Về truyền thống cuội nguồn, thẩm quyền theo chủ quyền lãnh thổ của TANDTC được xác lập theo nơi cư trú của bị đơn, nơi có hoặc theo thỏa thuận hợp tác của những bên. Bên cạnh đó, pháp lý tố tụng dân sự quốc tế còn đưa ra quy tắc xác lập thẩm quyền của tòa án nhân dân theo nơi có mối liên hệ mật thiết với bị đơn hoặc vấn đề. [ i ] Điều này làm tăng thời cơ cho nguyên đơn trong việc lựa chọn nơi nộp đơn khởi kiện thay vì nộp đơn khởi kiện tại tòa án nhân dân nơi bị đơn cư trú. Vấn đề xác lập thẩm quyền của TANDTC, đặc biệt quan trọng trong những tranh chấp dân sự có yếu tố quốc tế, là yếu tố phức tạp, gây nhiều tranh cãi trong thực tiễn cũng như trong lý luận .
Ngày nay, khi những thanh toán giao dịch trên khoảng trống mạng ngày càng thông dụng, những tranh chấp mới khởi đầu Open, như tranh chấp tương quan đến chiếm đoạt tuyệt kỹ kỹ thuật tiềm ẩn trên Icloud, tranh chấp về hành vi phát tán thông tin riêng tư của cá thể trên mạng xã hội, tranh chấp giữa nhà phân phối và người mua mà việc mua và bán được thực thi trên internet, …, thì yếu tố lại càng trở nên phức tạp. Nếu một công dân Hoa Kỳ ( đang cư trú ở Hoa Kỳ ) phát tán những bức ảnh nhậy cảm của một công dân Châu Âu ( đang cư trú ở Châu Âu ) trên mạng xã hội thì Tòa án nào sẽ có thẩm quyền ? Một công ty ( có trụ sở tại Trung Quốc ) bán mẫu sản phẩm trên internet ( việc đặt hàng, đồng ý đơn đặt hàng, thanh toán giao dịch, … ) đều được triển khai trên internet ( việc luân chuyển sản phẩm & hàng hóa thì công ty thuê người luân chuyển hàng đến nơi cho khách ). Nếu loại sản phẩm của công ty này gây tổn thương về sức khỏe thể chất cho một người tiêu dùng ở Úc thì người tiêu dùng này sẽ kiện công ty này ở Tòa án nào ?
Những vấn đề mới trên đòi hỏi các nhà làm luật và các Toà án nỗ lực tìm kiếm giải pháp. Về cơ bản, nguyên lý nơi có mối liên hệ mật thiết với bị đơn hoặc vụ việc tiếp tục là căn cứ để xác định thẩm quyền của toà án trong việc giải quyết tranh chấp liên quan đến hành vi trên không gian mạng.[ii]
Ở Hoa Kỳ, trong vụ Zippo Manufacturing Co. v. Zippo Dot Com, Inc., 952 F.Supp. 1119 ( W.D.Pa. 1997 ) [ iii ], tòa án nhân dân đã đưa ra những nguyên tắc xác lập thẩm quyền của TANDTC so với chủ sở hữu hoặc người vận hành trang web có tính tương tác ( interactive website ), website có tính tương tác một phần ( semi-interactive website ) và trang web tĩnh ( passive website ) mà người này không cư trú ở nơi của tòa án nhân dân. Nguyên tắc được tòa án nhân dân nghiên cứu và phân tích như sau :
“ … Nếu bị đơn giao kết hợp đồng với người cư trú của nơi khác mà có việc truyền tài liệu máy tính liên tục và minh thị trên internet, thẩm quyền của TANDTC so với bị đơn là tương thích … Ngược lại, là trường hợp bị đơn chỉ đơn thuần đưa thông tin trên website và người sử dụng cư trú ở nơi khác vào website để xem thông tin. Ngoài việc cung ứng thông tin, một website tĩnh rất ít tương tác và không hề là cơ sở để TANDTC có thẩm quyền so với bị đơn … Ở khoảng chừng giữa, đó là website có tính tương tác một phần, nghĩa là người dùng hoàn toàn có thể trao đổi thông tin với người quản lý và vận hành website. Trong những trường hợp này, việc xác lập thẩm quyền sẽ địa thế căn cứ vào mức độ tương tác và thực chất thương mại của việc trao đổi thông tin trên website. ”
Trên cơ sở nguyên tắc trên, Tòa án Kết luận Tòa án có thẩm quyền so với bị đơn .
Vấn đề xác lập thẩm quyền của TANDTC tương quan đến hành vi trên khoảng trống mạng cũng được Tòa án công lý Châu Âu lý giải quyết trong nhiều bản án, quyết định hành động. Trong một bản án, Tòa án công lý Châu Âu Tóm lại :
“Điều 5(3) của Quy chế (EC) số 44/2001 ngày 22/12/2000[iv] về thẩm quyền và công nhận và cho thi hành bản án dân sự và thương mại phải được giải thích như sau: trong vụ kiện về hành vi xâm phạm quyền nhân thân thông qua hành vi đưa nội dung lên website, người cho rằng quyền nhân thân của mình bị xâm phạm có thể lựa chọn khởi kiện để yêu cầu bồi thường thiệt hại (tất cả thiệt hại phát sinh) tại toà án của nước thành viên nơi bên xuất bản nội dung được thành lập hoặc toà án của nước thành viên nơi có trung tâm lợi ích của người này (the centre of his interests is based). Người này cũng có thể, thay vì khởi kiện để yêu cầu bồi thường tất cả thiệt hại mà nộp đơn khởi kiện tại mỗi quốc gia thành viên nơi mà nội dung được đăng tải trên internet đã được tiếp cận. Những toà án này chỉ có thẩm quyền giải quyết đối với thiệt hại xảy ra trên phạm vi lãnh thổ của toà án.”[v]
Trong một vụ việc tương quan đến việc sử dụng công cụ tìm kiếm trên website xâm phạm thương hiệu của người khác, Tòa án công lý Châu Âu Kết luận như sau :
“ Điều 5 ( 3 ) của Quy chế ( EC ) số 44/2001 ngày 22/12/2000 về thẩm quyền và công nhận và cho thi hành bản án dân sự và thương mại phải được lý giải như sau : đơn khởi kiện về hành vi xâm phạm thương hiệu, tương quan đến hành vi của một nhà quảng cáo sử dụng từ khóa giống với thương hiệu đã được ĐK tại vương quốc thành viên trên công cụ tìm kiếm của website có tên miền của vương quốc thành viên khác xâm phạm thương hiệu này sẽ hoàn toàn có thể được nộp tại tòa án nhân dân của vương quốc thành viên nơi thương hiệu được ĐK hoặc tòa án nhân dân của vương quốc thành viên nơi nhà quảng cáo được xây dựng. ” [ vi ]
Trong một vụ việc tương quan đến hành vi sao chép tác phẩm của người khác và đăng tải trên internet, Tòa án công lý Châu Âu Kết luận :
“Điều 5(3) của Quy chế (EC) số 44/2001 ngày 22/12/2000 về thẩm quyền và công nhận và cho thi hành bản án dân sự và thương mại phải được giải thích như sau: liên quan đến tranh chấp về hành vi xâm phạm quyền tác giả hoặc quyền liên quan được bảo hộ bởi quốc gia nơi của toà án, toà án này có thẩm quyền, trên cơ sở nơi xảy ra thiệt hại, xét xử yêu cầu bồi thường thiệt hại liên quan đến hành vi xâm phạm quyền tác giả phát sinh từ hành vi đăng tải các bức ảnh có bản quyền trên website mà website này có thể được truy cập trên phạm vi lãnh thổ của toà án. Toà án này chỉ có thẩm quyền đưa ra phán quyết về thiệt hại phát sinh trên phạm vi lãnh thổ của toà án.”[vii]
Có thể thấy rằng, việc xác lập thẩm quyền của Tòa án so với tranh chấp tương quan đến hành vi vi phạm trên khoảng trống mạng không phải là một việc làm thuận tiện. Phải chăng TANDTC nơi khởi phát thông tin xấu trên internet có thẩm quyền ? Phải chăng tòa án nhân dân nơi mà thông tin xấu hoàn toàn có thể được tiếp cận, TANDTC nơi thông tin xấu đã được tiếp cận, TANDTC nơi quyền lợi của người bị hại bị xâm phạm hay tòa án nhân dân một nơi nào khác có thẩm quyền ? Tùy từng vấn đề mà Tòa án sẽ địa thế căn cứ vào nguyên tắc nơi có mối liên hệ mật thiết với bị đơn hoặc vấn đề để xác lập thẩm quyền. Những giải pháp mà cả Tòa án Hoa Kỳ hay Tòa án công lý Châu Âu đưa ra vẫn cần phải liên tục nghiên cứu và điều tra và hoàn thành xong hơn .
Trong thời hạn tới, khi mà những tranh chấp có yếu tố quốc tế tương quan đến những hành vi trên khoảng trống mạng ngày càng nhiều ở Nước Ta, có lẽ rằng những lao lý tại điểm ( đ ), ( e ) Khoản 1 Điều 469 và những lao lý khác trong BLTTDS năm năm ngoái sẽ được vận dụng để xác lập thẩm quyền của Tòa án và những luật sư sẽ có nhiều đất để tranh luận về việc xác lập thẩm quyền của TANDTC. Đồng thời, chắn chắn rằng án lệ cũng như thực tiễn của Tòa án Nước Ta sẽ có thêm những kinh nghiệm tay nghề hay về việc xác lập thẩm quyền của Tòa án so với những tranh chấp có yếu tố quốc tế tương quan đến hành vi trên khoảng trống mạng .
[ i ] Ở Hoa Kỳ, theo học thuyết “ long-arm statute ”, TANDTC nơi mặc dầu không phải là nơi cư trú của bị đơn vẫn có thẩm quyền so với bị đơn nếu giữa bị đơn và nơi của TANDTC có mối liên hệ tối thiểu ( minimum contacts ). Ở EU, thẩm quyền tòa án nhân dân được xác lập theo nơi có mối liên hệ mật thiết với vấn đề. Ví dụ, Điều 7 ( 2 ) của Quy chế ( EU ) số 1215 / 2012 ( Regulation ( EU ) No 1215 / 2012 ) pháp luật TANDTC nơi xảy ra hoặc có năng lực xảy ra sự kiện gây thiệt hại ( harmful sự kiện ) có thẩm quyền xử lý. Nội dung của điểm ( đ ), ( e ) Khoản 1 Điều 469 BLTTDS năm năm ngoái cũng khá tương đương với học thuyết tòa án nhân dân nơi có mối liên hệ mật thiết với vấn đề có thẩm quyền .
[ ii ] Trong hầu hết những trường hợp, nguyên đơn vẫn có quyền khởi kiện bị đơn tại tòa án nhân dân nơi mà bị đơn cư trú, việc pháp luật thêm tòa án nhân dân có thẩm quyền nhằm mục đích làm tăng thời cơ cho nguyên đơn trong việc lựa chọn nơi nộp đơn khởi kiện và triển khai xét xử .
[ iii ] Trong vấn đề này, Zippo Manufacturing Company ( Zippo ) có trụ sở tại Pennsylvania sản xuất bật lửa và bán thoáng đãng bật lửa trên toàn quốc tế. Zippo Dot Com, Inc. ( Dot Com ), một công ty ở bang California, quản lý và vận hành một website truyền tải thông tin và những tài liệu về tình dục ( sexually explicit materials ) cho người ĐK. Có khoảng chừng 3.000 người ĐK cư trú tại Pennsylvania. Zippo kiện Dot Com tại Tòa án liên bang thường trú ở bang Pennsylvania ( U.S. district court in Pennsylvania ) vì vi phạm thương hiệu. Zippo cho rằng tòa án nhân dân không có thẩm quyền .
[iv] Council Regulation (EC) No 44/2001 of 22 December 2000
[ v ] C-509 / 09 eDate Advertising GmbH v X and Olivier Martinez, Robert Martinez v MGN Limited ECLI : EU : C : 2011 : 685
[ vi ] C-523 / 10 Wintersteiger AG v Products 4U Sondermaschinenbau GmbH
[ vii ] C-441 / 13 Pez Hejduk v EnergieAgentur. NRW GmbH ECLI : EU : C : năm ngoái : 28
Bài 3: Nhận dạng một số hành vi xâm phạm quyền riêng tư (invasion of privacy)
Trong thời hạn vừa mới qua, có rất nhiều vấn đề xâm phạm quyền riêng tư của cá thể. Vậy hành vi xâm phạm quyền riêng tư có đặc thù như thế nào ? Bài viết này không định nghĩa thế nào là hành vi xâm phạm quyền riêng tư mà nhận dạng một cách khái quát một số ít hành vi xâm phạm quyền riêng tư .
Hành vi xâm nhập, khai thác trái phép đời sống riêng tư, bí mật cá nhân của người khác: Mỗi cá nhân có đời sống, không gian riêng tư mà người khác phải tôn trọng và không được xâm nhập, khai thác trái pháp luật. Như vậy, hành vi của một người mà không được sự cho phép của nạn nhân hoặc không thuộc trường hợp được pháp luật cho phép đặt lén máy quay, máy ghi âm; lén cài đặt phần mềm hoặc thiết bị để ghi hình, ghi âm hoặc sao chép các thông tin riêng tư của người khác; xâm nhập vào thư tín, thư điện tử, tài khoản mạng xã hội, điện thoại, máy vi tính của nạn nhân để lấy thông tin riêng tư;…là hành vi xâm nhập, khai thác trái phép đời sống riêng tư, bí mật cá nhân của người khác.
Hành vi tiết lộ trái phép thông tin riêng tư của người khác: Mỗi cá nhân có quyền riêng tư đối với những thông tin về cuộc sống cá nhân của mình. Vì vậy, hành vi công bố, tiết lộ thông tin riêng của người khác mà không được người đó đồng ý hoặc không thuộc trường hợp được pháp luật cho phép là hành vi tiết lộ trái phép thông tin riêng tư của người khác. Các thông tin riêng tư bao gồm: thông tin về các sự kiện quá khứ, hiện tại của cá nhân; thông tin về cuộc sống, gia đình của cá nhân; thông tin về số điện thoại, tài khoản ngân hàng;…; các thông tin có tính riêng tư khác của cá nhân.
Hành vi bịa đặt thông tin về người khác: Hành vi bịa đặt thông tin về người khác là hành vi đưa thông tin không đúng sự thật về người khác ra công chúng. Pháp luật ở một số nơi quy định thông tin không nhất thiết phải có tính xúc phạm, vu khống người khác mà chỉ cần là thông tin không đúng sự thật. Trên thực tế, trên mạng xã hội, không hiếm các hiện tượng nhiều tài khoản đăng những thông tin không đúng sự thật về tình trạng sức khoẻ, bệnh tật, nghề nghiệp, cuộc sống, sinh hoạt, sự kiện,…của người khác, đây chính là hành vi bịa đặt thông tin về người khác.
Hành vi sử dụng trái phép hình ảnh của người khác: Đây là hành vi sử dụng hình ảnh của người khác mà không được sự đồng ý của người này. Trên thực tế, hành vi sử dụng hình ảnh của nghệ sĩ, cầu thủ bóng đá, người nổi tiếng để quảng cáo sản phẩm mà không được sự đồng ý của người này là hành vi sử dụng trái phép hình ảnh của người khác.
Ngày nay, khi mạng xã hội tăng trưởng thì rủi ro tiềm ẩn quyền riêng tư của cá thể bị xâm phạm càng cao. Vì vậy, mỗi tất cả chúng ta cần có ý thức tôn trọng và bảo vệ quyền riêng tư của chính mình và người khác. Bên cạnh đó, pháp lý cần liên tục hoàn thành xong để có đủ cơ sở pháp lý giải quyết và xử lý những hành vi xâm phạm quyền riêng tư ngày càng diễn ra phổ cập trên mạng xã hội .
[ i ] Ở Hoa Kỳ, theo học thuyết “ long-arm statute ”, tòa án nhân dân nơi mặc dầu không phải là nơi cư trú của bị đơn vẫn có thẩm quyền so với bị đơn nếu giữa bị đơn và nơi của tòa án nhân dân có mối liên hệ tối thiểu ( minimum contacts ). Ở EU, thẩm quyền TANDTC được xác lập theo nơi có mối liên hệ mật thiết với vấn đề. Ví dụ, Điều 7 ( 2 ) của Quy chế ( EU ) số 1215 / 2012 ( Regulation ( EU ) No 1215 / 2012 ) pháp luật TANDTC nơi xảy ra hoặc có năng lực xảy ra sự kiện gây thiệt hại ( harmful sự kiện ) có thẩm quyền xử lý. Nội dung của điểm ( đ ), ( e ) Khoản 1 Điều 469 BLTTDS năm năm ngoái cũng khá tương đương với học thuyết tòa án nhân dân nơi có mối liên hệ mật thiết với vấn đề có thẩm quyền .
[ ii ] Trong phần nhiều những trường hợp, nguyên đơn vẫn có quyền khởi kiện bị đơn tại TANDTC nơi mà bị đơn cư trú, việc pháp luật thêm TANDTC có thẩm quyền nhằm mục đích làm tăng thời cơ cho nguyên đơn trong việc lựa chọn nơi nộp đơn khởi kiện và triển khai xét xử .
[ iii ] Trong vấn đề này, Zippo Manufacturing Company ( Zippo ) có trụ sở tại Pennsylvania sản xuất bật lửa và bán thoáng rộng bật lửa trên toàn quốc tế. Zippo Dot Com, Inc. ( Dot Com ), một công ty ở bang California, quản lý và vận hành một website truyền tải thông tin và những tài liệu về tình dục ( sexually explicit materials ) cho người ĐK. Có khoảng chừng 3.000 người ĐK cư trú tại Pennsylvania. Zippo kiện Dot Com tại Tòa án liên bang thường trú ở bang Pennsylvania ( U.S. district court in Pennsylvania ) vì vi phạm thương hiệu. Zippo cho rằng TANDTC không có thẩm quyền .
[iv] Council Regulation (EC) No 44/2001 of 22 December 2000
[ v ] C-509 / 09 eDate Advertising GmbH v X and Olivier Martinez, Robert Martinez v MGN Limited ECLI : EU : C : 2011 : 685
[ vi ] C-523 / 10 Wintersteiger AG v Products 4U Sondermaschinenbau GmbH
[ vii ] C-441 / 13 Pez Hejduk v EnergieAgentur. NRW GmbH ECLI : EU : C : năm ngoái : 28
