Bộ luật Hồng Đức là bộ luật ra đời dưới thời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức (1470 – 1497), nên gọi là Bộ luật Hồng Đức và còn có tên gọi khác là Quốc triều hình luật. Bộ luật Hồng Đức có thể coi là bộ luật tổng hợp bao gồm nhiều quy phạm pháp luật thuộc nhiều ngành luật khác nhau: Luật hình sự, luật dân sự, luật tố tụng, luật hôn nhân-gia đình, luật hành chính v.v… Legalzone sẽ giới thiệu nội dung Bộ luật hồng đức và làm rõ vấn đề bộ luật hồng đức ra đời năm nào trong bài viết dưới đây.
Bộ luật hồng đức ra đời năm nào?
Bộ luật Hồng Đức là một thành tựu rất là quan trọng trong lịch sử dân tộc lập pháp Nước Ta so với những triều đại trước đó cũng như nhiều nước trên quốc tế .
Bộ luật Hồng Đức được tìm thấy trên hai bản ị ván khắc và một bản chép tay với tiêu đề Lê triều hình sự .
Các tài liệu này đều không ghi tên tác giả niên đại, không có lời tựa… Bộ luật này được ban bố lần đầu tiên trong khoảng những năm 1470. 1497 dưới thời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức.
Tuy nhiên, qua nghiên cứu và điều tra lịch sử dân tộc, một số ít nhà điều tra và nghiên cứu cho rằng Bộ luật này được biên soạn và San hành từ thời vua Lê Thái Tổ ( 1428 ) và không ngừng được hoàn hảo, trong đó, sự góp phần của vua Lê Thánh Tông là to lớn hơn cả .
Bố cục của Luật Hồng Đức
Quốc triều hình luật trong cuốn sách A. 341 có 13 chương, ghi chép trong 6 quyển ( 5 quyển có 2 chương / quyển và 1 quyển có 3 chương ), gồm 722 điều. Ngoài ra, trước khi đi vào những chương và điều thì Quốc triều hình luật còn có những đồ biểu lao lý về những hạng để tang và tang phục, kích cỡ và những hình cụ ( roi, trượng, gông, dây sắt v.v ) .
Bố trí đơn cử như sau :
- Chương Danh lệ : 49 điều pháp luật về những yếu tố cơ bản có đặc thù chi phối nội dung những chương điều khác ( pháp luật về thập ác, ngũ hình, bát nghị, chuộc tội bằng tiền v.v )
- Chương Vệ cấm : 47 điều pháp luật về việc bảo vệ cung cấm, kinh thành và những tội về cấm vệ .
- Chương Vi chế : 144 điều lao lý về hình phạt cho những hành vi sai lầm của quan lại, những tội về chức vụ .
- Chương Quân chính : 43 điều lao lý về sự trừng phạt những hành vi sai lầm của tướng, sĩ, những tội quân sự chiến lược .
- Chương Hộ hôn : 58 điều pháp luật về hộ tịch, hộ khẩu, hôn nhân-gia đình và những tội phạm trong những nghành nghề dịch vụ này .
- Chương Điền sản : 59 điều, trong đó 32 điều bắt đầu và 27 điều bổ trợ sau ( 14 điều về điền sản mới tăng thêm, 4 điều về luật hương hỏa, 9 điều về châm chước bổ trợ luật hương hỏa ) lao lý về ruộng đất, thừa kế, hương hỏa và những tội phạm trong nghành này .
- Chương Thông gian : 10 điều lao lý về những tội phạm tình dục .
- Chương Đạo tặc : 54 điều pháp luật về những tội trộm cướp, giết người và một số ít tội chính trị như phản nước hại vua .
- Chương Đấu tụng : 50 điều pháp luật về những nhóm tội đánh nhau ( ẩu đả ) và những tội vu cáo, lăng mạ v.v
- Chương Trá ngụy : 38 điều lao lý những tội trá hình, lừa dối .
- Chương Tạp luật : 92 điều pháp luật về những tội không thuộc những nhóm tội danh trên đây .
- Chương Bộ vong : 13 điều lao lý về việc bắt tội phạm chạy trốn và những tội thuộc nghành này .
- Chương Đoán ngục : 65 điều pháp luật về việc xử án, giam giữ can phạm và những tội phạm trong nghành này .
Các pháp luật dân sự trong luật hồng đức
Trong bộ luật Hồng Đức, những quan hệ dân sự được đề cập tới nhiều nhất là những nghành nghề dịch vụ như : quan hệ chiếm hữu, quan hệ hợp đồng và thừa kế ruộng đất .
Sở hữu và hợp đồng
QTHL đã phản ánh hai chính sách chiếm hữu ruộng đất trong thời kỳ phong kiến là : chiếm hữu nhà nước ( ruộng công ) và chiếm hữu tư nhân ( ruộng tư ) .
Trong bộ luật Hồng Đức, do đã có chính sách lộc điền-công điền tương đối tổng lực về yếu tố ruộng đất công nên trong bộ luật này quyền sở hữu nhà nước về ruộng đất chỉ được bộc lộ thành những chế tài vận dụng so với những hành vi vi phạm chính sách sử dụng ruộng đất công như : không được bán ruộng đất công ( điều 342 ), không được chiếm ruộng đất công quá hạn mức ( điều 343 ), không được nhận bậy ruộng đất công đã giao cho người khác ( điều 344 ), cấm làm sai lao lý phân cấp ruộng đất công ( điều 347 ), không để bỏ phí ruộng đất công ( điều 350 ), cấm biến ruộng đất công thành tư ( điều 353 ), không được ẩn lậu để trốn thuế ( điều 345 ) v.v
Thừa kế
Trong nghành nghề dịch vụ thừa kế, quan điểm của những nhà làm luật thời Lê khá thân thiện với những quan điểm tân tiến về thừa kế. Cụ thể : Khi cha mẹ còn sống, không phát sinh những quan hệ về thừa kế nhằm mục đích bảo vệ và duy trì sự vĩnh cửu của mái ấm gia đình, dòng họ .
Thứ hai là những quan hệ thừa kế theo di chúc ( những điều 354, 388 ) và thừa kế không di chúc ( thừa kế theo luật ) với những điều 374 – 377, 380, 388. Điều đáng chú ý quan tâm là bộ luật Hồng Đức cho người con gái có quyền thừa kế ngang bằng với người con trai là một điểm tân tiến không hề thấy ở những bộ luật phong kiến khác. Đây chính là điểm điển hình nổi bật nhất của pháp luật triều Lê .
Các quy định hình sự
Các nguyên tắc chủ yếu
Hình luật là nội dung trọng điểm và có đặc thù chủ yếu, bao trùm hàng loạt nội dung của bộ luật. Các nguyên tắc hình sự hầu hết của nó là :
-
Vô luật bất thành hình (điều 642, 683, 685, 708, 722): trong đó quy định chỉ khép tội khi trong bộ luật có quy định, không thêm bớt tội danh, áp dụng đúng hình phạt đã quy định và nó là tương tự như trong các bộ luật hình sự hiện đại.
- Chiếu cố ( điều 1, 3-5, 8, 10, 16, 17, 680 ) : trong đó lao lý những chiếu cố so với vị thế xã hội, tuổi tác ( trẻ nhỏ và người già cả ), tàn tật, phụ nữ v.v
- Chuộc tội bằng tiền ( điều 6, 16, 21, 22, 24 ) : so với những tội danh như trượng, biếm, đồ, khao đinh, tang thất phụ, lưu, tử, thích chữ. Tuy nhiên những tội thập ác ( mười tội cực kỳ nguy hại cho chính quyền sở tại ) và tội đánh roi ( có đặc thù răn đe, giáo dục ) không cho chuộc .
- Trách nhiệm hình sự ( điều 16, 35, 38, 411, 412 ) : trong đó đề cập tới lao lý về tuổi chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự và việc chịu nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự thay cho người khác .
- Miễn, giảm nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự ( điều 18, 19, 450, 499, 553 ) : trong đó lao lý về miễn, giảm nghĩa vụ và trách nhiệm hình sự trong những trường hợp như tự vệ chính đáng, thực trạng khẩn cấp, thực trạng bất khả kháng, thi hành mệnh lệnh, tự thú ( trừ thập ác, giết người ) .
- Thưởng người tố giác, trừng phạt người che giấu ( điều 25, 39, 411, 504 )
Tội phạm
- Phân loại theo hình phạt ( ngũ hình và những hình phạt khác )
- Theo sự vô ý hay cố ý phạm tội
- Theo thủ đoạn phạm tội và hành vi phạm tội
- Tính chất đồng phạm
Các nhóm tội đơn cử
- Thập ác : Là 10 trọng tội nguy khốn nhất như :
- Các tội tương quan đến vương quyền : mưu phản, mưu đại nghịch ( điều 2, 411 ), mưu bạn ( phản bội tổ quốc-điều 412 ), đại bất kính ( 430, 431 ) .
- Các tội tương quan đến quan hệ hôn nhân-gia đình : ác nghịch ( điều 416 ), bất hiếu ( nhiều điều, ví dụ điển hình điều 475 ), bất mục, bất nghĩa, nội loạn .
- Tội tương quan đến tiêu chuẩn đạo đức số 1 của Nho giáo : bất đạo ( 420 và 421 ) .
- Các nhóm tội phạm khác : gồm có những tội tương quan đến sự bảo đảm an toàn thân thể của vua, nghi lễ cung đình, xâm phạm trật tự công cộng, quản trị hành chính, thể thức nghi lễ triều đình, xâm phạm tính mạng con người, sức khỏe thể chất, danh dự và nhân phẩm con người, những tội xâm phạm bảo mật an ninh vương quốc, trật tự bảo đảm an toàn xã hội, những tội phạm quân sự chiến lược, xâm phạm chính sách chiếm hữu ruộng đất, xâm phạm chính sách hôn nhân-gia đình, những tội tình dục, những tội xâm phạm chính sách tư pháp v.v
Kết luận
Qua đó hoàn toàn có thể thấy những điểm văn minh trong luật Hồng Đức là một bước tiến khá cơ bản trong việc cải tổ vị thế của người phụ nữ trong xã hội phong kiến thể được gía trị thời sự và cách lập pháp tiến tiến của nền lập pháp nước ta để lại thừa kế cho Luật hôn nhân gia đình mái ấm gia đình văn minh .
Trên đây là một số nội dung Bộ luật Hồng Đức cơ bản nhất. Liên hệ ngay với Legalzone để được tư vấn và hỗ trợ.
Mọi chi tiết xin vui lòng liên hệ
LEGALZONE COMPANY
hotline tư vấn : 088.888.9366
E-Mail : [email protected]
Website: http://legalzone.vn/
https://thutucphapluat.vn/
Địa chỉ : Phòng 1603, Sảnh A3, Toà nhà Ecolife, 58 Tố Hữu, Trung Văn, Nam Từ Liêm, Thành Phố Hà Nội
— — — — — — — — — — — –
Tư vấn đầu tư nước ngoài/ Foreign investment consultantcy
Tư vấn doanh nghiệp / Enterprises consultantcy
Tư vấn pháp lý / Legal consultantcy
Fb Legalzone: https://www.facebook.com/luatlegalzone.ltd
