Thời điểm tổ tiên loài người tìm ra và sử dụng lửa đang vẫn là câu hỏi huyền bí. Tinh tinh, loài được cho là có quan hệ thân thiện nhất với con người chỉ có năng lực sử dụng ngôn từ cũng như công cụ. Việc sử dụng lửa được cho là kiến thức và kỹ năng có tính người nhiều nhất : Lửa giúp nấu chín thức ăn, xua đuổi thú dữ, chống lại cái rét …
Mới đây, những nhà khảo cổ học thuộc Trường ĐH Hebrew ( Israel ) đã tìm ra manh mối về yếu tố này sau khi nghiên cứu và phân tích những viên đá lửa tại một khu vực khảo cổ bên bờ sông Jordan. Kết quả nghiên cứu và điều tra trên chứng minh và khẳng định tổ tiên loài người không chỉ biết sử dụng lửa trong đời sống mà đã có năng lực làm ra lửa từ cách đây khoảng chừng 790.000 năm trước. Các nhà khoa học cho rằng việc làm ra lửa là yếu tố giúp người tiền sử di cư từ châu Phi lên phía Bắc ( châu Âu thời nay ) .
Với những cứ liệu là sơ đồ 12 lớp khảo cổ và những viên đá lửa từ các cuộc khai quật tại vùng Gesher Benot Yaaqov thuộc miền Bắc Israel vừa được đăng trên Tạp chí khoa học Quaternary (Israel), các nhà khoa học đã đi đến kết luận, người vượn cổ đã có thể tự làm ra lửa và điều khiển chúng dễ dàng chứ không chỉ dựa vào hiện tượng tự nhiên nữa. Yếu tố này góp phần quan trọng trong việc giúp những người vượn cổ trong các cuộc hành trình mà họ muốn.
“ Những số liệu mới cho thấy con người sử dụng, trấn áp lửa qua nhiều nền văn minh sớm nhất và họ đã không dựa vào lửa tự nhiên. ” Tiến sĩ Nira Alperson-Afil, một thành viên của nhóm nghiên cứu và điều tra cho biết .
Một khu công trình điều tra và nghiên cứu dựa trên tác dụng khảo cổ tại Israel năm 2004 cho thấy con người đã biết dùng lửa bằng cách lấy chúng từ những vụ cháy rừng và trấn áp lửa bằng cách ủ lửa và vận động và di chuyển chúng bằng cách đốt những cành cây và ủ than vào vỏ cây cách đây khoảng chừng 800.000 năm .
Lò sưởi đã có cách đây 500.000 năm ?
Dấu hiệu cổ nhất về việc sử dụng lửa bắt nguồn từ Koobi Fora ở Kenya, nơi những nhà nghiên cứu tìm thấy nhiều mảng trầm tích mất màu. Tuy nhiên, khi cho rằng những trầm tích này là nền lò sưởi có niên đại 1,6 triệu năm đã không thuyết phục được nhiều nhà nghiên cứu và điều tra .
Alperson và đồng nghiệp đã tìm ra bằng chứng thuyết phục rằng một trong nhóm người vượn cổ, những tổ tiên của loài người đã biết sử dụng lửa cách đây 790.000 năm tại Gesher Benot Ya’aqov. Các nhà khoa học cũng đã tìm ra những cứ liệu về việc kiểm soát lửa cổ nhất tại châu âu có niên đại chừng 500.000 năm.
Để có được tác dụng trên, nhóm điều tra và nghiên cứu của Alperson đã nghiên cứu và phân tích 500.000 mẩu gỗ và gần 36.000 mẩu đá lửa trên bờ một cái hồ cổ, được cho từng là nơi định cư của giống người Homo erectus. Các nhà khoa học đã tập trung chuyên sâu nghiên cứu và điều tra những viên đá lửa bởi nó có những lỗ đặc trưng khi tiếp xúc với lửa. Những mẩu gỗ và đá lửa bị cháy dở nằm tập trung chuyên sâu trong hai khu vực mà nhóm nghiên cứu và điều tra cho rằng đó là nền một chiếc lò sưởi. Những mẩu gỗ bị cháy với tỷ suất 4 % và đá lửa là 2 %. Tiến sĩ Alperson nói : “ Tỷ lệ cháy trên gỗ và đá lửa tại hiện trường cho thấy có tín hiệu của một chiếc lò sưởi. Bởi nếu đó là đám cháy tự nhiên, tỷ suất gỗ và đá lửa bị cháy sẽ cao hơn nhiều ”. Những tín hiệu cho thấy những người Homo erectus đã biết làm ra lửa và sử dụng chúng một cách thành thạo .
Tiến sĩ Chris Stringer thuộc Viện bảo tàng lịch sử vẻ vang tự nhiên ở London cho rằng việc sử dụng lửa là một bước tăng trưởng vượt bậc của con người, lửa đã làm cho đời sống xã hội của những tộc người trở nên phong phú và đa dạng. Họ có những hoạt động giải trí quanh những đống lửa vào đêm khuya, việc này giúp họ ngày càng thân mật với nhau hơn. Ông cũng chỉ ra rằng việc sử dụng lửa tiên phong đối sánh tương quan với thời gian những giống người tiến vào những khu vực lạnh hơnnhư châu Âu và miền Bắc Trung Quốc. Như vậy, lửa đã giúp họ mày mò những thiên nhiên và môi trường mà trước đây quá khắc nghiệt .
Phương pháp làm ra công cụ đánh lửa vẫn chưa có giải thuật ?
Tuy chưa tìm thấy dụng cụ đánh lửa thô sơ nào khác ngoài đá, nhà khảo cổ Nira Alperson-Afil nói những viên đá tìm thấy ở cùng một chỗ qua 12 nền văn minh sớm của con người là dẫn chứng cho thấy năng lực làm ra lửa dù giải pháp làm ra chúng như thế nào vẫn còn là câu hỏi chưa có giải thuật .
Thu Hương
(Tổng hợp từ DailyMail, Livescience, Newscientist)
