Pháp luật tư sản và pháp luật xã hội chủ nghĩa là hai kiểu pháp luật thông dụng nhất lúc bấy giờ và có nhiều điểm độc lạ so với nhau :
>>> Xem thêm:
1. Pháp luật tư sản
Pháp luật tư sản là mạng lưới hệ thống những quy phạm pháp luật ( những quy tắc ) có đặc thù bắt buộc chung, do Nhà nước tư sản phát hành ( hoặc thừa nhận ) và bảo vệ thực thi bằng sức mạnh cưỡng chế, trực tiếp bộc lộ ý chí và bảo vệ quyền lợi của giai cấp tư sản, là công cụ có hiệu lực hiện hành nhất để kiểm soát và điều chỉnh những quan hệ xã hội chủ yếu tương thích với ý chí và quyền lợi cơ bản của giai cấp tư sản .
Những điểm tân tiến của pháp luật tư sản so với pháp luật phong kiến Pháp luật phong kiến là pháp luật độc quyền về đẳng cấp và sang trọng còn pháp luật tư sản pháp luật mọi công dân bình đăng trước pháp luật .
Với sự sinh ra của pháp luật tư sản lần tiên phong trong lịch sử vẻ vang Pháp luật của quả đât, nguyên tắc mọi công dân bình đẳng trước pháp luật được thiết lập .
Pháp luật tư sản sống sót và tăng trưởng trên cơ sở của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa và chịu sự chi phối có đặc thù quyết định hành động của những quan hệ đó. Theo Mác, nhà nước, pháp luật, đạo đức, khoa học, thẩm mỹ và nghệ thuật … thực ra chỉ là những mô hình đặc biệt quan trọng của nền sản xuất và cho nên vì thế phải tuân thủ quy luật thông dụng của nó. Kết luận này của Mác có ý nghĩa phương pháp luận rất lớn so với việc nghiên cứu và điều tra thực chất của pháp luật tư sản. Không thể hiểu được thực chất của pháp luật tư sản nếu không nói đến những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – xã hội hợp thành cơ sở sống sót của nó .
Quan hệ sản xuất tư bản là quan hệ sản xuất sản phẩm & hàng hóa sống sót dựa trên chính sách tư hữu và bóc lột lao động làm thuê. Chính thế cho nên, giai cấp tư sản đặc biệt quan trọng chăm sóc đến việc duy trì và củng cố chính sách tư hữu, cạnh tranh đối đầu tự do. Điều này không riêng gì bộc lộ ở việc giai cấp tư sản biến việc bảo vệ chính sách tư hữu thành một trong những tính năng cơ bản của nhà nước mà ở việc thể chế hóa nó thành pháp luật. Như vậy, cơ sở kinh tế tài chính của pháp luật tư sản không hề là cái gì khác ngoài những quan hệ hàng hóa – tiền tệ tư bản chủ nghĩa. Những yên cầu xuất phát từ những quan hệ nói trên tất yếu sẽ chi phối pháp luật tư sản. Về mặt chính trị, như Mác đã chỉ rõ, pháp luật tư sản chỉ là sự biểu lộ, là biên bản xác nhận những yên cầu của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. Tuy nhiên, pháp luật tư sản không đơn thuần chỉ là sự chuyển hóa những yên cầu của quan hệ kinh tế tài chính thành những quy phạm pháp luật. Ngoài những yên cầu của quan hệ kinh tế tài chính với tư cách là tác nhân quyết định hành động, sự hình thành pháp luật tư sản còn chịu sự tác động ảnh hưởng của thực trạng chính trị, hệ tư tưởng, tâm ý và truyền thống cuội nguồn dân tộc bản địa, lịch sử vẻ vang và những yếu tố khá
Như vậy, pháp luật tư sản thể hiện ý chí của giai cấp tư sản là bằng mọi giá phải duy trì và củng cố chế độ tư hữu và sự chi phối không hạn chế của nó đối với các yếu tố xã hội, kinh tế và chính trị. Mác và Ăngghen đã vạch rõ bản chất của pháp luật tư sản trong Tuyên ngôn đảng cộng sản như sau: “Pháp luật của các ông chỉ là ý chí của giai cấp các ông được đề lên thành pháp luật, cái ý chí mà nội dung là do những điều kiện sinh hoạt vật chất của giai cấp các ông quyết định”. Nếu xem xét các chế định của pháp luật tư sản, kể cả những chế định tiến bộ nhất trong mối liên hệ biện chứng giữa chúng với các quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa thì chúng ta sẽ thấy rõ điều đó.
2. Pháp luật xã hội chủ nghĩa
Kiểu pháp luật xã hội chủ nghĩa là kiểu pháp luật sau cuối trong lịch sử vẻ vang nhà nước và pháp luật, hình thành sau cách mạng vô sản và thiết lập nhà nước chuyên chính vô sản .
Đặc điểm cơ bản của kiểu pháp luật xã hội chủ nghĩa là : bộc lộ ý chí và bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và cả hội đồng dân tộc bản địa nói chung ; có mối quan hệ mật thiết với đường lối chủ trương chủ trương của Đảng cộng sản ; thừa kế những thành quả của pháp luật sinh ra trong xã hội tư sản ; không chia thành công pháp và tư pháp ; có hình thức đa phần là văn bản quy phạm pháp luật .
Xét ở góc nhìn chung, cũng như những kiểu pháp luật khác, pháp luật xã hội chủ nghĩa vừa mang tính giai cấp vừa bộc lộ tính xã hội. Tuy nhiên, do những điều kiện kèm theo, kinh tế tài chính, chính trị, xã hội, văn hóa truyền thống, hệ tư tưởng trong chủ nghĩa xã hội nên pháp luật xã hội chủ nghĩa có những đặc trưng riêng, điều này làm cho thực chất của pháp luật xã hội chủ nghĩa khác hẳn với thực chất của những kiểu pháp luật trước đó .
Bản chất của pháp luật xã hội chủ nghĩa được biểu lộ ở những đặc thù cơ bản sau :
– Pháp luật xã hội chủ nghĩa là hệ thống quy tắc xử sự có tính thống nhất nội tại cao: Tính chất này của pháp luật xã hội chủ nghĩa cao hơn bất kỳ một kiểu pháp luật nào khác, bởi lẽ pháp luật xã hội chủ nghĩa được xây dựng trên cơ sở các quan hệ pháp luật – kinh tế xã hội chủ nghĩa mang tính thống nhất cao. Chính điều này quyết định tính thống nhất và xu hướng phát triển của pháp luật xã hội chủ nghĩa.
– Pháp luật xã hội chủ nghĩa bộc lộ ý chí của giai cấp công nhân : Đây là nét độc lạ cơ bản giữa pháp luật xã hội chủ nghĩa với những kiểu pháp luật trước đó. Nếu những kiểu pháp luật trước đó đều có chung thực chất là biểu lộ ý chí của thiểu số giai cấp bóc lột trong xã hội, là công cụ bảo vệ quyền lợi của thiểu số ấy, thì trái lại pháp luật xã hội chủ nghĩa lại biểu lộ ý chí của tuyệt đại đa số dân cư trong xã hội, đó là ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Pháp luật xã hội chủ nghĩa “ là pháp luật thực sự dân chủ vì nó bảo vệ quyền tự do, dân chủ thoáng đãng cho nhân dân lao động ” .
– Pháp luật xã hội chủ nghĩa có quan hệ ngặt nghèo với những quy phạm xã hội : Pháp luật xã hội chủ nghĩa với những đặc thù bộc lộ thực chất như đã nêu ở trên, luôn có quan hệ ngặt nghèo với những quy phạm xã hội khác như quy phạm đạo đức, tập quán, quy tắc xử sự của những tổ chức triển khai xã hội và đoàn thể quần chúng … Trong thực tiễn có nhiều quy phạm pháp luật có nội dung là quy phạm đạo đức, tập quán, những phong tục, truyền thống lịch sử tốt đẹp của xã hội được phản ánh vào trong pháp luật, tác động ảnh hưởng nhất định tới việc kiến thiết xây dựng, triển khai và bảo vệ pháp luật. Để phát huy vai trò của pháp luật thì thiết yếu phải xem xét mối quan hệ giữa pháp luật với những quy phạm xã hội khác, phát huy tính tích cực của những quy phạm xã hội và vô hiệu dần những quy phạm xã hội xấu đi, có nội dung trái với thực chất của pháp luật xã hội chủ nghĩa .
Related
