Tin sâu là dạng tin cung ứng cho người nghe một lượng thông tin tương đối tỉ mỉ và tổng lực về một sự kiện có tính thời sự vừa xảy ra, đang và sắp xảy ra. Trên đài phát thanh, tin sâu không chỉ thông tin khái quát về một sự kiện mà còn nghiên cứu và phân tích, nhìn nhận, chỉ ra khuynh hướng hoạt động, tăng trưởng và những ảnh hưởng tác động của sự kiện so với xã hội, giúp người nghe hiểu được thực chất của sự kiện đó .Khác với tin vắn và tin ngắn, tin sâu trên đài phát thanh vấn đáp nhiều câu hỏi mà công chúng muốn biết về sự kiện, được cho phép tăng trưởng và vấn đáp thêm những câu hỏi như thế nào, tại sao nên thời lượng thường dài hơn. Hiện nay, một tin ngắn trên đài phát thanh có thời lượng trung bình khoảng chừng 30 giây, tin sâu hoàn toàn có thể lên tới 2 phút, thậm chí còn dài hơn trong một số ít trường hợp đặc biệt quan trọng. Vì thời lượng dài, cách biểu lộ phong phú nên về hình thức có những nét tương đương với một bài phóng sự ngắn .
Trên thực tế, hai thể loại này có nhiều điểm khác nhau. Trước hết về ngôn ngữ, tin sâu đề cao tính ngắn gọn, trực tiếp, đơn giản, dễ hiểu. Trong mọi trường hợp, ngôn ngữ sử dụng trong tin sâu đều nhằm mục đích thông báo về sự kiện thời sự. Tin thuyết phục công chúng bằng sự thật tiêu biểu chứ không phải bằng lý lẽ và ngôn ngữ có tính hình tượng, giàu cảm xúc như trong các bài phóng sự. Mặt khác, một tin sâu trên đài phát thanh thường được đọc lên bằng giọng điệu khách quan, trung tính, trong khi phóng sự lại cần phong cách thể hiện đầy cảm xúc với dấu ấn riêng của tác giả.
Mặc dù thời lượng dài, nhưng tin sâu không Open đơn lẻ trên sóng phát thanh mà thường nằm trong những bản tin ngắn 5 phút, 10 phút hoặc chương trình có thời lượng dài hơn. Dù trong trường hợp nào, tin sâu cũng phải thực thi trách nhiệm thông tin chi tiết cụ thể về sự kiện thời sự, đồng thời tạo ra điểm nhấn trong mỗi bản tin. Do vậy, trong những bản tin phát thanh, nếu tin sâu không được tổ chức triển khai tốt sẽ khó lôi cuốn của người nghe, tác động ảnh hưởng đến chất lượng của bản tin vì thời lượng giàn trải. Làm thế nào để tin sâu mê hoặc người nghe, là hạt nhân trong những bản tin phát thanh ?
Thứ nhất, cần viết lời dẫn cho tin sâu.
Một nguyên tắc quan trọng là ở đâu có tin sâu, ở đó có lời dẫn. Để lôi cuốn người nghe ngay từ những giây tiên phong, tin sâu trong phát thanh cần có lời dẫn. Do phương pháp đảm nhiệm thông tin của công chúng trên mỗi mô hình báo chí truyền thông khác nhau nên lời dẫn cho tin sâu trong phát thanh không được ngắn như những dòng tít trên báo in và báo mạng điện tử. Lý luận và thực tiễn báo chí truyền thông lâu nay đều khẳng định chắc chắn, tiêu chuẩn quan trọng số 1 của tít trên báo chí truyền thông là phải ngắn về hình thức. Điều này được cho phép một tít trên báo chí truyền thông đôi khi không nhất thiết phải là một câu văn hoàn hảo về ngữ pháp nhưng vẫn được sử dụng. Trong phát thanh, một tít tin như vậy khi đọc lên thành tiếng sẽ trở thành thử thách không nhỏ so với người nghe. Ví dụ, cùng đưa tin về Khai mạc Đại hội đại biểu toàn nước lần thứ XIII của Đảng, 1 số ít báo đặt tít như sau :
Khai mạc Đại hội lần thứ XIII của Đảng ( Nhandan. com.vn, Tuoitre. vn )
Sáng nay khai mạc Đại hội lần thứ XIII của Đảng ( Hanoitv. vn )
Lấy niềm hạnh phúc, ấm no của nhân dân làm tiềm năng phấn đấu ( Thanhnien. vn )
Khơi dậy khát vọng, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc bản địa để tăng trưởng quốc gia ( Voh. com.vn ) .
Những dòng tít như trên tất yếu sẽ Open sang trọng và quý phái, với cỡ chữ lớn, điển hình nổi bật trên những trang báo. Chỉ cần vài giây fan hâm mộ hoàn toàn có thể đọc hết dòng tít, nếu chăm sóc sẽ liên tục đọc nội dung bài báo. Tuy nhiên, thính giả của đài phát thanh phần đông là nghe trong trạng thái bị động, vừa nghe, vừa thao tác nên việc chuyển tải ngắn gọn, kiệm từ như tít trên báo in là chưa đủ thông tin thiết yếu .
Trong phát thanh, tít không có nhiều ý nghĩa so với tin sâu cũng như những thể loại khác. Chính vì thế, cùng đưa tin về Khai mạc Đại hội Đảng, chương trình Thời sự 6 giờ ngày 25/01/2021 của Đài Tiếng nói Nước Ta viết lời dẫn cụ thể hơn như sau : “ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII khởi đầu diễn ra từ thời điểm ngày hôm nay 25/1 tại Thủ đô TP.HN. Người dân cả nước cùng người việt sinh sống ở nước ngoài ta ở quốc tế và bè bạn quốc tế bày tỏ tin vào Đại hội, sẽ đưa quốc gia tăng trưởng lên một tầm cao mới ” .
Rõ ràng, để người nghe tưởng tượng rõ hơn về sự kiện thời sự, từ đó quyết định hành động có nghe hết tin đó hay không, lời dẫn vào tin sâu trong phát thanh cần nhiều thông tin hơn. Do vậy, trước mỗi tin sâu, nhà báo phát thanh cần góp vốn đầu tư viết lời dẫn thật hấp dẫn. Lời dẫn hoàn toàn có thể gói gọn trong một hoặc hai câu nhưng phải nêu bật được thông tin cốt lõi, thông tin có tính thời sự. Ví dụ :
( 1 ) Lời dẫn chứa thông tin thời sự : “ Lãnh đạo Đảng, Nhà nước ta chúc mừng ngài Joseph Biden – Tổng thống thứ 46 của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ ” ( VOV1 – Thời sự 18 h 21/01/2021 ) ; “ Tòa án nhân dân Thành phố TP. Hà Nội mở phiên tòa xét xử xét xử xét xử sơ thẩm cựu Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng ” ( VOV1 – Thời sự 6 h 07/1/2021 ) ; “ Từ thời điểm ngày hôm nay đến hết năm, công an giao thông vận tải cả nước tuần tra, trấn áp, giải quyết và xử lý vi phạm theo chuyên đề nhằm mục đích trấn áp thực trạng lái xe sử dụng ma túy, vi phạm nồng độ cồn ” ( VOV1 – Thời sự 6 h 15/3/2021 ) .
( 2 ) Lời dẫn chứa thông tin thời sự và thông tin bổ trợ : “ Dòng vốn góp vốn đầu tư quốc tế ( FDI ) chất lượng liên tục di dời vào Nước Ta. Dự báo năm 2021, nước ta sẽ lôi cuốn dòng vốn này cao hơn năm qua ” ( VOV1 – Thời sự 12 h 25/1/2021 ) ; “ Lo ngại biến thể Virus Sars-CoV2 hoàn toàn có thể khiến tỷ suất tử trận cao hơn, hàng loạt những vương quốc hàng loạt đưa ra thêm nhiều giải pháp hạn chế mới nhằm mục đích siết chặt trấn áp dịch Covid-19 ” ( VOV1 – Thời sự 12 h 24/1/2021 ) ; “ Từ ngày mai, tỉnh Thành Phố Hải Dương sẽ kết thúc 14 ngày triển khai cách ly xã hội, gỡ bỏ lệnh phong tỏa so với thành phố Chí Linh và huyện Cẩm Giàng ; trong khi đó, từ sáng nay, hơn hai triệu học viên TP.HN đã trở lại trường học. ” ( VOV1 – Thời sự 12 h 2/3/2021 ) .
( 3 ) Lời dẫn ra mắt góc nhìn của đề tài : “ Hôm nay, khai mạc Diễn đàn Kinh tế quốc tế. Đây là lần tiên phong kể từ khi xây dựng cách đây 50 năm, Diễn đàn Kinh tế quốc tế không diễn ra tại Thụy Sỹ ” ( VOV1 – Thời sự 18 h 25/1/2021 ) ; “ Gần 70 tác phẩm đoạt giải báo chí truyền thông toàn nước về kiến thiết xây dựng Đảng lần thứ 5 năm 2020. Lần tiên phong, giải đặc biệt quan trọng được trao cho nhóm tác giả của Hãng phim tài liệu và điện ảnh, Báo Nhân Dân với tác phẩm “ Nước Ta thời đại Hồ Chí Minh – biên niên sử truyền hình ” ” ( VOV1 – Thời sự 6 h 14/01/2021 ) ; “ Tình hình Myanmar sẽ là nội dung quan trọng được đàm đạo tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao những nước ASEAN diễn ra chiều nay. Singapore đã lôi kéo những vương quốc Khu vực Đông Nam Á nên thẳng thắn bày tỏ quan ngại về thực trạng đấm đá bạo lực tại đây với đại diện thay mặt chính quyền sở tại quân sự chiến lược nước này ” ( VOV1 – Thời sự 12 h 2/3/2021 ) …
Thứ hai, cần trích dẫn lời phát biểu của nhân vật vào tin.
Phát thanh là “ tờ báo nói ”, trong đó lời nói là ngôn từ đặc trưng, đồng thời là thế mạnh của mô hình báo chí truyền thông này. Để phát huy thế mạnh của mô hình, những đài phát thanh lúc bấy giờ đều rất coi trọng việc trích dẫn lời phát biểu của nhân vật đưa vào tác phẩm. Tin sâu trên phát thanh không nên làm theo cách viết hết ra giấy rồi đọc “ chay ” trong chương trình .
Ngoài phần thông tin trên văn bản để đọc, tin sâu phát thanh cần có thêm lời nói của nhân vật để tăng sức mê hoặc và tính xác nhận của nguồn tin. Muốn vậy, lời nói của nhân vật đưa vào tin phải được tinh lọc, là đoạn âm thanh hay nhất, có nhiều thông tin nhất, được sử dụng như một vật chứng sinh động cho mục tiêu thông tin. Nhiệm vụ của nhà báo phát thanh là lắng nghe, phát hiện ra đoạn phát biểu của nhân vật có giá trị nhất để đưa vào tin sâu, chứ không phải là soạn thảo, chuyển đoạn âm thanh thành văn bản để đọc cho thính giả nghe .
Ví dụ, trong chương trình Thời sự 18 giờ ngày 26/2/2021 của Đài Tiếng nói Nước Ta, phóng viên báo chí Lại Hoa đưa tin : Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức triển khai Hội nghị hướng dẫn ra mắt người ứng cử đại biểu Quốc hội Khóa XV của những cơ quan Trung ương, thời lượng hơn 2 phút .
Trong tin này, phóng viên báo chí trích lời phát biểu của Phó quản trị, Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – Hầu A Lềnh có thời lượng 37 giây, nói về quy trình tiến độ tổ chức triển khai và thời hạn kết thúc thủ tục ứng cử : “ Từ nay đến hết ngày 14/3 những hội nghị, những cơ quan đơn vị chức năng sẽ trình làng người tham gia ứng cử. Các đại biểu không phải ở những cơ quan đơn vị tự ứng cử thì sẽ thực thi làm hồ sơ, nộp hồ sơ đến những Ủy ban bầu cử. Trên cơ sở tác dụng của những hội nghị, đến ngày 14/3 kết thúc, Mặt trận Tổ quốc những địa phương và Trung ương sẽ thực thi tổ chức triển khai hội nghị hiệp thương lần 2. Đây là khối lượng việc làm rất là lớn nhưng rất là quan trọng để lựa chọn được list sơ bộ những đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân những cấp, làm cơ sở quan trọng cho những bước tiếp theo ” .
Theo quan điểm của những phóng viên báo chí ở Đài Tiếng nói Nước Ta, những phát biểu đưa vào tin sâu phải bảo vệ tính chân thực, có thông tin, nội dung không được trùng lặp với văn bản, âm thanh phải nghe rõ, nghe tự nhiên và độ dài tương thích. Độ dài của một phát biểu trong tin sâu nên trong khoảng chừng 20 – 30 giây. Trường hợp ngoại lệ hoàn toàn có thể dài hơn, nhưng để tránh quá tải với người nghe không nên dài hơn 60 giây. Với những tin đặc biệt quan trọng quan trọng, vì nguyên do khách quan, buộc phải sử dụng đoạn phát biểu dài nên tách thành những đoạn ngắn, sử dụng xen kẽ vào tin để thính giả dễ tiếp đón hơn .
Thứ ba, cần đưa tiếng động hiện trường vào tin.
Theo những chuyên viên ở Đài phát thanh Làn sóng Đức, tiếng động là thành phần quan trọng, không hề thiếu trong phát thanh. Để mê hoặc người nghe, nhà báo phát thanh cần khai thác tiếng động hiện trường đưa vào tin. Tiếng động được sử dụng trong tin phải là tiếng động có thật, nghe rõ, có thông tin, có năng lực tạo được sự liên tưởng về toàn cảnh, khoảng trống, thời hạn, đồng thời giúp khắc họa rõ nét tâm trạng, tính cách, chân dung nhân vật .
Chúng ta thử tưởng tượng khi nghe thông tin về một vụ cháy hoặc tai nạn đáng tiếc giao thông vận tải, chắc như đinh người nghe sẽ cảm thấy nhạt nhẽo khi tin đó được đọc lên trong phòng kín. Tuy nhiên, sẽ hấp dẫn người nghe hơn nhiều nếu tin này được phóng viên báo chí thực thi trên nền tiếng động của đám đông, tiếng xe chữa cháy, xe cứu thương hay tiếng còi của công an … Âm thanh ngoài hiện trường, tự nó đã cho thấy mức độ, đặc thù của vấn đề. Điều này không chỉ tác động ảnh hưởng mạnh tại thời gian nghe mà còn giúp ghi sâu hơn vào tâm lý của người nghe .
Tiếng động trong tin sâu hoàn toàn có thể Open trên nền lời nói của phóng viên báo chí ngoài hiện trường một cách tự nhiên. Trong trường hợp này, tiếng động nền sẽ là vật chứng sôi động, cho thấy phóng viên báo chí đã kịp thời xuất hiện, đúng vào thời gian sự kiện đang diễn ra. Phóng viên phát thanh cần chọn vị trí tương thích để đưa tin, bảo vệ tiếng nói phải được nghe rõ trên nền tiếng động trực tiếp từ hiện trường .
Trường hợp một tin sâu được đọc, dựng trong studio, tiếng động được sử dụng không được quá dài, chỉ nên từ 10 – 20 giây. Khác với tiếng động trên nền lời nói phóng viên báo chí đưa tin ngoài hiện trường, để tạo được hiệu ứng tốt, khi lồng ghép nên đưa tiếng động vào trước, sau đó giảm dần âm lượng xuống trên nền lời nói của phóng viên báo chí. Trước khi kết thúc, tiếng động cần kiểm soát và điều chỉnh giảm dần xuống thật tự nhiên, tránh kết thúc bất ngờ đột ngột như bị cắt cụt …
Trong bối cảnh cạnh tranh mạnh mẽ của các loại hình báo chí và truyền thông hiện đại, tin càng chứng tỏ là thể loại mũi nhọn, phổ biến, không thể thiếu, nhất là với các đài phát thanh. Để khai thác và phát huy tốt thế mạnh của thể loại này trong các bản tin phát thanh, tin sâu cần được đầu tư bài bản hơn. Đó cũng là một trong những cách thức để thu hút thính giả trở lại nhiều hơn với làn sóng phát thanh./.
