Lựa chọn câu để xem giải thuật nhanh hơn- Nguyễn Duy làm thơ rất sớm, khi đang còn là học viên trường cấp 3 Lam Sơn, Thanh Hóa .- Năm 1965, từng làm tiểu đội trưởng tiểu đội dân quân trực chiến tại khu vực cầu Hàm Rồng, một trọng điểm đánh phá ác liệt của không quân Mỹ trong những năm cuộc chiến tranh Nước Ta .
II. Tác phẩm
1. Tìm hiểu chung
a. Hoàn cảnh sáng tác
– Nguyễn Duy viết bài thơ “Ánh trăng” vào năm 1978, sau khi hòa bình được lập lại được 3 năm.
– Bài thơ được in trong tập thơ “Ánh trăng” – tập thơ đạt giải A của Hội nhà Văn Việt Nam năm 1984.
B. Bố cục (3phần)
– Hai khổ đầu : Vầng trăng trong quá khứ .
– Hai khổ tiếp : Vầng trăng trong hiện tại .
– Hai khổ cuối : Cảm xúc và suy ngẫm của tác giả trước vầng trăng .
2. Tìm hiểu chi tiết
a. Vầng trăng trong quá khứ
– Hồi nhỏ sống với đồng, với sông, với bể -> Điệp từ “ với ” được lặp lại ba lần càng tô đậm thêm sự gắn bó chan hòa của con người với vạn vật thiên nhiên, với những kí ức tươi đẹp của tuổi thơ .
– “ Hồi cuộc chiến tranh ở rừng ” – những năm tháng gian nan, ác liệt thời cuộc chiến tranh, “ vầng trăng thành tri kỉ ” – trăng là người bạn thân thương, tri âm tri kỉ, là chiến sỹ cùng san sẻ những vui buồn trong chiến trận với người lính – nhà thơ .
-> Hành quân giữa đêm, trên những nẻo đường chông gai ra mặt trận, những phiên gác giữa rừng khuya lạnh lẽo, những tối nằm yên giấc dưới màn trời đen đặc, người lính đều có vầng trăng bên cạnh .
– “ không … quên … vầng trăng tình nghĩa ” -> biểu lộ tình cảm thắm thiết với vầng trăng .
=> Vầng trăng đã gắn bó thân thiện với con người từ lúc nhỏ đến lúc trưởng thành, cả trong niềm hạnh phúc và gian lao. Vầng trăng không những trở thành người bạn tri kỉ, mà đã trở thành “ vầng trăng tình nghĩa ” hình tượng cho quá khứ nghĩa tình .
b. Vầng trăng trong hiện tại
– Hoàn cảnh sống : quốc gia tự do .
-> Hoàn cảnh sống biến hóa : xa rời đời sống đơn giản và giản dị của quá khứ, con người được sống sung túc trong “ ánh điện cửa gương ” – đời sống rất đầy đủ, tiện lợi, khép kín trong những căn phòng tân tiến, xa rời vạn vật thiên nhiên .
– “ Vầng trăng đi qua ngõ – như người dưng qua đường ” :
+ Vầng trăng bây giờ đối với người lính năm xưa giờ chỉ là dĩ vãng, dĩ vãng nhạt nhòa của quãng thời gian xa xôi nào đó.
+ Biện pháp nhân hóa, so sánh -> “ Vầng trăng tình nghĩa ” trở thành “ người dưng qua đường ”. Vầng trăng vẫn “ đi qua ngõ ”, vẫn tròn đầy, vẫn thủy chung tình nghĩa, nhưng con người đã quên trăng, hờ hững, lạnh nhạt, dửng dưng đến vô tình. Vầng trăng giờ đây bỗng trở thành người lạ lẫm, chẳng còn ai nhớ, chẳng còn ai hay biết .
-> Rõ ràng, khi đổi khác hoàn cảnh, con người hoàn toàn có thể thuận tiện quên đi quá khứ, hoàn toàn có thể biến hóa về tình cảm. Nói chuyện quên nhớ ấy, nhà thơ đã phản ánh một sự thực trong xã hội thời tân tiến .
– Con người gặp lại vầng trăng trong một trường hợp giật mình :
+ Tình huống : mất điện, phòng tối om .
+ “ Vội bật tung ” : hấp tấp vội vàng, khẩntrương -> phát hiện vầng trăng .
-> Đây là khổ thơ quan trọng trong cấu tứ toàn bài. Chính cái khoảnh khắc giật mình ấy đã tạo nên bước ngoặt trong mạch cảm hứng của nhà thơ .
c. Cảm xúc và suy ngẫm của tác giả trước vầng trăng
– Từ “ mặt ” được dùng với nghĩa gốc và nghĩa chuyển – mặt trăng, mặt người – trăng và người cùng đối diện đàm tâm .
– Với tư thế “ ngửa mặt lên nhìn mặt ” người đọc cảm nhận sự lặng im, tôn kính và trong phút chốc xúc cảm dâng trào khi gặp lại vầng trăng : “ có cái gì rưng rưng ”. Rưng rưng của những niềm thương nỗi nhớ, của những quên lãng lạnh nhạt với người bạn cố tri ; của một lương tri đang thức tỉnh sau những ngày đắm chìm trong cõi u mê mộng mị ; rưng rưng của nỗi ân hận ăn năn về thái độ của chính mình trong suốt thời hạn qua. Một chút áy náy, một chút ít hụt hẫng, một chút ít xót xa đau lòng, toàn bộ đã làm nên cái “ rưng rưng ”, cái thổn thức trong sâu thẳm trái tim người lính .
– Và trong phút giây nhân vật trữ tình nhìn thẳng vào trăng – hình tượng xinh xắn của một thời xa vắng, nhìn thẳng vào tâm hồn của mình, bao kỉ niệm chợt ùa về chiếm trọn tâm tư nguyện vọng. Kí ức về quãng đời ấu thơ trong sáng, về lúc cuộc chiến tranh máu lửa, về cái rất lâu rồi hồn hậu hiện lên rõ dần theo dòng cảm nhận trào dâng, “ như là đồng là bể, như thể sông là rừng ”. Đồng, bể, sông, rừng, những hình ảnh gắn bó nơi khoảng chừng trời kỉ niệm .
-> Cấu trúc song hành của hai câu thơ, nhịp điệu dồn dập cùng giải pháp tu từ so sánh, điệp ngữ và liệt kê như muốn khắc họa rõ hơn kí ức về thời hạn gắn bó chan hòa với vạn vật thiên nhiên, với vầng trăng lớn lao sâu nặng, nghĩa tình, tri kỉ. Chính thứ ánh sáng dung dị đôn hậu đó của trăng đã chiếu tỏ nhiều kỉ niệm thân thương, thức tỉnh bao tâm tình vốn tưởng chừng ngủ quên trong góc tối tâm hồn người lính. Chất thơ mộc mạc chân thành như vầng trăng hiền hòa, ngôn từ hàm súc, giàu tính biểu cảm như “ có cái gì rưng rưng ”, đoạn thơ đã đánh động tình cảm nơi người đọc .
– Hình ảnh “ trăng cứ tròn vành vạnh ” là tượng trưng cho quá khứ nghĩa tình, thủy chung, đầy đặn, bao dung, nhân hậu .
– Hình ảnh “ ánh trăng im phăng phắc ” mang ý nghĩa nghiêm khắc nhắc nhở, là sự trách móc trong lặng im. Chính cái im phăng phắc của vầng trăng đã thức tỉnh con người, làm xáo động tâm hồn người lính năm xưa. Con người “ giật mình ” trước ánh trăng là sự bừng tỉnh của nhân cách, là sự trở lại với lương tâm trong sáng, tốt đẹp. Đó là lời ân hận, ăn năn day dứt, làm đẹp con người .
d. Giá trị nội dung
– Ánh trăng của Nguyễn Duy như một lời tự nhắc nhở về những năm tháng gian lao đã qua của cuộc sống người lính gắn bó với vạn vật thiên nhiên, quốc gia bình dị, hiền hậu .
– Bài thơ có ý nghĩa gợi nhắc, củng cố ở người đọc thái độ sống “ uống nước nhớ nguồn ”, ơn nghĩa thủy chung cùng quá khứ .
e. Giá trị nghệ thuật
– Thể thơ 5 chữ, phương pháp diễn đạt tự sự phối hợp với trữ tình .
– Giọng thơ mang tính tự bạch, chân thành thâm thúy .
– Hình ảnh vầng trăng – “ánh trăng” mang nhiều tầng ý nghĩa.
Sơ đồ tư duy về bài thơ “Ánh trăng”:
Loigiaihay.com
