Những người bảo vệ rừng nguyên sinh ở Khu bảo tồn Sao La – Ảnh : NHẬT LINH4 h sáng, nhóm tuần tra bảo vệ rừng của anh Phạm Viết Nước ( nhân viên cấp dưới Khu bảo tồn sao la Thừa Thiên Huế ) lặng lẽ tiến vào rừng sâu, mở màn chuyến tuần tra tháo gỡ bẫy dài ngày và theo dấu sao la – loài vật được ca tụng là ” kỳ lân châu Á ” hay ” linh hồn ” Trường Sơn đang bên bờ tuyệt chủng .
Những người tuần rừng
“Nhà báo đi sát sau lưng tui nghe. Tui đạp chân chỗ mô thì anh đạp đúng chỗ đó. Đi rừng không quen, chỉ sơ sẩy là rớt xuống bên dưới, đập đầu vô đá” – anh Nước ngoái lại nói với tôi.
Đi bộ khoảng chừng 1 giờ đồng hồ đeo tay, anh Nước bỗng dưng khựng lại rồi đưa tay lên ra hiệu : ” Dừng lại, có bẫy ! “. Chiếc bẫy sập làm bằng dây phanh xe đạp điện ẩn dưới lớp lá rừng. Sợi dây thép nhỏ nối bẫy với một nhành cây được bẻ cong vút .Anh Nước cẩn trọng đi quanh một vòng và nói : ” Chúng tôi từng gặp loại bẫy tương tự như, nhưng là bẫy lao chứ không phải bẫy sập. Thú giẫm phải bẫy thì những mũi lao sắc nhọn sẽ bắn xuyên mình con vật xấu số. Nên gỡ bẫy cũng phải thận trọng, nếu không sẽ nguy hại ” .Cầm chiếc rựa trên tay, anh Nước từ từ đặt phần cán rựa xuống lớp lá rừng rồi dùng lực nhấn mạnh vấn đề xuống. Dây thép bẫy lập tức quấn vào phần cán, giật phắt chiếc rựa treo vút lên trời trong chớp mắt .Phá xong chiếc bẫy tiên phong, nhóm bảo vệ rừng cũng phát hiện thêm chiếc bẫy tương tự như cách đó khoảng chừng 50 m. Mỗi cái bẫy được phá xong, anh Nước đều lấy máy xác định tọa độ ghi lại vị trí bẫy lên map Khu bảo tồn sao la Thừa Thiên Huế .Lớn lên dưới sự chở che của rừng già, từ nhỏ anh Phạm Viết Nước đã cùng ông cha vào rừng kiếm sống như bao người đồng bào dân tộc bản địa Pa Kô ở miệt miền cao A Lưới. Chính cho nên vì thế anh Nước hiểu rất rõ đặc tính của từng loại thú hoang trong rừng, nơi mà sau này anh dành thanh xuân của mình để hết lòng bảo vệ .” Sao la cũng như những loại mang, nai khác, rất thích ăn những loài cây thân mềm ở dọc suối. Món ăn khoái khẩu nhất của loài này những cây môn thục, nên chúng tôi thường đặt bẫy ảnh quanh khu vực nhiều bụi cây này. Cũng vì đặc tính ấy mà dọc bờ khe, suối thường có rất nhiều bẫy sập của thợ săn ” – anh Nước san sẻ .
Người hiếm hoi chạm mặt sao la
Trong nhóm bảo vệ rừng, anh Hồ Viết Nhàn ( 42 tuổi ) được mọi người kính trọng hơn cả bởi không riêng gì lớn tuổi nhất đoàn mà còn là người duy nhất từng chạm mặt sao la bằng xương bằng thịt .Năm 2000, anh Nhàn còn là cậu trai bản sống dựa vào nương rẫy ở bản A Min, xã A Roàng, huyện A Lưới. Một hôm có người trong bản chạy về báo phát hiện có con vật lạ ” không phải mang mà cũng chẳng phải nai ” ở khe suối Tà Rá rồi cùng dân làng kéo ra khe suối bắt con vật về .” Con vật to như con nai, có hai cái sừng thẳng dài nhọn hoắt đẹp lắm. Ở má có hoa văn, nặng khoảng chừng 30 kg. Chân nó bị mắc vào chiếc bẫy kẹp, nằm chết dưới suối ” – anh Nhàn nhớ lại .Cả làng phá bẫy, khiêng con vật về bản chờ phán xét của già làng .Già làng thấy con vật đã chết nên làm lễ tạ thần rừng, thần suối, sau đó cho mổ thịt, chia đều mọi người trong bản. Riêng phần đầu có chiếc sừng được giao cho người phát hiện con vật giữ. ” Lúc đó dân bản còn nghèo, pháp lý cũng chưa thông dụng như giờ. Nghĩ lại mình cũng có lỗi, đáng ra dân bản nên báo cho chính quyền sở tại ” – anh Nhàn nói .Cũng theo anh Nhàn, dù từ đó đến nay chưa một lần bẫy ảnh chụp được hình sao la có trong khu bảo tồn, nhưng trong những lần tuần tra rừng, anh cùng đồng đội đã ghi nhận được nhiều vết tích nghi của loài vật quý và hiếm này .
“Sao la là loài rất nhạy với hơi người. Chỉ cần nghe tiếng động từ xa thì chúng sẽ lẩn đi rất nhanh. Nhiều lần anh em chúng tôi nhìn thấy dấu chân nghi của loài sao la nhưng lần theo thì đều mất hút” – anh Nhàn nói.
Bẫy thú được lực lượng bảo vệ rừng ở Khu bảo tồn Sao La Thừa Thiên Huế thu giữ – Ảnh : NHẬT LINH
Hiểm nguy và quả ngọt
Anh Nhàn cho biết, với việc làm bảo vệ rừng ở Khu bảo tồn sao la Thừa Thiên Huế, mỗi tháng anh cùng đồng đội phải ở trong rừng tối thiểu 22 ngày và đã nhiều lần chạm mặt tử thần .” Sợ nhất là mùa mưa lũ. Nước ở những con suối, con khe trong rừng dâng lên rất nhanh do mưa đầu nguồn đổ về, cuốn phăng mọi thứ. Đó là chưa kể núi trượt, rắn rít và cây đổ xuống người là điều mà chúng tôi gặp tiếp tục ” – anh Nhàn san sẻ .Nói đến đây, giọng anh Nhàn chùng xuống, kể năm năm ngoái một đồng đội đã nằm lại cánh rừng này. ” Đó là anh V.T.T., thuộc hạt kiểm lâm Khu bảo tồn sao la. Anh ấy đang ngủ trong lán trại giữa rừng thì bị nhành cây đổ, đè trúng người. Khi chúng tôi đưa anh ra ngoài thì đã ngừng thở ” .Còn với anh Lê Thanh Hướng, hạt phó hạt kiểm lâm Khu bảo tồn sao la Thừa Thiên Huế, vẫn nhớ như in 11 ngày anh bị kẹt lại giữa rừng già .Những ngày cuối tháng 10 năm 2017, anh nhận tin lực lượng tuần tra bắt được 4 ” lâm tặc ” đang xẻ gỗ trong rừng. Tức tốc, anh Hướng cùng đồng đội và người dân thông thuộc con nước lên 2 chiếc thuyền đi đến khu vực bắt giữ để giải người về. Tuy nhiên, lũ rừng già dâng lên quá nhanh khiến thuyền anh Hướng bị va vào đá, vỡ tung .” Chúng tôi bị kẹt trong rừng 11 ngày. Không có lương thực, đói quay đói quắt. Có người vì đói quá, nửa đêm mặc kệ nguy hại đi vào rừng sâu tìm lõi chuối rừng về ăn, nếu không chết mất ” – anh Hướng kể .Nghề giữ rừng gian lao, nguy hiểm là vậy, nhưng anh Hướng nói rằng nỗ lực của đồng đội ở đây đã được đền đáp xứng danh. Những cánh rừng nguyên sinh dần hồi sinh nhờ được những cấp chính quyền sở tại, dự án Bất Động Sản bảo tồn chăm sóc nhiều hơn sau khi phát hiện những dấu chân, vết tích của ” linh hồn Trường Sơn ” : sao la .Những năm năm ngoái – 2017, trung bình mỗi năm khu bảo tồn phá gỡ khoảng chừng 20.000 cái bẫy thú. Con số đó giảm xuống chỉ còn khoảng chừng từ 3.000 – 4.000 vào năm 2020. Tần suất Open của nhiều loài động vật hoang dã quý và hiếm trong những bẫy ảnh được đặt giữa rừng cũng tăng lên rất nhiều .” Dù chưa phát hiện sao la nhưng chúng tôi đã chụp được ảnh của loài mang Trường Sơn, mang lớn, thỏ vằn … – những loài vật cực kỳ quý và hiếm của dãy Trường Sơn ” – anh Hướng kể .
Định “nhân giống sao la”
Sao la – loài vật quý và hiếm được ca tụng “ kỳ lân châu Á ” hay “ linh hồn Trường Sơn ” – Ảnh : DAViD HULSE, WWF
Năm 2017, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã hợp tác với Nhóm các nhà nghiên cứu sao la (SWG) của Chương trình Bảo vệ các loài nguy cấp (SSC), thuộc Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), thực hiện chương trình nhân giống sao la tại Vườn quốc gia Bạch Mã (Thừa Thiên Huế). Mục tiêu chương trình nhằm tìm kiếm, bắt giữ sao la trong tự nhiên rồi sau đó tiến hành nuôi dưỡng, nhân giống loài động vật quý hiếm này.
Tuy nhiên, từ đó cho đến nay vẫn chưa phát hiện thêm một thành viên sao la nào trong tự nhiên trên dãy Trường Sơn .Sao la cũng được chọn làm thiêng vật biểu trưng của SEA Games 31 dự kiến được tổ chức triển khai tại Nước Ta vào năm 2022. 
Đoàn kinh tế – quốc phòng 337: Dựng ngày mới giữa núi rừng Trường Sơn TTO – Sư đoàn 337 được ca tụng là “ Cánh cửa thép TP Lạng Sơn ” trong cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc 1979 quyết liệt ấy, nay đã trở thành Đoàn kinh tế tài chính – quốc phòng 337 đứng chân tại miền tây Quảng Trị để giúp dân.
