Retraction Watch là trang web chuyên đưa tin về việc rút lại các bài báo khoa học và nhiều chủ đề liên quan, thuộc The Center For Scientific Integrity (Trung tâm Liêm chính khoa học), một tổ chức phi lợi nhuận tại Mỹ, được nhiều quỹ uy tín tài trợ.
150 tạp chí mạo danh
Danh mục cảnh báo tạp chí mạo danh của Retraction Watch được tạo ra từ sự hợp tác giữa trang tin này với TS Anna Abalkina, chuyên gia nghiên cứu về liêm chính khoa học tại Đại học Tự do Berlin (Freie Universität Berlin).
Danh sách hiện tại đã có 150 tạp chí mạo danh và sẽ liên tục được update tiếp tục. Đáng quan tâm, trong list này có những tạp chí mà nhiều ứng viên giáo sư, phó giáo sư năm 2021 của Nước Ta đăng bài như Turkish Journal of Computer and Mathematics Education ( TURCOMAT ), Psychology and Education …Theo TS Dương Tú ( Đại học Purdue, Mỹ ), trong hạng mục cảnh báo nhắc nhở tạp chí mạo danh của Retraction Watch có nhiều tạp chí lừa đảo quen thuộc từng được nhắc đến trong nhóm ” Liêm chính khoa học ” như : TURCOMAT của đầu nậu chuyên môi giới và triển khai hành vi mua và bán bài báo Đ.T.N.H., ở vị trí 138. Psychology and Education, tạp chí có nhiều ứng viên giáo sư, phó giáo sư Nước Ta đăng bài, ở vị trí 113 .
Turkish Journal of Physiotherapy and Rehabilitation, tạp chí mạo danh tai tiếng bị cảnh báo ở Pakistan, có một số ứng viên giáo sư, phó giáo sư Việt Nam đăng bài, ở vị trí 140. Multicultural Education, tạp chí có nhiều tác giả Việt Nam đăng bài, ở vị trí 96. Linguistica Antverpiensia, tạp chí có nhiều tác giả Việt Nam đăng bài, ở vị trí 91…
” Tạp chí mạo danh hay cướp danh ( hijacked journals ) là loại tạp chí giả mạo danh tính, mã ISSN và những thông tin nhận diện khác của những tạp chí chính thống nhằm mục đích lừa đảo và thu tiền đăng bài từ những nhà nghiên cứu .Chính vì trá hình và tận dụng tên tuổi, nổi tiếng của những tạp chí thật nên tạp chí cướp danh hoàn toàn có thể lừa những tác giả thiếu kinh nghiệm tay nghề một cách thuận tiện hơn so với những tạp chí săn mồi truyền thống lịch sử .Cách trá hình của tạp chí cướp danh đôi lúc phức tạp và gây nhầm lẫn đến mức những cơ sở tài liệu như ISI hay Scopus cũng đánh chỉ mục nhầm bài của những tạp chí mạo danh này ” – ông Tú lý giải thêm .Các trường trả tiền cho những tác giả không thuộc biên chế của trường để họ ghi địa chỉ là những trường này. Phần lớn công bố quốc tế được mua theo kiểu này đều đăng trong những tạp chí dạng săn mồi, có tăm tiếng về chất lượng và có yếu tố về ngụy tạo trích dẫn. Tóm lại, họ dùng tiền mua thành tích ảo để đánh lừa xã hội .GS.TSKH Ngô Việt Trung ( Viện Toán học, Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ tiên tiến Nước Ta )
Nhận diện không khó
Trong khi đó, năm ngoái những ứng viên giáo sư, phó giáo sư bị cộng đồng khoa học phát hiện và tố đăng bài trên tạp chí mạo danh đều vấn đáp rằng họ ” không biết ” .Về yếu tố này nhiều nhà khoa học cho rằng việc nhận diện tạp chí khoa học quốc tế mạo danh trọn vẹn không khó. Hội đồng giáo sư không biết đến vấn nạn tạp chí mạo danh hay biết mà không cảnh báo nhắc nhở ?Một giáo sư người Việt đang thao tác tại Mỹ cho rằng : ” Lẽ ra Hội đồng Giáo sư nhà nước phải tiếp tục update, cảnh báo nhắc nhở về những tạp chí mạo danh để những ứng viên gian lận không hề tận dụng kẽ hở nhằm mục đích chạy bài, và bao biện rằng do không biết, không ai cảnh báo nhắc nhở .Đây không chỉ là vấn nạn tương quan đến xét chức danh giáo sư, phó giáo sư hay chuyện riêng của giới học thuật mà nguy hại hơn là nó khiến công chúng hoài nghi và xem thường giới tri thức đích thực, mất niềm tin vào khoa học, tạo thời cơ cho thuyết thủ đoạn và giả khoa học lên ngôi .Hậu quả này diễn ra bí mật nhưng tai hại kinh khủng, cực kỳ khó và tốn rất nhiều thời hạn may ra mới khắc phục được ” .
Theo GS.TSKH Ngô Việt Trung (Viện Toán học, Viện hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam), trong bảng xếp hạng đại học thế giới mấy năm gần đây có tên vài trường đại học trẻ của Việt Nam.
Vị trí xếp hạng nhờ vào hầu hết vào số lượng công bố quốc tế. Các trường này đã trả tiền cho những tác giả không thuộc biên chế của trường để họ ghi địa chỉ của họ là những trường này. Đáng nói là phần đông công bố quốc tế được mua theo kiểu này đều đăng trong những tạp chí dạng săn mồi, có tăm tiếng về chất lượng và có yếu tố về ngụy tạo trích dẫn .Tóm lại, họ dùng tiền mua thành tích ảo để đánh lừa xã hội. Liên minh những viện hàn lâm InterAcademy Partnership ( IAP ), mạng lưới của hơn 140 viện hàn lâm khoa học, kỹ thuật và y học số 1 quốc tế, nhìn nhận những tạp chí săn mồi là mối rình rập đe dọa toàn thế giới so với khoa học .” Các cơ quan quản trị khoa học ở Nước Ta như Bộ GD-ĐT và Quỹ Nafosted cần chăm sóc hơn đến việc này và phải có những giải pháp ngăn ngừa việc dùng tiền ngân sách hỗ trợ vốn trực tiếp hay gián tiếp cho những công bố trên những tạp chí thuộc những nhà xuất bản đáng ngờ về mặt khoa học .Hội đồng Giáo sư nhà nước cũng cần lập list những tạp chí đáng ngờ nhằm mục đích ngăn ngừa ứng viên gian lận lấy nguyên do không biết hay không ai cảnh báo nhắc nhở để đăng bài trên những tạp chí này ” – ông Trung đề xuất .
* PGS.TS Nguyễn Tuyết Phương (khoa hóa học Trường ĐH Khoa học tự nhiên – ĐH Quốc gia TP.HCM):
Ngăn chặn tệ nạn đăng bài trên tạp chí dỏm không khó
Khi cần công bố bài trong nghành của mình thì cần tìm những tạp chí tương thích trong nghành nghề dịch vụ, tra cứu tìm tạp chí trong những hạng mục uy tín như Scopus, Web of Science …Thực tế làm ngành nào thì quen tạp chí ngành đó và biết rõ những tạp chí uy tín nên thường nỗ lực vươn tới đăng bài trên tạp chí uy tín để tự nâng cao chất lượng điều tra và nghiên cứu của mình .Còn cơ quan quản trị nếu muốn ngăn ngừa tệ nạn trong đăng bài tạp chí dỏm thì không khó khi đã có những tổ chức triển khai độc lập tập hợp đưa ra những khuyến nghị .Cần dựa vào đó để tìm hiểu thêm và nên có bộ phận kiểm tra thanh lọc từ vòng đầu xem có bài đăng tạp chí nằm trong list đen không, giống như bài báo mỗi khi gửi đăng những tạp chí họ đều quét qua để kiểm tra lỗi đạo văn vậy .
Nhiều tổ chức cảnh báo tạp chí mạo danh
Danh sách tạp chí mạo danh nêu trong hạng mục cảnh báo nhắc nhở tạp chí mạo danh của Retraction Watch – Ảnh chụp màn hình hiển thị
Ngoài danh mục của Retraction Watch vừa ra mắt, hiện có một số nguồn thông tin khác cảnh báo tạp chí mạo danh, lừa đảo:
1. Danh mục tạp chí săn mồi của Cabells ( Cabells ‘ Predatory Reports ) : Đây hiện là cơ sở tài liệu lớn nhất quốc tế về những tạp chí săn mồi và lừa đảo, gồm có hơn 15.000 tạp chí. Tuy nhiên, báo cáo giải trình này lại không được cho phép truy vấn tự do mà cá thể, đơn vị chức năng nào muốn truy vấn phải mua bản quyền tài liệu .
Các chuyên gia kiến nghị, các cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam như Hội đồng Giáo sư nhà nước, Nafosted, Bộ GD-ĐT, Bộ Khoa học và công nghệ… nên mua quyền truy cập Danh mục tạp chí săn mồi của Cabells để giúp các nhà nghiên cứu, các hội đồng trong nước tham khảo.
2. Danh mục cảnh báo nhắc nhở của Ủy ban Phân bổ ngân sách ĐH thường trực Bộ Giáo dục đào tạo Ấn Độ. Ủy ban này thiết kế xây dựng list tạp chí đáng đáng tin cậy để những nhà nghiên cứu Ấn Độ tìm hiểu thêm, lựa chọn đăng bài. Bên cạnh đó, ủy ban cũng lập hạng mục tạp chí mạo danh, lừa đảo để cảnh báo nhắc nhở những nhà nghiên cứu tránh đăng bài .3. Năm 2020 IAP đã lập ra đề án Combatting Predatory Academic Journals and Conferences ( Chống lại những tạp chí và hội nghị săn mồi ) : https://www.interacademies.org/project/predatorypublishing. 
Một giảng viên công bố hơn 40 bài báo khoa học một năm, nghi đăng ‘tạp chí khoa học’ mạo danh TTO – Có những nhà khoa học có lượng bài công bố trên những tạp chí quốc tế rất lớn, nhưng số lần được trích dẫn thấp và đang có hoài nghi đăng trên tạp chí mạo danh để lấy thành tích khoa học.
