Đất nước tôi thon thả giọt đàn bầu
Nghe dịu nỗi đau của mẹ
Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ
Các anh không về mình mẹ lặng yên
Có thể nói hình tượng đất nước là một trong những niềm cảm hứng bất tận của thi ca Nước Ta, đó là cội nguồn của văn học. Viết về đất nước có rất nhiều những tác giả, tuy nhiên điển hình nổi bật nhất hoàn toàn có thể kể đến Nguyễn Đình Thi. Cách ông viết về đất nước khiến bất kể fan hâm mộ nào cũng phải động lòng. Bài thơ Đất nước là một trong những tác phẩm hay nhất viết về đề tài đất nước, có hoàn cảnh sinh ra cũng rất đặc biệt quan trọng .
Hoàn cảnh ra đời bài thơ Đất nước
Tác phẩm viết trong khoảng thời gian từ 1948 đến 1955. Bài thơ là sự tổng hợp của những sáng tác Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948), Đêm mít tinh (1949) và Đất nước (1955). Đây là thời gian ông trải nghiệm, trưởng thành cùng Đất Nước trong kháng chiến chống Pháp lần 2.
Đêm 19.12.1946, triển khai quyết định hành động của Trung ương Đảng, tiếng súng giết giặc của TP. Hà Nội và những thành phố có quân Pháp chiếm đóng đã nhất loạt tiếng nổ, mở màn cho cuộc kháng chiến toàn nước chống thực dân Pháp. Cuộc chiến đấu 57 ngày đêm ở Thủ đô và Liên khu 1 đã thắng lợi ( tàn phá và bắt sống hơn 2000 tên địch, phá huỷ 22 xe tăng và xe thiết giáp, 31 xe vận tải đường bộ, bắn rơi 1 máy bay và bắn hỏng 7 chiếc khác, bắn chìm 2 ca nô ) ; đêm 17.2.1947, trước sự giật mình của địch, Trung đoàn Thủ đô triển khai cuộc rút quân bí hiểm, quả cảm vượt sông Hồng và sông Đuống ra vùng tự do thuộc tỉnh Phúc Yên một cách bảo đảm an toàn. Để lại “ TP. Hà Nội cháy khói lửa ngợp trời ”, cùng với những người chiến sỹ, chàng người trẻ tuổi tri thức trẻ Nguyễn Đình Thi hăm hở bước vào cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc bản địa. Nhưng nỗi nhớ về Thành Phố Hà Nội có vẻ như vẫn luôn luôn da diết .
Một số bài thơ của Nguyễn Đình Thi được sinh ra trong trường hợp như vậy và đã từng trở thành một “ hiện tượng kỳ lạ ”, một chủ đề tranh luận mê hoặc và có ích về thơ tại chiến khu Việt Bắc. Cuộc tranh luận này nằm trong khuôn khổ Hội nghị tranh luận văn nghệ của Hội văn nghệ Nước Ta với một quy mô lớn, lôi cuốn nhiều cây bút tiêu biểu vượt trội thuộc nhiều thế hệ trong và ngoài quân đội. Chùm bài đăng trong tạp chí Văn nghệ số 6.1948 gồm : Không nói, Sáng mát trong như sáng năm xưa, Đường núi ; và bài Đêm mít tinh ( đăng trong tạp chí Văn nghệ số mùa xuân 1949 ). Đây đều là những bài thơ mà tác giả đã lấy để làm thi liệu cho bài thơ “ Đất nước ” được viết trong khoảng chừng thời hạn sau .
Cuộc kháng chiến ngày càng gian khổ, quyết liệt. Nguyễn Đình Thi cùng với nhiều văn nghệ sĩ khác đã đi cùng bộ đội tham gia các chiến dịch ở đường số 4, Trung du, Hòa Bình v.v… Cuối 1954, sau chiến dịch Điện Biên Phủ toàn thắng, tác giả của “Sáng mát trong như sáng năm xưa” và “Đêm mít tinh” về điều trị bệnh ở một xóm ven bờ sông Cầu (thuộc huyện Đồng Hỷ, Thái Nguyên). Tại đây, Nguyễn Đình Thi sau quá trình 7 – 8 năm ròng rã – nay mới có điều kiện viết tiếp tác phẩm đã được thai nghén rất lâu của mình là bài thơ “Đất nước”.
Bài thơ “ Đất nước ” được hình thành trong một quãng thời hạn dài : hầu hết suốt cuộc kháng chiến chống Pháp ( 1948 – 1955 ) bài thơ đã miêu tả một khoảng trống to lớn toàn đất nước. Lần tiên phong bài thơ được đưa vào tập “ … Chiến sĩ ” ( 1958 ). Bài thơ được tổng hợp từ một số ít bài thơ khác : “ Sáng mát trong như sáng năm xưa ” ( 1948 ), “ Đêm mít tinh ” ( 1949 ). Đây là bài thơ nổi tiếng của Nguyễn Đình Thi nói riêng và thơ kháng chiến chống Pháp nói chung. Bài thơ mang rõ phong thái của Nguyễn Đình Thi. Chủ đề bao trùm của bài thơ “ Đất nước ” là lòng yêu nước nồng nàn, tha thiết, ý thức độc lập tự chủ, lòng tự hàovề đất nước và nhân dân anh hùng từ trong đau thương nô lệ, dưới sự chỉ huy của Đảng đã quật khởi vùng lên thắng lợi huy hoàng. Hoàn cảnh sáng tác ấy giúp Nguyễn Đình Thi, một nhà thơ có hồn thơ suy tư sâu lắng và dạt dào xúc cảm, tạo dựng lên được một bức chân dung đất nước thật nên thơ, nên họa mang đặc thù khai thác, vừa có tính chiều sâu truyềnthống, vừa có tầm cao thời đại : có sức quật khởi mãnh liệt dưới sự chỉ huy củaĐảng
Có thể nói mặc dầu quy trình viết bị đứt đoạn liên tục, tuy nhiên thời hạn viết dài đã vô tình tạo nên chiều sâu của tác phẩm. Trải dài suốt quy trình chống Pháp, bài thơ mang đậm sự thưởng thức của tác giả, khá đầy đủ đắng cay ngọt bùi. Chính hoàn cảnh sáng tác đặc biệt quan trọng đã giúp bài thơ mang đậm hồn của Đất nước. Vừa bộc lộ được nỗi đau của nhân dân, lại làm điển hình nổi bật được niềm tự hào của dân tộc bản địa. Thi phẩm được viết từ sự tổng hợp nâng cao những mảng sáng tác trong những thời gian khác nhau nhưng người đọc không hề nhận thấy dấu vết của sự chắp vá, lắp ghép mà cảm nhận được mạch thống nhất bởi tác giả viết bằng cảm hứng đồng nhất về đất nước, con người Nước Ta .
Thảo Nguyên
