Bụi mịn gây nguy hại thế nào ? Ô nhiễm không khí có phải nguyên do dẫn đến nhiều bệnh ung thư ? Đó là những do dự của nhiều người khi chỉ số AQI ở TP. Hà Nội, Thành Phố Hồ Chí Minh ở mức cao .
Người dân Hà Nội mua máy lọc không khí, đóng kín cửa khi AQI cao Người dân Hà Nội chia sẻ để bảo vệ sức khỏe nhiều gia đình đã phải sử dụng giải pháp mua máy lọc không khí, đeo nhiều lớp khẩu trang, đóng kín cửa khi không khí ô nhiễm.
Ô nhiễm không khí là gì?
Thạc sĩ Trịnh Vạn Ngữ, Viện Khoa học Y sinh Soon Chun Hyang ( SoonChunHyang Institute of Medi-Bio Science ), Đại học Soon Chun Hyang, Nước Hàn, cho biết ô nhiễm không khí là sự phân tán các loại hạt, phân tử hay chất có hại vào bầu khí quyển. Các thành phần này tùy thuộc vào nguồn ô nhiễm ở khu vực đó, thời hạn trong năm và thời tiết .
Nguồn ô nhiễm không khí có thể do con người tạo ra, như khói từ phương tiện giao thông, quá trình sản xuất công nghiệp,… Tuy nhiên, một số nguồn gây ô nhiễm từ tự nhiên như bụi sa mạc, cháy rừng, hoạt động của núi lửa.
Bụi mịn nguy hiểm như thế nào?
Loại bụi có đường kính 10 μm gọi là PM10 là bụi mịn. Nguy hiểm nhất là loại bụi siêu mịn PM2. 5. Ở các đô thị lớn như TP Hồ Chí Minh, các loại bụi này hầu hết sinh ra từ khí thải giao thông vận tải ( xe buýt, xe máy, ôtô ). Khi nồng độ bụi mịn ngoài trời tăng lên, không khí sẽ có vẻ như mờ đi và tầm nhìn bị giảm. Tình trạng này tựa như thời gian nhiệt độ cao hoặc sương mù .
 |
| Hiện tượng mù khô ở TP.HCM khiến người đi đường có cảm giác cay mắt Ảnh: Hải An. |
Tiến sĩ Đỗ Mạnh Cường, Phó trưởng phòng Sức khỏe Môi trường Cộng đồng, Cục Quản lý Môi trường Y tế, Bộ Y tế, cho biết không khí ô nhiễm có nhiều hạt bụi nhỏ, hạt càng nhỏ sẽ càng vào sâu. Những hạt bụi có size nhỏ, đặc biệt quan trọng PM2. 5 hoàn toàn có thể đi thẳng vào mô, phế nang phổi, đường hô hấp trên, gây nên bệnh hô hấp. Về lâu dài hơn, chúng hoàn toàn có thể dẫn đến các bệnh tim mạch, đột quỵ, viêm phổi, viêm phế quản mạn tính .
Theo tiến sỹ Vũ Xuân Đán, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.Hồ Chí Minh, bụi mịn hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động đến cấu trúc của DNA do các quy trình như mất cân đối oxy hóa làm các tế bào khỏe mạnh bị hủy hoại hoặc hưởng đến sự chuyển hóa chất hữu cơ của DNA .
Sự tác động ảnh hưởng trực tiếp của các hóa chất trong bụi đến cấu trúc DNA. Các sắt kẽm kim loại chuyển tiếp trong thành phần bụi như Cr, Cd, Ni, As và chất aldehyde hoàn toàn có thể gây cản trở chính sách sửa lỗi của DNA gây bệnh ung thư ở phổi .
Nguyên nhân khiến bụi mịn PM2.5 tăng cao?
Theo lý giải của Tổng Cục Môi trường, lượng bụi mịn PM 2.5 tăng đột biến trong vài ngày qua là do các hiện tượng kỳ lạ khí tượng không bình thường. Thời điểm nồng độ bụi PM 2.5 lên cao hoàn toàn có thể do thời hạn này tương đối lặng gió, làm hạn chế việc luân chuyển chất ô nhiễm lên tầng cao .
Nhiều điều tra và nghiên cứu tại Thành Phố Hà Nội đã chỉ ra hiện tượng kỳ lạ nghịch nhiệt là một trong các nguyên do chính làm cho nồng độ các chất ô nhiễm ( đặc biệt quan trọng là bụi PM 2.5 ) tăng đột biến. Nghịch nhiệt là một hiện tượng kỳ lạ của khí quyển, xảy ra khi nhiệt độ của lớp khí quyển trên to lớn hơn nhiệt độ của lớp khí quyển phía dưới .
Bên cạnh đó, hoạt động giải trí đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch ở khu vực ngoài thành phố cũng góp thêm phần làm ngày càng tăng nồng độ bụi PM2. 5 trong không khí .
Ngoài ra, đây là thời gian có lượng mưa thấp nhất ( so sánh với tháng 9 của các năm từ 1993 ). Điều đó cũng được cho là một trong những nguyên do hoàn toàn có thể dẫn đến thực trạng nồng độ bụi trong không khí của Thành Phố Hà Nội cao đột biến trong thời hạn này .
Vì sao có sự chênh lệch chỉ số AQI giữa các nguồn?
Để kiểm tra chỉ số chất lượng không khí ( AQI ), người dân thường truy vấn vào các trang như moitruongthudo.vn, airvisual.com, pamair.org, … Chúng ta hoàn toàn có thể nhận thấy chỉ số AQI tại TP. Hà Nội luôn ở mức cao nhưng ở mỗi trang này có sự chênh lệch .
Giải thích về yếu tố này, GS.TS Phạm Ngọc Hồ, Viện trưởng Viện Tự động hóa và Môi trường, cho biết sở dĩ chỉ số có sự khác nhau do cách tính khi công bố không giống nhau. Đặc, biệt tiêu chuẩn của quốc tế khác Nước Ta .
 |
| Chỉ số ô nhiễm AQI chênh đến hàng chục đơn vị trong 1 thời điểm tại 2 website quan trắc không khí Air Visual và Pam Air. |
Theo các nhà khoa học, chỉ số khác nhau nhưng đều ở mức ô nhiễm cần cảnh báo nhắc nhở. Cách tính của Nước Ta là dựa vào hiệu quả đo tại các trạm quan trắc và trung bình trên 24 giờ. Cách tính của Mỹ trên Air Visual hay một số ít trang khác là theo giờ nên có sự chênh lệch về chỉ số .
Vì sao chỉ số AQI cao vào sáng sớm?
Theo khuyến nghị của Bộ Tài nguyên Môi trường, chỉ số bụi PM2. 5 tăng cao do đây là thời gian giao mùa, thời tiết đổi khác, khối không khí lạnh khuếch tán xuống nước ta, tạo nên dãy quy tụ nhiệt đới gió mùa phối hợp với không khí lạnh gây hiện tượng kỳ lạ nghịch nhiệt làm ngày càng tăng nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí .
Đặc biệt, sáng sớm là khoảng chừng thời hạn gió lặng nên năng lực phát tán chất ô nhiễm thấp. Khi có ánh sáng mặt trời đốt nóng lớp không khí gần mặt đất, không còn hiện tượng kỳ lạ nghịch nhiệt, bụi PM2. 5 được phát tán, chất lượng không khí được cải tổ hơn .
Đối tượng nào chịu ảnh hưởng nặng nhất?
Theo BSCKII Nguyễn Minh Tiến, Phó giám đốc Bệnh viện Nhi đồng Thành phố ( TP Hồ Chí Minh ), trẻ nhỏ là đối tượng người dùng chịu tác động ảnh hưởng nặng nhất .
Trong điều kiện kèm theo không khí ô nhiễm ở mức độ nguy hại, trẻ nhỏ hít phải các chất độc này dễ mắc bệnh hô hấp. Hơn thế, khí độc và bụi mịn hoàn toàn có thể khiến các cơ quan trong khung hình trẻ tổn thương như ngộ độc gan, thận, hệ thần kinh. Ở thể nặng, điều này hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến sự tăng trưởng trí não, quy trình dậy thì ở trẻ .
BSCKI Nguyễn Cát Phương Vũ, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố, cũng thông tin những ngày gần đây, số ca khám vì bệnh lý hô hấp cũng tăng đáng kể. Nhiều bệnh nhi đến khám trong tình trạng nặng, các bác sĩ phải xử trí cơn hen suyễn cấp, thậm chí cấp cứu, chỉ định nhập viện điều trị.
Bác sĩ Tiến khuyến nghị cha mẹ nên hạn chế đưa trẻ ra ngoài, nhất là vào buổi trưa, chiều. Vào thời hạn này, sự hoạt động giải trí chi chít của các phương tiện đi lại giao thông vận tải cộng cùng với nhiệt độ cao hoàn toàn có thể khuấy động bụi, chất độc trong không khí. Điều đó khiến trẻ rất dễ hít phải khói bụi ô nhiễm và làm tăng rủi ro tiềm ẩn mắc bệnh .
Những bệnh ung thư nào có liên quan đến ô nhiễm môi trường?
Nhiều nghiên cứu và điều tra cho thấy ô nhiễm không khí là một trong các nguyên do gây ung thư. Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế ( IARC ) cho thấy trong năm 2010 trên toàn quốc tế có khoảng chừng 223.000 ca tử trận vì bệnh ung thư phổi do ô nhiễm không khí gây ra .
Một nghiên cứu và điều tra của Đại học Birmingham và Đại học Hong Kong từ năm 1998 đến 2011 thấy rằng cứ tăng mỗi 10 microgam trên mét khối ( μg / m3 ) phơi nhiễm với PM2. 5, rủi ro tiềm ẩn tử trận do ung thư tăng 22 %, trong đó :
– 42 % rủi ro tiềm ẩn tử trận do ung thư ở đường tiêu hóa
– 35 % rủi ro tiềm ẩn tử trận do ung thư gan, ống mật, túi mật và ung thư tuyến tụy
– 80 % rủi ro tiềm ẩn tử trận do ung thư vú ( ở phụ nữ )
– 36 % rủi ro tiềm ẩn tử trận vì ung thư phổi ( ở phái mạnh )
Người mắc bệnh gì không nên ra ngoài khi chỉ số AQI cao?
PGS.TS.BS Vũ Văn Giáp, Tổng thư ký Hội Hô hấp Nước Ta, Phó giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, cảnh báo nhắc nhở ô nhiễm không khí được coi là kẻ giết người thầm lặng. Trong đó, những người dễ bị tác động ảnh hưởng bởi thực trạng này là người già, phụ nữ có thai, trẻ nhỏ và người có bệnh lý về hô hấp, tim mạch …
Chất lượng không khí kém, khói bụi trong môi trường nhiều, người ảnh hưởng tác động tiên phong và rõ ràng nhất là những bệnh nhân có sẵn bệnh lý về hô hấp. Người bệnh sẽ thấy khó thở, ho nhiều hơn, kèm theo tức nặng ngực và các tín hiệu của đợt cấp sẽ Open .
Các nghiên cứu và điều tra cho thấy ở những thời gian thời tiết khắc nghiệt hoặc có ô nhiễm không khí cao, tần suất bệnh nhân nhâp viện do các căn nguyên về hô hấp và tim mạch sẽ ngày càng tăng .
” Chúng tôi khuyến nghị những người đã mắc bệnh về hô hấp không nên ra ngoài khi không có việc thiết yếu trong những thời gian không khí bị ô nhiễm nặng “, PGS Giáp nói .
Bệnh nhân hen và bệnh phổi ùn tắc mạn tính cần phải tuân thủ và duy trì thuốc hàng ngày theo chỉ định của bác sĩ. Khi có các tín hiệu hoặc triệu chứng không dễ chịu, khó thở cần phải tăng liều thuốc giãn phế quản theo hướng dẫn của bác sĩ. Nếu bệnh nhân vẫn khó thở – không hề tự trấn áp được, cần liên lạc với bác sĩ điều trị, bác sĩ mái ấm gia đình hoặc cơ sở y tế để được tương hỗ, hướng dẫn các giải pháp khắc phục, phòng ngừa và cấp cứu cơn khó thở, tránh nguy hại cho tính mạng con người người bệnh .
Chọn khẩu trang như thế nào để tránh bụi mịn?
Người lớn và cả trẻ nhỏ nên khẩu trang tương thích khi đi lại, thao tác ở vùng ô nhiễm. Khẩu trang nên có từ 4-5 lớp lọc gồm lớp lọc thô, lớp kháng khuẩn, lớp than hoạt tính, có hình dáng tương thích bảo vệ độ kín .
 |
| Khẩu trang nên có từ 4-5 lớp lọc gồm lớp lọc thô, lớp kháng khuẩn, lớp than hoạt tính,… và hình dáng phù hợp đảm bảo độ kín. Ảnh: Vogmask. |
Loại thường thì như khẩu trang vải hoặc y tế không hề lọc được bụi có size nhỏ. Trong khi đó, khẩu trang y tế chỉ hạn chế 30-40 % lượng bụi. Để ngăn được những loại bụi có kích cỡ siêu nhỏ như PM2. 5, tất cả chúng ta cần sử dụng loại khẩu trang chuyên được dùng .
Người dân hoàn toàn có thể trang bị khẩu trang N95 hoặc N99 khi lưu thông trên đường. Đây là loại khẩu trang cung ứng năng lực lọc bụi, vi trùng tốt. Ngoài ra, bác sĩ Bệnh viện Nhi đồng Thành phố cho biết một mẹo đơn thuần theo nghiên cứu và điều tra của Đại học Thammasat ( Xứ sở nụ cười Thái Lan ) để giúp người dân chống bụi là lót một lớp khăn giấy bên trong khẩu trang y tế hoặc đeo lồng hai khẩu trang .
Cách chọn mua máy lọc không khí để bảo vệ sức khỏe?
PGS.TS Trương Vĩnh, Trưởng bộ môn Công nghệ hóa học, Đại học Nông Lâm TP.HCM, cho biết người dân nếu mua máy lọc không khí cần căn cứ vào cơ chế hoạt động, phân loại, diện tích căn phòng để chọn mua thiết bị phù hợp.
Các loại máy đơn thuần, chỉ sử dụng một lõi lọc, chỉ có năng lực lọc bụi mịn, giúp không khí sạch hơn. Các loại sử dụng nhiều lõi lọc, hoàn toàn có thể giảm được bớt mùi, giảm vi trùng trong không khí. Bên cạnh đó, một số ít loại máy lọc hạng sang hơn còn được trang bị bộ phận tạo ion để tăng công dụng khử mùi, làm sạch không khí .
Tuy nhiên, chuyên viên này cho rằng máy lọc bụi chỉ có tính năng tốt trong điều kiện kèm theo phòng kín. Người dân không nên tin tuyệt đối vào lời quảng cáo, thổi phồng của shop, nhất là các loại sản phẩm bán trên mạng .
“ Nếu cấu trúc căn nhà thiết kế xây dựng theo kiểu mở, không khí bên ngoài xâm nhập thuận tiện vào trong nhà, thiết bị này không hề có công dụng lọc bụi hiệu suất cao được. Hơn thế, với các loại khí ô nhiễm như SO2, NO2, NO … thì máy lọc bụi vẫn không hề lọc trọn vẹn được ”, PGS Vĩnh nói .
