minh. Giá trị một vùng đất nằm ở ký ức của con người. Công trình, cảnh sắc không có giá trị khi không được ký ức con người ghi nhận .
Tại TP Hồ Chí Minh, những di sản văn hóa trải qua một thời hạn dài chưa được nhận thức không thiếu về những giá trị, do còn tác động ảnh hưởng thiên kiến về văn hóa “ truyền thống lịch sử ” và “ ngoại lai ”, định kiến chính trị về “ ta ” – “ địch ” nên đã không được sử dụng và giữ gìn tương ứng với giá trị. Mặt khác, do thực trạng kinh tế tài chính – xã hội khó khăn vất vả nên chưa đủ điều kiện kèm theo vật chất và nhân lực bảo tồn di sản văn hóa đến nơi đến chốn … Tuy nhiên, trong vài năm gần đây thì nhận thức về giá trị di sản có được nâng cao từ phía những nhà khoa học và hội đồng, nhưng những nhà quản trị và nhất là nhà đầu tư thường coi giá trị đất đai của di sản quý hơn những giá trị lịch sử dân tộc và văn hóa, cũng như chưa coi trọng giá trị “ ký ức ” của hội đồng. Vì vậy, việc tàn phá Ba Son, Tax, Eden, … và nhiều trường hợp khác đã xảy ra. Điều này gây ra hậu quả lớn là để lại một khoảng trống về nhận thức lịch sử vẻ vang cho thế hệ dân cư mới của thành phố .
2.2. Giá trị tiếp thị quảng cáo
– Biểu trưng : Đó là những hình ảnh biểu trưng về một đô thị, một khu vực trải qua di sản vật chất hoặc niềm tin : Bến Nhà Rồng, Tòa nhà Ủy Ban Nhân Dân, Nhà thờ Đức Bà, Miếu Thiên hậu, … hay những địa danh Thủ Thiêm, Thủ Ngữ, Bến Nghé, TP HCM, Chợ Lớn, … Lưu truyền những hình tượng này ngoài ý nghĩa lịch sử dân tộc còn có ý nghĩa truyền thông online ( lịch sử dân tộc – văn hóa ) về một vùng đất .
– Xã hội : Thông qua những biểu trưng tăng cường được nhận thức về truyền thống tính cách một đô thị. Di sản văn hóa đô thị không chỉ là vạn vật thiên nhiên phong phú, kiến trúc đẹp, cảnh sắc hòa giải, những phong tục tập quán độc lạ. Di sản văn hóa đô thị còn có một phần quan trọng, đó là mối quan hệ gắn bó giữa thành phố và con người, là sự tương ứng giữa vật chất đô thị và đời sống niềm tin của thị dân .
Bản sắc và truyền thống lịch sử văn hoá đô thị bộc lộ trong sự hoà hợp, thống nhất của cảnh sắc đô thị và lối sống thị dân. Để gìn giữ truyền thống lịch sử và truyền thống đô thị, việc bảo tồn di sản văn hoá ( vật thể và phi vật thể ) đã mở màn được chăm sóc, thực thi. Tuy nhiên, việc hình thành và kiến thiết xây dựng những tầng lớp thị dân từ góc nhìn “ văn hoá đô thị ” thì chưa được chú ý quan tâm và coi trọng. Nếu không có những tầng lớp thị dân “ đúng nghĩa ” thì di sản văn hoá đô thị sẽ ( trên thực tiễn là đã ) nhanh gọn mai một và biến mất, do tại khi thị dân không có sự hiểu biết và tự hào về truyền thống lịch sử, truyền thống văn hoá nơi mình đang sống thì khó hoàn toàn có thể “ tuân thủ ” một cách tự giác để gìn giữ, làm dày hơn cho văn hoá đô thị .
– Danh tiếng : Quan trọng hơn là sự biến mất của những di tích lịch sử lịch sử dân tộc – văn hóa đã làm xóa nhòa “ ký ức đô thị ” của nhiều thế hệ dân cư thành phố. Di sản văn hóa vật thể không được bảo tồn thì di sản văn hóa phi vật thể cũng không hề duy trì. “ Thương hiệu ” hay khét tiếng của thành phố hoàn toàn có thể được nâng cao, cải tổ hay suy thoái và khủng hoảng đi một phần nhiều trải qua giá trị di sản văn hóa được bảo tồn và phát huy như thế nào .
Các cơ quan truyền thông online có vai trò đặc biệt quan trọng quan trọng trong việc ngăn ngừa và cứu vãn giá trị di sản văn hóa. Đó là nhờ công dụng phản ánh, thông tin kịp thời những kỹ năng và kiến thức tri thức khoa học mới về di sản văn hóa ; phản ánh quan điểm nhiều chiều ( người dân, nhà khoa học, nhà quản trị, nhà đầu tư, … ) khi có một vấn đề vi phạm hay phá hoại di sản văn hóa. Khi cần có lời nói “ trái chiều ” để bảo vệ di sản văn hóa thì báo chí truyền thông, tiếp thị quảng cáo có nghĩa vụ và trách nhiệm lôi kéo dư luận xã hội quan tâm và lên tiếng .
2.3. Giá trị kinh tế tài chính
Tính chất độc lạ độc lạ nhất của di sản văn hóa là sự không hề tái tạo hoặc thay thế sửa chữa, khác với những gia tài có giá trị kinh tế tài chính khác. Di sản văn hóa vật thể thường dưới hình thức động sản hay bất động sản : di tích lịch sử, kho lưu trữ bảo tàng, thư viện, … đều là vật chất hoàn toàn có thể định giá “ tư bản ”, từ đó hoàn toàn có thể trấn áp “ vốn ” và phương pháp “ sinh lời ”. Di sản văn hóa hoàn toàn có thể mang lại dịch vụ hoặc thỏa mãn nhu cầu những nhu yếu, được trả bởi người sử dụng liên tục ( những văn phòng, cá thể sử dụng khu công trình di sản ), hoặc có nhu yếu của người sử dụng trực tiếp không tiếp tục ( khách thăm quan, học viên, … ). Có nhiều phương pháp “ chi trả ”, hoặc bằng tiền trải qua tiền vé và những dịch vụ kèm theo, hoặc nếu là chủ sở hữu hay sử dụng liên tục trải qua việc đưa khu công trình mình đang sử dụng / chiếm hữu vào mạng lưới hệ thống di sản của thành phố để trở thành vốn xã hội của hội đồng .
Giá trị kinh tế tài chính của di sản văn hóa cần nhìn nhận trong một khoanh vùng phạm vi rộng, tầm vĩ mô chứ không chỉ là nguồn lợi của một mái ấm gia đình hay một ngành nghề. Khi những đô thị đang vùn vụt tăng trưởng, biến hóa hàng ngày thì giá trị di sản văn hóa hoàn toàn có thể giúp người dân, giúp nền kinh tế tài chính “ sinh lợi ”. Cần chú ý quan tâm là “ doanh thu ” từ việc khai thác giá trị di sản văn hóa không phải khi nào và ở đâu cũng là “ tiền tươi thóc thật ” mà khai thác vừa phải, cũng như mọi nguồn tài nguyên khác. Không bảo tồn di sản văn hóa tức là đang xóa bỏ lịch sử vẻ vang đô thị, cũng tức là xóa bỏ một nguồn lợi kinh tế tài chính lâu bền hơn .
Các di sản đô thị ngoài tiềm năng bảo tồn lịch sử vẻ vang – văn hóa còn hướng đến những tiềm năng khác như : bảo tồn tài nguyên di sản ; đào tạo và giảng dạy những ngành lịch sử vẻ vang, nghệ thuật và thẩm mỹ ; điều tra và nghiên cứu, trình làng và truyền bá hoạt động giải trí quanh / từ di sản ; trở thành những điểm đến mê hoặc cho nhóm hội đồng, hành khách ; tăng trưởng những dịch vụ doanh nghiệp tương quan ; góp thêm phần tạo nên hình ảnh đô thị, vương quốc ; … Nguồn kinh phí đầu tư có được từ những tiềm năng này sử dụng để tương hỗ tăng trưởng hội đồng, cân đối ngân sách quản lý và vận hành quản trị di sản văn hóa, góp vốn đầu tư trở lại cho chính di sản văn hóa ( trùng tu, bảo tồn, mua tác phẩm, hiện vật, … ) [ Trần Ngọc Khánh 2012 : 420 – 421 ] .
3. Quan điểm, công cụ bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa đô thị Hồ Chí Minh – TP Hồ Chí Minh
3.1. Quan điểm
Cân bằng giữa bảo tồn và tăng trưởng
Gần đây phải ghi nhận những cố gắng nỗ lực rất lớn của ngành bảo tồn di sản kể cả từ góc nhìn cơ quan quản trị nhà nước, cơ quan khoa học và chính quyền sở tại địa phương. Nhưng cạnh bên đó cũng có những điểm nổi cộm không hề không nói đến. Khu TT TP Hồ Chí Minh phần đông không còn dấu vết cảnh sắc đô thị Hồ Chí Minh xưa, chen vào đó là những khu công trình mới mà theo nhìn nhận của nhiều nhà trình độ là không đẹp về kiến trúc và không hài hòa về cảnh sắc, như tuyến đường Đồng Khởi ví dụ điển hình .
Gần đây nhất là việc “ biến mất ” của di tích lịch sử lịch sử vẻ vang Ba Son khiến nhiều người hụt hẫng vô cùng. Ngoài việc là di tích lịch sử lịch sử vẻ vang 200 năm từ thời Chúa Nguyễn Ánh, Ba Son còn là di tích lịch sử khan hiếm về công nghiệp đóng tàu của nước ta. Lẽ ra, hàng loạt cảnh sắc sông nước và di tích lịch sử cần được trả về để phục vụ lợi ích cộng đồng cư dân đô thị thì lúc bấy giờ, nó trọn vẹn nằm trong những dự án Bất Động Sản dành cho người giàu. Đó là thiệt thòi rất lớn so với đô thị Hồ Chí Minh .
Có một yếu tố luôn được đề cập đến trong quy hoạch đô thị lâu nay, đó chính là bài toán giữa bảo tồn di sản và tăng trưởng đô thị. Giữa bảo tồn và tăng trưởng luôn có một câu hỏi được đặt ra : Bên nào sẽ thắng hay có giải pháp nào mà hai bên cùng thắng ? Kinh nghiệm của những nước cho thấy, trọn vẹn hoàn toàn có thể có một chiêu thức phân phối cả hai yếu tố trên. Nhưng tại TP Hồ Chí Minh, vẫn còn nhiều trường hợp chưa tìm được lời giải thích đáng, mà trường hợp Ba Son là một ví dụ nổi bật. Không riêng gì di tích lịch sử lịch sử vẻ vang Ba Son mà tổng thể những di sản khác luôn đặt ra những yếu tố sau : Lựa chọn quyền lợi kinh tế tài chính trước mắt hay vĩnh viễn ? Lựa chọn quyền lợi của một nhóm nhỏ hay của hội đồng ? Chọn câu vấn đáp nào thì sẽ tìm ra giải pháp xử lý tương ứng .
Trên bình diện chung cần ghi nhận những nỗ lực từ chính quyền sở tại thành phố hay cơ quan chức năng, như Sở Quy hoạch Kiến trúc cùng nhiều chuyên viên tư vấn đưa ra những quy định về bảo vệ cảnh sắc đô thị, cảnh sắc biệt thự nghỉ dưỡng, … Tuy nhiên, những khu công trình được coi là cột mốc của Hồ Chí Minh thì không giữ được, xu thế phá khu TT vẫn chưa ngừng. Hiện nay, ý niệm về vùng lõi đô thị nơi có nhiều di tích lịch sử lịch sử vẻ vang văn hóa vẫn chỉ là vùng “ đất vàng ”, thậm chí còn “ đất kim cương ”, chưa được chính quyền sở tại ý niệm là “ vùng di sản ”. Quan điểm về bảo tồn phải rõ ràng : Di sản phải quý hơn vàng hơn kim cương ! Vì nó kết tinh bao nhiêu giá trị, được truyền từ nhiều đời và là gia tài chung của tổng thể dân cư. Không thể đánh đổi một cách vội vã để lấy sự tăng trưởng kinh tế tài chính nhất thời .
Sự đồng thuận của những thành phần tương quan việc bảo tồn di sản văn hóa đô thị
Cần có sự tích hợp giữa ba thành phần tương quan đến di sản văn hóa đô thị là nhà quản trị, nhà trình độ và hội đồng trong việc bảo tồn và phát huy di sản. Trên thực tiễn ngoài ba thành phần trên giờ đây có thêm một đối tượng người tiêu dùng nữa chính là những nhà đầu tư vào đô thị. Trong quy trình hiện đại hóa đô thị hóa lúc bấy giờ, có rất nhiều nhà đầu tư ở đô thị hoặc từ là nơi khác góp vốn đầu tư vào đô thị. Để công tác làm việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản mang lại tác dụng tốt nhất thì nhà đầu tư cũng phải có sự link với ba đối tượng người tiêu dùng kia. Mối link ở đây là gì ?
Chính quyền là người thay mặt đại diện dân cư quản trị đô thị, trong quy hoạch của chính quyền sở tại phải có hoạch định và quan điểm rõ ràng về bảo tồn di sản : phá hay giữ ? Nếu như chính quyền sở tại nhất quyết giữ, thì phần tiếp theo là lắng nghe tư vấn từ những nhà chuyên môn xem giữ như thế nào, giữ đến đâu. Không phải cái gì thuộc về “ đồ vật thời cổ xưa ” cũng phải giữ nhưng là di sản có giá trị đặc biệt quan trọng thì bắt buộc phải bảo tồn ; còn những di tích lịch sử khác hoàn toàn có thể “ bảo tồn ” bằng cách khai thác khảo cổ, quay phim, chụp ảnh hay đưa hiện vật vào kho lưu trữ bảo tàng, lấy đất đai phân phối sự hiện đại hóa về giao thông vận tải, hạ tầng … của đô thị .
Sau khi lắng nghe tư vấn, phải lựa chọn nhà đầu tư có cùng quan điểm và tôn trọng quyết định hành động của chính quyền sở tại, tức là nhà đầu tư có tầm văn hóa và có tâm vì “ quyền lợi muôn đời ”. Cái tầm văn hóa ở đây biểu lộ nhà đầu tư hiểu biết về giá trị di sản. Nhà góp vốn đầu tư hoàn toàn có thể không lấy lợi được ngay nhưng sẽ được hội đồng tôn trọng bởi nhà đầu tư đã có những phương pháp để di sản ấy phát huy giá trị nhiều hơn, tăng giá trị văn hóa và cả giá trị kinh tế tài chính của nó chứ không phá di sản đi chỉ để kiếm tiền từ đất. Vì vậy, bên cạnh nhà quản trị, nhà đầu tư không có tầm văn hóa, không có tâm với di sản của một vùng đất, lan rộng ra hơn là của quốc gia thì tất yếu dẫn đến tình hình di sản văn hóa bị hủy hoại .
Cuối cùng là hội đồng có nghĩa vụ và trách nhiệm lên tiếng, mà muốn có lời nói thì hội đồng cần có sự hiểu biết. Ở thời gian lúc bấy giờ lời nói của hội đồng rất quan trọng nhưng nghĩa vụ và trách nhiệm sau cuối vẫn là nhà quản trị. Khi nhà quản trị không có một thái độ, quan điểm rõ ràng so với di sản, việc bảo tồn di sản sẽ rất khó khăn vất vả. Trong tình hình quy hoạch khu TT Hồ Chí Minh vấp phải nhiều quan điểm trái chiều của người dân như lúc bấy giờ, việc chính quyền sở tại cần chú ý quan tâm là không nên để cho dân cư có cảm hứng xấu đi. Đó là điều không quá khó so với người làm công tác làm việc quản trị. Vấn đề là quan điểm : nếu đặt bảo tồn ngang với cái tăng trưởng thì phải có một phương pháp khác. Không nên cho rằng, bảo tồn sẽ làm hạn chế tăng trưởng hoặc đã tăng trưởng thì dứt khoát phải phá di sản. Quy hoạch đô thị những nước xung quanh đã có rất nhiều bài học kinh nghiệm mà Nước Ta, TP Hồ Chí Minh hoàn toàn có thể vận dụng được .
Xác định những giá trị di sản văn hóa không hề đánh đổi
Nhìn toàn diện và tổng thể đô thị Hồ Chí Minh thời Bến Nghé – thành Gia Định phần đông không còn dấu tích gì cả, may chăng có còn là còn trong lòng đất, nghành này thuộc về công tác làm việc khảo cổ mà từ lâu ít người chăm sóc. Về quy hoạch đô thị Hồ Chí Minh đặc trưng thường được biết đến là từ thời Pháp cuối thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20. Từ sau năm 1954 lan rộng ra và có thêm những khu công trình của thời Nước Ta cộng hòa. Tuy nhiên chưa có những điều tra và nghiên cứu đơn cử để thấy được giá trị của mạng lưới hệ thống di tích lịch sử này. Với một đô thị, người ta nhìn nhận lịch sử vẻ vang của nó tiên phong qua lịch sử dân tộc kiến trúc đô thị. Nói đến đô thị Hồ Chí Minh thì chắc như đinh phải nói đến khu TT TP HCM. Đó là TT hành chính của thành phố, cũng là TT chính trị khác với Chợ Lớn là TT thương mại kinh doanh. Trung tâm Hồ Chí Minh dưới góc nhìn nghiên cứu và điều tra lịch sử vẻ vang, văn hóa và khảo cổ, hoàn toàn có thể nhận thấy có tối thiểu vùng lõi đô thị phải được bảo tồn nguyên vẹn vì đó là đô thị TP HCM từ thời Nguyễn cho đến thời Pháp. Ý nghĩa và giá trị hình tượng của nó không khác khu vực Hồ Hoàn Kiếm ở Thành Phố Hà Nội. Lịch sử của TP HCM và TP. Hà Nội hoàn toàn có thể không so sánh được về thời hạn nhưng giá trị văn hóa lịch sử vẻ vang thì không riêng gì phụ thuộc vào vào độ dài thời hạn mà phụ thuộc vào đa phần vào quy trình thiết kế xây dựng và đặc thù của những đô thị này .
Nhìn qui hoạch kiến trúc đô thị và giá trị của nó thì nên nhìn tổng thể và toàn diện chứ đừng chỉ thấy cục bộ ở một khu công trình đơn cử nào đó muốn đổi khác. Hiểu được điều này mới thấy sự thiết yếu của ngành qui hoạch đô thị chứ không đơn thuần là kiến trúc đô thị. Chính quyền TP Hồ Chí Minh phải đưa kế hoạch bảo vệ di sản đô thị vào kế hoạch tăng trưởng, không phải chỉ là về phương diện văn hóa mà phải vào cùng với kế hoạch tăng trưởng kinh tế tài chính. Bởi vì di sản cũng hoàn toàn có thể làm ra những giá trị kinh tế tài chính, chứ không phải chỉ được bảo tồn như những hiện vật nằm trong tủ kính của viện kho lưu trữ bảo tàng .
Trong quá trình phát triển của đô thị, tiếng nói của cộng đồng có vai trò quan trọng đối với các quyết sách của chính quyền. Những người trong công chúng ở các lĩnh vực khác nhau đã có những kiến thức nhất định về bảo tồn, cho nên họ có thể đóng góp với chính quyền những ý kiến xác đáng. Vì vậy chính quyền cần tôn trọng và lắng nghe tiếng nói của công chúng, không phải chỉ để điều chỉnh những quy hoạch mà sáng kiến của công chúng còn giúp ích cho chính quyền làm những dự án, kế hoạch phù hợp hơn với sự phát triển, nhất là đáp ứng tốt hơn các nhu cầu bảo vệ di sản, văn hóa.
Di sản văn hóa của Hồ Chí Minh cũng là một lợi thế để những nhà đầu tư vào đây họ thấy thiện cảm với thành phố, khi ở đây có nhiều di sản tốt đẹp, rực rỡ. Tuy nhiên, không phải nhà đầu tư nào cũng coi di sản văn hóa là một lợi thế, thậm chí còn họ coi đó là vật chướng để phá đi chứ không phải là mối lợi để họ giữ lại. Chọn nhà đầu tư nào để hoàn toàn có thể bảo tồn di sản đó chính là câu hỏi mà chính quyền sở tại phải vấn đáp và lựa chọn .
Di sản là truyền thống riêng có của từng đô thị
Người dân TP Hồ Chí Minh lúc bấy giờ có nhiều bức xúc về hạ tầng đô thị, có nhu yếu được sống trong một thành phố tăng trưởng tân tiến. Nhưng từ góc nhìn công tác làm việc bảo tồn, sự “ thỏa hiệp ” “ đánh đổi ” ở một mức độ nhất định hoàn toàn có thể vận dụng trong 1 số ít trường hợp vì nhu yếu tăng trưởng của thành phố. Nhưng phải hiểu cái gì hoàn toàn có thể đánh đổi còn cái gì thì không .
Thực trạng đang diễn ra trong vài năm gần đây tại TT TP Hồ Chí Minh mang lại sự bi quan cho nhiều người yêu quý và có nghĩa vụ và trách nhiệm với thành phố này. Sài Gòn – TP Hồ Chí Minh sẽ là một thành phố với nhiều tòa nhà cao tầng liền kề nhưng rất giống nhiều nơi khác. Những kiến trúc văn minh đang hiện hữu ở khu TT chẳng khác gì kiến trúc của nhiều thành phố trên quốc tế. Cảnh quan chung sẽ khiến người ta trọn vẹn không còn phân biệt về nét riêng của Hồ Chí Minh. Nét riêng không chỉ là sự “ cổ xưa ” mà cái mới, cái tân tiến vẫn hoàn toàn có thể có truyền thống riêng. Đáng nói là ngay nhiều khu công trình kiến trúc mới chưa có nét gì riêng không liên quan gì đến nhau. Tất cả những đô thị Nước Ta đang mở màn có kiến trúc như nhau, từ đô thị ở đồng bằng, ở miền núi đến miền biển ; từ đô thị truyền kiếp như TP. Hà Nội cho đến những đô thị trẻ hơn như TP HCM và những thành phố của những tỉnh. Khoảng từ đầu những năm 2000 đến nay chúng càng trở nên giống hệt nhau. Trong khi đó, sự phong phú mới tạo ra sự truyền thống văn hóa. Tìm ra đâu đặc trưng năng động, phóng khoáng, bao dung của Hồ Chí Minh khi mà diện mạo của nó cũng y chang những thành phố khác ?
Con người không hề tách rời môi trường tự nhiên sống gồm có cả cảnh sắc tự nhiên và cảnh sắc nhân văn. Những thế hệ trước luôn nhớ và yêu quý Hồ Chí Minh cũng bởi họ sống trong khung cảnh gần như cả trăm năm không biến hóa, nếu có biến hóa cũng chỉ diễn ra ở ngoại vi. Ký ức về tình cảm so với thành phố sẽ được di truyền qua từng thế hệ, nếu không còn gì để nhắc nhớ thì không còn ký ức. Khi dân cư không có tình yêu, không được củng cố tình cảm so với nơi họ sống thì làm thế nào hoàn toàn có thể hết mình kiến thiết xây dựng và bảo vệ nó ? Hiện nay khi khoảng cách giữa kinh tế tài chính và văn hóa ngày càng xa thì liệu vài chục năm nữa người Hồ Chí Minh có còn mang cốt cách đặc trưng vốn có ? Cuộc sống cần biến hóa tốt hơn cả vật chất và ý thức nhưng cách hủy hoại di sản như lúc bấy giờ phản ánh một điều, người ta chăm sóc nhiều hơn cho sự biến hóa về vật chất mà ít chăm sóc gìn giữ những giá trị niềm tin …
3.2. Công cụ
Công cụ pháp lý :
Việc kiểm kê, xếp hạng những cấp bậc ( hạng mục cần được bảo tồn, di tích lịch sử lịch sử vẻ vang – văn hóa cấp thành phố, cấp vương quốc ) cho những khu công trình có niên đại khoảng chừng 100 năm trở lên là giải pháp tiên phong để ngăn ngừa thực trạng di tích lịch sử bị tàn phá hoặc thay thế sửa chữa làm biến dạng, cũng như địa thế căn cứ vào đó đưa ra phương pháp và thực thi công tác làm việc trùng tu một cách tương thích. Hiện nay ở TP Hồ Chí Minh có khu vực Chợ Lớn và khu vực cảnh sắc biệt thự nghỉ dưỡng ở Quận 1, Quận 3 đã và đang thực thi kiểm kê phân loại, tiến tới có chủ trương tương thích nhằm mục đích quản trị tốt việc bảo tồn di sản, đồng thời tương hỗ người dân về mặt kỹ thuật khi có nhu yếu thay thế sửa chữa trùng tu khu công trình .
– Khoanh vùng di sản để hạn chế tỷ lệ kiến thiết xây dựng, độ cao và quy mô khu công trình, hạn chế tỷ lệ dân số, lưu lượng giao thông vận tải, … nhằm mục đích hạn chế tác động xấu đến cảnh sắc chung và những di sản đơn cử. Như khu vực TT thuộc Quận 1, Quận 3 ; khu vực Chợ Lớn ; khu vực ven sông và những bến sông từ Quận 1, Quận 4 đến Quận 5, Quận 8, …
– Cần có những lao lý khen thưởng cho những cá thể, tổ chức triển khai nào giữ gìn tốt giá trị di sản văn hóa đô thị. Hiện nay trong Luật Di sản văn hóa và Nghị định hướng dẫn thi hành đã có lao lý khen thưởng cho người phát hiện di tích lịch sử di vật quý. Tuy nhiên di sản văn hóa đô thị chưa được coi trọng đúng mức, nếu những tổ chức triển khai xã hội tương quan có những phần thưởng hay hình thức khen thưởng động viên, ghi nhận sự bảo vệ, bảo tồn gìn giữ di sản văn hóa đô thị thì đó là việc làm thiết yếu, một hình thức “ xã hội hóa ” làm cho ý thức hội đồng ngày càng cao hơn .
– Kiểm soát việc triển khai nghiêm túc Luật Di sản văn hóa và những luật khác vận dụng cho đô thị cho toàn bộ những đối tượng người dùng : người dân, nhà đầu tư, cơ quan nhà nước, … Tránh trường hợp chỉ có người dân bị trấn áp còn những đối tượng người tiêu dùng khác thì không .
Công cụ tương hỗ về kinh tế tài chính :
Ngoài nguồn ngân sách rất ít của nhà nước dành cho việc bảo tồn di sản văn hóa cần có nhiều nguồn kinh phí đầu tư khác của xã hội tham gia và có nghĩa vụ và trách nhiệm tham gia : đó là từ những nhà đầu tư bất động sản vào khu vực di sản hay cơ quan nhà nước sử dụng khu công trình di sản. Ngoài việc tuân thủ những lao lý khác của khu vực di sản thì cần phải có nghĩa vụ và trách nhiệm về kinh tế tài chính góp phần vào việc bảo tồn cảnh sắc và chính khu công trình di sản. Khu vực di sản mang lại giá trị ý thức cho hội đồng và cũng cho những nhà đầu tư tại đây, cũng như họ hoàn toàn có thể khai thác thành giá trị kinh tế tài chính. Chính sách này tựa như nhiều nước đã có chủ trương về “ thuế thiên nhiên và môi trường ” : ở khu vực thiên nhiên và môi trường càng trong sáng, đẹp, có cảnh sắc tự nhiên … thì thuế nhà đất ở đó cao hơn những nơi khác .
Khuyến khích những tổ chức triển khai xã hội, cá thể góp vốn đầu tư bảo tồn, trùng tu di sản văn hóa dưới sự hướng dẫn trấn áp về trình độ, kỹ thuật của những cơ quan khoa học. Ưu đãi chủ trương thuế hoặc nguồn thu dịch vụ có từ di sản văn hóa cho những cá nhà và nhà đầu tư … như ở Campuchia và Thailand đã triển khai rất có hiệu suất cao .
Công cụ thông tin :
Cung cấp cho hội đồng và hành khách những tiềm năng của di sản văn hóa đô thị TP HCM – TP Hồ Chí Minh. Quảng bá về di sản văn hóa, tạo mô trường thuận tiện cho hội đồng tham gia những chủ trương và giám sát công tác làm việc bảo tồn di sản văn hóa. Thúc đầy sự thay đổi nhận thức và ứng xử với di sản văn hóa .
Các cơ quan đang làm công tác làm việc quản trị những di sản văn hóa đô thị như Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch, những Sở Văn hóa Thể thao Du lịch, Trung tâm bảo tồn di tích lịch sử những tỉnh thành, những di sản văn hóa quốc tế tại Nước Ta … tích hợp với ngành giáo dục và những cơ quan nghiên cứu và điều tra để giáo dục, tiếp thị giá trị văn hóa di sản cho người dân, nhất là thế hệ trẻ. Hiện nay chưa có kế hoạch nhằm mục đích làm cho người dân và thế hệ trẻ hiểu biết nhiều hơn, đúng hơn về giá trị di sản văn hóa địa phương cũng như cả nước. Một vài chương trình truyền hình, phân mục trên một số ít tờ báo … chưa đủ sức mang lại sự thương mến và khơi dậy ý thức bảo vệ di sản văn hóa, nhất là di sản ở đô thị. Mặt khác những chương trình còn nặng về “ khai thác ” du lịch mà chưa chú ý quan tâm đến việc làm cách nào làm tăng giá trị cho di sản, đó là yếu tố con người .
Các cơ quan truyền thông online có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc ngăn ngừa và kể cả cứu vãn những giá trị di sản văn hóa vì luôn phản ánh, thông tin kịp thời về kiến thức và kỹ năng tri thức khoa học mới về di sản văn hóa ; phản ánh quan điểm nhiều chiều ( người dân, nhà khoa học, nhà quản trị, … ) khi có một vấn đề vi phạm di sản văn hóa. Khi cần có lời nói “ trái chiều ” để bảo vệ di sản văn hóa thì báo chí truyền thông, tiếp thị quảng cáo có lợi thế được dư luận xã hội chú ý quan tâm và lên tiếng ủng hộ .
Làm đổi khác thái độ xã hội so với di sản và việc bảo vệ di sản trải qua những trường giảng dạy chuyên ngành ( ở Pháp có trường Quốc gia Di sản và 1 số ít trường cao đẳng truyền dạy nghề như nghề vẽ tranh kính ở nhà thời thánh … ), báo chí truyền thông tiếp thị quảng cáo đa phương tiện, tổ chức triển khai những forum, sự kiện về bảo tồn di sản, liên kết những nguồn lực trải qua những dự án Bất Động Sản về bảo tồn di sản .
4. Kinh nghiệm từ thực tiễn ở TP Hồ Chí Minh
Ở TP Hồ Chí Minh nhiều di sản văn hóa được đưa vào những tuyến, điểm du lịch nhưng hoàn toàn có thể thấy phần đông là những kiến trúc tín ngưỡng tôn giáo, văn hóa truyền thống lịch sử đã được xếp hạng Di tích lịch sử dân tộc văn hóa vương quốc. Di sản văn hóa đô thị chưa được khai thác nhiều, chưa phối hợp với mô hình du lịch siêu thị nhà hàng hay du lịch sông nước, chưa ra mắt được những di sản đời thường đang “ sống cùng thành phố ” … Vì vậy những tour thăm quan thành phố thường chỉ vỏn vẹn trong một ngày .
Một trường hợp tour “ du lịch văn hóa ” rất có hiệu suất cao và để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp với hành khách đã được nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Hiệp ghi nhận như sau .
Ở Chợ Lớn, nhà nghiên cứu Nguyễn Đức Hiệp đã được anh Tim Doling – một nhà nghiên cứu lịch sử dân tộc người Anh hiện sinh sống tại TP Hồ Chí Minh – đưa đi thăm những hội quán, đình, phố, đường và chỉ cho biết từng ngôi nhà, con đường với những tài liệu lý thú mà nhiều người không biết đến, như trên đường Hải Thượng Lãn Ông có một số ít nhà cổ còn sót lại, trong đó có tòa nhà Thông Hiệp là trụ sở công ty của ông Quách Đàm ( người xây chợ Bình Tây ), nhà của vua bột ngọt Trần Thành. Đi trên đường Nguyễn An và Phú Định, nơi mà nét cổ kính còn chút ít phảng phất giống như những nhà phố nổi tiếng lôi cuốn khá đông du khách du lịch thăm quan được bảo tồn ở Nước Singapore trên Boat Quay có tòa nhà xưa được dùng làm toàn cảnh trong phim L’amant ( Người Tình ) mà nay mặt tiền nhà đã bị sửa đổi có cửa sắt tân thời, nhưng cách đấy vài căn có một ngôi nhà khác cùng kiến trúc vẫn còn nét cổ kính
Gần kênh Tàu Hủ là đường Phan Huy Chú xưa kia gọi là “ Cité Wang Tai ” vì là nơi thời xưa dân nhập cư người Hoa cư ngụ khi mới đến TP HCM – Chợ Lớn. Cité Wang Tai được ông Wang Tai ( Vương Thái ) ( người trúng thầu xây Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện Hồ Chí Minh ) lập ra và xây khu dân cư cho người dân di cư nghèo đến từ Nam Trung Hoa .
Một căn nhà trên đường Châu Văn Liêm đối lập với Bưu điện Chợ Lớn nơi xưa kia Nguyễn Tất Thành từ Phan Thiết đã trú ngụ trong thời hạn ở Hồ Chí Minh trước khi qua Pháp là của công ty làm nước mắm Liên Thành. Nhà của công ty nước mắm ( nay là nhà lưu niệm ) ở vị trí này là vì xưa kia khu vực Bưu điện Chợ Lớn còn là một chợ kinh doanh chính và ngay trước chợ là con rạch mà tàu từ Phan Thiết chở nước mắm đến. Anh Tim Doling cho biết sở dĩ anh lập ra tour di sản là vì anh muốn nhiều người thấy được những giá trị di sản văn hóa của vùng Hồ Chí Minh – Chợ Lớn, và qua đó anh kỳ vọng sẽ có nhiều người dân ý thức được về giá trị của sự bảo tồn di sản và cảnh quan văn hóa [ Nguyễn Đức Hiệp năm trước ] .
Ở TP Hồ Chí Minh những ngôi biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang được đổi khác công suất để kinh doanh thương mại. Hình thức cổ xưa và đẹp của khu công trình, dịch vụ tốt đã lôi cuốn rất nhiều hành khách, từ đó hoàn toàn có thể sử dụng một phần nguồn thu để “ bảo tồn ” khu công trình .
Ở TP Hồ Chí Minh ta thuận tiện nhìn thấy những quán cafe sân vườn trong khuôn viên những ngôi biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang xưa, kiểu Pháp, được kiến thiết xây dựng trong khoảng chừng nửa đầu thế kỷ 20. Có lẽ những quán cafe như thế này nở rộ từ sau 1975, khi mà gia chủ của hàng loạt những ngôi biệt thự nghỉ dưỡng ở đây lần lượt được sửa chữa thay thế bằng những người khác .
Trước 1975 TP HCM cũng giống như Paris : quán cafe thường là những căn nhà trên phố, lại mở ra khoảng chừng khoảng trống vỉa hè. Ngày nay chỉ còn thấy phong thái này ở vài quán cafe truyền kiếp trên đường Đồng Khởi, Lê Lợi, Nguyễn Huệ … thuộc khu TT thành phố. Từ khoảng chừng sau 1990 nhiều biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang được mua đi bán lại không còn là nhà ở xã hội, gia chủ mới khai thác giá trị của biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang bằng cách tái tạo lại cho người quốc tế thuê, hoặc phổ cập hơn, biến thành quán cafe, quán ăn ship hàng nhu yếu nhà hàng nơi quán xá đàng hoàng, sang trọng và quý phái. Đây là một trong nhiều thói quen hoạt động và sinh hoạt của thị dân những thành phố lớn, đặc biệt quan trọng ship hàng hành khách .
Ở khu vực TT đô thị ( Quận 1, Quận 3 ) cafe – biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang dù ở mặt tiền hay trong hẻm đều có khuôn viên rộng, nhiều cây xanh. Kiến trúc nhà thường một trệt một lầu, tầng trệt thông thoáng tầng lầu có ban công nhẹ nhàng bên khung cửa lan rộng ra. Không gian tràn ngập tiếng nhạc nhưng nhiều quán vẫn giữ được khoảng trống yên ả, không ồn ào, khác biệt. Những quán cafe biệt thự nghỉ dưỡng ở TP HCM được gia chủ chăm chút về phong cách thiết kế và trang trí nội thất bên trong, tạo ra phong thái riêng độc lạ và điệu đàng. Hiện nay nhiều cafe biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang còn là những quán “ cafe sách ”. Kệ sách nhiều mẫu mã, những cuốn sách hay … tạo cho quán không khí ấm cúng thân thiện như trong một ngôi nhà .
Quan sát xu thế đổi khác công suất biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang hoàn toàn có thể phân biệt khuynh hướng hoạt động và sinh hoạt của thị dân những đô thị lớn. Sự biến đổi này “ được ” nhiều hơn “ mất ”, chính bới trong cơn lốc đô thị hóa vài chục năm gần đây, sự đổi khác cảnh sắc đô thị là hệ quả của lối sống thị dân “ chưa hoàn hảo ”, nếu không có những người chủ quán đã bảo tồn khoảng trống và kiến trúc của những ngôi biệt thự cao cấp đẹp như cổ tích này thì không biết TP Hồ Chí Minh có còn gì là “ hồn đô thị Hồ Chí Minh ” ?
Hiện nay và dự báo sắp tới diện mạo thành phố sẽ thay đổi rất nhiều. Điều quan trọng là di sản kiến trúc, di sản văn hóa lịch sử vẻ vang … cần được bảo tồn, gìn giữ để trở thành cảnh sắc có giá trị kinh tế tài chính và giá trị ý thức cho những thế hệ sau. Điều này hoàn toàn có thể thực thi được nếu vận dụng và đưa vào công tác làm việc bảo tồn những nguyên tắc và tiến trình của hiến chương Burra, nhất là có hội đồng địa phương tham gia. Đây là trào lưu mà những nước trên quốc tế đã và đang vận dụng thành công xuất sắc trong công tác làm việc nhìn nhận giá trị và bảo tồn di sản văn hóa lịch sử dân tộc một cách hữu hiệu và ít tốn kém nhất .
Cộng đồng sử dụng Mạng xã hội một cách tích cực góp thêm phần bảo tồn di sản văn hóa
Trang mạng xã hội facebook “ Đài Quan sát Di sản TP HCM – Saigon Heritage Observatory ” ( https://www. facebook. com / groups / 1412586585698694 / ) ra đời vào cuối tháng 1/2015, lan rộng ra cho bất kỳ ai muốn lôi kéo sự chăm sóc của mọi người đến mọi tòa nhà lịch sử dân tộc nào bị rình rập đe dọa ở bất kể thành phố nào của Nước Ta. Thông tin sẽ được chuyển tới cơ quan chính phủ và những nhóm dân sự có năng lực can thiệp. Kiến nghị để cứu Thương xá Tax đã tập hợp được 3. 500 chữ ký, đã lôi cuốn được sự chăm sóc của công chúng, là một trong nhiều yếu tố để chính quyền sở tại thành phố đồng ý chấp thuận sẽ giữ lại một số ít bộ phận kiến trúc trang trí rực rỡ và tích hợp chúng vào tòa nhà mới : Cầu thang đôi của Thương xá Tax, tỏa nắng rực rỡ với thảm gạch mosaic kiểu Ma Rốc xếp bằng tay, là một trong những ví dụ số 1 trong quốc tế về sự đam mê thẩm mỹ và nghệ thuật Bắc Phi của thời thuộc địa Pháp .
Trang mạng này hiện có 130. 000 bức ảnh lịch sử dân tộc với phụ đề đang được tàng trữ. Ông Caune – một kỹ sư ứng dụng người Pháp sinh sống tại TP Hồ Chí Minh cũng đang tăng trưởng một ứng dụng iPhone để giúp người dùng chụp lại hình ảnh những khu vực di sản mà họ thăm quan, đồng thời hướng dẫn họ sử dụng vị trí địa lý để lưu lại khu vực trên map. Đồng thời những nhóm Facebook như “ Saigon – Chợ Lớn : Then và Now ” ( https://www. facebook. com / groups / 865130223501356 / ? fref = ts ) với 5. 500 thành viên đã đăng những bức ảnh quá khứ và hiện tại của những di sản văn hóa ở thành phố Hồ Chí Minh. Hai ông Caune và Tim Doling, một nhà sử học người Anh và là người sáng lập nên nhóm Facebook này, cho rằng cần khuyến khích người trẻ Nước Ta tham gia trào lưu bảo tồn di sản văn hóa. Và trong thực tiễn những trang mạng xã hội kể trên có rất nhiều người trẻ tham gia tích cực .
Ông Caune kỳ vọng rằng những trang mạng xã hội do những người chăm sóc đến bảo tồn di sản lập ra sẽ là nơi tập hợp hạng mục liệt kê những tòa nhà lịch sử dân tộc, bất kể chúng có trở thành tiềm năng hủy hoại hay không. Hiện nay chưa có cơ quan điều tra và nghiên cứu nào có mạng lưới hệ thống như vậy. Các nhà nghiên cứu, sử gia và những người khác tương quan đến việc bảo tồn kiến trúc cho rằng, một cuộc kiểm kê tổng lực là bước tiên phong quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về giá trị của kiến trúc lịch sử .
Những nhà nghiên cứu và điều tra và làm công tác làm việc quản trị về bảo tồn di sản văn hóa đều nhận thấy, việc chính quyền sở tại khuynh hướng cho thiết kế xây dựng khu công trình văn minh tại khu vực TT TP Hồ Chí Minh bộc lộ sự thiếu hiểu biết và chăm sóc đến di sản của thời thuộc địa. Việc tàn phá nhiều khu công trình mang dấu ấn lịch sử dân tộc sẽ làm cho vùng di sản của thành phố mất sức mê hoặc so với hành khách – về lâu dài hơn nó sẽ làm giảm sự tăng trưởng kinh tế tài chính – tiềm năng của quy trình hiện đại hóa thành phố. Thực trạng cho thấy những năm qua những công ty bất động sản ( và “ nhóm quyền lợi ” của nó ) là thành phần có lợi nhất trong vấn đề này mà không phải là hội đồng dân cư đô thị. Nhưng cũng từ thực tiễn TP Hồ Chí Minh và Thành Phố Hà Nội hoàn toàn có thể nhận thấy, khi hàng loạt những khu công trình kiến trúc lịch sử – văn hóa bị mất đi thì động lực để bảo vệ chúng mở màn được hình thành và tăng trưởng từ hội đồng .
TÀI LIỆU THAM KHẢO VÀ TRÍCH DẪN
1. Cao Huy Thuần, Nguyễn Tùng, Trần Hải Hạc, Vĩnh Sính 2005 : Từ Đông Sang Tây. – Nhà Xuất Bản TP. Đà Nẵng. Tạp chí Nghiên cứu tăng trưởng, Viện Nghiên cứu tăng trưởng TP Hồ Chí Minh đăng lại, số 03 ( 1/2013 ) .
2. Đặng Văn Bài năm nay : Bảo tồn di sản kiến trúc đô thị gắn với tăng trưởng bền vững và kiên cố – trường hợp Thành phố Hồ Chí Minh
3. 3 Hiến chương Venice và hiến chương Burra
4. Hội Khoa học Lịch sử TP Hồ Chí Minh 2002 : Nam Bộ đất và người, tập 1. – NXB Trẻ
5. http://quydisan. org. vn / bao-ton-di-san-kien-truc-do-thi-gan-voi-phat-trien-ben-vung-truong-hop-thanh-pho-ho-chi-minh / a1308379. html, truy vấn 10 g ngày 12/8/2016 .
6. http://www. svhttdl. hochiminhcity. gov. vn. Truy cập ngày 19/7/2016 .
7. http://www. thesaigontimes. vn / 113185 / Nhac-chuyen-bao-ton-di-san. html, truy vấn 12 g ngày 10/4/2015
8. http://www. thesaigontimes. vn / 113225 / Hien-chuong-Venice-va-hien-chuong-Burra. html
9. https://www. facebook. com / groups / 1412586585698694 /
10. https://www. facebook. com / groups / 865130223501356 / ? fref = ts
11. Lê Hồng Kế : Phát triển mạng lưới hệ thống đô thị vương quốc bền vững và kiên cố http://www. hids. hochiminhcity. gov. vn / c / document_library / get_file ? uuid = c9e7a90d-4264-40a1-b9b4-c3b0cd71515e và groupId = 13025, truy vấn 7 g ngày 1. 11. năm nay
12. Nguyễn Đức Hiệp năm trước : Nhắc chuyện bảo tồn di sản
13. Nguyễn Thành Rum ( cb ) 2011 : Hành trình Di sản Văn hóa thành phố Hồ Chí Minh, Trung tâm Bảo tồn Di tích TP Hồ Chí Minh .
14. Nguyễn Thị Hậu 2010 : Đề tài NCKH “ Xây dựng thiên nhiên và môi trường văn hóa đô thị TP Hồ Chí Minh theo hướng văn minh tân tiến ”, Thư viện Viện Nghiên cứu tăng trưởng TP Hồ Chí Minh .
15. Phạm Phú Cường 2015: Duy trì và chuyển tải các giá trị kiến trúc đô thị đặc trưng trong bối cảnh phát triển mở rộng khu vực trung tâm hiện hữu TP Hồ Chí Minh, Luận án tiến sĩ, Trường Đại học kiến trúc TP Hồ Chí Minh.
16. Trần Ngọc Khánh 2012 : Văn hóa đô thị giản yếu. – NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh
Nguồn : Sách “ Quản lý và khai thác di sản văn hóa trong thời kỳ hội nhập ”
