Chiếc lá thu phai – Suy tư về kiếp người

Chiếc lá thu phai – Suy tư về kiếp người

Với những ca khúc như Lời thiên thu gọi, Còn tuổi nào cho em, Diễm xưa, Chiếc lá thu phai … Trịnh Công Sơn như gởi tới mọi người những suy tư, trăn trở của Trịnh về cả một kiếp người trong đời sống .
“ Mùa xuân quá vội
Mười năm tắm gội
Giật mình ôi chiếc lá thu phai
Người đâu mất người
đời tôi ngốc dại
Tự làm khô héo tôi đây ”

Chiếc lá thu phai của Trịnh Công Sơn, là một trong những sáng tác Trịnh Công Sơn viết vào quá trình nửa sau của cuộc sống, khi dâu bể, thăng trầm đã đi qua để lại thưởng thức thâm thúy về con người, tình yêu và số phận … “ Thân người hữu hạn nhưng tình yêu thì vô cùng ” … Đó là lời phát biểu của Trịnh Công Sơn khi được hỏi về hoàn cảnh sinh ra của “ Chiếc lá thu phai ” .
Cuộc đời vốn vô thường và kiếp sống của con người chỉ là những ngày ngắn ngủi “ ở trọ trần gian ” mà thôi. Cho nên một kiếp người cũng mong manh như thể một “ chiếc lá thu phai ”, một chiều nào đó rụng cành trong cảm xúc hư hao, nhỏ bé. Cái lẽ hợp tan, còn mất, niềm hạnh phúc hay khổ đau là tất yếu. Bởi một ngày nào đó, một buổi chiều buồn tênh thức dậy sau giấc ngủ dài / sau giấc ngủ vừa thấy “ chập chờn lau trắng trong tay ” của sự ra đi nay mai …

“ Chiếc lá thu phai ” là một ca khúc mang đậm triết lý về thân phận con người, về cái đời sống hằng thường, nhỏ bé của con người trong cái vô thường, bất tận của đời. Ngủ quên trong bao bộn bề bộn bề và nỗi nhớ, ta chợt nhận ra dòng chảy cuộc sống vẫn vô tư trôi, không đợi chẳng chờ. Đã mấy mùa xuân qua, đã bao mùa thu lại, ta vẫn thế … đơn côi. Chỉ bởi lòng ta luôn cố chấp, cố giữ bóng người. Ôm lấy những hư ảo bát ngát không lối thoát, để ngày hôm nay đôi chân bỗng mỏi mòn. Ta thèm lắm được một phút nghỉ ngơi, bởi phía trước là con đường đầy xa ngái. Ngay từ mở đầu bài hát, ta đã thấy một tâm trạng nhiều hụt hẫng, ngậm ngùi trong khoảnh khắc ngoảnh lại, đoái nhìn cuộc sống đã qua :

Về đây đứng ngồi
Đường xa quá ngại.
Để lòng theo chút nắng bên ngoài.
Mùa xuân quá vội
Mười năm tắm gội
Giật mình ôi chiếc lá thu phai.

Cảm giác trỗi nhất mà những ca từ này đem lại là cảm xúc về thời hạn – thời hạn trôi chảy không ngừng. Mười năm trôi đi nhanh gọn với bao biến thiên, mùa xuân cũng hấp tấp vội vàng qua. Ngồi nhìn lại khoảng chừng thời hạn trôi đi và những gì đã mất, ta chợt giật mình thấy đời cũng mong manh như một chiếc lá thu phai, như một hạt bụi nhỏ nhoi. Thân phận và cả sự hiện hữu của mỗi cá thể cũng thật hư ảo. Người về ngoái nhìn lại chặng đường đã đi qua với bao ngại ngùng, nhớ tiếc. Cuộc đời thật quá ngắn ngủi và toàn bộ rồi sẽ phôi pha, tàn tại. Sự hiện hữu của kiếp người cũng như trăm ngàn thứ khác chỉ là khoảnh khắc. Tất cả rồi sẽ lụi đi, rồi sẽ rơi tàn để thành ảo ảnh. Nghe những ca từ này, ta chợt nhớ tới những lời thơ của Vạn Hạnh Thiền sư dạy đệ tử :

Thân như điện ảnh hữu hoàn vô
Vạn vật xuân vinh, thu hựu khô
(Thân như bóng chớp có rồi không
Cây cối xuân tươi thu não nùng)

Không có gì là miên viễn trong cuộc sống này. Nhìn lại hành trình dài đã qua và hành trình dài sắp tới chỉ là những cuộc lãng du lê dài. Chút nắng bên ngoài kéo ta ra khỏi cái thực tại, đưa ta về cơn mộng vê, đi lại trên đường ranh giới của thời hạn thực tại và quá khứ. Và trong cơn giật mình bừng tỉnh kia, ta biết ta đã mất đi nhiều lắm, ta mới chiêm nghiệm thấy những nghĩa lý sâu xa của đời sống :

Người đâu mất người
Đời tôi ngốc dại
Tự làm khô héo tôi đây.
Chiều hôm thức dậy
Ngồi ôm tóc dài
Chập chờn lau trắng trong tay.

Thời gian thật ngắn ngủi và đời người cũng chẳng dài thay. Mọi thứ qua đời ta như bao trùm một lớp sương dày, lãng đãng khiến bao ngày mê man. 10 năm hay 10 mùa xuân như vậy đã tàn, ta chỉ sống với những nhu yếu sống sót, để rồi thảng thốt “ giật mình ôi chiếc lá thu phai ” … “ Chiếc lá thu phai ” đã mang theo bao mùa xuân sắc, chỉ còn chút hơi tàn, gầy guộc đến mong manh. Người cũng đi tìm đến bến yên lành, chỉ có tôi “ ngốc dại ” nên đành bơ vơ, biến mình thành “ khô héo ” như cánh vạc buồn rong ruổi miên man một cõi. Tóc đã phai bao mùa chẳng nhớ người ơi …
Trong vòng xoáy vô cùng tận của số phận, trong cái lẽ vô thường của cuộc sống, trong cái sự chảy trôi nghiệt ngã của thời hạn thì không có gì vĩnh viễn. Tình yêu đi, người tình xa, hạnh phút mất. Và cả một phần con người ta cũng bị bào mòn, phai nhạt theo thời hạn. Những hụt hẫng và những nỗi đau, những tổn thương và mất mát, những đắng cay và niềm hạnh phúc đã đưa ta đến cuộc sống này, cho ta nếm trải. Để rồi ta mất toàn bộ, để rồi tổng thể tan biến. Ta quá hữu hạn và nhỏ bé, ta quá ngốc dại để chạy theo những ảo tưởng mông lung, để đi tìm những gì xa xôi, lý tưởng. Ta cứ đi loanh quanh cho đời mỏi mệt .

Và ta đánh mất người, đánh mất ta, ta xa anh, xa em, xa ta trong khoảnh khắc. Ta ngốc dại và tự làm khô héo ta. Ta chỉ là một cây sậy mong manh với trí nghĩ nhỏ nhoi làm thế nào nhận ra lẽ vô thường của đời, làm thế nào biết sống trong từng sát na của đời sống thường nhật. Ta đánh mất tình và đánh mất ta để rồi một ngày ta u hoài, than phiền trong “ tình nhớ ”, “ tình sầu ” vì “ tình xa ”. Một buổi chiều, tóc trắng như vôi ta mới thảng thốt nhận ra cái thân phận mong manh của một – kiếp – sống – con – người. Hình ảnh “ Chiều hôm thức dậy / ngồi ôm tóc dài / Chập chờn lau trắng trong tay ” gợi ta nhớ đến những ca từ trong “ Cát bụi ” :

“Bao nhiêu năm làm kiếp con người
Chợt một chiều tóc trắng như vôi
Lá úa trên cao rụng đầy
Cho trăm năm vào chết một ngày”

Trong cảm thức thời gian và thân phận con người của Trịnh Công Sơn, ta luôn luôn bắt gặp hình ảnh một con người đi và về trên hành trình vô tận, trong một bi kịch tâm trạng của những lỡ làng, xót tiếc. Phải chăng vì thế mà ông đã viết hẳn một ca khúc là “Một cõi đi về”? Và ở “Chiếc lá thu phai” ta cũng gặp cái hành trình đi về trên con đường đời thiên lý, vô tận đó. Dĩ nhiên, cái vế đi đã bị giấu kín, chỉ được gợi ra trong cái vế của con người trở về:

Về thu xếp lại
Ngày trong nếp ngày
Vội vàng thêm những lúc yêu người.
Cuồng phong cánh mỏi
Về bên núi đợi
Ngậm ngùi ôi đá cũng thương thay.

Hình như cái thảm kịch lỡ làng của tâm trạng kia là khởi xướng từ những muộn màng trong đời. Khi anh quay trở lại thì thu đã xếp lại, mùa đã qua, chỉ còn héo úa, tàn tạ. Vội vàng yêu người rồi đành nhìn người ra đi, đồng ý nỗi đau mất người. Dù có hấp tấp vội vàng, tất tả đến mấy thì anh cũng đâu níu giữ được người, níu giữ được đời, níu giữ được chính bản thân anh. Những ca từ như trĩu xuống, như một tiếng thở dài than van, buồn bã, đầy đơn độc và vô vọng. Tất cả đã trở nên mỏi mệt, rã rời. Cuồng phong cánh cũng đã mỏi. Tất cả giờ đây chỉ còn là đợi chờ, đợi chờ một kết thúc, đợi chờ một ngày sau cho “ sỏi đá cũng cần có nhau ” .

Mỏi mòn vì chờ đón nên đá cũng đáng thương vì đá mang nỗi ngậm ngùi ngàn năm. Hình ảnh này gợi ta liên tưởng đến những đá Vọng Phu ngàn năm chờ chồng đi xa tạo ra sự những núi đợi. Những cuồng phong của cuộc sống đã quét sạch toàn bộ những niềm hạnh phúc, những lúc yêu người. Chính lúc con người bừng tỉnh cũng là lúc họ nghĩ đến kết thúc cuộc sống mình, họ đã thấy lau trắng chập chờn trong tay. Và họ … quay trở lại. Ta như cảm nghe được ở đâu đó những âm thanh ngân vang của ca khúc “ Phôi pha ” dội về đây :

Thôi về đi
Đường trần đâu có gì
Tóc xanh mấy mùa
Có nhiều khi
Từ vườn khuya bước về
Bàn chân ai rất nhẹ
Tựa hồn những năm xưa

Nhưng ở “ Chiếc lá thu phai ”, cấu trúc ca từ có đặc biệt quan trọng hơn bởi có hai đoạn điệp khúc khác nhau. Bản thân ca khúc không có hai lời nhưng lại có đoạn điệp khúc thứ hai như nhấn vào những xúc cảm, cảm xúc của con người được bật lên từ những dư âm, những dư ảnh và dư tình trong quá vãng. Quá vãng trở lại trong hiện tại, hòa trộn với cái thực tại. Ảo – thực xen kẽ với nhau để lại những nỗi niềm nhói buốt đến tái tế :

Nằm nghe giữa trời
Giòn vang tiếng cười
Điệu kèn ai buốt trong tôi.
Mùi hương phấn người
Một hôm nhớ lại
Hẹn ngày sau sẽ mua vui.

Vẫn tiếng cười, vẫn điệu kèn ấy nghe sao mà sắc buốt tâm can. Phải chăng vì nó đã quá xa, rồi nó cũng sẽ chẳng còn mảy may là một bóng hình, hay một dư vang. Tiếng kèn gọi tâm hồn con người trở lại thực tại để đi đến cái điểm kết thúc một hành trình dài đời, một thân phận nhỏ bé, phù du của chúng sinh. Một thoán hương xưa, cũng là chút dư tình còn sọt lại chợt dâng lên trong một ngày tình nhớ khiến con người thấy ấm cúng. Một cuộc sống, một kiếp sống khép lại nhưng những hẹn hò thì không hẳn đã khép. Lời chia tay đã nói nhưng biết đâu ngày sau sẽ hạnh ngộ. “ Hẹn ngày sau sẽ mua vui ” – cũng là hẹn hò một cuộc đời mới, một cuộc tình mới. Dẫu biết rằng cuộc sống là khoảnh khắc, thân phận là mong manh, cả tình yêu và niềm hạnh phúc như loài hoa sớm nở tối tàn, nhưng cuộc sống vẫn luôn mở ra nhiều niềm vui và niềm hạnh phúc. Cho nên chính Trịnh Công Sơn đã viết :
“ Có những ngày vô vọng cùng cực, tôi và cuộc sống đã tha thứ cho nhau. Từ buổi con người sống quá rẻ rúng tôi biết rằng vinh quang chỉ là điều gian dối. Tôi không còn gì để chiêm bái ngoài nỗi vô vọng và lòng bao dung. Hãy đi đến tận cùng của vô vọng để thấy vô vọng cũng đẹp như một bông hoa … ”

“ Chiếc lá thu phai ” đã mang theo bao mùa xuân sắc, chỉ còn chút hơi tàn, gầy guộc đến mong manh. Người cũng đi tìm đến bến yên lành, chỉ có tôi “ ngốc dại ” nên đành bơ vơ, biến mình thành “ khô héo ” như cánh vạc buồn rong ruổi miên man một cõi. Tóc đã phai bao mùa chẳng nhớ người ơi …
“ Người đâu mất người
Đời tôi ngốc dại
Tự làm khô héo tôi đây ”
Người đi một chút ít hương xưa còn xót lại, mùa thu cũ năm nào cũng đã phôi phai. Ta lạng lẽ nghe giữa đời đau nhói, giờ mỉm cười hẹn hội ngộ tương lai .

Chia sẻ:

• Facebook
• Twitter

Thích bài này:

Thích

Đang tải …

Có liên quan

Source: https://vvc.vn
Category : Từ Thiện