Trong lúc đất nước đang sống trong thời bình mà ba chiến sĩ Công an lại phải hy sinh vì chính những người vẫn rêu rao là “vì nhân dân, chống tham nhũng” như “tổ đồng thuận” đó là điều rất đau lòng cho mọi người dân Việt Nam quan tâm tới đất nước.
Ngày 14-9, phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án “Giết người” và “Chống người thi hành công vụ” xảy ra tại xã Ðồng Tâm (Mỹ Ðức, Hà Nội) kết thúc, Hội đồng xét xử sơ thẩm TAND thành phố Hà Nội đã tuyên án phạt đối với 29 bị cáo. Tiếp cận vụ án từ góc độ một luật sư người Mỹ gốc Việt đang hành nghề tại Mỹ, Luật sư Hoàng Duy Hùng đã gửi bài viết bàn về một số vấn đề liên quan phiên tòa.
Xin trình làng để bạn đọc tìm hiểu thêm .
Trước hết, phải nhấn mạnh vấn đề rằng, trong lúc quốc gia đang sống trong thời bình mà ba chiến sỹ Công an lại phải quyết tử vì chính những người vẫn rêu rao là ” vì nhân dân, chống tham nhũng ” như ” tổ đồng thuận ” đó là điều rất đau lòng cho mọi dân cư Nước Ta chăm sóc tới quốc gia, đó cũng là một trong những nguyên do quan trọng nhất để rất nhiều người chăm sóc theo dõi vụ án. Và tôi nhận xét vụ án có 1 số ít điểm điển hình nổi bật như sau :
1. Vụ án này là vụ án hình sự, không phải vụ án chính trị song một số luật sư bào chữa cho một số bị cáo lại muốn đánh tráo khái niệm, họ gọi đây là vụ án “mang đầy màu sắc chính trị” như một luật sư đã đăng trên trang Facebook của ông ngay ngày đầu xử án. Vấn đề cơ bản nhất là lúc đầu số người hùa theo “tổ đồng thuận” đã không hiểu luật một cách đúng đắn.
Ở Nước Ta, đất đai là của Nhà nước, người dân được trao quyền sử dụng, khi cần sử dụng cho việc chung ( như kiến thiết xây dựng khu công trình công cộng, khu công trình quốc phòng, … thì Nhà nước tịch thu, đền bù ). Ở Mỹ và châu Âu cũng có luật Eminent Domain tựa như như vậy. Đất Đồng Sênh là đất của trường bay Miếu Môn, là đất ship hàng trách nhiệm quốc phòng .
Từ những năm 1980, khi là Bí thư Đảng ủy, quản trị Ủy Ban Nhân Dân xã Đồng Tâm, ông Lê Đình Kình đã cắt đất bán cho sáu hộ dân một cách phạm pháp. Sau đó, sáu hộ đó sang tay và nhân lên thành 14 hộ. Khi tịch thu, Nhà nước đã điều đình, đền bù cho 14 hộ, họ nhận tiền, vui tươi sơ tán. Các nhân chứng cho biết ông Lê Đình Kình cùng ” tổ đồng thuận ” gây áp lực đè nén không cho những chủ hộ này dời đi, rồi hăm dọa, thậm chí còn đánh đập một số ít chủ hộ .
Gia đình ông Lê Đình Kình và những bị cáo không có một mét vuông đất ở Đồng Sênh sao lại gọi là tranh chấp đất đai ? Các bị cáo thú nhận ông Lê Đình Kình cho họ ăn ” bánh vẽ ” mỗi mét vuông giá sáu triệu đồng để khơi dậy lòng tham, kích động họ vi phạm pháp lý. Tôi lấy làm tiếc khi lòng tham đã che khuất lý trí của họ .
Dù từ khi vấn đề xảy ra, chính quyền sở tại đã tổ chức triển khai gặp gỡ, đàm đạo, báo chí truyền thông tuyên truyền, thông dụng những điều luật tương quan, chỉ rõ hành vi sai lầm, lôi kéo tuân thủ pháp lý nhưng họ vẫn không nhận thức để tự giác kiểm soát và điều chỉnh hành vi. Hơn nữa, khi lực lượng công dụng triển khai giải pháp thiết yếu để bảo vệ trật tự, ông Lê Đình Kình cùng đồng phạm đã có kế hoạch chống trả từ trước, cho nên vì thế không hề coi việc giết hại Công an một cách rất dã man lại thuộc về nghành nghề dịch vụ ” chính trị ” .
2. Trước, trong và sau khi phiên tòa được tổ chức, một số tổ chức, cá nhân đã cố gắng “quốc tế hóa” vụ án để kích động. Từ ngày 9-1-2020, khi vụ án xảy ra, các tổ chức chống cộng ở nước ngoài, nhất là tổ chức khủng bố “Việt Tân”, đã ráo riết tiếp cận một số chính phủ để rêu rao Nhà nước Việt Nam “giết” ông Lê Ðình Kình, đề nghị họ can thiệp. Tội nghiệp thay cho đến nay, không có bất kỳ chính phủ nước nào lên tiếng can thiệp. Vì làm sao can thiệp khi cơ quan Cảnh sát điều tra có đủ tang chứng, nhân chứng, vật chứng và lời thú tội của các bị cáo. Chưa kể, pháp luật nhiều nước trên thế giới đều có chế tài rất nghiêm khắc đối với hành vi sai phạm này.
Ở Mỹ, án lệnh của Tối cao Pháp viện trong vụ Graham v. Connor ( Gờ-ra-ham Co-nơ ), 490 U.S. 386 ( 1989 ) được cho phép Cảnh sát dùng vũ lực bắn chết nghi phạm trong cả những trường hợp dân sự nếu Cảnh sát cảm thấy tính mạng con người của mình bị rình rập đe dọa. Chánh Thẩm phán lúc đó là W.Rehnquist ( W.Ren – quýt ) viết án lệnh như sau : ” Các công an viên phải quyết định hành động chỉ trong tích tắc, rất stress, không chắc như đinh tình thế ra sao cho mình, nên vận dụng đấm đá bạo lực thiết yếu là điều có lý ( reasoanable ) ” .
Căn cứ những bài viết và những hình ảnh công bố trên Facebook trước đó thì ” tổ đồng thuận ” đã sẵn sàng chuẩn bị bom xăng, dao bầu, dao chọc, dao phóng lợn, bình gas, lựu đạn, … thề sẽ giết chết ” từ 300 đến 500 ” Công an thì rõ ràng, đó là một nhóm khủng bố cần vận dụng đấm đá bạo lực thiết yếu nếu họ chống người thi hành công vụ. Ở Mỹ, khi Cảnh sát tiến vào mà một người cầm lựu đạn đòi ném vào công an thì không những họ bắn chết một mình người đó, mà bắn luôn cả những ai xuất hiện, không riêng gì bắn một phát súng mà bắn cả một băng đạn. Vì pháp luật của Mỹ cũng như những vương quốc phương Tây như thế và trước vật chứng, nhân chứng, lời thú tội của những bị cáo, vì vậy không nhà nước nào lên tiếng hoặc can thiệp vào vụ án xảy ra ở Đồng Tâm, và đã làm cho những người chống phá Nhà nước Nước Ta bị nhục nhã, tẽn tò .
3. Tôi thấy tính nhân văn, lượng khoan hồng của luật pháp Việt Nam rất cao khi Viện Kiểm sát nhân dân chuyển 19 người từ tội danh “giết người” sang tội danh “chống người thi hành công vụ”. Ở Mỹ, dù có khoan hồng, họ chỉ chuyển đổi tội “giết người” sang tội “đồng lõa giết người” với mức án chí ít cũng 20 năm hoặc chung thân. Viện Kiểm sát nhân dân quyết định đổi tội danh vì các bị cáo đã nhận ra lỗi lầm và ăn năn, hối hận. Họ cũng nói rõ tự nguyện nhận lỗi để được khoan hồng chứ không bị bức cung.
Chính ông Bùi Viết Hiểu, không cần tìm hiểu thêm với luật sư của ông, đã giật mình giơ tay phát biểu đổi khác lời khai, thú nhận lỗi lầm. Theo tôi, từ hành vi của ông Bùi Viết Hiểu và những bị cáo khác, mà ông mới được nhận mức án từ 16 đến 18 năm tù, còn cứ nghe cố vấn của luật sư để cố cãi theo khunh hướng vô tội, hoàn toàn có thể sẽ bị ý kiến đề nghị mức án cao hơn .
4. Theo tôi, một số luật sư bào chữa cho một số bị cáo trong vụ án có biểu hiện không bình thường. Hoạt động nghề nghiệp của mấy luật sư này tại phiên tòa khiến bị cáo nản lòng, nên trước ngày tranh luận cuối cùng, một số người công khai không nhờ luật sư biện hộ nữa, đó là điều rất hy hữu.
Luật pháp được cho phép luật sư dựa trên cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ thân chủ của mình một cách tối đa, nhưng khi đã có vật chứng, nhân chứng, vật chứng, và lời thú tội của bị cáo thì không hề bào chữa theo hướng vô tội, mà phải bào chữa theo hướng hối lỗi để được pháp lý khoan hồng, giảm nhẹ hình phạt. Nhưng mấy luật sư này không làm thế, thậm chí còn còn đổ lỗi cho Công an .
Trong lúc phiên tòa xét xử đang diễn ra, có luật sư còn lên Facebook cho rằng ” lựu đạn chỉ là để tập luyện trên thao trường nên không phải là vũ khí ” ; một luật sư khác viết trên Facebook rằng đó là ” lựu đạn rởm ” không hề coi là vũ khí giết người … Nếu ở Mỹ, theo án lệnh Graham v. Connor, 490 U.S. 386 ( 1989 ) đề cập ở trên, khi tính mạng con người bị rình rập đe dọa, chỉ trong tích tắc Cảnh sát phải quyết định hành động có hay không bóp súng, đâu cần xác lập lựu đạn ” rởm ” hay lựu đạn ” thật ” mới bắn hạ. Công an Nước Ta quá hiền, như theo lao lý Mỹ thì Cảnh sát đã bắn cả băng đạn .
Tôi đặc biệt chú ý tới sự kiện ngay ngày đầu xử án, một vị luật sư than phiền vì không được ưu tiên gửi ô-tô gần tòa án, phải đi bộ 350 m trong trời mưa, cho nên khi bước vào tòa ông quát tháo ầm ĩ, rồi than phiền về Ðoàn Luật sư Hà Nội với mấy việc không dính líu tới vụ án. Ở Mỹ, luật sư tham gia vụ án đều bị nghiêm cấm không được viết hay bình luận khi quá trình xét xử đang diễn ra. Như luật sư nọ thì nếu không bị rút bằng hành nghề, thì chí ít cũng bị tống giam vì tội khinh miệt tòa án.
Tôi biết ngành Tư pháp ở Nước Ta đã có nhiều thay đổi rất tích cực ; mấy vị luật sư này vẫn đòi cải tổ ngành Tư pháp của Nước Ta. Song có lẽ rằng với hành xử nghề nghiệp vừa mới qua, họ cần cải tổ nhận thức của chính mình. Cần hiểu rằng không pháp luật ở vương quốc nào được cho phép luật sư hành nghề một cách không bình thường, ngang ngược, vừa bào chữa trước tòa, vừa lên mạng xã hội công bố thông tin, phản hồi về sự kiện đang diễn ra tại phiên tòa xét xử .
Lời kết : Phiên tòa xét xử xét xử sơ thẩm vụ án ” Giết người ” và ” Chống người thi hành công vụ ” xảy ra tại Đồng Tâm ( TP. Hà Nội ) đã kết thúc, Tòa đã tuyên những bản án tương ứng với mức độ hành vi phạm tội của từng bị cáo. Và những người chống cộng cực đoan lại liên tục la lối, điều đó không có gì phải quá bất ngờ. Tôi rất ưng ý với bản án vì ngoài việc răn đe thì pháp luật còn có tính nhân đạo, giáo dục con người khi họ biết hối lỗi. Dù hoàn toàn có thể có phiên tòa xét xử phúc thẩm, tôi vẫn mong những người đã phải nhận án tù sẽ tái tạo thật tốt để liên tục được hưởng khoan hồng, những người nhận án tù treo sẽ cố gắng nỗ lực sinh sống lương thiện để trở thành công dân tốt .
Là một luật sư người Mỹ gốc Việt, tôi quan sát vụ án và rất đống ý cách thao tác của TANDTC, trình tự rõ ràng, giải quyết và xử lý nhân văn, mức án đúng người, đúng tội. Qua vụ án, pháp lý Nước Ta đã chứng tỏ với quốc tế về sự nghiêm minh nhưng cũng đầy tính nhân văn. Cũng như trong thực tiễn đời sống quốc gia lúc bấy giờ, ý Đảng và lòng dân đã tích hợp hòa giải, tiến hành rất đơn cử, hiệu suất cao. Phiên tòa là một dẫn chứng thuyết phục, góp thêm phần bẻ gãy những luận điệu chống phá Nhà nước Nước Ta .
