Bối cảnh lịch sử ra đời Bản Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Ảnh tư liệuSuốt đời Bác lo cho nhân dân ta ” ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học tập “. Những di sản văn hoá tư tưởng của Người để lại cho dân tộc bản địa ta vô cùng vĩ đại, trong đó có bản Di chúc lịch sử dân tộc. Đó là những lời căn dặn ở đầu cuối của Bác, là tình cảm và niềm tin của Bác so với tất cả chúng ta và những thế hệ tương lai. Do đó Di chúc của Bác là gia tài chung của Đảng, của dân tộc bản địa, là văn kiện, cẩm nang thường nhật soi đường chỉ lối cho mỗi bước tất cả chúng ta đi .Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tác phẩm biểu lộ ý thức yêu nước, thương dân, toàn tâm toàn ý Giao hàng nhân dân của vị lãnh tụ vĩ đại, là di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về cương lĩnh thiết kế xây dựng quốc gia sau cuộc chiến tranh. Có thể khai thác, khám phá bản Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh dưới nhiều góc nhìn khác nhau, nhưng điểm chung nhất toát lên khi điều tra và nghiên cứu Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh là : Bản Di chúc tiềm ẩn cả mạng lưới hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng Nước Ta, về đoàn kết quốc tế, về thiết kế xây dựng Đảng, về đạo đức cách mạng …Đã 50 năm trôi qua, những tư tưởng của Bác Hồ biểu lộ trong Di chúc, những giá trị nhiều mặt của Di chúc đã được nhiều nhà khoa học tìm tòi, khai thác, nghiên cứu và điều tra và có nhiều khu công trình đã được công bố. Trong bài viết nhỏ này chỉ xin mạng lưới hệ thống lại đôi nét về khu vực, thời hạn, khoảng trống sinh ra bản Di chúc thiêng liêng của Bác Hồ kính yêu. Từ đó tâm lý tới việc phát huy công dụng và tuyên truyền giáo dục về Di chúc tại Khu di tích lịch sử Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch .Trong cuộc sống 79 mùa xuân, Bác Hồ đã ở và thao tác ở nhiều nơi, nhưng Người ở và thao tác lâu nhất là Khu Phủ Chủ tịch ( từ 19/12/1954 đến 02/9/1969 ). Trong 15 năm ấy, Người sống và thao tác ở nhà sàn nhiều thời hạn nhất ( từ 19/5/1958 đến 17/8/1969 ). Từ ngày 17/8/1969, do điều kiện kèm theo sức khoẻ của Người, những bác sỹ đề xuất Người không lên xuống nhà sàn nữa, Người đã xuống ở căn nhà được kiến thiết xây dựng năm 1967. Tại đây, Người đã được những bác sỹ tận tình cứu chữa, nhưng Người đã ra đi lúc 9 giờ 47 phút ngày 2/9/1969 sau một cơn đau tim. Chuẩn bị cho sự ra đi này, từ năm 1965, khi còn ở nhà sàn, Bác đã chọn đúng giờ đẹp nhất trong ngày, chọn đúng lúc sức khoẻ tốt nhất trong những năm đó để viết sẵn Di chúc, mà với đức nhã nhặn cao quý Bác không gọi là ” Di chúc “, ” Chúc thư ” hay ” Di huấn ” … Bác gọi rất đơn giản và giản dị là ” Tài liệu “, là ” Thư “, là ” Mấy lời để lại “. Bác cũng không muốn cho nhiều người biết việc làm của một người sắp đi xa, ngại dẫn đến những tâm lý không có lợi, nên mở đầu bài viết, Bác ghi rõ ” Nhân dịp 75 tuổi ” và phía bên lề trái, Bác ghi chú thêm hàng chữ ” Tuyệt đối bí hiểm “. Có nghĩa tài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm ” này sẽ chỉ được công bố khi Người đi gặp Cụ Các Mác, Cụ Lênin và những vị cách mạng đàn anh khác .Những lúc thảo tài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm “, Bác đã ngồi ở chiếc ghế mây để viết hoặc Bác ngồi đánh máy trên chiếc bàn gỗ được kê trong phòng thao tác tầng hai nhà sàn. Cơ sở chứng minh và khẳng định điều này có nhiều tư liệu, tuy nhiên những tài liệu đã công bố và lời kể của chiến sỹ Vũ Kỳ – nguyên thư ký riêng của Bác, người được Bác tin yêu phó thác cho cất giữ cẩn thậntài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm ” là đáng an toàn và đáng tin cậy. Trong hồi ký của mình, chiến sỹ Vũ Kỳ viết : ” Đúng 9 h, Bác Hồ ngồi chú ý viết. Vấn đề chắc đã suy ngẫm từ lâu. Phòng thao tác trên nhà sàn yên tĩnh. Gió mát dịu, thoang thoảng hương thơm của hoa vườn …Chính vào giờ phút đó Bác Hồ đặt bút viết những dòng tiên phong vào tài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm ” để dặn lại cho muôn đời con cháu tương lai ” ( 1 ) .Đó là ngày 10/5/1965, ngày tiên phong Bác viết Di chúc. Rồi những ngày tiếp theo của tháng 5 năm ấy hay những ngày trung tuần tháng 5 của những năm sau cũng vậy, Bác viết, thay thế sửa chữa, bổ trợ Di chúc ở phòng thao tác nhà sàn. Ngày 19/5/1969 Bác xem lại Di chúc : ” Đúng 9 h, Bác ngồi vào bàn thao tác với bản Di chúc trước mặt. Bên ngoài nắng đã lên cao. Những chùm hoa phượng nở sớm, bắt nắng khoe màu rực rỡ tỏa nắng. Mặt hồ lăn tăn gợn sóng, lấp lánh lung linh ánh mặt trời. Một làn gió nóng bức ùa vào khung cửa sổ làm bay bay những sợi tóc bạc của Bác. Bác ngồi đó, tựa sống lưng vào thành ghế tự do, thư thả, nét suy tư hiện lên trên vầng trán rộng … ” ( 2 ). Ngày 20/5/1969, ” Người xem lại tài liệu lần cuối và xếp vào phong bì cất đi ” ( 3 ) .Ai đã từng được một lần đến nhà sàn ở Khu di tích lịch sử Phủ Chủ tịch, được lên phòng thao tác của Bác, đứng ở hành lang cửa số nơi có bộ bàn và ghế Bác ngồi thao tác và viết Di chúc để nhìn ra hồ nước, nhìn ra xung quanh mới thấy những điều chiến sỹ Vũ Kỳ viết và kể lại là xác đáng. Ngày 8/5/2004 khi chúng tôi vào thăm chiến sỹ Vũ Kỳ ở bệnh viện Hữu nghị, dù rất mệt, chiến sỹ vẫn kể lại chuyện này như chiến sỹ vừa được tận mắt chứng kiến .Ngôi nhà sàn lộng gió thời đại. Bác thư thả, thư thái viết ra những điều Bác đã tâm lý, đúc rút, những kinh nghiệm tay nghề mà bằng cả cuộc sống phấn đấu quyết tử Bác thu lượm được. Những điều đó quí giá biết nhường nào. Di chúc của Bác do đó là gia tài niềm tin vô giá Bác trao cho thế hệ tất cả chúng ta ngày hôm nay, cũng như những thế hệ tương lai. Ngôi nhà sàn thế cho nên đã đi vào lịch sử một thời trong cái lịch sử một thời chung của cuộc sống Bác Hồ và ngày càng trở nên có ý nghĩa thâm thúy .Trong cuộc sống hoạt động giải trí cách mạng của mình, để chèo lái con thuyền cách mạng Nước Ta đi đến bến bờ thắng lợi, Bác đã viết nhiều văn kiện quan trọng. Không kể những văn kiện Bác viết trong những năm ở quốc tế hay trước tháng 8/1945 mà chúng tôi chưa có điều kiện kèm theo điều tra và nghiên cứu hết hoàn cảnh sinh ra của chúng, thì cuối tháng 8/1945 Bác đã viết bản Tuyên ngôn độc lập ở căn nhà 48, Hàng Ngang, TP. Hà Nội, sẵn sàng chuẩn bị cho ngày lễ hội khai sinh nước Nước Ta dân chủ cộng hoà ; Đêm khuya ngày 18/12/1946, tại một căn gác nhỏ toả một vùng sáng hẹp quanh chiếc bàn gỗ ở Vạn Phú – HĐ Hà Đông, Bác viết Lời lôi kéo toàn nước kháng chiến – lời hịch cho cả dân tộc bản địa bước vào trận chiến mới đầy thử thách ác liệt giành độc lập, tự do ; Tại nhà sàn trong khu Phủ Chủ tịch, tháng 7/1967 khi đế quốc Mỹ leo những nấc thang nghiêm trọng xâm lược nước ta, Bác viết Lời lôi kéo quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược .Những văn kiện trên, do hoàn cảnh lịch sử dân tộc đơn cử, Bác đã không dành được nhiều thì giờ. Riêng những lời để lại trước khi từ biệt quốc tế này, thì giờ Bác dành cho nó khá nhiều. Theo chiến sỹ Vũ Kỳ : ” Trong khoảng chừng thời hạn 4 năm, từ 10/5/1965 đến 19/5/1969, Bác đã để cả thảy 28 buổi, hầu hết mỗi buổi hai giờ rưỡi để viết Di chúc ” ( 4 ) .Tìm hiểu thời gian khởi thảo và quá trình viết Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ta thấy :Năm 1965 : Những dòng tiên phong của Di chúc đã được Bác viết từ 9 h đến 10 h, thứ hai ngày 10-5. Cũng vào giờ này của những ngày 11,12,13, Bác liên tục viết Di chúc. Ngày 14-5, từ 6 h đến 9 h Bác đến thăm nông dân xã Xuân Phương, huyện Từ Liêm, TP. Hà Nội, gặt lúa chiêm. Gần 10 h, Bác mới về đến nhà kịp tham gia họp Bộ Chính trị bàn về công tác làm việc đào tạo và giảng dạy cán bộ, nên ngày đó Bác đã không viết tiếp bản thảo như giờ đã định. Buổi chiều, từ 14 h đến 16 h Bác viết tiếp tài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm ” và tự tay đánh máy. Đúng 16 giờ ngày 14-5-1965, Bác đánh xong bản Di chúc và cũng đến giờ Bác hẹn chiến sỹ Tổng Bí thư Lê Duẩn sang gặp. Nhưng Bác đánh máy dòng chữ ” TP. Hà Nội ngày 15-5-1965 ” trước chữ ký Hồ Chí Minh. Bên cạnh, phía trái là chữ ký tận mắt chứng kiến của chiến sỹ Lê Duẩn ” ( 5 ). Như vậy, sự tận mắt chứng kiến của chiến sỹ Lê Duẩn đã diễn ra trong khoảng chừng thời hạn từ 16 h đến trước 18 h ngày 14/5/1965, vì đúng 18 h những chiến sỹ Trung ương vào chúc thọ Bác 75 tuổi. Sau đó từ 19 h30, Bác đi dự mít tinh của mần nin thiếu nhi Thủ đô nhân ngày kỷ niệm lần thứ 24 ngày xây dựng Đội Thiếu niên tiền phong Nước Ta và chúc thọ Bác 75 tuổi. Đúng 21 h hôm đó, về đến nhà sàn, Bác giao lại chiếc phong bì to đựng những bản thảo Di chúc và bản Di chúc đã đánh máy có chữ ký của chiến sỹ Lê Duẩn cho chiến sỹ Vũ Kỳ và dặn ” Chú giữ cẩn trọng, sang năm 10-5 nhớ đưa lại cho Bác ” ( 6 ). Bản thảo Di chúc của Bác như thế nào đến nay chúng tôi chưa rõ nhưng bản Di chúc đánh máy có 3 trang được Bác đánh trên giấy khổ A4, có màu trắng ngà, chữ viết trên bản Di chúc này chính là từ chiếc máy chữ Bác vẫn dùng ở nhà sàn. Sáng sớm ngày 15/5/1965, Bác đi thăm Trung Quốc, Liên Xô một tháng. Ngày 15 ấy, Bác cũng lấy là ngày viết xong Di chúc. Có sự trùng hợp ngẫu nhiên của số lượng 15 ( ngày 15/2/1965, Bác về thăm Nguyễn Trãi ở Côn Sơn – Thành Phố Hải Dương ) mà chiến sỹ Vũ Kỳ cho là ” Rồi đây những nhà viết sử có lẽ rằng phải dành nhiều trang cho sự kiện ngẫu nhiên này ” ( 7 ) .Năm 1966 : Từ ngày 10-5 đến ngày 15-5, từ 9 h đến 10 h hàng ngày Bác vẫn dành tài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm “. Theo chiến sỹ Vũ Kỳ, Bác đã đọc rất chú ý trên từng câu, từng chữ bản Di chúc Bác đánh máy xong lúc 16 h ngày 145 / / 1965. Bác không viết gì thêm, chỉ ghi thêm một câu đặc biệt quan trọng quan trọng ” Phải có tình chiến sỹ yêu dấu lẫn nhau ” sau đoạn ” Trong Đảng phải thực hành thực tế dân chủ thoáng đãng, liên tục vac nghiêm chỉnh tự phê bình và phên bình, là cách tốt nhất để củng cố và tăng trưởng sự đoàn kết và thống nhất của Đảng ” ( 8 ). Nhưng điều tra và nghiên cứu bản gốc Di chúc, chúng tôi còn thấy có thêm cụm từ ” ship hàng Tổ quốc ” Bác viết ở bên lề để thêm vào sau cụm từ ” Giao hàng nhân dân ” và Bác mở ngoặc ” Tôi viết thêm H.C.M “. Câu phải có tình chiến sỹ yêu dấu lẫn nhau ” và cụm từ ” Giao hàng Tổ quốc ” viết bằng bút mực Cửu long xanh đen. Ngoài ra, chúng tôi cũng còn thấy Bác sửa một sô lỗi chính tả do đánh máy sai bằng bút bi màu mực xanh. Ví như câu ” lâu ngày cây nhiều thành rừng, sẽ tốt cho cảnh sắc và lợi cho nông nghiệp “, Bác sửa chữ ” tốt ” thay cho chữ ” lợi ” .Năm 1967 : Từ ngày 14-4, Bác đi công tác làm việc quốc tế đến 30-6 mới về, nên tài liệu ” tuyệt đối bí hiểm ” được chiến sỹ Vũ Kỳ cất vào một chỗ khác .

Năm 1968: Từ ngày 10-5 đến ngày 19-5, ngày nào Bác cũng dành một giờ, từ 9h đến 10h, tiếp tục viết tài liệu “Tuyệt đối bí mật”. Năm này, Bác bổ sung và sửa chữa nhiều cho Di chúc và viết thêm 6 trang:

– Một bản là một tờ giấy trắng ngà khổ 19 cm x 24 cm có dòng kẻ đỏ. Bác viết cả ở hai mặt và bằng bút mực Cửu long xanh đen. Những chỗ thay thế sửa chữa Bác viết bằng bút mực đỏ, những chỗ vạch chân để nhấn mạnh vấn đề Bác dùng bút bi mực đỏ .- Một bản gồm 3 tờ giấy ngà khổ 18,5 cm x 26 cm có dòng kẻ đỏ. Tờ 1, Bác viết 2 mặt ; tờ 2 và 3, Bác viết một mặt. Chữ viết bằng bút mực Cửu long xanh đen, chữ sửa bằng bút mực đỏ. Những chỗ viết số lượng ghi số trang, Bác viết bằng bút bi đỏ, bi xanh. Ở những tờ Bác viết 2 mặt, chữ trang một thấm sang cả trang 2 và ngược lại nên rất khó đọc ( 9 ) .Từ ngày 10-5 đến 18-5 năm ấy Bác viết và sửa Di chúc ở nhà sàn. Riêng ngày 19-5, Bác viết ở nhà nghỉ Hồ Tây. Vì 18 h ngày 18-5, sau bữa cơm chiều Bác đã bí hiểm rời Phủ Chủ tịch lên Hồ Tây để tránh liên hoan chúc thọ sinh nhật Bác. Ngày sinh nhật Bác năm ấy, Bác bình thản sẵn sàng chuẩn bị cho ngày ra đi của mình .Năm 1969 : Từ ngày 10-5 đến ngày 20-5, Bác vẫn đều đặn dành mỗi ngày 1 giờ, từ 9 h đến 10 h, để xem lại và thay thế sửa chữa Di chúc. Riêng 10-5, do đi dự Hội nghị Trung ương họp ở nhà khách Hồ Tây về đến nhà sàn đã hơn 9 h nên ” lần tiên phong trong 4 năm viết Di chúc, Bác đã lùi thời hạn từ 9 h30 đến 10 h30 ” ( 11 ). Ngày đó Bác đã viết lại hàng loạt phần mở màn của Di chúc vào mặt sau tờ sau cuối của tập bản tin ( tin tìm hiểu thêm đặc biệt quan trọng ) – số ra thứ 7 ngày 03/5/1969 do Nước Ta Thông tấn xã phát hành. Tập bản tin này gồm 15 trang, khổ A4, in rôneo. Bản viết này, Bác viết bằng bút mực Cửu long xanh đen. Những chữ sửa lại, viết thêm Bác dùng bút mực đỏ, những chỗ gạch chân, chữ số, Bác dùng bút bi đỏ ( 12 ). Và ngày 12-5, do buổi sáng Bác đi dự họp Bộ Chính trị nên Bác chuyển giờ viết Di chúc vào buổi chiều, từ 15 h đến 16 h. Những ngày này Bác đa phần tập trung chuyên sâu vào sửa chữa thay thế đoạn mở màn và viết thêm Di chúc năm 1968 .Như vậy, bản Di chúc đã được Bác khởi thảo từ ngày 10/5/1965. Ngày 20/5/1969 là ngày Bác xem lại lần ở đầu cuối. Trong khoảng chừng 4 năm ấy cứ vào trung tuần tháng 5 hàng năm, phần đông mỗi ngày Bác đều dành 1 giờ để xem lại, sửa chữa thay thế, bổ trợ những chỗ thiết yếu, có khi viết thêm một số ít trang, hoặc sửa chữa thay thế một số ít câu, có khi chỉ biến hóa một vài chữ trong Di chúc. Với nghĩa vụ và trách nhiệm với hậu thế, Bác xem xét từng ý, từng lời, nhưng mỗi ý, mỗi lời đều giản dị và đơn giản, chân thành, trong sáng, tự nhiên như chính cuộc sống mà Bác đã sống .Liên quan đến sự sinh ra bản Di chúc lịch sử dân tộc Bác Hồ để lại, Bác biểu lộ trên những bản thảo Di chúc Bác viết tay hay những trang Di chúc Bác tự tay đánh máy, còn có nhiều kỷ vật khác. Đó là ngôi nhà sàn, là phòng thao tác tầng 2 nhà sàn, là bộ bàn và ghế Bác vẫn thường ngồi thao tác và đã ngồi để thảo Di chúc, là chiếc giá sách trên đó Bác đã từng cất tài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm “, là chiếc máy chữ Bác đã dùng đánh văn bản và đánh Di chúc ( bản năm 1965 ), những chiếc bút Bác đã dùng để viết, thay thế sửa chữa, bổ trợ Di chúc, là chiếc phong bì Bác đựng tài liệu ” Tuyệt đối bí hiểm ” … Tất cả đều là những di vật lịch sử vẻ vang, đã sống sót cùng với sự sống sót của ngôi nhà sàn, trong thời hạn và khoảng trống Bác đã ở và thao tác ở khu Phủ Chủ tịch. Chúng đã trở thành những vật chứng thiêng liêng, tận mắt chứng kiến những hoạt động giải trí đơn cử của Bác Hồ, tận mắt chứng kiến những tâm lý thâm thúy được Bác nghiền ngẫm, chắt lọc để rồi được hiện hữu thành di sản văn hoá cho muôn đời sau, không riêng gì cho những thế hệ người Nước Ta mà còn cho cả nhân dân yêu lao động, hoà bình, công lý trên quốc tế .Thời gian trôi đi, khách trong nước, khách quốc tế tới thăm Nhà sàn Bác Hồ ngày một đông hơn, nhu yếu tìm hiểu và khám phá về Di chúc của Bác Hồ ở ngay tại nơi Bác viết Di chúc đặt ra cho tất cả chúng ta nhiều tâm lý. Chúng ta cần tổ chức triển khai tốt việc điều tra và nghiên cứu, sưu tầm khá đầy đủ những bản thảo của Bác Hồ về Di chúc, thiết kế xây dựng thành một sưu tập Di chúc hoàn hảo ; Sưu tầm hàng loạt sách, báo, tài liệu tương quan đến Di chúc ; nghiên cứu và điều tra, xác lập kiến thiết xây dựng hồ sơ khoa học cho những hiện vật ở nhà sàn tương quan đến Di chúc ; Tổ chức những phương pháp ra mắt, tuyên truyền Di chúc của Bác ở Khu di tích lịch sử Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch và ở những địa phương, trường học, cơ quan. Kết hợp với việc nghiên cứu và điều tra tọa lạc bổ trợ Di chúc ( hoàn toàn có thể cả bút tích Di chúc những năm 1965, 1968, 1968 ) trên bàn thao tác tầng 2 nhà sàn. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ thuyết minh cần ra mắt cho khách du lịch thăm quan hiểu một cách có mạng lưới hệ thống quá trình Bác Hồ viết Di chúc, những yếu tố tương quan đến Di chúc, để trong tình hình quốc gia lúc bấy giờ, sẽ có ý nghĩa làm tăng thêm niềm tin của nhân dân so với Đảng … Tiến hành những mặt hoạt động giải trí đó là tất cả chúng ta thiết thực góp thêm phần vào tuyên truyền tư tưởng Hồ Chí Minh trong tiến trình cách mạng lúc bấy giờ và kỷ niệm 50 năm thực thi Di chúc của Bác Hồ .

Trần Thị Thuấn-Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch

Chú thích:

1. Vũ Kỳ. Càng nhớ Bác Hồ, Nxb Thanh niên. Thành Phố Hà Nội. 1999. Tr 1302, 3. Hồ Chí Minh – Biên niên tiểu sử. Nxb Chính trị vương quốc. 1996. T10. Tr 351 .4. Vũ Kỳ. Tưởng nhớ Bác Hồ viết Di chíc lịch sử vẻ vang. Tạp chí Văn hoá – Nghệ thuật. Số 8-1999. Tr 12 .5. Vũ Kỳ. Càng nhớ Bác Hồ. Nxb Thanh niên. TP. Hà Nội. 1999. Tr 152 .6. Vũ Kỳ. Càng nhớ Bác Hồ. Nxb Thanh niên. TP. Hà Nội. 1999. Tr 154 .7. Bác Hồ viết Di chúc. Hồi ký của Vũ Kỳ. Thế Kỷ ghi. NXB Chính tri vương quốc. TP. Hà Nội. 1999. Tr 11 .8. Xem bản thảo Di chúc của Bác năm 1965 lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng .

9. Xem bản thảo Di chúc của Bác năm 1965 lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng.

10. Xem những bản thảo Di chúc gốc của Bác năm 1968 lưu tại Cục tàng trữ Văn phòng Trung ương Đảng. Vũ Kỳ. Càng nhớ Bác Hồ. Nxb người trẻ tuổi. TP. Hà Nội. 1999. Tr 225 .11. Xem Bản thảo Di chúc gốc của Bác năm 1969 lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Trung ương Đảng .12. Khu di tích lịch sử Phủ Chủ tịch. Hồ Chí Minh gương sáng đời đời. Nxb Chính trị vương quốc. TP.HN. 1998. Tr 19 .

Source: https://vvc.vn
Category : Từ Thiện