Lời giải chuẩn nhất cho câu hỏi: “Hoàn cảnh sáng tác Tỏ lòng” và phần kiến thức mở rộng thú vị về tìm hiểu bài thơ Tỏ lòng do Top Tài Liệu biên soạn là tài liệu hay dành cho các bạn học sinh và các thầy cô giáo tham khảo
Trả lời thắc mắc : Nêu gắn ngọc hoàn cảnh sáng tác bài thơ Tỏ lòng ?
Hoàn cảnh sáng tác
– Bài thơ được sáng tác sau chiến thắng quân Mông – Nguyên của quân đội nhà Trần với hào khí Đông A ngút trời
– Bài thơ là loại thơ “nói chí tỏ lòng” qua bài thơ mà bày tỏ và thể hiện nỗi lòng cùng chí hướng của người viết.
Cùng Top Tài Liệu trang bị thêm nhiều kiến thức bổ ích cho mình thông qua bài tìm hiểu về bài thơ Tỏ lòng dưới đây nhé!
Kiến thức lan rộng ra về tìm hiểu và khám phá bài thơ Tỏ lòng
Phiên âm:
Hoành sóc giang sơn cáp kỉ thu ,
Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu .
Nam nhi vị liễu sự nghiệp trái ,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu .
Dịch nghĩa:
Cầm ngang ngọn giáo giữ gìn nước nhà đã mấy thu ,
Ba quân như hổ báo, khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu .
Thân đàn ông mà chưa trả xong nợ công danh sự nghiệp ,
Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu .
Dịch thơ:
Múa giáo giang sơn trải mấy thu ,
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu .
Công danh nam tử còn vương nợ ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu .
I. Đôi nét về tác giả Phạm Ngũ Lão
Phạm Ngũ Lão ( 1255 – 1320 ) là danh tướng nhà Trần trong lịch sử dân tộc Nước Ta. Ông là người góp công rất lớn trong cả hai cuộc kháng chiến chống Mông-Nguyên lần thứ hai năm 1285 và lần thứ ba năm 1288. Đương thời, khét tiếng của ông chỉ xếp sau Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn – người được xem như vị tướng vĩ đại nhất trong lịch sử vẻ vang quân sự chiến lược phong kiến Nước Ta .
– Phạm Ngũ Lão là người văn võ song toàn : ông có nhiều công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên, làm đến chức Điện súy, được phong tước Quan nội hầu. Không chỉ có tài về quân sự chiến lược, mà ông còn để lại nhiều bài thơ về chí trai, lòng yêu nước. Tiếc là lúc bấy giờ tác phẩm của ông chỉ còn lại hai bài là Thuật hoài ( Tỏ lòng ) và Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương ( Viếng Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương ) .
– Các tác phẩm chính : ông có nhiều sáng tác nói về chí làm trai và lòng yêu nước nhưng lúc bấy giờ chỉ còn lại hai tác phẩm bằng chữ Hán là Tỏ lòng ( Thuật hoài ) và Viếng Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương ( Văn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương )
II. Giới thiệu về bài thơ Tỏ lòng
1. Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ được sáng tác sau chiến thắng quân Nguyên – Mông của quân đội nhà Trần. Đây là bài thơ thuộc loại thơ “ nói chí tỏ lòng ”. Qua bài thơ tác giả muốn bày tỏ nỗi lòng cũng như chí hướng của bản thân .
2. Bố cục
– P1 ( 2 câu đầu ) : Hình tượng con người và quân đội thời Trần
– P2 (2 câu còn lại): Nỗi lòng của tác giả
3. Giá trị nội dung
Bài thơ mang vẻ đẹp hào khí Đông A, bộc lộ qua vẻ đẹp của con người và quân đội nhà Trần. Đồng thời, qua đó bộc lộ tâm sự và lí tưởng sống cao đẹp của tác giả .
4. Giá trị nghệ thuật
– Ngôn từ hàm súc, hình ảnh thơ giàu sức khái quát .
– Bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ phóng đại, so sánh cùng âm hưởng khi hào hùng, can đảm và mạnh mẽ, khi trì trệ dần, suy tư để lại dư âm trong lòng người đọc .
III. Bài mẫu phân tích Tỏ lòng
Phạm Ngũ Lão là một người tài năng, có lòng yêu nước nồng nàn, bản lĩnh khác thường, ông là một tướng tài đồng thời cũng là người có tâm hồn văn chương. Tác phẩm tiêu biểu vượt trội nhất của ông là bài thơ Tỏ lòng. Văn bản bộc lộ những tâm tư nguyện vọng, nỗi niềm của vị tướng tài, đồng thời tái hiện chân thực hào khí Đông A sôi sục, hào hùng của thời đại .
“ Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu ”
Dịch thơ :
“ Múa giáo nước nhà trải mấy thu
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu ”
Bằng lối viết trực tiếp, mở màn hai câu thơ tác giả đã dựng những nét vẽ tiên phong về chân dung người tráng sĩ Đông A. Hình ảnh của con người nhà Trần hiện lên với vẻ đẹp hiên ngang, khí chất được miêu tả qua hai chữ tiên phong “ hoành sóc ” với tư thế đầy oai hùng, kiên cường như khắc họa đậm nét những con người dũng mãnh lẫm liệt với ngọn giáo trong tay đi khắp giang sơn để bảo vệ quê nhà, quốc gia. Nó sừng sững như một bức tượng đài đầy hiên ngang giữa khoảng trống to lớn của “ giang sơn ” và dòng thời hạn trôi chảy “ kháp kỉ thu ”, người ấy mang vẻ đẹp của những đấng anh hùng từng trải, đã được tôi luyện mỗi ngày. Vận mệnh và sự bình yên của quốc gia đang được đặt trên đầu ngọn giáo kia, đó là trách nhiệm lớn lao đặt lên vai người tráng sĩ, nhưng cũng chính ngọn giáo ấy là điểm tựa vững vàng che chắn cho cả dân tộc bản địa sống sót. Câu thơ không có chủ ngữ mang ý niệm của tác giả : đó không chỉ là một hình ảnh duy nhất của một con người duy nhất, mà là đại diện thay mặt của biết bao con người thời đại, là không khí sôi sục của đất trời Đông A .
Câu thơ thứ hai tái hiện lại sức mạnh của quân đội nhà Trần. Tác giả sử dụng những hình ảnh “ tam quân ” “ tì hổ ” “ khí thôn ngưu ” để làm rõ vẻ đẹp sức mạnh đó. Tam quân để nói về quân đội nhà Trần bao gồm tiền quân, trung quân và hậu quân. Còn tì hổ để nói về sức mạnh to lớn như hổ báo của quân đội, giải pháp so sánh đã một lần nữa khẳng định chắc chắn sự dũng mãnh, nhanh gọn của quân đội nhà Trần. “ Khí thôn ngưu ” hoàn toàn có thể hiểu theo hai cách, cách thứ nhất tức là khí thế nuốt trôi trâu, nhưng cũng hoàn toàn có thể hiểu khí thế át sao Ngưu. Dù hiểu theo cách nào cũng đều thấy được khí thế, sức mạnh vô song của quân đội nhà Trần. Với hai câu thơ đầu, tác giả đã tái hiện sinh động, chân thực vẻ đẹp của con người thời đại nhà Trần với sức mạnh vô song. Qua đó ta còn cảm nhận được hào khí oanh liệt của thời đại mà dân tộc bản địa tưng bừng khí thế, quyết tâm đánh giặc cứu nước .
Sau hai câu đề dùng nói về hào khí và vẻ đẹp chung của cả dân tộc bản địa thì đến hai câu chuyển và hợp tác giả chuyển sang bày tỏ nỗi lòng, tâm tư nguyện vọng nguyện vọng của mình, đồng thời đây cũng chính là nội dung mà tác giả muốn mở ra trong bài, tập trung chuyên sâu khai thác về chí đàn ông, về món nợ sông núi mà bản thân đang còn mang nặng, bộc lộ những vẻ đẹp cao quý trong tâm hồn của Phạm Ngũ Lão .
“ Nam nhi vị liễu sự nghiệp trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu ”
Dịch nghĩa :
“ Thân đàn ông mà chưa trả xong nợ sự nghiệp
Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu ”
Như vậy với hai câu thơ này ta hoàn toàn có thể nhận rõ quan điểm “ nhập thế tích cực ” của Phạm Ngũ Lão, rằng phận đàn ông sinh ra đã mang trên mình món nợ công danh sự nghiệp, và phải luôn nỗ lực nỗ lực rất là dùng tài trí của mình để góp phần, kiến thiết xây dựng quốc gia, trả cho kỳ được món nợ công danh sự nghiệp. Trong đó một trong những biểu lộ rõ nhất của ý niệm này đó là việc ứng thí khoa cử của hàng vạn sĩ tử mỗi năm, trong đó nổi bật tất cả chúng ta vẫn thường nghe nhắc tới Trần Tế Xương với 8 lần theo đuổi khoa cử, thất bại mà không hề nản chí. Phạm Ngũ Lão chính là một trong số những người chịu tác động ảnh hưởng thâm thúy của ý niệm nhập thế tích cực, mặc dầu ông không ra kinh ứng thí, thế nhưng ông đã chọn một cách trả nợ sự nghiệp khác đó là theo đuổi con đường tòng quân, góp phần đánh đuổi giặc ngoại xâm, làm ra công trạng cho xứng với thân đàn ông. Có thể nói rằng quan điểm “ nợ công danh sự nghiệp ” đã đem đến cho con người dưới những triều đại phong kiến trong lịch sử dân tộc một mục tiêu sống, lý tưởng sống cao đẹp và đáng quý, hình thành trong con người tư thái và bản lĩnh biết phấn đấu tạo ra sự công danh sự nghiệp sự nghiệp và quan trọng nhất là góp thêm phần thiết kế xây dựng, tăng trưởng quốc gia ngày một vững mạnh trở thành rường cột của vương quốc .
Qua câu thơ, Phạm Ngũ Lão đã bộc lộ nỗi lòng, khát khao của bản thân muốn góp sức nhiều hơn nữa cho giang sơn, quốc gia để trả món nợ sự nghiệp của trí làm trai. Nhà thơ Nguyễn Công Trứ cũng từng có nhiều vần thơ hay khi nói về “ phận sự làm trai ” :
“ Vũ trụ chức phận nội
Đấng trượng phu một túi kinh luân .
Thượng vị đức, hạ vị dân ,
Sắp hai chữ “quân, thân” mà gánh vác”
Phạm Ngũ Lão đã là một danh tướng, có công lớn với quốc gia với thời nhà Trần. Vậy mà ông vẫn luôn cảm thấy hổ thẹn khi nghe “ thuyết Vũ Hầu ”. Ông đã khôn khéo khi nhắc đến một người dưng trí đa mưu là Gia Cát Lượng trong thời Tam Quốc để biểu lộ nỗi thẹn của mình .
Ông thẹn bởi chưa đủ tài cao, mưu trí như Gia Cát Lượng. Nhưng cái “ thẹn ” ấy lại càng làm toát lên nhân cách cao đẹp trong con người Phạm Ngũ Lão. Câu thơ biểu lộ một khát khao cháy bỏng của bị tướng có tài, muốn góp sức hết mình trong sự nghiệp chung của quốc gia. Đó là trí khí anh hùng của một vị tướng vừa có tâm, vừa có tầm đáng kính trọng .
Bài thơ chỉ có bốn câu thơ thôi nhưng đã lột tả hết được những tâm tư nguyện vọng tình cảm của nhà thơ Phạm Ngũ Lão hay cũng chính là điển hình nổi bật lên chủ nghĩa anh hùng yêu nước của ông nói riêng của quân dân nhà Trần nói chung. Tác giả ý niệm thật đúng với thời cuộc lúc bấy giờ là đã làm trai sống ở trên đời thì phải có công danh sự nghiệp với quốc gia của mình. Bài thơ như một lời tuyên ngôn khẳng định chắc chắn ý chí quyết tâm của nhà thơ với vận mệnh của quốc gia. Qua đây ta càng thêm yêu quý hơn những anh hùng như Phạm Ngũ Lão, một người có ý chí sắt đá kiên trung quật cường và nghĩ cho quốc gia tiên phong .
