Chất thải y tế là chất thải từ những hoạt động giải trí khám chữa bệnh, chăm nom, xét nghiệm, điều tra và nghiên cứu … trong những cơ sở y tế. Chất thải y tế nếu không được thu gom, phân loại, giải quyết và xử lý đúng sẽ tạo nên rủi ro tiềm ẩn cho sức khỏe thể chất và thiên nhiên và môi trường sống của con người .
Nguồn gốc phát sinh chất thải y tế
Theo Quy chế quản trị chất thải y tế ( Bộ Y tế ) thì chất thải y tế là vật chất ở thể rắn, lỏng và khí được thải ra từ những cơ sở y tế gồm có chất thải y tế nguy hại và chất thải thường thì .
Chất thải y tế nguy hại là chất thải y tế chứa yếu tố nguy hại cho sức khỏe con người và môi trường như dễ lây nhiễm, gây ngộ độc, phóng xạ, dễ cháy, dễ nổ, dễ ăn mòn hoặc có đặc tính nguy hại khác nếu những chất thải này không được tiêu hủy hoàn toàn.
Các chất thải rắn y tế nguy hại gồm có : chất thải lây nhiễm sắc nhọn ( bơm kim tiêm, đầu sắc nhọn của dây truyền dịch, lưỡi dao mổ, đinh mổ, cưa, những ống tiêm, mảnh thủy tinh vỡ và những vật sắc nhọn khác ), chất thải lây nhiễm không sắc nhọn ( bông, băng, gạc ) ; chất thải có rủi ro tiềm ẩn lây nhiễm ( bệnh phẩm và dụng cụ đựng dính bệnh phẩm ) ; chất thải giải phẫu ( những mô, cơ quan, bộ phân khung hình người, rau thai, bào thai ) ; chất thải hóa học nguy hại ( dược phẩm quá hạn, kém phẩm chất không còn năng lực sử dụng, chất hóa học ngy hại sử dụng trong y tế ), chất thải chứa sắt kẽm kim loại nặng ( thủy ngân từ nhiệt kế, huyết áp kế bị vỡ ) …
Cần phân loại chất thải y tế ngay tại nguồn phát sinh. Ảnh : CTV
|
Chất thải lỏng y tế nguy hại được phát sinh từ những hoạt động giải trí trình độ ( từ những phòng phẫu thuật, xét nghiệm, thí nghiệm … ) và hoạt động và sinh hoạt của nhân viên cấp dưới bệnh viện, bệnh nhân và người chăm nuôi ( từ những Tolet, giặt giũ, từ việc làm vệ sinh phòng bệnh. Đối với nước thải bệnh viện ngoài những yếu tố ô nhiễm thường thì như chất hữu cơ, dầu mỡ động thực vật, vi trùng thường thì còn có những chất bẩn khoáng và hữu cơ đặc trưng như những vi trùng gây bệnh, chế phẩm thuốc, chất khử trùng, những dung môi hóa học, dư lượng thuốc kháng sinh, những đồng vị phóng xạ được sử dụng trong quy trình chẩn đoán và điều trị .
Chất thải thường thì ( hay chất thải không nguy hại ) là chất thải không chứa những yếu tố lây nhiễm, hóa học nguy hại, phóng xạ, dễ cháy nổ, gồm có : chất thải hoạt động và sinh hoạt phát sinh từ những buồng bệnh ( trừ những buồng bệnh cách ly ) ; chất thải phát sinh từ những hoạt động giải trí trình độ y tế ( chai, lọ thủy tinh, chai lọ huyết thanh, những vật tư nhựa, những loại bột bó trong gãy xương kín. Những chất thải này không dính máu, dịch sinh học và những chất hóa học nguy hại ) ; chất thải phát sinh từ những việc làm hành chính ( giấy, báo, tài liệu, túi nilon … ) ; chất thải ngoại cảnh ( lá cây, rác ở những khu vực ngoại cảnh ) .
Và tác động ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất, môi trường tự nhiên …
|
Những cá thể phải liên tục tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với chất thải y tế nguy hại đó là : bác sĩ, y tá, hộ lý ; bệnh nhân điều trị nội trú hoặc ngoại trú ; khách tới thăm hoặc người nhà bệnh nhân ; những người trực tiếp làm việc làm giải quyết và xử lý rác thải tại những bãi đổ rác thải hay những lò đốt rác. Những người thu gom, bới rác là những người tiên phong chịu ảnh hưởng tác động bởi những tác động ảnh hưởng có hại của chất thải y tế nếu như chất thải y tế không được quản trị đúng cách . |
– Đối với sức khỏe: Việc tiếp xúc với các chất thải y tế có thể gây nên bệnh tật hoặc tổn thương cho cơ thể do các vật sắc nhọn (như kim tiêm). Các vật sắc nhọn này không chỉ gây nên những vết cắt, đâm mà còn gây nhiễm trùng các vết thương nếu vật sắc nhọn đó bị nhiễm tác nhân gây bệnh. Như vậy những vật sắc nhọn ở đây được coi là loại chất thải rất nguy hiểm bởi nó gây tổn thưởng kép (vừa gây tổn thường, vừa gây bệnh truyền nhiễm như viêm gan B, HIV…). Hơn nữa, trong chất thải y tế lại chứa đựng các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm như tụ cầu, HIV, viêm gan B. Các tác nhân này có thể thâm nhập vào cơ thể qua các vết trầy xước, vết đâm xuyên, qua niêm mạc, qua đường hô hấp (do hít phải), qua đường tiêu hóa (do nuốt hoặc ăn phải). Nước thải bệnh viện còn là nơi “cung cấp” các vi khuẩn gây bệnh, nhất là nước thải từ những bệnh viện chuyên về các bệnh truyền nhiễm cũng như trong các khoa lây nhiễm của các bệnh viện. Những nguồn nước thải này là một trong những nhân tố cơ bản có khả năng làm lây lan các bệnh truyền nhiễm thông qua đường tiêu hóa. Đặc biệt nguy hiểm khi nước thải bị nhiễm các vi khuẩn gây bệnh có thể dẫn đến dịch bệnh cho người và động vật qua nguồn nước khi sử dụng nguồn nước này vào mục đích tưới tiêu, ăn uống…
– Đối với sức khỏe thể chất : Việc tiếp xúc với những chất thải y tế hoàn toàn có thể gây nên bệnh tật hoặc tổn thương cho khung hình do những vật sắc nhọn ( như kim tiêm ). Các vật sắc nhọn này không chỉ gây nên những vết cắt, đâm mà còn gây nhiễm trùng những vết thương nếu vật sắc nhọn đó bị nhiễm tác nhân gây bệnh. Như vậy những vật sắc nhọn ở đây được coi là loại chất thải rất nguy hại bởi nó gây tổn thưởng kép ( vừa gây tổn thường, vừa gây bệnh truyền nhiễm như viêm gan B, HIV. .. ). Hơn nữa, trong chất thải y tế lại tiềm ẩn những tác nhân gây bệnh truyền nhiễm như tụ cầu, HIV, viêm gan B. Các tác nhân này hoàn toàn có thể xâm nhập vào khung hình qua những vết trầy xước, vết đâm xuyên, qua niêm mạc, qua đường hô hấp ( do hít phải ), qua đường tiêu hóa ( do nuốt hoặc ăn phải ). Nước thải bệnh viện còn là nơi ” cung ứng ” những vi trùng gây bệnh, nhất là nước thải từ những bệnh viện chuyên về những bệnh truyền nhiễm cũng như trong những khoa lây nhiễm của những bệnh viện. Những nguồn nước thải này là một trong những tác nhân cơ bản có năng lực làm lây lan những bệnh truyền nhiễm trải qua đường tiêu hóa. Đặc biệt nguy hại khi nước thải bị nhiễm những vi trùng gây bệnh hoàn toàn có thể dẫn đến dịch bệnh cho người và động vật hoang dã qua nguồn nước khi sử dụng nguồn nước này vào mục tiêu tưới tiêu, ẩm thực ăn uống …Như vậy, nếu việc thu gom, phân loại và giải quyết và xử lý những chất thải y tế không bảo vệ đó sẽ gây tác động ảnh hưởng tới sức khỏe thể chất hội đồng và nhất là của những người trực tiếp tiếp xúc với chất thải .
– Đối với thiên nhiên và môi trường : Khi chất thải y tế không được giải quyết và xử lý đúng cách ( chôn lấp, thiêu đốt không đúng pháp luật, tiêu chuẩn ) thì sẽ dẫn đến ô nhiễm môi trường tự nhiên đất, nước và không khí và sự ô nhiễm này sẽ ảnh hưởng tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe thể chất con người, hệ sinh thái .
Như vậy, để tránh được sự nguy hại của chất thải y tế so với sức khỏe thể chất và môi trường tự nhiên, và bảo vệ những người liên tục tiếp xúc với chất thải y tế thì ngành y tế phải chăm sóc góp vốn đầu tư hơn nữa cho công tác làm việc giải quyết và xử lý chất thải y tế. Người đứng đầu những cơ sở y tế cần lập kế hoạch quản trị chất thải y tế và thiết kế xây dựng đề án góp vốn đầu tư, tăng cấp hạ tầng cho quản trị chất thải y tế của đơn vị chức năng, mua và phân phối đủ những phương tiện đi lại chuyên được dùng, phối hợp với những cơ quan môi trường tự nhiên, những cơ sở giải quyết và xử lý chất thải địa phương để giải quyết và xử lý tiêu hủy chất thải y tế đúng pháp luật. Các nhân viên cấp dưới y tế cần thực thi tốt việc thu gom, phân loại chất thải ngay tại nơi phát sinh chất thải và lưu giữ đúng pháp luật. Người bệnh khi đến khám chữa bệnh tại những cơ sở y tế cần có ý thức giữ gìn vệ sinh chung như không vứt rác, khạc nhổ bừa bãi …
Chuyên mục này có sự phối hợp của Cục Y tế dự trữ và Môi trường, Bộ Y tế
Kỳ Phương
