1. Triều đại nhà Ngô (939 – 965) trị vì 25 năm
Sau khi Ngô Quyền đánh thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938. Nhà vua đã bỏ Tống Bình ( Đại La ), thành phố do người Trung Quốc thiết lập và lên ngôi tại Cổ Loa ( kinh đô của vương quốc Âu Lạc xưa ). Nhà vua mới thiết lập một triều đình nhưng còn trong thực trạng trứng nước và vương quyền cũng mới chỉ là một tước hiệu hơn là một quyền lực tối cao .
Các lực lượng sống sót dai dẳng ở địa phương luôn có khuynh hướng chia nhỏ chủ quyền lãnh thổ. Ngô Quyền đã phải mất 6 năm tại ngôi để vượt mặt những cuộc nổi dậy của những sứ quân ; và qua đời quá sớm vào năm 944, khi ấy nền hành chính chưa thống nhất, triều đình chưa được tổ chức triển khai xong ; khắp nơi trong nước những tướng lĩnh nổi dậy và giao chiến với nhau dẫn đến việc thành lập 12 sứ quân. Đất nước bị xâu xé, dân chúng khát khao tự do và thống nhất thiết yếu cho nông nghiệp. Ý chí của quần chúng nhân dân được bộc lộ nơi Đinh Bộ Lĩnh .
2. Triều đại nhà Đinh (968 – 980) trị vì 12 năm
Đinh Bộ Lĩnh là con của một thứ sử ở Hoan Châu, người Hoa Lư ( Tỉnh Ninh Bình ). Hồi nhỏ ông đã khiến những trẻ chăn trâu phải kiêng nể và tôn làm thủ lĩnh của chúng. Lũ trẻ khoanh tay làm kiệu để ông ngồi ; lấy bông lau làm cờ, lấy tre làm giáo, và dưới quyền tinh chỉnh và điều khiển của ông, kéo nhau đi tiến công lũ trẻ con những làng bên cạnh. Lớn lên, ông tới Giao hàng cho sứ quân ở Bố Hải Khẩu ( Tỉnh Thái Bình ). Thấy ông là người mưu trí và dũng mãnh, vị sứ quân này giao cho ông nắm giữ binh quyền. Sau khi sứ quân mất, Đinh Bộ Lĩnh đóng binh vững chãi ở Hoa Lư và lần lượt bắt những sứ quân khác phải thu phục .
Năm 968, sau khi tái thống nhất quốc gia, Đinh Bộ Lĩnh lấy tước hiệu là Đinh Tiên Hoàng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư ( Tỉnh Ninh Bình ) .
Vào năm 979, vua Đinh Tiên Hoàng đã bị một viên thư lại trong hoàng cung ám sát dẫn đến sự sinh ra của nhà Tiền Lê .
Cố đô Hoa Lư ( Tỉnh Ninh Bình ) thời nay, kinh đô xưa của hai triều đại nhà Đinh và Tiền Lê. Ảnh : Internet .
Gạch xây thành thời Đinh – Tiền Lê. Ảnh : BTLSQG
3. Triều đại nhà Tiền Lê (980 – 1009) trị vì 29 năm
Do Vệ Vương ( Đinh Toàn ) là con trai của vua Đinh Tiên Hoàng lúc lên ngôi mới có 6 tuổi. Nên mọi quyền hành đều nằm trong tay Thập Đạo tướng quân Lê Hoàn. Nhà Tống tính tận dụng lúc vua còn nhỏ để lập nên ách đô hộ của Trung Quốc. Nhưng khi ấy những người theo phò tá Lê Hoàn đã tôn ông lên làm vua để chống lại quân giặc. Thái hậu Dương Vân Nga thể theo nguyện vọng của những tướng sĩ đã khoác áo bào cho Lê Hoàn .
Được sự tin tưởng của đình thần, Lê Hoàn lấy tước hiệu là vua Lê Đại Hành đã cầm quân đánh thắng quân Tống vào năm 981. Nhưng thế lực của nhà Tống vẫn còn đáng sợ nên nhà vua đã xin cầu hòa với nhà nước Khai Phong và được Khai Phong đồng ý. Có được độc lập với Trung Quốc, Lê Đại Hành đã tổ chức triển khai đạo quân sang đánh Chămpa. Sau khi có được sự kính nể của cả phía Bắc và phía Nam so với Đại Cồ Việt vua Lê Đại Hành đã cho làm đường và đào kênh để tăng trưởng giao thông vận tải và kinh tế tài chính. Theo gương những triều đại Trung Quốc, Lê Đại Hành lập lễ tịch điền bằng cách đích thân cày những luống cày tiên phong để vỡ đất. Ông cũng là vị vua tiên phong cho đúc tiền Thiên Phúc ( trước đó nước ta đều sử dụng tiền của Trung Quốc ) .
Đồng tiền “ Thiên Phúc Trấn Bảo ”. Ảnh : BTLSQG
Ông mất vào năm 1005 sau 24 năm trị vì và củng cố nền móng Nước Ta. Năm 1009 sau khi ông mất, con ông còn nhỏ, đình thần đã tôn một vị quan hạng sang là Lý Công Uẩn lên làm vua. Nhà Tiền Lê kết thúc .
Covatvietnam. info tóm tắt
