Tóm tắt nội dung chính, lập dàn ý phân tích, bố cục – Trao duyên – Nguyễn Du – Văn 10

I. Tác giả

1. Tiểu sử

– Nguyễn Du ( 1765 – 1820 ) tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên .
* Thời đại :
– Đầy dịch chuyển : giang sơn mấy lần đổi chủ .
– Chế độ phong kiến suy tàn, trào lưu khởi nghĩa nông dân nổi lên khắp nơi .
=> Suy ngẫm về cuộc sống và thế thái nhân sinh .
* Quê hương – mái ấm gia đình :
– Quê hương :
+ Quê cha : Hà Tĩnh => giàu truyền thống cuội nguồn văn hóa truyền thống, hiếu học .
+ Quê mẹ : Thành Phố Bắc Ninh – cái nôi của dân ca quan họ .
+ Nguyễn Du sống hầu hết ở Thăng Long => Mảnh đất nghìn năm văn hiến .
+ Quê vợ : Tỉnh Thái Bình, nhiều truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống .
=> Tiếp nhận văn hóa truyền thống nhiều vùng miền tạo tiền đề cho sự tổng hợp năng lực thẩm mỹ và nghệ thuật .
– Gia đình :
+ Sinh ra và trưởng thành trong mái ấm gia đình quý tộc phong kiến quyền quý và cao sang :
> Cha : Nguyễn Nghiễm, từng làm Tể Tướng trong triều Lê .
> Anh là Nguyễn Khản, làm chức Tham tụng ( ngang Thừa tướng ) trong phủ chúa Trịnh .
=> Có điều kiện kèm theo dùi mài kinh sử và am hiểu vốn văn hóa truyền thống văn học bác học .
+ Mẹ : Trần Thị Tần : quê ở Thành Phố Bắc Ninh, mưu trí xinh đẹp, nết na .
=> Hiểu biết về văn hóa truyền thống dân gian .
=> Gia đình nhiều đời làm quan, có truyền thống lịch sử văn học, thích hát xướng .
* Bản thân :
– Thời thơ ấu và người trẻ tuổi ( 1765 – 1789 ) : Sống sung túc, hào hoa ở kinh thành Thăng Long trong mái ấm gia đình quyền quý và cao sang => Là điều kiện kèm theo để có những hiểu biết về đời sống ông phong phú của giới quý tộc phong kiến .
– Mười năm gió bụi ( 1789 – 1802 ) : Sống cuộc sống bần hàn, phong trần, gió bụi => Đem lại cho Nguyễn Du vốn sống thực tiễn thân thiện với quần chúng, học tập ngôn từ dân tộc bản địa và thôi thúc ông suy ngẫm về cuộc sống con người .
– Từ khi ra làm quan triều Nguyễn ( 1802 – 1820 ) : Giữ nhiều chức vụ cao, được đi nhiều nơi, được cử làm chánh sứ sang Trung Quốc. => Giúp ông mở mang, nâng tầm khái quát về xã hội, con người .
– Ông mất tại Huế 1820 .
=> Tiểu kết : Cuộc đời Nguyễn Du trải qua nhiều biến cố thăng trầm nhưng chính hoàn cảnh ấy tạo cho ông vốn sống đa dạng chủng loại, tâm hồn thâm thúy .

2. Sự nghiệp sáng tác

a. Tác phẩm chính
* Sáng tác bằng chữ Hán : Còn khoảng chừng 249 bài
– Thanh Hiên thi tập ( 78 bài ), sáng tác ở Tỉnh Thái Bình và Tiên Điền .
– Nam Trung tạp ngâm ( 40 bài ), sáng tác khi làm quan ở Quảng Bình .
– Bắc Hành tạp lục ( 131 bài ), sáng tác khi đi sứ ở Trung Quốc .
* Sáng tác bằng chữ Nôm :
– Đoạn trường tân thanh ( Truyện Kiều ) ;
– Văn chiêu hồn ( Văn tế thập loại chúng sinh ) ;
b. Một vài đặc thù về nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của thơ văn Nguyễn Du
* Đặc điểm nội dung :
– Đề cao xúc cảm ( tình ) .
+ Thể hiện tình cảm chân thành, cảm thông thâm thúy của tác giả so với đời sống và con người, đặc biệt quan trọng là những con người nhỏ bé, những số phận xấu số, những người phụ nữ tài hoa bạc mệnh ( Thuý Kiều, Đạm Tiên … ) .
+ Triết lí về thân phận xấu số của phụ nữ trong xã hội cũ, đề cập đến yếu tố thân phận người phụ nữ tài hoa bạc mệnh .
+ Khái quát thực chất tàn tệ của chính sách phong kiến chà đạp quyền sống của con người .
+ Đề cao quyền sống của con người, đồng cảm và ca tụng tình yêu tự do, khát vọng niềm hạnh phúc ( mối tình Kim – Kiều, nhân vật Từ Hải ) .
+ Bài ca tình yêu tự do và tham vọng công lí .
+ Tiếng khóc cho số phận con người : khóc cho tình yêu trong trắng, chân thành bị tan vỡ ; khóc cho tình cốt nhục bị lìa tan ; khóc cho nhân phẩm bị chà đạp ; khóc cho thân xác con người bị đày đoạ .
+ Bản cáo trạng đanh thép : tố cáo thế lực đen tối trong xã hội phong kiến, phanh phui sức mạnh làm tha hoá con người của đồng xu tiền .
* Đặc điểm thẩm mỹ và nghệ thuật :
– Thành công trong nhiều thể loại : ngũ ngôn cổ thi, ngũ ngôn luật, thất ngôn luật và ca, hành .
– Thơ lục bát, tuy nhiên thất lục bát đạt đến đỉnh điểm .
– Vận dụng thành công xuất sắc những điển cố, điển tích trong văn học Nước Trung Hoa, Việt hoá nhiều ngôn từ Hán .
=> Nguyễn Du đã góp thêm phần trau dồi ngôn ngữ văn học dân gian, làm giàu cho tiếng Việt.

II. Tác phẩm

1. Tìm hiểu chung

a. Truyện Kiều

* Nguồn gốc : Từ diễn biến Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân ( Trung Quốc ) .
* Giá trị nội dung :
– Tiếng khóc cho số phận con người : khóc cho tình yêu trong sáng, khóc cho nhân phẩm bị chà đạp …
– Lời tố cáo can đảm và mạnh mẽ, đanh thép : Tố cáo thế lực đen tối của xã hội phong kiến, kẻ chà đạp lên quyền sống của con người .
– Bài ca tình yêu tự do và tham vọng công lý .
* Giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật :
– Nghệ thuật kiến thiết xây dựng nhân vật .
– Nghệ thuật kể chuyện .
– Nghệ thuật sử dụng ngôn từ .

b. Vị trí, xuất xứ đoạn trích

– Gia đình gặp tai biến, Kiều phải bán mình chuộc cha. Trước khi theo Mã Giám Sinh. Kiều đã nhờ Vân “ trả nghĩa ” cho Kim Trọng .
– Đoạn trích thuộc phần 2 – Gia biến và lưu lạc ( từ câu 723 đến câu 756 ) .

c. Bố cục

+ 12 câu đầu : Lời nhờ cậy và thuyết phục trao duyên cho Thúy Vân của Thúy Kiều .
+ 14 câu tiếp : Thúy Kiều trao kỉ vật và dặn em .
+ 8 câu cuối : Thúy Kiều đối lập với thực tại và lời nhắn gửi cho Kim Trọng .

2. Tìm hiểu chi tiết

a. 12 câu thơ đầu : Lời nhờ cậy và thuyết phục trao duyên cho Thúy Vân của Thúy Kiều
* 2 câu đầu : Lời nhờ cậy
– Lời nói :

– Hành động :
+ “ Lạy ” : trang nghiêm, hệ trọng .

+“Thưa”: kính cẩn, trang trọng với bề trên hoặc với người mình hàm ơn.

=> Lời nhờ cậy chứng tỏ :
+ Việc Kiều nhờ em rất thiêng liêng .
+ Kiều đặt Vân vào hoàn cảnh không hề khước từ .
+ Kiều đang trong một hoàn cảnh đặc biệt quan trọng khác thường, nài ép Vân phải nhận .
* 10 câu thơ tiếp : Lí lẽ thuyết phục Thúy Vân
– 4 câu thơ tiếp : Kể về mối tình với chàng Kim
+ “ đứt gánh tương tư ” : mối tình dở dang, đứt quãng .
+ “ mối tơ thừa ” : mối tình duyên Kim – Kiều ; “ chắp mối ” : Thúy Vân là người nhận lại mối tình dang dở .
+ “ Quạt ước, chén thề ” : Là một điển tích gợi hình ảnh hai người khuyến mãi ngay nhau quạt để tỏ ý trăm năm, uống rượu cùng nhau để thề nguyền chung thủy .
=> Bằng những thành ngữ, những điển tích, những ngôn từ giàu hình ảnh, điệp từ “ khi ” đã vẽ nên một mối tình nồng nàn nhưng mong manh, dang dở và đầy xấu số của Kim – Kiều .
– 6 câu thơ sau : Những lí do khiến Kiều trao duyên cho em
+ Gia đình gặp biến cố lớn “ sóng gió bất kể ” .
=> Kiều buộc phải chọn 1 trong 2 con đường là “ hiếu ” và “ tình ”. Cuối cùng, nàng đành chọn hi sinh tình => Kiều đã gợi ra tình cảnh ngang trái, khó xử của mình để Vân đồng cảm .
+ “ Ngày xuân em hãy còn dài ” => Vân vẫn còn trẻ, còn cả tương lai phía trước .
+ “ Xót tình máu mủ thay lời nước non ”
=> Kiều thuyết phục em bằng tình cảm ruột thịt .
+ Thành ngữ “ Thịt nát xương mòn ” và “ ngậm cười chín suối ” : Kiều tưởng tượng đến cái chết của mình => gợi sự thương cảm ở Thúy Vân .
=> Cách lập luận rất là ngặt nghèo, thấu tình .
=> Thúy Kiều là người tinh tế tinh xảo, khôn khéo, có đức hi sinh, một người con hiếu thảo, trọng tình nghĩa .
b. 14 câu thơ tiếp ( từ câu 13 đến câu 26 ) : Thúy Kiều khi trao kỉ vật và dặn dò em
* 6 câu thơ đầu ( từ câu 13 đến câu 18 ) .
– Trao kỉ vật : “ Chiếc vành, bức tờ mây, phím đàn, mảnh hương nguyền ”
=> Những kỉ vật thiêng liêng của Kiều với Kim Trọng .
– Lời dặn dò 1 : “ Duyên này thì giữ ” > < “ vật này của chung ” :

+ “Duyên này”: tình riêng của Kiều với Kim Trọng.

+ “ Của chung ” => của Kim, Kiều => nay còn là của Vân .
=> Tâm trạng Kiều đầy xích míc : lí trí > < tình cảm, hành vi > < lời nói . Vì : Kiều đang phải chia li, vĩnh biệt mối tình đầu tươi đẹp nên đang nuối tiếc về mối tình đầu dang dở .

+ “Của tin”: phím đàn, mảnh hương nguyền => những kỉ vật gắn bó, chứng giám tình yêu của Kim – Kiều trong đêm trăng thề nguyền. => “của tin” – tình cảm thiêng liêng mà nàng giữ lại cho mình.

=> Trao duyên chỉ là hình thức .
* 8 câu thơ tiếp ( từ câu 19 đến câu 26 )
– Lời dặn dò 2 :
+ Từ ngữ giả định : “ tương lai ”, “ dù có ” .
=> Kiều tưởng tượng về cảnh ngộ của mình trong tương lai .

+ Hình ảnh: “lò hương”, “ngọn cỏ lá cây”, “hiu hiu gió”, “hồn”, “thân bồ liễu”, “đền nghì trúc mai”, “dạ đài”, “giọt nước”, “người thác oan”… => nhắc nhiều đến cái chết.

=> Kiều coi mình như đã chết. Kiều vẫn đang nuối tiếc, xót xa những kỉ niệm niềm hạnh phúc, vẫn hy vọng mong manh về sự sum vầy .

=> Tình cảm của Kiều dành cho Kim Trọng rất sâu sắc và mãnh liệt.

c. 8 câu thơ cuối ( từ câu 27 đến câu 34 ) : Thúy Kiều đối lập với thực tại và lời nhắn nhủ cho Kim Trọng
– Hiện tại : ” trâm gãy gương tan “, ” tơ duyên ngắn ngủi “, ” phận bạc như vôi “, ” nước chảy hoa trôi ” : đau xót, tan vỡ, cay đắng .
– Quá khứ : ” muôn vàn ái ân ” : niềm hạnh phúc, tươi đẹp .
=> Hình dung về quá khứ tươi đẹp, Kiều càng đau đớn, vô vọng

– “Phụ chàng”: Kiều tạ lỗi, nhận hết phần lỗi về mình => Nàng là người có đức hi sinh cao cả và giàu lòng vị tha.

– Điệp từ: “Kim lang”: Kim Trọng

+ Đoạn đầu : gọi Kim Trọng là “ chàng ” – tình nhân
+ Ở đây : gọi ” Kim lang ” – chồng : Kiều đã thực sự nên duyên phận với Kim Trọng bằng tình yêu mãnh liệt .
=> Diễn tả tâm trạng đau đớn của Thúy Kiều .
d. Giá trị nội dung
Là lời nhờ cậy, giãi bày, thuyết phục của Thúy Kiều với Thúy Vân trước một vấn đề hệ trọng mà nàng sắp triển khai .
e. Giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ
– Ngôn ngữ : tích hợp hòa giải giữa cách nói sang trọng và quý phái, văn hoa và giản dị và đơn giản, nôm na của cách nói dân gian .
– Sử dụng những điển tích song song với những thành ngữ : ” tình máu mủ “, ” lời nước non “, ” thịt nát xương mòn “, ” ngậm cười chín suối ” …
=> Sự đúng mực, tinh xảo trong cách sử dụng ngôn từ và xây dựng hình tượng nhân vật của Nguyễn Du.

Nhận định

Một số nhận định về tác giả, tác phẩm

1. Nguyễn Du viết Kiều quốc gia hóa thành văn … ( Chế Lan Viên )

2. Tiếng thơ ai động đất trời/Nghe như  non nước vọng lời ngàn thu/ Ngàn năm sau nhớ Nguyễn Du/ Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày… (Tố Hữu)

3. Nguyễn Du vĩ đại vì Nguyễn Du là nhà thơ nhân đạo chủ nghĩa. ( Giáo sư Nguyễn Lộc )
4. Truyện Kiều còn, tiếng ta còn, tiếng ta còn, nước ta còn .. ( Phạm Quỳnh )
5. Trong Lời đầu sách ở Từ điển Truyện Kiều ( 1974 ), Giáo sư Đào Duy Anh viết : ” Trong lịch sử vẻ vang ngôn từ và lịch sử vẻ vang văn học Nước Ta, nếu Nguyễn Trãi với Quốc âm thi tập là người đặt nền móng cho ngôn ngữ văn học dân tộc bản địa thì Nguyễn Du với Truyện Kiều lại là người đặt nền móng cho ngôn ngữ văn học văn minh của nước ta. Với Truyện Kiều của Nguyễn Du, hoàn toàn có thể nói rằng ngôn từ Nước Ta đã trải qua một cuộc biến hóa về chất và đã tỏ rõ năng lực biểu lộ vừa đủ và thâm thúy … Nguyễn Du sinh quán ở Thăng Long, tổ quán ở Nghệ – Tĩnh, mẫu quán ở Thành Phố Bắc Ninh, đã nhờ những điều kiện kèm theo ấy mà dựng lên được một ngôn từ hoàn toàn có thể nói là gồm được rực rỡ của cả ba khu vực quan trọng nhất của của văn hóa truyền thống nước ta thời trước ” .
6. Giáo sư – Nhà giáo Nhân dân Lê Đình Kỵ, người được xem là ” chuyên viên Truyện Kiều ” đã có những trang văn nhận định và đánh giá mê hoặc : ” Truyện Kiều nổi lên so với những giá trị văn học đương thời, và khiến sáng tác của Nguyễn Du gần với tất cả chúng ta thời nay, về cả nội dung và hình thức thẩm mỹ và nghệ thuật. Nhưng dù sao thì Nguyễn Du vẫn là người của thời đại mình, không hề thoát ly hoàn cảnh xã hội, lịch sử vẻ vang đơn cử, về cả hệ tư tưởng lẫn chiêu thức thẩm mỹ và nghệ thuật, bộc lộ ở khuynh hướng lý tưởng hóa, ước lệ. Điều này khó tránh trong tình hình sáng tác chung, trong trình độ tư duy nghệ thuật và thẩm mỹ chung đương thời … Trước sau Truyện Kiều vẫn là di sản vĩ đại, là tuyệt đỉnh công phu của nền văn học dân tộc bản địa quá khứ. Quan điểm lịch sử dân tộc cũng như yên cầu muôn đời của giá trị văn học đều được cho phép ta chứng minh và khẳng định điều đó ” .
7. Mộng Liên Đường Chủ Nhân ( 1820 ) theo bản dịch của Bùi Kỷ và Trần Trọng Kim, phản hồi : ” … Lời văn tả ra hình như máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm ở trên tờ giấy, khiến ai đọc đến cũng phải thấm thía ngậm ngùi, đau đớn đứt ruột … Tố Như Tử dụng tâm đã khổ, tự sự đã khéo, tả cảnh đã hệt, đàm tình đã thiết, nếu không phải có con mắt trong thấu sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt cả nghìn đời, thì tài nào có cái bút lực ấy ” .
8. Nhà thơ Nguyễn Khuyến ( 1905 ) đã Tống vịnh nàng Kiều rằng :
” … Không trách chàng Kim đeo đẳng mãi
Khăng khăng vớt lấy một phần đuôi ” .
9. Nhà thơ Tản Đà – Nguyễn Khắc Hiếu ( 1916 ) tiếc thương :
… Tiền Đường chưa chắc mả hồng nhan
Trơ trơ nắm đất bờ sông nọ
Hồn có xa nghe mấy tiếng đàn .
10. Giáo sư Nguyễn Lộc đánh giá và nhận định : ” Có thể tìm thấy một sợi chỉ đỏ xuyên suốt hàng loạt tác phẩm của Nguyễn Du từ Thơ chữ Hán đến Truyện Kiều, Văn chiêu hồn. Nguyễn Du trở thành vĩ đại chính vì Nguyễn Du là một nhà thơ nhân đạo chủ nghĩa. Mặc dù xuất thân từ giai tầng quý tộc, nhưng Nguyễn Du lăn lộn nhiều trong đời sống của quần chúng, đã lắng nghe được tâm hồn và nguyện vọng của quần chúng … Thơ Nguyễn Du dù viết bằng chữ Nôm hay chữ Hán đều đạt đến trình độ điêu luyện … Nguyễn Du vẫn chỉ là một nhà thơ dừng lại trước ngưỡng cửa của chủ nghĩa hiện thực ” .

11. Khi bàn đến ngôn ngữ Truyện Kiều, trong bài Nguyễn Du, một nghệ sĩ lớn, Hoài Thanh có viết:

“ Người đọc lâu nay vẫn xem truyện Kiều như một hòn ngọc quý cơ hồ không hề biến hóa, thêm bớt một tí gì, như một tiếng đàn lạ gần như không một lần nào lỡ nhịp ngang cung ” .

Loigiaihay.com

Source: https://vvc.vn
Category : Từ Thiện