( Last Updated On : 04/08/2022 )Chủ nghĩa xã hội không tưởng là gì ? Các quy trình tiến độ tăng trưởng, giá trị và hạn chế lịch sử dân tộc của Chủ nghĩa xã hội không tưởng .
1. Khái niệm chủ nghĩa xã hội không tưởng
Chủ nghĩa xã hội không tưởng là một hệ thống những quan điểm, tư tưởng về giải phóng xã hội, giải phóng con người; xây dựng một xã hội mới tốt đẹp không có áp bức, bóc lột, đảm bảo cho mọi người thực sự có cuộc sống bình đẳng, hạnh phúc, nhưng lại đưa ra con đường, biện pháp sai lầm, đó là bằng giáo dục, thuyết phục và tuyên truyền hòa bình…cho lý tưởng của họ.
Chính sự Open chính sách tư hữu, Open giai cấp thống trị và bóc lột mà Open những trào lưu và tư tưởng xã hội chủ nghĩa .
2. Các quy trình tiến độ tăng trưởng của chủ nghĩa xã hội không tưởng
Giai đoạn thứ nhất: Những mầm mống và khuynh hướng tư tưởng xã hội chủ nghĩa thời cổ đại.
Chế độ chiếm hữu nô lệ là bước tăng trưởng tất yếu của lịch sử dân tộc. Giai cấp quý tộc chủ nô và giai cấp nô lệ là hai giai cấp cơ bản mang đặc thù đối kháng kinh khủng .
Mâu thuẫn giai cấp và cuộc đấu tranh giai cấp là miếng đất làm phát sinh những mầm mống tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Tư tưởng xã hội chủ nghĩa thời cổ đại thể hiện trong dòng “ văn học chưa thành văn ”. Thông qua những câu truyện dân gian như : những chuyện thần thoại cổ xưa, chuyện cổ tích, chủ nghĩa xã hội không tưởng một mặt, phản ánh những sự bất bình của phần đông quần chúng lao động so với những hành vi áp bức, bóc lột của giai cấp thống trị ; mặt khác, nêu lên tham vọng, khát vọng của công chúng bị bóc lột, bị áp bức về một xã hội bình đẳng, công minh, bác ái, nhưng rất mơ hồ, vụn vặt, thậm chí còn muốn quay trở lại với thời đại “ hoàng kim nguyên thuỷ ” .
Giai đoạn thứ hai: Tư tưởng xã hội chủ nghĩa từ thế kỷ XV đến cuối thế kỷ XVIII
Chủ nghĩa tư bản ra đời và sau đó tăng trưởng ở một số ít nước, trước hết là ở châu Âu. Sự phân hóa giai cấp diễn ra can đảm và mạnh mẽ và kèm theo đó là những xung đột giai cấp cũng diễn ra kinh khủng. Giai cấp tư sản từng bước thiết lập vị thế thống trị của mình và đã dùng nhiều thủ đoạn áp bức, bóc lột tàn khốc so với người lao động. Trong toàn cảnh lịch sử vẻ vang đó, đã Open những nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng. Thông qua những tác phẩm “ văn học nhân đạo ” của mình, những nhà nhân đạo thời cận đại đã lên án, phê phán chính sách xã hội dựa trên chính sách tư hữu, yên cầu phải sửa chữa thay thế chính sách xã hội đó bằng một xã hội mới thực sự công minh, bác ái .
Giai đoạn này có rất nhiều đại biểu xuất sắc ưu tú, nổi bật là những đại biểu sau :
+ Tômát Morơ ( 1478 – 1535 ) là tác giả của tác phẩm văn học xã hội chủ nghĩa không tưởng tiên phong, tác phẩm “ Không tưởng ” ( “ Utôpi ” ) .
+ Tômađô Campanenla ( 1568 – 1639 ) là tác giả của tác phẩm “ Thành phố mặt trời ” .
+ Grắccơ Babớp ( 1760 – 1797 ) và những người bạn chiến đấu cùng chí hướng của ông, lần tiên phong trong lịch sử dân tộc, đã nói đến yếu tố đấu tranh cho chủ nghĩa xã hội với tính cách một trào lưu thực tiễn, chứ không chỉ là tư tưởng. “ Tuyên ngôn của những người tầm trung ” của chủ nghĩa Babớp được coi là một cương lĩnh hành vi chưa từng có trong lịch sử vẻ vang trước kia của tư tưởng xã hội chủ nghĩa với những trách nhiệm, những giải pháp đơn cử cần triển khai ngay trong quy trình hành vi dẫn đến xã hội mới công minh .
Giai đoạn thư ba: Chủ nghĩa xã hội không tưởng – phê phán đầu thế kỷ XIX
Từ cuối thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XIX, cuộc cách mạng công nghiệp về cơ bản hoàn thành xong ở nước Anh và sau đó tiếp nối ở một số ít nước Tây Âu. Đây là quá trình chủ nghĩa tư bản thắng lợi chính sách phong kiến, giai cấp tư sản đã mở màn thể hiện thực chất cố hữu của nó : phản động và bóc lột áp bức nhân dân lao động vì quyền lợi và nghĩa vụ của giai cấp mình ; Đây cũng là quy trình tiến độ giai cấp vô sản hiện đại hình thành và khởi đầu thức tỉnh về chính trị .
Trong điều kiện kèm theo lịch sử dân tộc ấy, đã Open những đại biểu mới của chủ nghĩa xã hội không tưởng. Đó là những nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng – phê phán vĩ đại : C.H. Xanh Ximông, Ph. S. Phuriê, R Ôoen …. Trong thời kỳ này, những tư tưởng xã hội chủ nghĩa được biểu lộ như thể một học thuyết. Chủ nghĩa xã hội không tưởng – phê phán đã tố cáo, phê phán thâm thúy xã hội tư bản chủ nghĩa, phủ định nó, đồng thời yêu cầu con đường, giải pháp và những Dự kiến thiên tài về xã hội tương lai .
+ Côlôđơ Hăngri Đơ Xanh Ximông (1760 – 1825)
C.H. Xanh Ximông xuất thân từ một mái ấm gia đình quý tộc Pháp. Ông là một nhà tư tưởng vĩ đại, một nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng – phê phán nổi tiếng .
Một trong những nội dung quan trọng trong học thuyết của C.H. Xanh Ximông là lý luận về giai cấp và xung đột giai cấp. Ông có sự nhận xét khá độc lạ về cuộc Cách mạng tư sản Pháp. Tai họa của nó là ở chỗ giai cấp tư sản đã thay thế sửa chữa giai cấp phong kiến và giành quyền thống trị xã hội, nó chưa thiết lập được một chính sách tương thích với quyền lợi và nghĩa vụ “ giai cấp phần đông nhất và nghèo nàn nhất ” .
Ông yên cầu phải làm một cuộc cách mạng mới vì niềm hạnh phúc của toàn xã hội nhằm mục đích xóa bỏ những điều kiện kèm theo bất công và không bình thường, tuy nhiên ông lại chủ trương xử lý bằng con đường thuần túy độc lập, thực thi sự tuyên truyền để thôi thúc những vua chúa sử dụng quyền lực tối cao mà nhân dân phó thác cho họ để thực thi những biến hóa. Ông muốn kiến thiết xây dựng xã hội mới trên nguyên tắc điều hòa giai cấp và không chủ trương xóa bỏ chính sách tư hữu. Nhưng với những tư tưởng bình đẳng xã hội, nhân đạo chủ nghĩa và nhiều dự kiến độc lạ về xã hội tương lai mà C.H. Xanh Ximông được thừa nhận là một nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng vĩ đại .
+Phrăngxoa Mari Sáclơ Phuriê (1772 – 1837)
Ph. S. Phuriê là một nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng, một nhà phê phán và lên án xã hội tư sản một cách xuất sắc, một nhà tư tưởng tiến gần đến chủ nghĩa Mác .
Một trong những tư tưởng điển hình nổi bật của chủ nghĩa Phuriê là sự phê phán và lên án xã hội tư sản một cách thâm thúy. Ph. S. Phuriê thẳng tay lột trần cảnh khốn cùng, sự nghèo nàn về vật chất và ý thức của xã hội tư sản. Ông cho rằng, sự bần hàn sinh ra từ chính bản thân sự dồi dào, niềm hạnh phúc của thiểu số người này gây ra sự khổ ải cho hầu hết người khác. Từ đó, Ph. S. Phuriê yên cầu phải thay thế sửa chữa xã hội tư sản bằng một xã hội mới cao hơn. Xã hội mới, trong đó có sự thống nhất giữa quyền lợi cá thể với quyền lợi tập thể, mỗi con người riêng không liên quan gì đến nhau chỉ hoàn toàn có thể tìm thấy điều có lợi cho họ trong cái lợi của toàn thể mọi người, mọi người đều có quyền lao động và quyền sống .
Ph. S. Phuriê là người tiên phong đã cho rằng, trình độ giải phóng phụ nữ là mực thước tự nhiên để đo trình độ giải phóng chung. Ông ý niệm về lịch sử dân tộc xã hội tăng trưởng qua bốn quy trình tiến độ : mông muội, dã man, gia trưởng, văn minh .
Ph. S. Phuriê chủ trương thiết kế xây dựng xã hội mới vẫn còn chính sách tư hữu về tư liệu sản xuất. Ông phản đối đấm đá bạo lực cách mạng, xã hội mới hình thành bằng triển khai việc tuyên truyền cho người ta hiểu biết những “ dục vọng ” của mình .
+ Rôbớt Ôoen (1771 – 1858)
R. Ôoen là một nhà tư tưởng nổi tiếng, một nhà nhân đạo chủ nghĩa, một nhà cộng sản thực nghiệm .
Khác với C.H. Xanh Ximông và S. Phuriê, điểm nổi bật của học thuyết Ôoen là khuynh hướng phủ nhận và lên án chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất một cách toàn diện và sâu sắc nhất. Ông cho rằng, chế độ tư hữu đã và đang là nguyên nhân của vô số tội phạm và tai họa mà con người phải chịu đựng. Nó là nguyên nhân gây ra sự lừa đảo, gian lận, nạn mãi dâm, đói nghèo, tội lỗi, đau khổ và bao nhiêu tệ nạn xã hội khác. Đó là một xã hội bất chính và bất hợp lý trong thực tiễn cần phải xóa bỏ, thay thế bằng một xã hội hoàn mỹ – xã hội xã hội chủ nghĩa.
R. Ôoen đã triển khai thực nghiệm xã hội, bằng cách kiến thiết xây dựng những công xã lao động. Nổi bật là ở Niu La Nác ( Anh ) và Inđiana ( Mỹ ). Trong tổ chức triển khai cơ sở của xã hội mới, mọi thành viên sẽ sống như trong một mái ấm gia đình. Nguyên tắc tổ chức triển khai và hoạt động giải trí của công xã được thiết kế xây dựng trên cơ sở lao động tập thể, hội đồng chiếm hữu, bình đẳng về nghĩa vụ và trách nhiệm và quyền hạn giữa toàn bộ những thành viên …
Nhưng để có xã hội mới tốt đẹp, R. Ôoen cho rằng, cần phải có sự giúp sức của những người chỉ huy quốc gia, những người phong phú .
3. Những giá trị và những hạn chế lịch sử vẻ vang của chủ nghĩa xã hội không tưởng
a. Những giá trị của chủ nghĩa xã hội không tưởng
Chủ nghĩa xã hội không tưởng có một quy trình tăng trưởng lâu dài hơn, từ chỗ là những tham vọng, khát vọng bộc lộ trong những câu truyện dân gian, những truyền thuyết thần thoại tôn giáo đến những học thuyết xã hội – chính trị. Cống hiến lớn lao của chủ nghĩa xã hội không tưởng :
Một là, chủ nghĩa xã hội không tưởng đã bộc lộ niềm tin lên án, phê phán kịch liệt và ngày càng nóng bức, những xã hội dựa trên chính sách tư hữu, chế độ quân chủ chuyên chế và chính sách tư bản chủ nghĩa ; góp thêm phần nói lên lời nói của những người lao động trước thực trạng bị áp bức, bị bóc lột ngày càng nặng nề .
Hai là, chủ nghĩa xã hội không tưởng đã phản ánh được những tham vọng, khát vọng của những giai cấp lao động về một xã hội công minh, bình đẳng, bác ái. Nó tiềm ẩn giá trị nhân đạo, nhân văn thâm thúy bộc lộ lòng yêu thương con người, thông cảm, bênh vực những người lao khổ, mong ước trợ giúp họ, giải phóng họ khỏi nỗi xấu số .
Ba là, chủ nghĩa xã hội không tưởng bằng việc phác họa ra quy mô xã hội tương lai tốt đẹp, đưa ra những chủ trương và nguyên tắc của xã hội mới mà sau này những nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học đã thừa kế một cách có tinh lọc và chứng tỏ chúng trên cơ sở khoa học. Ví dụ như những vấn đề : về tổ chức triển khai sản xuất và phân phối mẫu sản phẩm ; về xóa bỏ sự trái chiều giữa lao động trí óc với lao động chân tay ; về vai trò của công nghiệp ; về giáo dục ; về sự nghiệp giải phóng phụ nữ ; về vai trò lịch sử dân tộc của nhà nước, …
Với những giá trị lịch sử dân tộc trên mà chủ nghĩa xã hội không tưởng, đa phần là của chủ nghĩa xã hội không tưởng – phê phán đầu thế kỷ XIX, được những nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học thừa nhận là một trong ba nguồn gốc lý luận của chủ nghĩa Mác .
b. Những hạn chế của chủ nghĩa xã hội không tưởng và nguyên nhân của nó
– Những hạn chế:
Một là, chủ nghĩa xã hội không tưởng không lý giải được thực chất của những chính sách nô lệ làm thuê. Đặc biệt là nó không thấy được thực chất của chính sách tư bản chủ nghĩa, chưa mày mò ra được quy luật ra đời, tăng trưởng và diệt vong của những chính sách đó, đặc biệt quan trọng là chủ nghĩa tư bản nên cũng không chỉ ra được con đường, giải pháp đúng đắn để tái tạo xã hội cũ, kiến thiết xây dựng xã hội mới .
Hai là, chủ nghĩa xã hội không tưởng đã không phát hiện ra lực lượng xã hội tiên phong hoàn toàn có thể triển khai cuộc chuyển biến cách mạng từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản-lực lượng xã hội đã được sinh ra, lớn lên và tăng trưởng cùng với nền đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa, đó là giai cấp công nhân .
Ba là, chủ nghĩa xã hội không tưởng muốn tái tạo xã hội bằng con đường cải lương chứ không phải bằng con đường cách mạng .
– Nguyên nhân của những hạn chế:
Nguyên nhân cơ bản của những hạn chế trên của chủ nghĩa xã hội không tưởng một phần là do bản thân những nhà chủ nghĩa xã hội không tưởng, nhưng cơ bản là do điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – xã hội lúc bấy giờ pháp luật. Đó là, phương pháp sản xuất tư bản chủ nghĩa chưa tăng trưởng đến độ chín muồi, công nghiệp lớn chỉ mới Open ở nước Anh, nên chưa thể hiện xích míc kinh tế tài chính cơ bản trong phương pháp sản xuất tư bản chủ nghĩa ; giai cấp công nhân văn minh chưa trưởng thành, cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp công nhân còn ở trình độ thấp, nên xích míc xã hội còn ẩn dấu chưa thể hiện hẳn, quan hệ giai cấp và sự trái chiều giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản còn ít tăng trưởng. Chính thế cho nên, Ph. Ăngghen đã chỉ rõ : ” Hoàn cảnh lịch sử vẻ vang ấy cũng đã quyết định hành động quan điểm của những người sáng lập ra chủ nghĩa xã hội. Tương ứng với một trình độ chưa trưởng thành của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa, với những quan hệ giai cấp chưa chín muồi, là một lý luận chưa chín muồi ” .
Ngày nay, người ta không hề yên cầu gì hơn ở những nhà xã hội chủ nghĩa không tưởng khi mà những hạn chế của họ trọn vẹn do những điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang khách quan pháp luật .
Mặc dù chủ nghĩa xã hội không tưởng có nhiều giá trị, tuy nhiên nó mắc phải những hạn chế nên nó chỉ có vai trò tích cực trong một quá trình lịch sử dân tộc nhất định. Khi cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp công nhân chống giai cấp tư sản tăng trưởng tới quy mô to lớn, yên cầu phải có một lý luận khoa học và cách mạng soi đường, khi chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời thì những trào lưu của chủ nghĩa xã hội không tưởng trở nên lỗi thời, bảo thủ, thậm chí còn còn mang đặc thù phản động, cản trở trào lưu đấu tranh của giai cấp công nhân và nhân dân lao động chống giai cấp tư sản .
Xem thêm: Chủ nghĩa xã hội khoa học là gì?
5/5 – ( 1 bầu chọn )
