Cách mạng Tháng Mười – Wikipedia tiếng Việt

Cách mạng Tháng Mười Nga (tiếng Nga: Октябрьская революция 1917), chính thức được biết đến trong lịch sử Liên Xô với tên gọi Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười vĩ đại (tiếng Nga: Великая Октябрьская социалистическая революция)[a]và thường được gọi là Cuộc nổi dậy tháng Mười, Cách mạng Bolshevik,[2] hoặc Tháng Mười Đỏ (tiếng Nga: Красный Октябрь), là một sự kiện lịch sử đánh dấu sự ra đời của nhà nước Nga Xô viết. Cách mạng Tháng Mười nổ ra vào ngày 24 tháng 10 năm 1917 (theo lịch Julius), do Vladimir Ilyich Lenin và Đảng Bolshevik lãnh đạo. Cách mạng Tháng Mười thành công vào ngày 7 tháng 11 năm 1917 (theo lịch Gregory) hay ngày 25 tháng 10 năm 1917 (theo lịch Julius).

Tổ chức trực tiếp chỉ huy cuộc cách mạng là Ủy ban Quân sự Cách mạng Xô viết Petrograd, gồm có cả các nhà cách mạng xã hội phái tả. Kết quả của cuộc cách mạng là các chỉ huy cơ quan chính phủ Bolshevik lên nắm quyền, xây dựng Đại hội đại biểu Xô viết toàn Nga lần thứ II, đại đa số các đại biểu trong đó là những người Bolshevik ( Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga ) và liên minh Đảng Cách mạng Xã hội cánh Tả, cũng được tương hỗ bởi một số ít tổ chức triển khai vương quốc, một phần nhỏ những người Menshevik – những người theo chủ nghĩa quốc tế và một số ít người vô chính phủ .Cuộc cách mạng thành công xuất sắc nhờ sự tương hỗ của nhân dân, đường lối lãnh đạo hiệu quả của Lenin và các chỉ huy đảng Bolshevik, sự bất lực của nhà nước lâm thời, nhóm Menshevik và các lực lượng cánh hữu trong việc cạnh tranh đối đầu với những người Bolshevik [ 3 ] .

Bối cảnh

Sau Cách mạng Tháng Hai, tình hình nước Nga tồn tại song song hai chính quyền đó là: chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và các Xô viết đại biểu công nhân và binh lính. Sau khi nắm được chính quyền, chính phủ lâm thời đã không giải quyết những vấn đề đã hứa trước đó như vấn đề ruộng đất của nông dân, việc làm cho công nhân, tình trạng thiếu lương thực và nhất là quyết theo đuổi chiến tranh đế quốc đến cùng.

Trái với kỳ vọng của người dân Nga, chỉ huy chính phủ nước nhà lâm thời là Alexander Kerensky vẫn muốn nước Nga liên tục tham gia Thế chiến thứ nhất để tranh giành quyền lực tối cao với Đế quốc Đức và Đế quốc Áo – Hung, bất kể việc quốc gia đã trở nên kiệt quệ và thương vong của binh sĩ đã quá lớn ( tới giữa năm 1917, gần 2 triệu lính Nga đã tử trận và khoảng chừng 5 triệu bị thương ). Tâm lý phản chiến dâng cao trong binh sỹ, người dân ở hậu phương cũng bất bình vì kỳ vọng có được tự do đã tan vỡ .

Trong hoàn cảnh đó, lãnh tụ của Đảng Bolshevik, Vladimir Ilyich Lenin từ Thụy Sĩ trở về nhà ga Phần Lan ngày 3 tháng 4 năm 1917 đã nhận được sự ủng hộ rất lớn của nhân dân Petrograd. Ngày 4 tháng 4 năm 1917, Lenin đọc một bài phát biểu quan trọng có nhan đề “Những nhiệm vụ của giai cấp vô sản trong cuộc cách mạng hiện nay“. Bản báo cáo này đã đi vào lịch sử với tên gọi “Luận cương tháng Tư” chỉ ra con đường chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa. Lenin chỉ rõ rằng cần phải chấm dứt tình trạng 2 chính quyền song song tồn tại bằng cách chuyển giao chính quyền về tay các Xô viết: “Điều độc đáo trong thời sự nước Nga chính là bước quá độ từ giai đoạn thứ nhất của cách mạng là giai đoạn đã đem lại chính quyền cho giai cấp tư sản tiến lên giai đoạn thứ hai của cách mạng là giai đoạn phải đem lại chính quyền cho giai cấp vô sản và cho những tầng lớp nghèo trong nông dân”. Về phương pháp đấu tranh, Lenin viết: “Vũ khí ở trong tay nhân dân, không có sự cưỡng bức nào từ bên ngoài đối với nhân dân, đó là thực chất của sự vật. Điều đó cho phép và bảo đảm sự phát triển và hòa bình của cách mạng”. Tuy nhiên, Lenin cũng chỉ rõ phải sẵn sàng chuyển sang khởi nghĩa vũ trang một khi hoàn cảnh thay đổi, nếu các Xô viết bị tấn công.

Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ II quyết định Cách mạng tháng Mười

Để bày tỏ sự ủng hộ Đảng Bolshevik, Ngày Quốc tế Lao động 18 tháng 4 (1 tháng 5) năm 1917, công nhân Nga biểu tình đòi hòa bình, dân chủ. Trong khi đó, Bộ trưởng Ngoại giao của Chính phủ lâm thời gửi công hàm cho các nước phe Hiệp ước cam kết theo đuổi chiến tranh đến cùng gây sự phẫn nộ trong dân chúng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Bolshevik, ngày 20 tháng 4 và 21 tháng 4, hàng chục vạn người dân Nga xuống đường biểu tình hòa bình, giơ cao khẩu hiệu “Tất cả chính quyền về tay Xô viết”, “Hòa bình, ruộng đất, bánh mì”. Những cuộc biểu tình này làm cho Chính phủ lâm thời khủng hoảng. Ngày 2 tháng 5 (25 tháng 5) trước áp lực của quần chúng, Bộ trưởng Ngoại giao và Bộ trưởng Chiến tranh phải từ chức. Ngày 5 tháng 5, Chính phủ lâm thời tiến hành cải tổ và thành lập chính phủ liên hiệp tăng thêm số ghế cho các đảng thỏa hiệp.

Ngày 18 tháng 6 (1 tháng 7), phái Menshevik và Đảng Xã hội Cách mạng đã âm mưu tổ chức một cuộc biểu tình quần chúng để biểu dương lực lượng nhưng phái Bolshevik đã tham gia cuộc biểu tình này và biến nó thành cuộc biểu tình ủng hộ đường lối Bolshevik với các khẩu hiệu: “Đả đảo chiến tranh”, “Tất cả chính quyền về tay các Xô viết”.

Ngoài mặt trận, Cuộc tổng tấn công của Kerensky, một chiến dịch tổng tấn công lớn của quân Nga theo lệnh của nhà nước lâm thời vào liên quân Đức, Áo-Hung đã thất bại nặng nề với 60.000 binh lính Nga bị bắt hoặc bị giết, hơn 200.000 người bị thương. Tin thất bại gây sự phẫn nộ và bất bình rất lớn trong nhân dân Nga .Ngày 3 tháng 7, hơn 500.000 nhân dân Petrograd xuống đường biểu tình đòi chuyển giao chính quyền sở tại về tay Xô viết nhưng nhà nước lâm thời đã phủ nhận và ra lệnh cho binh lính bắn vào đoàn biểu tình, làm hơn 1.000 người chết và 2000 người bị thương. Sau đó, nhà nước Lâm thời thực thi đàn áp và bắt các đảng viên Bolshevik. Các nhà in và nhà báo bị cấm đưa tin về vụ đàn áp. nhà nước ra lệnh truy nã Lenin để đưa ra tòa, các đơn vị chức năng cách mạng bị tước khí giới hoặc bị đẩy ra mặt trận. Từ đó, trong tháng 7, thực trạng hai chính quyền sở tại song song sống sót kết thúc với thắng lợi thuộc về giai cấp tư sản .Trước tình hình đó, từ ngày 26 tháng 7 đến 3 tháng 8, Đảng Bolshevik đã họp Đại hội VI để nhìn nhận tình hình và vạch ra sách lược đấu tranh. Đại hội chỉ rõ phải chuẩn bị sẵn sàng chuyển sang khởi nghĩa vũ trang để giành chính quyền sở tại. Đại hội cũng chủ trương trong thời điểm tạm thời rút bỏ khẩu hiệu ” Tất cả chính quyền sở tại về tay Xô viết ” còn Lenin rút về hoạt động giải trí bí hiểm. Về phái cơ quan chính phủ lâm thời, chính phủ nước nhà liên hiệp đưa Alexander Kerensky, lãnh tụ Đảng Xã hội Cách mạng lên làm Thủ tướng. Kornilov Affair, một viên tướng cũ của chính sách Nga hoàng, được sự chấp thuận đồng ý của Kerensky đưa quân đội về Petrograd để thiết lập lại trật tự. Nhưng khi đưa quân về Hà Nội Thủ Đô, Kornilov quyết định hành động gây bạo loạn để lật đổ cơ quan chính phủ lâm thời, giành lấy chính quyền sở tại cho mình .Ngày 25 tháng 8, Kornilov công bố thiết quân luật ở Petrograd, giải tán cơ quan chính phủ Kerensky và lập cơ quan chính phủ do mình đứng đầu. Dưới sự chỉ huy của Lenin, Đảng Bolshevik đã lôi kéo và tổ chức triển khai công nhân và nhân dân bảo vệ Hà Nội Thủ Đô Petrograd. Công nhân đường tàu phá hoại ngầm các đoàn tàu chuyên chở quân của Kornilov. Các đội Cận vệ đỏ – lực lượng vũ trang của công nhân được nhanh gọn xây dựng ở các nơi. Công nhân vũ trang canh giữ bảo vệ các xí nghiệp sản xuất và nhà ga xe lửa. Nhờ sự tuyên truyền lý giải của những người Bolshevik và công nhân, các đơn vị chức năng quân đội của Kornilov đã kháng lệnh, khước từ tiến về TP. hà Nội và bắt giữ các sĩ quan. Tướng Kornilov bị bắt giam .
Như vậy, Lenin đã phát động quần chúng đánh tan dự tính thiết lập chính quyền sở tại quân sự chiến lược của Kornilov, đồng thời phản đối chủ trương liên tục theo đuổi cuộc chiến tranh của cơ quan chính phủ Kerensky, do đó sau khi cuộc làm mưa làm gió bị dập tắt, uy tín của đảng Bolshevik liên tục dâng cao. Những đại biểu Menshevik và Đảng Xã hội Cách mạng dần bị các đại biểu của Đảng Bolshevik sửa chữa thay thế trong các Xô viết .Trong khi đó, chính phủ nước nhà lâm thời của Kerensky tỏ ra yếu kém, bất lực, không hề quản lý nổi quốc gia. Từ mùa thu năm 1917, nước Nga đã lâm vào một cuộc khủng hoảng cục bộ rất trầm trọng. Nền kinh tế tài chính đất nước đứng trước thảm họa, sản xuất công nghiệp chỉ bằng 36,4 % so với năm trước, nông nghiệp cũng sụt giảm, giao thông vận tải vận tải đường bộ phần đông bị tê liệt. Nạn đói đã xảy ra ở nhiều vùng trong nước, nhất là ở các thành phố. Ngoài mặt trận, quân đội Nga tan rã hàng loạt, quân đội Đức liên tục chiếm được nhiều vùng chủ quyền lãnh thổ của Nga. Trong thực trạng đó, người dân Nga cảm thấy rất bất bình với nhà nước lâm thời .Ngày 31 tháng 8, Xô viết vùng Petrograd và sau đó ngày 5 tháng 9, Xô viết vùng Moskva đã trải qua các nghị quyết của Đảng Bolshevik và chuẩn bị sẵn sàng khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền sở tại. Từ tháng 9, Xô viết nhiều thành phố, nhiều địa phương khác đều có những đổi khác như Xô viết Petrograd. Chỉ trong một thời hạn ngắn, đã có trên 250 Xô viết ủng hộ Đảng Bolshevik. Số lượng các Xô viết ở trong nước Nga đã tăng lên nhanh gọn, 600 Xô viết vào tháng 3 đã lên tới 1.600 Xô viết trong tháng 9 .

Tới giữa tháng 9, Lenin nhận định: “Hiện nay, tình thế đã thay đổi khác hẳn. Chúng ta đã giành được đa số trong giai cấp đứng làm đội tiên phong của cách mạng, đội tiên phong của nhân dân và có khả năng lôi cuốn quần chúng theo mình. Chúng ta đã giành được đa số trong nhân dân. Thắng lợi chắc chắn thuộc về chúng ta”. Với sự ủng hộ từ người dân và binh sĩ ở các khu vực lớn, thời cơ để Đảng Bolshevik tiến hành Cách mạng đã chín muồi.

Trong tác phẩm Đường Kách mệnh, Nguyễn Ái Quốc đã khái quát tình hình [ 4 ]

Diễn biến ở Petrograd

Đóng cửa nhà in và đụng độ mở màn

Thủ tướng Chính phủ Lâm thời Nga, Aleksandr Kerensky

Tầm 3 giờ đêm ngày 5 tháng 11 [lịch cũ 23 tháng 10] – rạng sáng ngày 6 tháng 11 [lịch cũ 24 tháng 10], do chưa nhận được hồi âm từ Ủy ban Cách mạng Quân sự, Kerensky và nội các trong Cung điện Mùa Đông bèn phê duyệt lệnh bắt khẩn cấp một số thủ lĩnh của Ủy ban, đồng thời hạ lệnh cho đóng cửa hai nhà in Rabochi Put và Soldat của Bolshevik. Tướng Bagratuni điện báo tới các trường quân sự ở Petrograd và các trường sĩ quan ở Peterhof và Gatchina, cử ngay thiếu sinh quân đến Quảng trường Cung điện để nhận tiếp chỉ thị; đồng thời yêu cầu một số đơn vị quân lân cận, bao gồm đoàn pháo binh ngựa kéo từ Pavlovsk, một trung đoàn súng trường từ Tsarskoe Selo, và Tiểu đoàn Xung kích Phụ nữ từ Levashova, khẩn trương tiến vào thủ phủ. Hiểu rằng nước đi này sẽ làm dậy sóng chính trường, Kerensky quyết định sẽ phân trần sự vụ ở Nghị viện ngay hôm đó.

Tầm 5 rưỡi sáng, một toán thiếu sinh quân của chính phủ nước nhà ập vào xưởng in hai tờ báo Bolshevik trên Phố Konnogvardeiskaya, phá hoại trang thiết bị, tịch thu các ấn bản, niêm phong cơ sở và cho người canh giữ bên ngoài. Nhân viên tại đây vội vã chạy sang Viện Smolny – trụ sở của Xô viết Petrograd, Ủy ban Cách mạng Quân sự và Bolshevik – để báo cáo giải trình vấn đề. Một cuộc họp khẩn gồm có các đại biểu của Xô-viết, Ủy ban Cách mạng Quân sự, Đảng Bolshevik và Đảng Cách mạng Xã hội chủ nghĩa Tả khuynh, ngay lập tức được tổ chức triển khai ; họ quy kết hành vi của chính phủ nước nhà là phản cách mạng, đồng thời hay tin về hành động tiến quân rất đáng nghi hướng về thủ phủ. Bộ chỉ huy Ủy ban Cách mạng Quân sự truyền đi ” Chỉ thị số 1 “, khuyến nghị các đơn vị chức năng tôn vinh cẩn trọng, sẵn sàng chuẩn bị tác chiến. Bất chấp mong ước của một bộ phận Ủy ban Cách mạng Quân sự và phái Bolshevik, quan điểm nổi dậy ngay tức khắc để cướp chính quyền sở tại bị bác bỏ, và mục tiêu hiện thời chỉ nhằm mục đích để bảo toàn Đại hội Xô viết mà thôi .
Tầm 10 giờ sáng, nội các chính phủ nước nhà lại họp lần nữa để Kerensky thông cáo cho các bộ trưởng liên nghành về các giải pháp đã được thi hành nhằm mục đích trấn áp phái Bolshevik và duyệt qua phát biểu của ông ta trước Nghị viện. Vị thủ tướng vẫn tự tin rằng mọi chuyện vẫn nằm trong tầm trấn áp ; tuy nhiên trên trong thực tiễn, dân quân của thành phố đã bất tuân lệnh của cơ quan chính phủ nhằm mục đích bắt giữ các ủy viên Ủy ban Cách mạng Quân sự trung thành với chủ với Bolshevik. Cùng ngày, Kerensky đốc thúc thuyên chuyển binh lính thân nhà nước từ tiền tuyến vào trong thủ phủ, hạ lệnh khai trừ ngay lập tức các chính ủy bên trong Ủy ban Cách mạng Quân sự, và cấm các doanh trại xuất quân trừ khi có lệnh trực tiếp từ Quân khu Petrograd, tuy nhiên phần nhiều đều bất thành. Suốt sáng đến đầu giờ chiều, khá rõ ràng rằng hầu hết dân quân trong thành phố tuân lệnh của Xô viết Petrograd, chứ không phải của nhà nước Lâm thời. Hai phe cáo buộc nhau là phản cách mạng, đều tự xưng là chủ thể có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ cách mạng .

Vào buổi chiều, tin tức lan truyền rằng, quân chi viện của Chính phủ Lâm thời, hoặc là đã đào ngũ sang Ủy ban Cách mạng Quân sự, hoặc là đã bị chặn đường tiến bởi những người ủng hộ Bolshevik cách xa thành phố. Thủy thủ tuần dương hạm Rạng Đông, bấy giờ đang neo đậu ở cảng đóng tàu Pháp-Áo trên sông Neva gần Cung điện Mùa Đông, đã nổi dậy chống sĩ quan chỉ huy trước khi nó được lệnh ra khơi. Chính phủ Lâm thời hiện chỉ nắm giữ vài ngàn lính trung thành bên trong thành phố – hầu hết là sĩ quan, Cossack, thiếu sinh quân và một tiểu đoàn phụ nữ – thất thế trầm trọng khi so với đối phương.

Sự yếu kém của nhà nước Lâm thời

Leon Trotsky, nhân tố quan trọng của chính biến Petrograd.
Vào buổi trưa, Nghị viện Lâm thời được triệu tập bởi Nikolai Avksentiev. Tại phiên họp này, Kerensky yêu cầu được trao đổi đặc biệt quan trọng với nghị viện. Trong bài diễn văn lê dài một tiếng đồng hồ đeo tay, ông tìm kiếm sự ủng hộ của hàng loạt hội trường sau khi thuật lại các sự kiện trong vài ngày qua, tuy nhiên rốt cuộc phải tuyệt vọng trước sự khước từ thẳng thừng, trong cả khi phe cánh tả cấp tiến vắng mặt .

Lenin đã tới và Xô-viết đoạt quyền

Tiếp quản Cung điện Mùa Đông

Những diễn biến sau cách mạng

Ngay trong đêm 7 tháng 11 năm 1917 ( 25 tháng 10 theo lịch Nga cũ ), Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ II công bố khai mạc tại điện Smonyl và công bố xây dựng Chính quyền Xô viết do Lenin đứng đầu. Các sắc lệnh tiên phong của Chính quyền Xô viết đã được trải qua là Sắc lệnh độc lập ( công bố rút nước Nga khỏi Thế chiến 1 ) và Sắc lệnh ruộng đất ( quốc hữu hóa ruộng đất của địa chủ, nhà thời thánh để chia cho nông dân ). Chính quyền Xô viết còn triển khai các giải pháp thủ tiêu các tàn tích của chính sách phong kiến cũ như xóa bỏ sự phân biệt đẳng cấp và sang trọng, xóa bỏ những độc quyền của giai cấp quý tộc và giáo hội, triển khai chủ trương nam nữ bình đẳng, phổ cập giáo dục toàn dân .
Tem thư mô tả cảnh Lenin tuyên bố thành lập Nhà nước Xô viết
Sau thành công xuất sắc ở Petrograd và Moscow, các cơ quan TW và Xô viết các địa phương được xây dựng. Tới cuối tháng 11, Chính quyền Xô viết đã được xây dựng ở 28 tỉnh ( trong tổng số 49 tỉnh ) thuộc phần chủ quyền lãnh thổ châu Âu của nước Nga. Đến cuối tháng 3 năm 1918, Chính quyền Xô Viết đã giành được thắng lợi trọn vẹn trên khoanh vùng phạm vi cả nước Nga to lớn .Tháng 12 năm 1917, Hội đồng Kinh tế Quốc dân Tối cao được xây dựng nhằm mục đích kiến thiết xây dựng nền kinh tế tài chính xã hội chủ nghĩa. Hội đồng có nghĩa vụ và trách nhiệm thực thi cải cách ruộng đất, theo đó xóa bỏ việc chiếm hữu ruộng đất của giới địa chủ, trao lại ruộng đất cho các nông dân. Đối với công nghiệp, thực thi quốc hữu hóa 1 số ít nhà máy sản xuất lớn, đồng thời triển khai chủ trương lao động tiên tiến và phát triển ( ngày thao tác 8 giờ, cấm sa thải công nhân bừa bãi, pháp luật chính sách nghỉ phép so với việc làm nặng nhọc … )Ngay sau khi cách mạng vừa thắng lợi, ngày 2/11/1917 ( theo lịch Nga cũ ), nhà nước Xô Viết đã công bố bản Tuyên ngôn về quyền của các dân tộc bản địa nước Nga. Tuyên bố chứng minh và khẳng định những nguyên tắc cơ bản của Chính quyền Xô viết so với các yếu tố dân tộc bản địa, chứng minh và khẳng định quyền bình đẳng của các dân tộc bản địa và được cho phép các dân tộc bản địa có quyền tự quyết [ 23 ] :

• Bình đẳng và chủ quyền của các dân tộc
• Quyền của các dân tộc nước Nga được tự quyết một cách tự do.
• Xóa bỏ tất cả các đặc quyền và hạn chế về dân tộc và tôn giáo – dân tộc.
• Các dân tộc thiểu số và các nhóm dân chúng sống trên lãnh thổ Nga được phát triển tự do.

Tranh vẽ kỷ niệm 1 năm Cách mạng (1918) khắc họa việc người dân Nga đánh đổ chế độ phong kiến chuyên chế

Đó là những nguyên tắc pháp lý quan trọng về vấn đề dân tộc. Nhà nước Xô viết đã tán thành quyền tách ra độc lập của Phần Lan, Ba Lan, xóa bỏ mọi hiệp ước bất bình đẳng của Chính phủ Nga hoàng trước đây đối với Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Tư (Iran) và các nước khác.

Không lâu sau khi Cách mạng tháng Mười Nga giành được thắng lợi, cuộc bầu cử Quốc hội Lập hiến toàn Nga được tổ chức triển khai vào ngày 25 tháng 11 năm 1917. Khoảng 47 triệu cử tri Nga đã tham gia bỏ phiếu trong cuộc cuộc bầu cử lớn nhất trong lịch sử dân tộc nước Nga tính đến thời gian đó. Lenin tin chắc rằng Đảng Bolshevik của ông hoàn toàn có thể thuận tiện giành thắng lợi trong cuộc bầu cử này, thế nhưng hiệu quả là ngược lại : Đảng Xã hội chủ nghĩa cách mạng ( SR ) mới là đảng nhận được số phiếu bầu cao nhất ( 40,3 % tổng số phiếu ), qua đó giành được 324 ghế trong Quốc hội. Đảng Bolshevik xếp ở vị trí thứ hai với 23,29 % số phiếu bầu, qua đó giành được 183 ghế trong Quốc hội [ 24 ] [ 25 ] Đảng Bolshevik chiếm được đa phần phiếu của những tầng lớp binh sỹ và dân cư thành thị, những nơi mà hoạt động giải trí và cương lĩnh của Đảng được biết tới thoáng đãng, nhưng nông dân ( chiếm 80 % dân số Nga ) thì phần nhiều bỏ phiếu cho Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng bởi đảng này đã hoạt động giải trí từ năm 1900 và có nhiều đại biểu là quan chức địa phương, trong khi Đảng Bolshevik mới xây dựng nên chưa được biết tới ở hầu hết các vùng nông thôn [ 26 ]Đảng Bolshevik cho rằng việc thành lập Quốc hội Lập hiến là không hợp pháp khi mà list ứng cử của Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng đã được lập ra vào tháng 10/1917, nhưng các thành viên cánh tả của Đảng này ( vốn ủng hộ liên minh với Đảng Bolshevik ) đã tách ra thành một đảng riêng không liên quan gì đến nhau ngay sau cuộc bầu cử với tên gọi Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả. Do sự nhập nhằng này, Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng đã chiếm được luôn những phiếu bầu cho các đại biểu cánh tả trong đảng, vốn đã tách ra và không còn ở chung đảng với họ nữa [ 27 ] Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả gồm những thành viên có tầm tác động ảnh hưởng mạnh, và nếu ứng cử với tư cách là một đảng riêng thì liên minh giữa họ và Đảng Bolshevik chắc như đinh sẽ giành được đa phần phiếu. [ 28 ] Vì trong thực tiễn này, Lenin đề xuất thực thi cuộc bầu cử mới nhằm mục đích biểu lộ tốt hơn ý chí hiện tại của dân cư, nhưng bị Đảng Xã hội chủ nghĩa cách mạng phủ nhận [ 29 ]

Ngày 5-1-1918, Quốc hội Lập hiến khai mạc tại Petrograd. Với thành phần đa số (324 ghế) là các đại biểu thuộc Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng, Quốc hội Lập hiến tuyên bố không thừa nhận Chính quyền Xô viết cũng như mọi sắc lệnh đã ban hành, và cũng từ chối không thông qua bản “Tuyên ngôn về quyền lợi của nhân dân lao động và bị bóc lột” do Ban Chấp hành Xô viết toàn Nga công bố[30]. Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cũng tuyên bố không chấp nhận việc Đảng Bolshevik chủ trương đàm phán hòa bình nhằm rút nước Nga khỏi Thế chiến I.

Cùng với sự hậu thuẫn can đảm và mạnh mẽ của 1 số ít công nhân ở hai thành phố lớn là Petrograd và Moskva, Đảng Bolshevik cùng liên minh là Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả đã sử dụng lực lượng Cận vệ Đỏ buộc cuộc họp lần thứ I của Quốc hội Lập hiến phải ngừng lại ngày 19 tháng 1. Những người Bolshevik đã lập ra một tổ chức triển khai thay thế sửa chữa Quốc hội Lập hiến, Đại hội Xô viết lần thứ III, được cho phép họ và các liên minh có được hơn 90 % số ghế mà không trải qua bầu cử toàn dân. Đã không có phản ứng lớn nào so với việc ngừng hoạt động Quốc hội Lập hiến, bởi Quốc hội này vốn không biểu lộ đúng quyết định hành động của nông dân trong cuộc bầu cử : Các lá phiếu đã không phân biệt giữa ” Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng ” và ” Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả “, nên nhiều phiếu bầu mà nông dân dành cho ” Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả ” đã bị tính cho đảng kia [ 31 ]

Ngày 10/1/1918, Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ III đã khai mạc. Đại hội quyết định hợp nhất các Xô viết đại biểu nông dân với Xô viết đại biểu công nhân và binh lính, thông qua bản “Tuyên ngôn về quyền lợi của nhân dân lao động và bị bóc lột”. Tuyên ngôn đã trở thành cơ sở cho bản Hiến pháp đầu tiên của nước Nga Xô Viết, được thông qua vào tháng 7-1918. Đại hội đã thông qua quyết định lịch sử cải tổ nước Cộng hòa Xô viết Nga thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, trên cơ sở liên minh tự nguyện giữa các dân tộc ở nước Nga.

Lenin chủ trương đàm phán hòa bình để rút khỏi Chiến tranh thế giới thứ nhất. Lenin đã thay mặt Đảng Bolshevik Nga công bố “Sắc lệnh về hòa bình” của Nhà nước Xô viết, trong đó lên án mọi chính sách bạo lực cường quyền, phản đối chiến tranh xâm lược, bảo vệ hòa bình và quyền bình đẳng, quyền tự quyết định vận mệnh của các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Ông kêu gọi chính phủ tất cả các bên tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất hãy đình chiến và tiến hành những cuộc thương lượng, đàm phán hòa bình để “ký kết một hòa ước hòa bình ngay lập tức” mà không cưỡng bức, không thôn tính, không xâm chiếm đất đai của nhau. Lenin nêu rõ: “Chiến tranh là một tội ác lớn nhất đối với nhân loại… Chúng ta đấu tranh chống sự dối trá của các chính phủ, trên lời nói thì tất cả đều nói về hòa bình, về công lý, nhưng trong việc làm lại tiến hành những cuộc chiến tranh xâm lược và cướp bóc…”. Lần đầu tiên chiến tranh xâm lược của chủ nghĩa đế quốc bị lên án, bị coi là tội ác lớn nhất chống lại nhân loại.[32]

Các nước đang tham gia Thế chiến I không chăm sóc đến ý kiến đề nghị của Lenin và liên tục thực thi cuộc chiến tranh. Các nước này đã phản đối kịch liệt ” Sắc lệnh về tự do ” của Lenin và link can thiệp bằng vũ trang nhằm mục đích xóa bỏ Nhà nước Xô viết [ 32 ] Đầu năm 1918, quân đội Đế quốc Đức tiến công mãnh liệt, chiếm nhiều vùng chủ quyền lãnh thổ và áp sát thủ đô Petrograd của Nga .Ngày 3 tháng 3 năm 1918, nước Nga Xô viết gật đầu ký Hòa ước Brest-Litovsk với các nước phe Liên minh Trung tâm, chính thức rút khỏi Chiến tranh quốc tế thứ nhất. Cuộc cuộc chiến tranh đẫm máu do Sa hoàng phát động đã khiến hơn 2 triệu binh sĩ Nga tử trận và gần 5 triệu người bị thương, đến đây là kết thúc. Theo hòa ước, Đức và Áo-Hung đã chiếm của Nga một phần chủ quyền lãnh thổ gồm có 1/4 dân số của Đế quốc Nga cũ cùng với 9/10 mỏ than trong cả nước, đồng thời gây ra một sự chia rẽ thâm thúy tại nước Nga, ngay cả trong nội bộ của đảng Bolshevik. Đảng Xã hội chủ nghĩa Cách mạng cánh tả cũng công bố ngừng hợp tác với Đảng Bolshevik sau khi hòa ước này được trải qua. Sau này khi nhìn nhận về bản Hòa ước Brest-Litovsk, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ trích việc ký kết hòa ước này vì nó khiến Nga phải cắt một phần chủ quyền lãnh thổ rất lớn cho Đế quốc Đức [ 33 ]. Đây được xem là thời gian tệ nhất của lịch sử vẻ vang Nga trong vòng 200 năm, có quan điểm cho rằng với một quốc gia đã bị tàn phá kiệt quệ và quân Đức đang giành lợi thế áp đảo thì Lenin không còn cách nào khác ngoài việc gật đầu những pháp luật bất lợi của hiệp ước này [ 34 ]. Ngoài ra, việc nhân nhượng Đức cũng nằm trong dự trù của Lenin, rằng đế quốc Đức sẽ sớm sụp đổ trong Thế chiến 1, hòa ước ký kết do đó sẽ trở nên vô hiệu, nước Nga sẽ không cần phải cắt chủ quyền lãnh thổ và bồi thường chiến phí nữa. Nhận định này là đúng chuẩn khi nước Đức đã bại trận chỉ 8 tháng sau đó [ 35 ]

Theo sự ủy nhiệm của Trung ương Đảng, tháng 4-1918, Lenin viết tác phẩm “Những nhiệm vụ trước mắt của Chính quyền Xô viết”. Trong tác phẩm này, Lenin kêu gọi cần “tổ chức thật chặt chẽ sự kiểm soát và kiểm soát của toàn dân đối với sản xuất và phân phối sản phẩm”, củng cố kỷ luật lao động, lôi kéo các chuyên gia tư sản, sử dụng những thành tựu mới nhất của khoa học và kỹ thuật để gia tăng sản xuất và hiện đại hoá đất nước.

Từ mùa xuân năm 1918, Sắc luật ruộng đất mở màn được thực thi, nông dân Nga đã nhận được ( không phải trả tiền ) hơn 150 triệu hecta ruộng đất từ giai cấp địa chủ, tư sản, nhà thời thánh và hoàng gia Nga Hoàng cũ. Nông dân Nga đã được giải phóng khỏi những khoản tiền lĩnh canh phải nộp hằng năm, xóa được 3 tỷ rup tiền nợ các ngân hàng nhà nước. Với việc thu ruộng đất và nông cụ của địa chủ cũng như tịch thu một phần của phú nông, quy trình trung nông hóa trong nông dân đã khởi đầu ( từ 20 % lên 60 % ). Trung nông đã tin cậy và đi theo Chính quyền Xô viết. Đó là một sự kiện có ý nghĩa quan trọng ở nông thôn .Tháng 3 năm 1919, Đại hội lần thứ VIII của Đảng Bolshevik đã trải qua Cương lĩnh mới của Đảng, V.I. Lenin được bầu là quản trị Ủy ban soạn thảo Cương lĩnh mùa Xuân 1920. Thời gian này, V.I. Lenin soạn thảo xong kế hoạch thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội ( công nghiệp hóa quốc gia, hợp tác hóa gia cấp nông dân, cách mạng văn hóa truyền thống ) là người sáng lập ra Kế hoạch điện khí hóa toàn Nga ( GOELRO ), đề ra chủ trương kinh tế tài chính mới ( NEP )Trong khi nước Nga đang thiết kế xây dựng chính sách xã hội chủ nghĩa thì quân Bạch vệ với sự giúp sức của 14 nước đế quốc đã ra sức lật đổ chính quyền sở tại Xô viết. Trước tình hình đó, nước Nga Xô viết đã vận dụng chủ trương cộng sản thời chiến, thiết kế xây dựng Hồng quân công nông. Cuộc Nội chiến Nga đã diễn ra từ đầu năm 1918 đến tháng 11 năm 1920 khi Hồng quân đã đánh tan ngoại xâm và nội phản. Cuộc nội chiến kết thúc với thắng lợi thuộc về chính quyền sở tại Xô viết, nước Nga Xô viết vẫn đứng vững trước những cơn sóng gió .

Đánh giá

Nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga là do đường lối đấu tranh và sách lược đúng đắn của Đảng Bolshevik mà chỉ huy là Lenin, biết phát huy sức mạnh quần chúng đang chịu nhiều khổ cực do cuộc chiến tranh đế quốc. Ngoài ra, cuộc cách mạng nổ ra trong thực trạng quốc tế rất là thuận tiện, khi các nước đế quốc đang tham gia vào Chiến tranh quốc tế thứ nhất, không có điều kiện kèm theo can thiệp vào nước Nga .
Bolshevik (1920), tranh của Boris Kustodiev
Với những người cộng sản và trào lưu giải phóng dân tộc bản địa chịu tác động ảnh hưởng của cuộc cách mạng, Cách mạng tháng Mười Nga là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, do giai cấp vô sản triển khai. Thắng lợi của cuộc cách mạng đã hình thành nhà nước chuyên chính vô sản tiên phong trên quốc tế, đưa nước Nga đi theo con đường kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cách mạng tháng Mười đã giải phóng các dân tộc thiểu số trên Đế quốc Nga khỏi thân phận phụ thuộc vào, bị chế độ Sa hoàng áp bức, bóc lột. Sau cuộc cách mạng này, hàng loạt nhà nước của các dân tộc bản địa bị áp bức trên chủ quyền lãnh thổ nước Nga sinh ra. Ngoài ra, Cách mạng tháng Mười Nga còn cổ vũ can đảm và mạnh mẽ trào lưu đấu tranh của giai cấp công nhân quốc tế và nhân dân các nước thuộc địa, mở ra con đường cải biến chủ nghĩa tư bản và giải phóng các dân tộc bản địa bị áp bức .

Nhà nghiên cứu văn hóa P.B. Churbanov tuyên bố Cách mạng tháng Mười là cuộc cách mạng vĩ đại, cuộc cách mạng ấy diễn ra là tất yếu và trong thời điểm lịch sử đó, không ai ngoài những người Bolshevik có thể giữ vững được chính quyền. Học giả A. Kesler, tác giả của rất nhiều cuốn sách về đề tài chính trị và lịch sử, cũng đồng tình với ý kiến ấy, rằng Cách mạng tháng Mười Nga bùng nổ là tất yếu, hợp với quy luật phát triển của lịch sử, bởi lẽ, từ thời điểm đó hình thức tồn tại kiểu chế độ Nga hoàng đã lỗi thời, không còn hướng phát triển. Giáo sư, Tiến sĩ Sử học, Chính trị gia B.Ph. Slavin với bài phát biểu có nhan đề đầy hứa hẹn nhiều điều thú vị “Cách mạng: huyền thoại và hiện thực”, đã khẳng định rằng Chính biến tháng Mười là đỉnh cao của việc giải quyết các vấn đề xã hội chính trị mà vào giai đoạn đó, chính quyền Nga hoàng mục nát không thể giải quyết được. Cuộc cách mạng này đã đưa nhân dân đến với sự bình đẳng giữa các công dân trong xã hội, sự thống nhất và đoàn kết giữa các dân tộc.[36].

Có một số người theo chủ nghĩa chống cộng như nhà văn Ivan Shmelev gọi đó là cuộc tàn sát, còn Vasily Rozanov thì gọi nó là Vụ cướp bóc, hoặc một số con chiên của Giáo hội Chính Thống giáo Nga coi đây như một ngày quốc tang.[36]. Một số nhà sử học phương Tây thì xem Cách mạng tháng Mười là một cuộc đảo chính bạo lực đã thiết lập nên một nhà nước toàn trị ở nước Nga[37][38]. Nhưng tựu trung, không thể phủ nhận Cách mạng tháng Mười có thể thành công được là nhờ được nhân dân Nga ủng hộ. Có quan điểm cho rằng “Trong chiến tranh, người chiến thắng là kẻ trong thời điểm lịch sử cụ thể ấy đang nắm giữ chân lý. Và thời điểm năm 1917 xa xưa, Hồng quân đã thắng.”[36]. Nhờ sự ủng hộ của nhân dân mà nhà nước Soviet non trẻ mới có thể huy động được lực lượng để đập tan các nhóm chống cách mạng trong nước, và còn đánh thắng được cuộc can thiệp vũ trang của 14 nước đế quốc, đó là điều không ai có thể phủ nhận được[39].

Lenin diễn thuyết trong sự ủng hộ của binh sĩ Hồng quân.
Trong một cuộc thăm dò dư luận gần đây nhất, thực thi vào ngày 12 tháng 1 năm 2008, Trung tâm Phân tích Levada đã đưa ra các số liệu : 57 % số người dân Nga được hỏi quan điểm cho rằng : Cách mạng tháng Mười Nga đã đem lại quyền lợi cho nhân dân Nga. 26 % người được hỏi tin cậy : cách mạng đã mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc nước Nga, 31 % cho rằng Cách mạng đem đến sự nhảy vọt cho nền kinh tế tài chính và xã hội Nga. Số người cho rằng Cách mạng tháng Mười ngưng trệ sự tăng trưởng của nhân dân chỉ có 16 % ; số người cho đó là một sự kiện xấu đi chỉ là 15 % .Trên khoanh vùng phạm vi quốc tế, Cách mạng tháng Mười là một trong những sự kiện có tác động ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỷ XX. Nó lưu lại việc sinh ra của Nhà nước Liên Xô, một nhà nước ủng hộ trào lưu cộng sản và công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa của các nước thuộc địa. Liên Xô đã thôi thúc chủ nghĩa cộng sản lan rộng ra toàn quốc tế buộc các nước phương Tây phải cải cách nền kinh tế tài chính – chính trị – xã hội của mình để thích nghi với thực trạng mới. Trung Hoa Dân quốc thực thi Bắc phạt, trấn áp chính quyền sở tại TW và tăng trưởng nhờ sự trợ giúp của Liên Xô trong khi các nước phương Tây đang cướp bóc và lấn chiếm chủ quyền lãnh thổ Trung Quốc đều khước từ trợ giúp Tôn Trung Sơn. Sau thế chiến thứ II, trong xu thế phi thực dân hóa toàn thế giới, Liên Xô đã tương hỗ rất nhiều về vật chất và ngoại giao để giúp các nước thuộc địa giành độc lập. Nhiều nước khác ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latin đã nhận được sự tương hỗ chính trị và viện trợ kinh tế tài chính – quân sự chiến lược của Liên Xô trong quy trình đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân. Điều này giúp Liên Xô có thêm liên minh, lan rộng ra ảnh hưởng tác động để cạnh tranh đối đầu với Mỹ. Đến những năm 1970 thì mạng lưới hệ thống thuộc địa của thực dân phương Tây đã bị tan rã sau 300 năm sống sót .

Năm 1927, trong cuốn sách Sách giáo khoa lý luận chính trị đầu tiên của cách mạng Việt Nam[40] – Đường cách mệnh, nhà cách mạng Việt Nam Nguyễn Ái Quốc (1890–1969) giới thiệu tính chất và kinh nghiệm những cuộc cách mạng đã diễn ra trong lịch sử thế giới. Đặc biệt, đối với cuộc Cách mạng tháng Mười Nga, ông coi đó là con đường giải phóng cho dân tộc khỏi ách thực dân:

Dân khổ quá hay làm bạo động, như dân An Nam ở Trung Kỳ kháng thuế, Hà Thành đầu độc, Nam Kỳ phá khám; không có chủ nghĩa, không có kế hoạch, đến nỗi thất bại mãi. Vậy Kách mệnh phải giảng giải lý luận và chủ nghĩa cho dân hiểu… Trong thế giới bây giờ chỉ có kách mệnh Nga là đã thành công, và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được hưởng cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật, không phải tự do và bình đẳng giả dối như đế quốc chủ nghĩa Pháp khoe khoang bên An Nam. Kách mệnh Nga đã đuổi được vua, tư bản, địa chủ rồi, lại ra sức cho công, nông các nước và dân bị áp bức các thuộc địa làm kách mệnh để đập đổ tất cả đế quốc chủ nghĩa và tư bản trong thế giới. Kách mệnh Nga dạy cho chúng ta rằng muốn kách mệnh thành công thì phải dân chúng (công nông) làm gốc, phải có đảng vững bền, phải bền gan, phải hy sinh, phải thống nhất. Nói tóm lại là phải theo chủ nghĩa Mã Khắc Tư và Lê-nin[4]

50 năm sau cuộc Cách mạng Tháng Mười, Hồ Chí Minh nhớ lại : [ 41 ]

Tem thư kỷ niệm Cách mạng tháng Mười, trong đó mô tả những thành tựu của Cách mạng
Với việc Cách mạng Tháng 10 nổ ra và sự xây dựng Nhà nước Xô viết, lịch sử dân tộc quốc tế lần tiên phong Open một kiểu Nhà nước mới, cùng những chủ trương hướng đến quyền lợi của người lao động và công minh xã hội : quyền bình đẳng của phụ nữ, cấm phân biệt chủng tộc, quyền thao tác 8 giờ / ngày, cấm sa thải lao động vô cớ, trợ cấp cho người già và người tàn tật, giáo dục và y tế không tính tiền … Đây là những chủ trương mà các nước phương Tây cùng thời kỳ chưa hề có. Sự sinh ra và sống sót của Nhà nước Xô viết đã tạo ra áp lực đè nén khiến các nước tư bản phương Tây tư bản phải tự cải cách, lan rộng ra các quyền lợi và nghĩa vụ của người lao động và phúc lợi xã hội. Ngày nay, nhiều chủ trương của Nhà nước Xô viết đã được các nhà nước văn minh tiếp thu, trở thành giá trị phổ quát ngay cả ở các nước phương Tây vốn từng muốn dập tắt cuộc Cách mạng [ 42 ] .Tổng thống tiên phong của Liên bang Nga sau khi Liên Xô tan rã, Boris Yeltsin đổi ngày kỷ niệm Cách mạng Tháng 10 thành ngày của Đồng lòng và Hòa giải. Năm 2006, Putin đã đi xa hơn bằng cách đổi khác ngày nghỉ đến ngày 4 tháng 11 và đổi tên là Ngày thống nhất để kỷ niệm ngày giải phóng Moscow khỏi quân xâm lược Ba Lan vào năm 1612 [ 43 ], nhưng đến năm 2009 thì ông lấy lại ngày 7/11 và gọi đó là ” Ngày vinh quang chiến đấu “. Kể từ năm 2005, ngày 7/11 không còn là một ngày nghỉ vương quốc ở Nga nữa, nhưng các nghi lễ kỷ niệm liên tục được triển khai, gồm có việc quân đội Nga duyệt binh trong phục trang Xô viết ở Quảng trường Đỏ. Tại Belarus thì ngày Cách mạng Tháng Mười vẫn là một ngày nghỉ lễ chính thức .Ngày 6/12/2016, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký sắc lệnh cơ quan chính phủ về việc tổ chức triển khai Lễ kỷ niệm 100 năm cuộc Cách mạng Nga, Bộ Văn hóa Nga có nghĩa vụ và trách nhiệm tổ chức triển khai các sự kiện kỷ niệm nhân ngày này [ 44 ]Năm 2017, kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười tại Nga năm 2017, Tổng thống Vladimir Putin không trực tiếp tham gia những sự kiện trong tuần lễ kỷ niệm do Đảng Cộng sản Nga tổ chức triển khai nhưng ông cũng không phản đối, tờ Đài truyền hình BBC cho rằng ông không thích khẩu hiệu ” Cách mạng sống mãi ” của họ vì nó làm tác động ảnh hưởng tới sự nắm quyền của ông [ 45 ] Trong diễn văn của ông tại Câu lạc bộ tranh luận quốc tế Valdai ở Sochi ngày 19 tháng 10 năm 2017, Putin phát biểu :

Năm 2017, nhân việc kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười, Đảng Cộng sản Liên bang Nga tuyên bố[46]:

Ghi chú

1. ^

   Вели ́ кая Октя ́ брьская социалисти ́ ческая револю ́ ция, Velikaya Oktyabr’skaya sotsialističeskaya revolyutsiya.

Tham khảo

Thư mục

Liên kết ngoài

Source: https://vvc.vn
Category : Kỹ Thuật Số