Một buổi tối khuya, một ngày của thập niên 1970, giọng nói trầm quen thuộc từ làn sóng điện :
“ Tình ca – những lời nói thiết tha và tuyệt vời nhất của một đời người – khi nào cũng khởi đầu từ một nơi chốn nào đó, một quê nhà, một thành phố, nơi người ta đã yêu nhau … Tất cả mùa màng, thời tiết, hoa lá, cỏ cây của cái vùng đất thần tiên đó, tích hợp lại, làm ra niềm hạnh phúc, làm nên nỗi tiếc thương của tất cả chúng ta …
Em đâu ngờ anh còn nghe vang tiếng em trong tất cả những tiếng động ngù ngờ nhất của cái ngày sung sướng đó: Tiếng gió may thổi trên những cành liễu nhỏ, tiếng những giọt sương rơi trên mặt hồ, tiếng guốc khua trên hè phố… Ngần ấy thứ tiếng động ngân nga trong trí tưởng anh một thuở thanh bình nào, bây giờ đã gần im hơi, nhưng một đôi khi vẫn còn đủ sức làm ran lên trong ký ức một mùa hè háo hức, một đêm mưa bỗng trở về, gió cuốn từng cơn nhớ… Anh bỗng nhận ra anh vẫn còn yêu em, dù chúng ta đã xa nhau như hai thành phố”…
Ðó là những lời mở màn một chương trình “ Nhạc Chủ Ðề ” trên làn sóng điện của Ðài Phát Thanh TP HCM, một buổi tối thứ năm nào đó. Nhạc sĩ Nguyễn Ðình Toàn đọc những lời trình làng ấy sau phần nhạc hiệu của chương trình, và tiếp theo là những giọng hát và những ca khúc tinh lọc đến với thính giả – giọng hát Duy Trác và “ Hướng Về TP.HN ” của Hoàng Dương, giọng hát Thái Thanh và “ Giáo Ðường Im Bóng ” của Nguyễn Thiện Tơ, giọng hát Sĩ Phú và “ Trở Về Dĩ Vãng ” của Lâm Tuyền, giọng hát Lệ Thu và “ Bóng Chiều Tà ” của Nhật Bằng, giọng hát Khánh Ly và “ Mùa Thu Chết ” của Phạm Duy …
Nghe lại các bài hát trong chương trình Nhạc Chủ Đề của Nguyễn Đình Toàn trên làn sóng điện thập niên 1960-1970
Những lời ra mắt ấy, những lời ca tiếng hát ấy dội vào tâm tư nguyện vọng của cả một thế hệ Nước Ta, một thế hệ lớn lên trong toàn cảnh của những cơn binh lửa tiếp nối đuôi nhau nhau trên quê nhà. Và kỳ lạ thay, đến giờ đây những ca khúc ấy vẫn ở lại trong ký ức họ, mặc dầu nhiều năm tháng đã trôi đi, bao nhiêu khuôn mặt đã xa khuất …
Nếu như so với những thính giả ngưỡng mộ “ Nhạc Chủ Ðề ” của thập niên 60, chương trình phát thanh ấy là một thư viện cất giữ giùm cho họ những trang sách kỷ niệm vô giá của tuổi thanh xuân hay một thời yêu đương, thì so với hoạt động và sinh hoạt văn nghệ nói chung, “ Nhạc Chủ Ðề ” là nhịp cầu tiếp nối giữa dòng nhạc tiền chiến và dòng nhạc sau cuối của miền Nam. Chất nối kết hai dòng nhạc ấy là tình yêu, do đó cuộc hành của “ Nhạc Chủ Ðề ” chính là cuộc hành trình dài của tình ca Nước Ta, dọc theo những năm tháng tan tác khói binh .
“ Tình Ca Nước Ta ” là tựa đề của băng nhạc tiên phong và duy nhất do người khai sinh chương trình “ Nhạc Chủ Ðề ” – nhà văn – nhạc sĩ Nguyễn Ðình Toàn – thực thi vào năm 1970. Ngày đó trên quê nhà tất cả chúng ta, compact disc và video chưa Open, mới chỉ có hình thức ” bande magnetique ”, và những phòng thâu băng cũng chưa có những thiết bị kỹ thuật tối tân để lọc âm thanh, ghép tiếng hát …
Nhưng ngày đó cơn lốc chiến ƭranh đã cuốn hàng triệu người tuổi trẻ từ thành phố ra sa trường và đưa Iửa đạɴ mịt mù từ sa trường về thành phố. Giữa giông bão chiến ƭranh, trong nỗi mong manh bọt bèo của thân phận con người, những ca khúc bất hủ của kho tàng tình ca Nước Ta được ghi lại và cất lên qua những giai điệu tuyệt vời nhất, vào quy trình tiến độ thăng hoa nhất của những tiếng hát Thái Thanh, Khánh Ly, Lệ Thu, Duy Trác, Sĩ Phú, tiếng dương cầm của Nghiêm Phú Phi và Lê Vũ Lê Văn Chấn, tiếng vĩ cầm của Ðan Thọ, Tuấn Khanh, Phạm Văn Phúc, Ðào Duy … tiếng clarinette của Ðỗ Thiều và Lê Ðô, tiếng đại hồ cầm của Nhật Bằng, nhịp trống của Trần Quang Mây …
Hơn ba mươi năm sau, khi khối người Nước Ta lưu lạc nơi hải ngoại đã chuyển tiếp từ thế hệ thứ nhất qua thế hệ thứ hai, rồi thế hệ thứ ba, “ Tình Ca Nước Ta ” mới được in và phát hành lần tiên phong dưới hình thức CD. Nguyễn Ðình Toàn gửi đến thính giả mười lăm bài hát cũ của chương trình “ Nhạc Chủ Ðề ” trên làn sóng điện của Ðài Phát Thanh Hồ Chí Minh, cùng lúc với tuyển tập ca khúc thứ hai do ông sáng tác “ Tôi Muốn Nói Với Em ”. Và như vậy, phải chăng một nhịp cầu đã được nối trở lại ?
Nhưng câu hỏi ấy đặt ra để làm gì nhỉ ? Ba mươi quá đủ dài để dập vùi bao nhiêu cuộc sống, xé nát bao nhiêu giấc mơ, cuốn phăng bao nhiêu ân tình, nhưng vẫn chưa và có lẽ rằng chẳng khi nào xóa sạch được dấu vết kỷ niệm trên ký ức của những người đã lạc nhau trong một cuộc bể dâu. Ba mươi năm trước, khi viết lời ra mắt “ Hướng Về TP.HN ”, Nguyễn Ðình Toàn nhắn nhủ rằng sự chia lìa hai thành phố trên cùng một quốc gia cũng đớn đau giống như cuộc phân ly giữa những cặp tình nhân sinh sinh ra để yêu nhau .
Bây giờ đây, có những người mở mắt chào đời ở Thành Phố Hà Nội và trưởng thành ở Hồ Chí Minh nhưng chẳng biết có còn được một ngày trở lại để nhìn lại hai thành phố thân yêu ấy lần nữa hay không. Sự chia lìa giữa người và người đã trộn lẫn trong cuộc phân ly giữa người và quê nhà, cũng như những con sông đều trở thành dòng vĩnh biệt để chảy vào biển cả câm lặng .
“Ta đã xa nhau như đời xa cõi chết
Có bao giờ
Còn có bao giờ ta thấy lại nhau không?”
Ðó là lời hát của “ Em Còn Yêu Anh ”, một trong những ca khúc Nguyễn Ðình Toàn viết khi ông sống sót quay trở lại. Mỗi ca khúc ấy là hóa thân của một bài thơ, được viết trong đầu rồi hát trong tim, như sự mài dũa trí nhớ để chống chọi với một cơn mộng dữ. Nhưng dẫu cho đau buồn bao nhiêu và cay đắng chừng nào, những bài thơ ấy vẫn còn nguyên vẹn sự óng chuốt và quyến rũ, cũng giống như những lời ra mắt “ Nhạc Chủ Ðề ” của thập niên 60 .
Thật là kỳ lạ khi mỗi câu thơ và lời hát này, sau bao nhiêu đợt sóng quay cuồng của định mệnh, vẫn hoàn toàn có thể mang người ta trở lại với một ngày nắng vui hay một chiều mưa buồn, một buổi sớm mai trong mảnh vườn nhỏ của TP. Hà Nội hay một đêm khuya hiu hắt trên đường phố TP HCM. Nếu người ta hội ngộ với chính mình qua những dòng thơ “ Em Ðến Thăm Anh Ðêm Ba Mươi ” thì người ta cũng cảm thấy lòng trẻ lại với “ Căn Nhà Xưa ”. Cái rung cảm của năm nào
“Tay em lạnh để cho tình mình ấm,
môi em mềm cho giấc ngủ anh thơm,
sao giao thừa xanh trong đôi mắt ngoan,
trời sắp Tết hay lòng mình đang Tết ”
– vẫn trở lại đầy ắp trong lời thầm thì của mấy chục năm sau :
“Em có nhớ căn nhà xưa bên khu vườn cải,
nơi những sớm mai nằm nghe nắng ròn trên mái
…Có những sớm em tìm đến,
với những đóa hồng khép nép giữa vòng tay ôm…
Nghe sau lưng em có chiếc lá mừng,
đã đổi màu xanh lấy hương nồng…”
Những ca khúc ấy khiến người ta bâng khuâng tự hỏi :
“ Biết đâu có một ngày ở hai phương trời cách biệt mà cũng đều là đất khách quê người, có đôi tình nhân cũ tuy xa nhau hàng ngàn dặm nhưng đang cùng san sẻ với nhau một thanh âm quen thuộc, để nhắn nhủ nhau rằng ” tình ca – những lời nói thiết tha nhất của một đời người – khi nào cũng khởi đầu từ một nơi chốn nào đó, một quê nhà, một thành phố, nơi người ta đã yêu nhau … ”
Cũng như TP.HN, TP HCM trong lời ra mắt “ Nhạc Chủ Ðề ” hoàn toàn có thể chỉ là một nơi chốn kỷ niệm nào đó – “ một thành phố nơi người ta đã yêu nhau ”. Nhưng so với tác giả bài hát, và so với cả một thế hệ những người yêu quý ông, TP HCM giống như một chiếc hộp thần bí mà Pandora đã vô tình mở ra, và những oan khiên thống khổ tràn ngập khoảng trống là cái giá phải trả cho những niềm hạnh phúc tuyệt vời mà người ta nhận từ quốc tế huyễn hoặc của một thời tuổi trẻ .
Hồ Chí Minh là nơi từ đó, suốt thập niên 60, qua làn sóng điện giữa đêm khuya thanh vắng, chương trình “ Nhạc Chủ Ðề ” đã gửi đến thính giả những viên ngọc trác tuyệt nhất của kho tàng tình ca Nước Ta, những sáng tác bất hủ của Ðoàn Chuẩn, Ðặng Thế Phong, Nguyễn Thiện Tơ, Dương Thiệu Tước, Nguyễn Văn Khánh, Ngọc Bích, Lâm Tuyền, Phạm Duy, Hoàng Trọng, Nhật Bằng … Mỗi bài hát là tặng vật vô giá mà chỉ riêng những cặp tình nhân Nước Ta mới hoàn toàn có thể san sẻ cùng nhau. TP HCM cũng là nơi mà Nguyễn Ðình Toàn đã viết lên những ca khúc của chính ông, đầy chất thơ và miên man tình tự, ghi lại dấu vết những cuộc tình không may, nổi trôi giữa cơn gió định mệnh khắc nghiệt .
Hình như mỗi bài hát mà Nguyễn Ðình Toàn đã viết và mang theo khi ông rời xa quê nhà là dấu vết còn sót lại của một thời mà người ta cùng nghe với nhau và hát cho nhau nghe những bản tình ca. Những bài hát ấy rất buồn, mỗi lời hát hoàn toàn có thể như một tiếng thở dài chua xót, nhưng đó là ngôn từ của tình ca, của niềm hạnh phúc và khổ ải quyện lẫn với nhau thành tặng phẩm của trần gian. Như ai đã nói :
“Chẳng có gì khác biệt giữa những giọt lệ khóc thương và những giọt lệ mừng vui”
Biết đâu mỗi kỷ niệm đắng cay bí mật tiềm ẩn một phút giây niềm hạnh phúc ?
Trích bài viết của tác giả Đào Trường Phúc
