Trong văn hóa dân gian, nàng tiên cá hay còn gọi văn vẻ là mỹ ngư nhân hoặc ngư nữ là sinh vật sống dưới nước có phần đầu và phần thân trên giống phụ nữ, còn phần dưới thì là đuôi cá.[1] Nàng tiên cá xuất hiện trong văn hóa dân gian của nhiều nền văn hóa trên toàn thế giới, bao gồm châu Âu, châu Á và châu Phi.
Trong văn hóa truyền thống Assyria thời cổ đại, nữ thần Atargatis đã hóa thân thành nàng tiên cá vì cảm thấy hổ thẹn cho hành vi vô tình giết chết người mình yêu. Nàng tiên cá nhiều lúc có mối liên hệ với những sự kiện nguy hại như lũ lụt, bão tố, đắm tàu và chết đuối. Trong 1 số ít truyền thuyết dân gian, nàng tiên cá hoàn toàn có thể mang lòng nhân ái hoặc thương người, ban cho con người một vài ân huệ hoặc đem lòng yêu con người .Quan niệm về nàng tiên cá ở phương Tây hoàn toàn có thể chịu tác động ảnh hưởng từ siren trong thần thoại cổ xưa Hy Lạp. Siren bắt đầu là sinh vật có hình dạng nửa người nửa chim, nhưng về sau được tưởng tượng là có hình dạng nửa người nửa cá trong thời kỳ Kitô giáo. Trong lịch sử dân tộc có nhiều ghi chép về nàng tiên cá, ví dụ điển hình như qua những gì mà Cristoforo Colombo tường thuật lại trong chuyến thám hiểm vùng Caribe, cũng hoàn toàn có thể là ông đã nhầm lẫn họ với lợn biển hoặc những loài động vật hoang dã có vú dưới nước khác. Mặc dù ngoài văn hóa truyền thống dân gian ra thì không còn vật chứng nào chứng tỏ nàng tiên cá sống sót, nhưng vẫn có những báo cáo giải trình về việc nhìn thấy nàng tiên cá tiếp nối cho đến tận thời nay .
Nàng tiên cá là một chủ đề phổ biến của văn chương và nghệ thuật trong nhiều thế kỷ gần đây, chẳng hạn như truyện cổ tích “Nàng tiên cá” (1836) của Hans Christian Andersen. Về sau, họ đã được khắc họa trong opera, tác phẩm hội họa, sách, truyện tranh, hoạt hình và phim người đóng.
Bức tranh The Fisherman and the Syren của Frederic Leighton, khoảng 1856–1858.
Từ mermaid là từ ghép của từ mere (biển cả) và từ maid (cô gái hoặc người phụ nữ trẻ) trong tiếng Anh cổ. Thuật ngữ tương đương trong tiếng Anh cổ là merewif.[2] Nàng tiên cá được miêu tả theo quy ước là người đẹp với mái tóc bồng bềnh.[1]
Siren theo như mô tả trong thần thoại Hy Lạp (đặc biệt là sử thi Odyssey) là sinh vật nửa người nửa chim, từ đó dần dần thay đổi hình tượng thành người phụ nữ đuôi cá. Sự chuyển đổi này có thể khởi nguồn ngay từ thời kỳ Hy Lạp hóa.[4] Tuy nhiên, bằng chứng rõ ràng nhất miêu tả “siren” giống như nàng tiên cá là từ các bestiary[a] trong thời kỳ Kitô giáo.[b]
Siren của Homer chiếm hữu một số ít thuộc tính như hay dụ dỗ đàn ông và có giọng hát đầy mê hoặc. Những thuộc tính này cũng trở nên gắn liền với nàng tiên cá .Ngoài ra cũng có những kim chỉ nan theo chủ nghĩa tự nhiên về nguồn gốc của nàng tiên cá. Những kim chỉ nan này cho rằng họ hoàn toàn có thể bắt nguồn từ việc nhìn thấy lợn biển, cá cúi hoặc thậm chí còn là hải cẩu. [ 7 ]
Văn hóa dân gian và diễn đạt truyền thuyết thần thoại[sửa|sửa mã nguồn]
Lưỡng Hà và Đông Địa Trung Hải[sửa|sửa mã nguồn]
Mô tả về những thực thể có đuôi cá, nhưng phần thân trên là của con người đã xuất hiện trong tác phẩm nghệ thuật Lưỡng Hà từ thời Đế chế Babylon Cổ trở đi.[8] Những hình tượng này thường là người cá nam (merman) nhưng đôi lúc cũng có sự hiện diện của nàng tiên cá.[8] Tên gọi của hình tượng nàng tiên cá có thể là kulitu, nghĩa là “phụ nữ người cá”.[8] Những hình tượng như vậy đã được sử dụng như hình tượng hộ mệnh trong nghệ thuật Tân Assyria.[8] Họ cũng được thể hiện ở cả trên tượng đài điêu khắc cho đến những bức tượng hộ mệnh nhỏ.[8]
Atargatis được mô tả là con cá với đầu người phụ nữ, trên một đồng tiền của Demetrius III
Câu chuyện về nàng tiên cá được biết đến lần đầu ở Assyria trong khoảng chừng 1000 năm TCN. Mẹ của nữ hoàng Semiramis là nữ thần Atargatis đã đem lòng yêu một người phàm trần, người ấy là một người chăn cừu và bà đã vô tình giết chết anh ta. Cảm thấy hổ thẹn vì hành vi này, bà gieo mình xuống hồ và biến hình thành cá, nhưng làn nước vẫn không che giấu được vẻ đẹp tuyệt trần của bà. Sau đó, bà hóa thân thành nàng tiên cá — phần người là từ thắt lưng trở lên, phần dưới là cá. Dù vậy, hình tượng đại diện thay mặt sớm nhất của nữ thần Atargatis lại bộc lộ bà là một con cá với phần đầu và phần tay của con người, tương tự như như thần Enki trong văn hóa truyền thống Babylonia. [ 9 ] Người Hy Lạp đã nhận diện Atargatis dưới cái tên Derketo. [ 10 ] Ở một thời gian nào đó trước năm 546 TCN, nhà triết học phe phái Milet là Anaximandros mặc nhiên thừa nhận rằng xuất phát điểm của loài người là một loài động vật hoang dã sống dưới nước. Ông tin rằng con người có xuất phát như vậy là vì họ quá dễ tổn thương và lệ thuộc khi còn là trẻ sơ sinh, nếu bắt đầu không sống sót kiểu đó thì không sống sót được lâu. [ 11 ] [ 12 ]
Có một truyền thuyết về nàng tiên cá gắn liền với em gái của Alexandros Đại đế, nhưng truyền thuyết đó thực chất là một câu chuyện dàn dựng lên vào thời hiện đại.[13] Vào thế kỷ thứ 2, trong tác phẩm De dea Syria (Luận về nữ thần Syria), nhà văn người Syria Hy Lạp hóa là Lukianos xứ Samosata kể rằng ông đã nhìn thấy một mô tả của người Phoenicia về việc Derketo/Atargatis là một nàng tiên cá, dù vậy nữ thần này được đúc thành một hình tượng “hoàn toàn là phụ nữ” ở thành phố thánh.[c] Ông cũng đề cập đến việc ăn cá là điều kiêng kỵ ở một khu vực rộng lớn vì nơi đó tin rằng Derketo có thể là một dạng cá.[d][14]
Trong cuốn Naturalis Historia 9.4.9–11, Gaius Plinius Secundus mô tả về việc nhìn thấy nàng tiên cá rất nhiều lần ở ngoài khơi Gallia. Ông lưu ý rằng cơ thể của họ bao phủ bởi vảy và thi thể của họ thường xuyên dạt vào bờ. Ông bình luận rằng thống đốc ở Gallia thậm chí còn viết một lá thư gửi đến Hoàng đế Augustus để thông báo cho ngài.[15]
Đảo Anh và Ireland[sửa|sửa mã nguồn]
Nhà nguyện Norman thiết kế xây dựng vào khoảng chừng năm 1078 tại thành tháp Durham hoàn toàn có thể là nơi mang tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật khắc họa nàng tiên cá sớm nhất còn sót lại ở Anh. [ 16 ] Nàng tiên cá hoàn toàn có thể được nhìn thấy trên phần đỉnh hướng về phía nam của một trong những cột đá nguyên bản ở nhà nguyện Norman. [ 17 ]
“Ghế nàng tiên cá” ở Zennor, Cornwall.
Nàng tiên cá trong văn hóa dân gian Anh bị xem là điềm gở, sự xuất hiện của họ vừa báo trước một thiên tai có thể xảy ra, vừa có thể là nguyên nhân gây ra thảm họa. Một số biến thể của bản ballad Sir Patrick Spens kể về nàng tiên cá nói chuyện với những chiếc tàu bị đắm. Trong một số phiên bản, cô nói với chúng rằng chúng sẽ không bao giờ cập bến nữa. Ở một số phiên bản khác, cô tuyên bố rằng chúng đang gần bờ, điều mà chúng đủ sáng suốt để hiểu rằng đó không khác gì là một điềm xấu. Nàng tiên cá cũng có thể là dấu hiệu của thời tiết xấu đang đến gần,[19] và một số được miêu tả là có kích thước lớn một cách bất thường, lên tới 2.000 foot (610 m).
Nàng tiên cá cũng được diễn đạt là hoàn toàn có thể bơi ngược sông để đến hồ nước ngọt. Có một câu truyện kể về laird [ e ] xứ Lorntie định đến giải cứu người phụ nữ mà ông nghĩ rằng cô đang chết chìm ở hồ nước gần nhà. Một người hầu đã kéo ông ta lại và cảnh báo nhắc nhở rằng đó là một nàng tiên cá. Nàng tiên cá hét lên với họ rằng cô hoàn toàn có thể đã giết ông ta nếu như không có người hầu. [ 20 ] Nhưng nàng tiên cá đôi lúc cũng có lòng thương người, họ hoàn toàn có thể dạy con người cách chữa 1 số ít loại bệnh. Người cá nam ( merman ) được diễn đạt là hoang dã và xấu xí hơn nàng tiên cá, họ cũng ít chăm sóc đến con người .Theo một truyền thuyết, nàng tiên cá đã đến làng Zennor ở Cornwall, tại nơi này cô thường nghe giọng ca của người hát hợp xướng tên là Matthew Trewhella. Hai tình nhân nhau, và Matthew cùng với nàng tiên cá đến thăm nhà cô tại Pendour Cove. Trong những đêm hè hoàn toàn có thể nghe thấy tiếng hát của đôi tình nhân. Tại Nhà thờ Saint Senara ở Zennor có một chiếc ghế nổi tiếng được trang trí bằng hình chạm khắc nàng tiên cá có tuổi đời khoảng chừng 600 năm. [ 23 ]Một vài câu truyện đặt ra nghi vấn rằng liệu nàng tiên cá có linh hồn bất tử hay không, câu vấn đáp là không .
Nàng tiên cá ở Ireland được gọi là merrow trong những câu chuyện như “Lady of Gollerus” xuất bản vào thế kỷ 19. Trong thần thoại Scotland, ceasg là nàng tiên cá sống ở vùng nước ngọt, dù vậy thuật ngữ này không được bảo tồn tốt trong văn hóa dân gian.[25]
Nàng tiên cá ở Đảo Man được gọi là ben-varrey, họ được coi là có thiện chí với loài người so với đồng loại họ ở vùng khác.[26] Họ thường giúp đỡ, ban ân huệ và đền ơn đối với con người. Truyện kể rằng có một ngư dân đã mang nàng tiên cá bị mắc cạn trở về biển cả và ông được trả ơn bằng việc cho biết vị trí của kho báu. Một câu chuyện khác kể về một bé gái tiên cá ăn trộm con búp bê từ cô bé loài người, mẹ bé tiên cá quở trách và đền cho cô bé loài người một món quà có vòng ngọc trai để tạ lỗi. Câu chuyện thứ 3 kể về một gia đình ngư dân thường xuyên gửi táo làm quà cho nàng tiên cá và được ban phát tài lộc.[26]
Raymond phát hiện ra Melusine trong phòng tắm của bà, Jean d’Arras, Le livre de Mélusine, 1478.
Melusine là sinh vật giống nàng tiên cá sống ở vùng nước ngọt trong văn hóa truyền thống dân gian châu Âu. Đôi khi cô được miêu tả là có 2 đuôi cá, hoặc có phần thân dưới của một con xà tinh. [ 27 ]
Chuyên luận Ex Libro de Nymphis, Sylvanis, Pygmaeis, Salamandris et Gigantibus, etc (Quyển sách về Nymph, Sylph, Pygmy, và Salamander, và những tinh linh khác) của nhà giả kim Paracelsus đề ra ý tưởng rằng tinh linh nước có thể đạt được linh hồn bất diệt nếu kết duyên với con người. Điều này dẫn đến sự ra đời của cuốn tiểu thuyết ngắn Undine của De la Motte Fouqué, và cuối cùng là tác phẩm văn học về nàng tiên cá nổi tiếng nhất của Hans Christian Andersen.[28]
Nàng tiên cá trong truyện cổ tích của Andersen đã trở thành nguồn cảm hứng cho bức tượng bằng đồng nổi tiếng quốc tế khánh thành ở Copenhagen vào năm 1913. Bức tượng còn có bản sao ở 13 khu vực khác trên quốc tế – gần 50% trong số đó nằm ở Bắc Mỹ. [ 29 ] [ 30 ] [ 31 ]Trong thời kỳ Romanesque, nàng tiên cá thường gắn liền với sự dâm dục. [ 32 ] [ 33 ]
Đông La Mã và Hy Lạp Ottoman[sửa|sửa mã nguồn]
Quan niệm về siren là sinh vật có phần giống nàng tiên cá và có phần giống chim vẫn tồn tại ở Hy Lạp Đông La Mã trong một thời gian. Tác phẩm Physiologus khởi nguồn cho sự chuyển đổi minh họa của siren như là minh họa của nàng tiên cá, phiên bản từ thế kỷ 9 là ví dụ cho sự thay đổi này.[5] Trong khi từ điển tiếng Hy Lạp Đông La Mã tên là Suda (thế kỷ 10) vẫn thiên về mô tả siren như loài chim.
Như đã đề cập ở trên, có một truyền thuyết Hy Lạp hiện đại kể rằng em gái của Alexandros Đại đế là Thessalonike tái sinh thành nàng tiên cá (tiếng Hy Lạp: γοργόνα) sau khi qua đời, cư ngụ ở biển Aegea. Mỗi lần bắt gặp bất kỳ con tàu nào trên biển, cô thường chỉ hỏi đoàn thủy thủ một câu: “Vua Alexandros còn sống không?” (tiếng Hy Lạp: “Ζει ο Βασιλεύς Αλέξανδρος;”), câu trả lời đúng là: “Ngài ấy còn sống, trị vì và chinh phục cả thế giới” (tiếng Hy Lạp: “Ζει και βασιλεύει και τον κόσμον κυριεύει”).[13] Nếu trả lời như vậy thì cô sẽ hài lòng, theo đó cô sẽ làm phép xoa dịu vùng nước và chào tạm biệt con tàu. Bất kỳ câu trả lời nào khác sẽ khiến cô phẫn nộ, làm phép khuấy động một cơn bão khủng khiếp, nhấn chìm mọi con tàu và thủy thủ trên boong.[36] Truyền thuyết này bắt nguồn từ tác phẩm thuộc dòng lãng mạn Alexander có tựa đề là Phylláda tou Megaléxandrou (Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου) xuất hiện từ thời Hy Lạp Ottoman,[13] xuất bản lần đầu vào năm 1680.[37]
Ilya Repin, tranh minh họa về Sadko ở Vương quốc dưới đáy biển (1876).
Rusalka là phiên bản Slav của siren và naiad trong văn hóa truyền thống Hy Lạp. [ 38 ] Bản chất của rusalka có sự phong phú trong số những truyền thuyết dân gian, nhưng theo nhà dân tộc bản địa học D.K. Zelenin thì họ đều có chung một yếu tố : những linh hồn ô uế không hề an nghỉ. [ 38 ] Họ thường là hồn ma của phụ nữ trẻ bị chết một cách hung tàn hoặc yểu mệnh, hoàn toàn có thể do án mạng hoặc tự sát, trước đám cưới của họ và đặc biệt quan trọng là do chết đuối. Rusalka được cho là sống ở sông và hồ. Họ có diện mạo là những thiếu nữ xinh đẹp với mái tóc màu xanh lục nhạt và làn da trắng bệch. Điều này gợi mối liên hệ đến bèo dại và những ngày sống dưới nước thiếu ánh nắng mặt trời. Trời tối là thời gian hoàn toàn có thể nhìn thấy rusalka nhảy múa dưới ánh trăng, gọi tên những chàng trai trẻ để dụ xuống nước và sau đó dìm chết. Việc rusalka chiếm hữu những đặc thù như khêu gợi và đen bạc rất thông dụng ở Nga, Ukraina và Belarus, nhà văn Nga sống vào thế kỷ 19 cũng nhấn mạnh vấn đề vào những cụ thể này. [ 39 ] [ 40 ] [ 41 ] [ 42 ]
Trong sử thi của người Slav Đông có tựa là Sadko (tiếng Nga: Садко), nhân vật cùng tên với tiêu đề là một nhà thám hiểm, thương gia và nhạc sĩ gusli đến từ Novgorod. Ông có khoảng thời gian sống ở thủy cung của “Sa hoàng Biển cả” và kết hôn với con gái ngài là Chernava trước khi trở về quê nhà. Câu chuyện truyền cảm hứng cho những tác phẩm như bài thơ Sadko của Alexei Tolstoy,[43] vở opera Sadko do Nikolai Rimsky-Korsakov sáng tác, và bức tranh của Ilya Repin.
Người cá đã được đề cập trong hợp tuyển Sơn hải kinh viết về địa lý và thần thoại Trung Quốc, có niên đại từ thế kỷ 4 TCN.
Giao nhân (鮫 人) hay “người thuồng luồng”[44] được đề cập đến trong Bác vật chí (khoảng năm 290);[45][f] và một số văn tự khác,[46] bao gồm cả Thuật dị ký (nghĩa là “Ghi chép về những điều kỳ lạ”) ra đời vào khoảng đầu thế kỷ 6.[47]
Phát hiện ở Trung Quốc[sửa|sửa mã nguồn]
Việt[g]Trung kiến văn (粤中见闻, 1730) có chứa 2 câu chuyện liên quan đến nàng tiên cá. Đầu tiên là câu chuyện kể về người đàn ông bắt được một hải nữ (海女) trên bờ hòn đảo Đại Tự Sơn. Cô nhìn giống con người ở mọi khía cạnh, ngoại trừ việc cơ thể được bao phủ bởi lớp lông mịn nhiều màu. Cô không thể nói chuyện nhưng người đó vẫn đưa cô về nhà và kết duyên với cô. Sau khi người đó qua đời, hải nữ trở về vùng biển nơi cô được tìm thấy. Câu chuyện thứ hai kể về người đàn ông nhìn thấy phụ nữ nằm trên bãi biển trong khi tàu của người ấy vẫn đang neo đậu ngoài khơi. Khi lại gần hơn để kiểm tra, bàn chân và bàn tay cô dường như có màng. Cô được mang thả xuống nước và bày tỏ lòng biết ơn với đoàn thủy thủ trước khi bơi đi.[48][49]
Hàn Quốc có 3 phía giáp với biển. Tại một số làng chài ven biển ở Hàn Quốc có lưu lại những câu chuyện kỳ bí về nàng tiên cá. Nàng tiên cá ở đây có đặc điểm như con người. Theo như Eou yadam ghi chép lại thì có một thị trưởng tên là Kim Dam Ryeong đã giải cứu bốn nàng tiên cá bị ngư dân bắt.[50] Ở đảo Dongbaek thuộc Busan lưu truyền một câu chuyện về nàng công chúa Hwang-ok đến từ vương quốc Naranda, một vương quốc hoang đường dưới đáy biển của những nàng tiên cá. Câu chuyện này dựa trên nhân vật lịch sử Heo Hwang-ok đến từ Ấn Độ. Một câu chuyện khác kể về nàng tiên cá tên là Sinjike (tiếng Hàn: 신지 끼), cô thường cảnh báo ngư dân về cơn bão sắp đến bằng cách ca hát và ném đá xuống biển từ đảo Geomun. Cư dân đảo tin rằng cô là nữ thần biển cả và cô có thể dự báo thời tiết.
“Ningyo no zu”, ngày 5 tháng 5 năm Bunka thứ 2 (1805)
Ningyo (人魚) trong tiếng Nhật được định nghĩa là sinh vật thường có một phần là của người phụ nữ, một phần là của cá. Nhưng từ điển Kōjien sửa đổi định nghĩa thành một phần là của con người, không phân định rõ giới tính.[53]
Không có thân người[sửa|sửa mã nguồn]
Trong một số mô tả nhất định, ningyo không nhất thiết phải là nửa thân hình phụ nữ, mà là có đầu phụ nữ nằm trên cơ thể giống cá.[54] Ningyo được cho là có cặp sừng vàng, bụng đỏ, ba mắt ở mỗi bên thân và đuôi cá chép.[54][55] Người cá này có số đo không chắc chắn là 3 jō 5 shaku hay nói cách khác là 10,6 mét (35 ft) và cần 450 phát súng trường để hạ gục.[55][56] Nơi bắt được sinh vật này là Yokata-ura, nay là vịnh Toyama.[54][55][h]
Ningyo có thể được tính là yōkai vì quyển sách tranh Gazu Hyakki Yagyō của Sekien Toriyama có đề cập dến nó.[58] Giới tính của ningyo không cụ thể vì nó chỉ được coi là thực thể “mặt người, thân cá”. Sekien còn xem ningyo tương đương với đê nhân tộc (氐人族) trong hợp tuyển Sơn hải kinh.[58][59][60]
Có một truyền thuyết ningyo nổi tiếng liên hệ đến Yao Bikuni (八百 比丘尼), người được cho là có một phần thân xác của người cá, sống trường thọ trong nhiều thế kỷ. Không thể xác định phần da thịt có phải là của người cá nữ hay không, vì một cặp dịch giả gọi rằng nó là “da thịt của nàng tiên cá”,[61] nhưng trong cuốn sách khác thì chỉ đơn thuần là “con cá lạ với khuôn mặt người”.[62]
Ấn Độ giáo[sửa|sửa mã nguồn]
Một bức tranh tường về Hanuman và Suvannamaccha tại chùa Wat Phra Kaew, Thái Lan
Suvannamaccha là con gái của Tosakanth Open trong phiên bản Thái và phiên bản Khu vực Đông Nam Á khác của Ramayana. [ 63 ] Cô là công chúa tiên cá, bắt đầu có dự tính phá hỏng kế hoạch xây cầu đến Lanka của Hanuman nhưng ở đầu cuối lại phải lòng vị thần này. [ 64 ] Cô là hình tượng nổi tiếng trong văn hóa truyền thống dân gian Thailand. [ 65 ]
Mami Wata là tinh linh nước được sùng bái ở vùng tây, trung, và nam châu Phi, ở hội đồng người châu Phi vùng Caribe và một phần ở Bắc Mỹ, Nam Mỹ. Họ thường là nữ nhưng đôi lúc là nam. Họ được xem là những sinh vật độc ác, thường là femme fatale cám dỗ đàn ông đến chết. [ 66 ]
Xác minh sự sống sót[sửa|sửa mã nguồn]
Năm 1493, khi dong buồm ngoài khơi bờ biển Hispaniola, nhà hàng hải Cristoforo Colombo phát hiện ra 3 siren hoặc nàng tiên cá ( tiếng Tây Ban Nha : serena ) mà ông cho rằng họ không đẹp như tưởng tượng vì khuôn mặt họ có vài nét nam tính mạnh mẽ. Tuy nhiên, rất hoàn toàn có thể ” nàng tiên cá ” mà ông thấy chỉ là lợn biển. [ 67 ] [ 68 ]Trong chuyến hải trình thứ hai của Henry Hudson diễn ra vào ngày 15 tháng 6 năm 1608, đoàn thủy thủ của ông báo cáo giải trình rằng họ nhìn thấy một nàng tiên cá ở Bắc Băng Dương, cũng hoàn toàn có thể là ở Biển Na Uy hoặc Biển Barents. [ 69 ] Ở Canada có hai báo cáo giải trình nhìn thấy nàng tiên cá từ Vancouver và Victoria, báo cáo giải trình thứ nhất nằm vào khoảng chừng giữa 2 năm 1870 và 1890, báo cáo giải trình thứ hai là từ năm 1967. [ 70 ] [ 71 ] Một ngư dân ở Pennsylvania báo cáo giải trình rằng ông đã 5 lần nhìn thấy nàng tiên cá ở sông Susquehanna gần Marietta vào tháng 6 năm 1881. [ 72 ]Tháng 8 năm 2009, 1 số ít dân cư ở Kiryat Yam, Israel tin rằng thành phố này là chỗ ở của nàng tiên cá. Hội đồng thành phố sau đó hứa sẽ thưởng 1 triệu đô la Mỹ cho bất kể ai chứng tỏ được nàng tiên cá có thật. Sự việc này lôi cuốn nhiều người mang theo máy ảnh đổ xô đến bãi biển thị xã lúc hoàng hôn, với hy vọng hoàn toàn có thể nhìn thấy nàng tiên cá và chụp được tấm ảnh triệu đô. [ 73 ]
Trò lừa bịp và show triển lãm[sửa|sửa mã nguồn]
Ví dụ nổi tiếng nhất về trò lừa nàng tiên cá là nàng tiên cá Fiji triển lãm ở Luân Đôn vào năm 1822 và sau này ở Mỹ bởi P. T. Barnum vào năm 1842. [ 74 ] Trong vấn đề này, điều tra viên công bố rằng họ đã truy ra nguồn gốc của loại sản phẩm là từ một ngư dân Nhật Bản. Mặc dù triển lãm ghi là ” nàng tiên cá ” nhưng có một bài báo lại thẳng thừng đề rằng ” người cá nam của Barnum “. [ 76 ]
Một “nàng tiên cá” giả tương tự ở Bảo tàng Horniman đã được người phụ trách đọc lại là “người cá nam”. Xét nghiệm DNA không đi đến kết luận gì về loài (và không tiết lộ được chút gì về giới tính). Mặc dù được xếp vào danh mục “cá khỉ Nhật Bản” nhưng một ký giả của The Guardian xác định rằng nó không chứa bộ phận của khỉ, mà chỉ có răng, vảy,… của cá.[77]
Jenny Havier tại Bảo tàng Mashhad, Iran.
Nàng tiên cá giả sản xuất bằng bộ phận của cá và khỉ tại Trung Quốc và quần đảo Mã Lai được thương nhân Hà Lan xuất khẩu sang châu Âu từ giữa thế kỷ 16. Cơ sở sản xuất ra loại sản phẩm này được cho là đã sống sót từ trước. [ 78 ] Ở châu Âu cũng có ngành công nghiệp tương tự như là sản xuất Jenny Haniver từ cá đuối khô. [ 79 ]Giữa thế kỷ 17, John Tradescant tạo ra một chiếc wunderkammer [ i ] mà trong đó, ông có tọa lạc một ” bàn tay của nàng tiên cá “. [ 80 ]
Nghiên cứu khoa học[sửa|sửa mã nguồn]
Hội thảo về nàng tiên cá một cách nghiêm túc đã nảy sinh trong nhiều nghiên cứu khoa học, bao gồm cả đánh giá khoa học về tính không chắc chắn trong khả năng tiến hóa sinh học của nàng tiên cá trên trang web DeepSeaNews. Năm trong số những lý do chính khiến nàng tiên cá không phù hợp với thuyết tiến hóa theo cách hiểu hiện đại là:
- Khả năng điều hòa thân nhiệt, với phần thân trên giống con người thì nàng tiên cá không thể trụ nổi với nhiệt độ lạnh khi càng xuống sâu dưới đáy đại dương;
- Không ăn nhập với thuyết tiến hóa. Động vật không thể vừa có đặc điểm như con người, vừa có đặc điểm như cá được.
- Gặp khó khăn trong việc sinh sản.
- Sự khác biệt về tiêu hóa giữa động vật có vú và cá.
- Không có bằng chứng thực tế.[81]
Nàng tiên cá cũng được bàn luận nửa trang nghiêm, nửa đùa trong một bài viết khoa học của nhà hải dương học danh dự Karl Banse thuộc Đại học Washington. [ 82 ] Bài viết của ông mang đặc thù giễu nhại [ 83 ] nhưng nhiều người hiểu nhầm rằng đó là bài thuyết minh khoa học trang nghiêm vì nó được đăng lên một tạp chí khoa học .
Nghệ thuật, vui chơi và truyền thông online[sửa|sửa mã nguồn]
Trinh nữ sông Rhine trong tác phẩm The Rhinegold & The Valkyrie (1910) của Arthur Rackham.
Minh họa về nhân vật chính Becky Sharp như là nàng tiên cá quyến rũ chết người trong tác phẩm Hội chợ phù hoa của nhà văn William Thackeray.
Ví dụ nổi tiếng nhất về nàng tiên cá trong văn học có lẽ rằng là truyện cổ tích ” Nàng tiên cá ” của Hans Christian Andersen, xuất bản lần đầu vào năm 1837. [ 28 ] Nhân vật cùng tên với tiêu đề là con gái út của vua thủy tề ( trong 1 số ít bản dịch tiếng Việt ). Khi một nàng tiên cá đủ 15 tuổi thì cô sẽ được phép ngoi lên mặt nước, ngồi lên mỏm đá, nhìn ngắm quốc tế phía trên. Nàng tiên cá đem lòng yêu một hoàng tử, [ j ] và cô cũng khao khát có một linh hồn bất diệt như con người, dù tuổi thọ sẽ ngắn hơn. Hai khao khát xen kẽ vào nhau : chỉ khi chiếm được tình yêu đích thực của hoàng tử thì linh hồn cô mới hoàn toàn có thể kết nối với con người và trở nên bất diệt. Nhưng đuôi cá của nàng tiên cá là trở ngại khiến cô không hề liên kết với con người, vì thế cô lên đường tìm gặp phù thủy biển và bà đưa cho cô một lọ thuốc để cô có được đôi chân người, với cái giá phải trả là mất đi cái lưỡi và giọng nói tuyệt vời. Nàng tiên cá phải chịu đựng nỗi đau đớn tột cùng khi có đôi chân người, dù mất đi năng lực nói nhưng cô gần như đã thành công xuất sắc trong việc điệu đàng hoàng tử. Tuy nhiên, vì số phận trớ trêu [ k ] mà ở đầu cuối, nàng tiên cá bị phủ nhận. Cô sẽ chết trừ khi đâm hoàng tử bằng con dao thần trước khi anh kết hôn với công chúa nước láng giềng. Nhưng cô không nhẫn tâm đến mức hoàn toàn có thể làm điều này nên đã gieo mình xuống nước và tan thành bọt biển. Dù vậy, đó vẫn chưa phải là kết thúc khi cô vẫn liên tục sống sót dưới dạng người con gái không trung. Cô phải liên tục trải qua thử thách mới nếu muốn trở thành linh hồn bất diệt. [ 84 ]
Tác phẩm của Andersen được dịch sang hơn 100 ngôn ngữ.[85] Nàng tiên cá (theo quan niệm của Andersen) có sự tương đồng với undine, một nymph nước trong văn hóa dân gian Đức, sinh vật này chỉ có thể đạt được linh hồn bất diệt nếu kết hôn với con người.[86] Hình tượng nàng tiên cá của Andersen đã truyền cảm hứng cho công trình điêu khắc bằng đồng ở cảng Copenhagen và những tác phẩm văn học phương Tây như The Fisherman and His Soul của Oscar Wilde, và The Sea Lady của H.G. Wells.[87]
Công trình điêu khắc và tượng nàng tiên cá hoàn toàn có thể tìm thấy ở nhiều vương quốc và nền văn hóa truyền thống, với hơn 130 bức tượng thẩm mỹ và nghệ thuật công cộng trên quốc tế. Các vương quốc có tác phẩm điêu khắc thẩm mỹ và nghệ thuật công cộng gồm có Nga, Phần Lan, Litva, Ba Lan, Romania, Đan Mạch, Na Uy, Anh, Scotland, Ireland, Đức, Hà Lan, Bỉ, Pháp, Tây Ban Nha, Ý, Áo, Thụy Sĩ, Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, Trung Quốc, Thailand, Nước Hàn, Nhật Bản, Guam, Úc, New Zealand, Brasil, Ecuador, Colombia, Mexico, Quần đảo Cayman, Ả Rập Xê Út ( Jeddah ), Hoa Kỳ ( gồm có Hawaii và Quần đảo Virgin thuộc Hoa Kỳ ) và Canada. [ 88 ]
Từ năm 1895 đến năm 1905, John William Waterhouse vẽ nên bức họa có tầm ảnh hưởng đặt tên là A Mermaid. Tác phẩm này khi mới ra mắt đã nhận được nhiều sự hoan nghênh, giúp cho Waterhouse giữ vững vị trí thành viên của Học viện Hoàng gia. Tuy nhiên, bức tranh sau đó trở thành một phần của bộ sưu tập tư nhân và không thuộc sở hữu của Học viện Hoàng gia cho đến tận thập niên 1970. Hiện tại, nó vẫn đang nằm trong bộ sưu tập của Học viện Hoàng gia.[89] Nàng tiên cá cũng là chủ đề yêu thích của John Reinhard Weguelin, người cùng thời với Waterhouse. Ông dùng màu nước để vẽ bức tranh nàng tiên cá ở Zennor cũng như một số bức khác mô tả về nàng tiên cá.
Bộ phim mô tả về nàng tiên cá bao gồm Miranda (1948), Night Tide (1961), Splash (1984) và Aquamarine (2006). Nàng tiên cá cũng xuất hiện trong loạt phim truyền hình siêu nhiên nổi tiếng Charmed, đồng thời là cơ sở cho spin-off của loạt phim này với tựa đề là Mermaid. Bộ phim Cướp biển vùng Ca-ri-bê 4 thể hiện sự pha trộn giữa thần thoại mới và cũ của nàng tiên cá: hát dụ thủy thủ đến chết, mọc chân khi đi lên vùng đất cạn, và có thể ban cho nụ hôn ma thuật chữa bệnh.
Disney đã phát hành phim hoạt hình ca nhạc Nàng tiên cá vào năm 1989.[90][91] Phim có những thay đổi đáng kể so với phiên bản truyện cổ tích, bao gồm cả khía cạnh tôn giáo trong truyện và nhiệm vụ của nàng tiên cá để đạt được linh hồn bất diệt. Bản thân phù thủy biển cũng thế chỗ cho công chúa mà hoàng tử sẽ đính hôn, sử dụng giọng nói của nàng tiên cá để ngăn cô chiếm được trái tim hoàng tử. Tuy nhiên vào ngày cưới, âm mưu bị bại lộ và phù thủy biển bị đánh bại. Mô típ dao thần cũng không có trong phim, và bộ phim kết thúc bằng cảnh nàng tiên cá và hoàng tử kết hôn với nhau.[92]
Ponyo của Miyazaki Hayao là bộ anime về ningyo muốn trở thành con người với sự giúp đỡ của người bạn loài người Sousuke.
Logo của tên thương hiệu cafe Starbucks là một con melusine. [ 93 ]
Cộng đồng người hâm mộ nàng tiên cá[sửa|sửa mã nguồn]
Mối chăm sóc đến phục trang nàng tiên cá đã tăng trưởng cùng với sự thông dụng của việc cosplay nhân vật fantasy. Giá của monofin cũng không quá cao nên hoàn toàn có thể sử dụng để sản xuất phục trang nàng tiên cá. Những bộ phục trang này thường phong cách thiết kế để sử dụng khi lượn lờ bơi lội, trong một hoạt động giải trí gọi là trình diễn nàng tiên cá. Họp mặt của fandom nàng tiên cá cũng được tổ chức triển khai. [ 94 ] [ 95 ]
- ^ Bộ sưu tập hình ảnh về những loài động vật hoang dã, có miêu tả thông tin cụ thể về chúng .
- ^ Physiologus từ thế kỷ II vẫn mô tả siren là phụ nữ người chim. Tuy nhiên, bestiary từ thế kỷ IX là ví dụ khắc họa siren như là nàng tiên cá. Đôi khi minh họa có thể là của nàng tiên cá trong khi văn bản lại mô tả về một phụ nữ người chim.[5]Những bản chép tay sớm nhất còn sót lại của bestiary Hy Lạp haytừ thế kỷ II vẫn miêu tả siren là phụ nữ người chim. Tuy nhiên, bestiary từ thế kỷ IX là ví dụ khắc họa siren như thể nàng tiên cá. Đôi khi minh họa hoàn toàn có thể là của nàng tiên cá trong khi văn bản lại diễn đạt về một phụ nữ người chim .
- ^ Lukianos viết bằng tiếng Hy Lạp Ionia. Bài luận của ông viết về một ngôi đền Syria mà ông tin rằng nó hoàn toàn có thể đã được Semiramis xứ Babylon dựng lên như đồn đại, nhưng ông nhầm lẫn rằng nó là ngôi đền kiến thiết xây dựng để thờ Derketo .
- ^ ” Họ [ người Phoenicia ] coi cá là rất linh và không khi nào ăn chúng … Họ đã triển khai những điều này, chính bới họ tin rằng Derketo … Derketo có hình dáng của một con cá, và một số ít khác thì vì sau cuối, Semiramis đã biến thành chim bồ câu … Trong số những người Ai Cập có vài người không ăn cá, họ thực thi điều này không phải vì họ thờ Derket. “
- ^ Laird là tên chung để chỉ chủ sở hữu một điền trang to lớn, truyền kiếp ở Scotland, hoàn toàn có thể tương tự với địa chủ ở Nước Ta .
- ^ Thành ngữ khảo (成語考) chỉ đưa ra một đoạn trích của Bác vật chí là “giao nhân khóc, nước mắt chảy thành hạt châu”.[45]Một hợp tuyển những câu trích dẫn trong văn học Trung Quốc vào thế kỷ 15 có tựa là ( 成語考 ) chỉ đưa ra một đoạn trích củalà ” giao nhân khóc, nước mắt chảy thành hạt châu ” .
- ^ Việt ở đây là chỉ vùng Lưỡng Quảng ở Trung Quốc .
- ^ [56] nhưng cách đọc chính xác phải là “Yokata-ura”.[57]Mặc dù bản thân tờ giấy đọc là ” Yomo-no-ura, Hōjō-ga-fuchi, tỉnh Etchū ( 越中国 、 放生淵四方浦 ) “, nhưng cách đọc đúng mực phải là ” Yokata-ura ” .
- ^ Wunderkammer là một dạng tủ tọa lạc .
- ^ Hoàng tử vẫn không biết mặt nàng tiên cá, mặc dầu được cô cứu khỏi vụ đắm tàu .
- ^
Hoàng tử hứa hôn với một công chúa, người mà anh lầm tưởng rằng đó là người cứu anh (vì nàng tiên cá lúc đó không lộ diện).
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
- “Becoming Mermaids”. amnh.org. American Museum of Natural History .
