Chiều trên phá Tam Giang anh sực nhớ em
Nhớ ôi niềm nhớ ôi niềm nhớ đến bất tận
Em ơi, em ơi, em ơi.
Giờ này thương xá sắp đóng cửa
Người lao công quét dọn hành lang
Giờ này thành phố chợt bùng lên
Để rồi tắt nghỉ sớm.
Ôi Sài Gòn Sài Gòn giờ giới nghiêm
Ôi Sài Gòn Sai Gòn mười một giờ vắng yên
Ôi em tôi Sài Gòn không buổi tối.
Giờ này có thể trời đang nắng
Em rời thư viện đi rong chơi
Hàng cây viền ngọc thạch len trôi.
Nghĩ đến ngày thi tương lai thúc hối
Căn phòng nhỏ cao ốc vô danh
Rồi nghĩ tới anh rồi nghĩ tới anh nghĩ tới anh.
Giờ này có thể trời đang mưa
Em đi dưới hàng cây sướt mướt
Nhìn bong bóng nước chạy trên hè
Như đoá hoa nở vội.
Giờ này em vào quán nước quen
Nơi chúng ta thường hẹn
Rồi bập bềnh buông tâm trí
Trên từng đợt tiếng lao xao.
Giờ này thành phố chợt bùng lên
Em giòng lệ bất giác chảy tuôn
Nghĩ đến một điều em không rõ.
Nghĩ đến một điều em sợ không dám nghĩ
Đến một người đi giữa chiến tranh
Lại nghĩ tới anh, lại nghĩ tới anh, nghĩ tới anh. 
Tại sao có bài thơ “ Chiều trên phá Tam Giang ” ? Nằm trên bờ phá Tam Giang về phía biển có một làng nhỏ tên là Hương Điền, với những gò cát bát ngát và một chút ít hàng tre và thùy dương thưa. Buổi chiều, phá Tam Giang với sóng nước bát ngát trải dài đền tận chân trời, trong sự yên bình của khoảng trống và thời hạn, khi bóng mặt trời từ từ chìm khuất sau dãi núi xa, ta nghe tiếng sóng vỗ nhẹ vào bờ, cái cảm xúc nhỏ bé, đơn độc bất chợt quay trở lại với nỗi nhớ nhung mênh mang bất tận …
” Chiều trên phá Tam Giang
Anh sực nhớ em
Nhớ bất tận… ”
Đó là cảm hứng tạo nguồn cảm hứng cho bài “ Chiều trên phá Tam giang của nhà thơ Tô Thùy Yên trong một lần đi công tác làm việc ở đó. Ông sáng tác bài thơ “ Chiều trên phá Tam Giang ” vào tháng 6 năm 1972 .Bài thơ được cố nhạc sĩ Trần Thiện Thanh dùng đoạn 2, đoạn nhớ về tình nhân ở hậu phương và gởi về nàng tình yêu và nỗi nhớ của mình để phổ nhạc và trở thành một bài hát gây ấn tượng can đảm và mạnh mẽ trong tâm hồn thế hệ trẻ thời bấy giờ .Và mãi cho đến ngày ngày hôm nay, mỗi lần nghe lại bài hát, tôi vẫn như đang sống và hòa mình với nỗi đau, nỗi lúng túng của tuổi trẻ khi mà cuộc chiến tranh hoàn toàn có thể cướp đi người yêu thương của mình không chừa một ai. Ngôn ngữ âm nhạc có sức hấp dẫn can đảm và mạnh mẽ, thơ ca thực chất đã có nhạc điệu nhưng qua tích hợp với âm nhạc, bài thơ như một sức bật, nó là cơn bão quét sạch những tham vọng, những mưu toan lợi lọc tầm thường. Và giờ chỉ còn lại gì ? là nỗi nhớ bất tận, nỗi nhớ quay quắt điên cuồng :
“Chiều trên phá Tam Giang ,
Anh chợt nhớ em ,
Nhớ ôi niềm nhớ,
Ôi niềm nhớ ,
Đến bất tận ,
Em ơi ,em ơi !”
Ngôn ngữ nhạc của Trần Thiện Thanh trong đoạn này thật cuốn hút. Người nghe như bị chìm ngập trong nỗi nhớ của người lính ở chiến trận. Chúng ta lưu ý giai điệu lúc đầu chậm nhưng rồi chuyển qua từ “Nhớ” thì tiết điệu nhạc nhanh hơn, diển tả nỗi cảm xúc dâng trào : “Nhớ ôi! Niềm nhớ! Ôi niềm nhớ. Đến bất tận. Em ơi! Em ơi!”
Nỗi nhớ đó qua miền kí ức của anh, đâu là những kỉ niệm? Anh đã liên tưởng thói quen mỗi ngày, từng sinh hoạt của em:
“Giờ này thương xá sắp đóng cửa
người lao công quét dọn hành lang
giờ này thành phố chợt bùng lên
Để rồi tắt nghỉ sớm
ôi Sàigòn, Sàigòn giờ giới nghiêm
ôi Sàigòn Saigòn mười một giờ vắng yên
ôi em tôi! Sàigòn không buổi tối”
Ý niệm hiện hữu của tình nhân làm người tình buốt giá. Anh đang nối dài hiện hữu tại miền giới tuyến cháy bỏng với Hồ Chí Minh yêu dấu mang dấu vết, chia sẽ cuộc chiến tranh. TP HCM buổi tối, với những buổi hẹn hò, đi nhà hàng quán ăn, ăn tối. Và khi chúng mình ra về, Hồ Chí Minh đã về khuya, chúng mình đi qua hiên chạy của thương xá Tax, ở đó người lao công quét dọn hiên chạy dọc, để còn ra về kịp trước giờ giới nghiêm .
Ôi Hồ Chí Minh giờ giới nghiêm mà tiếng động, sự rộn ràng của một sức sống vụt tắt ngúm. Anh nhớ Hồ Chí Minh ở đó có em, những thói quen hàng ngày, những việc làm em làm thứ hai, thứ ba, thứ tư, … những sở trường thích nghi của em. Những giờ phút em rời Thư viện để đi rong chơi, anh biết em đang nghĩ đến ngày thi mà tương lai thúc hối, không trì hoãn. Chúng ta đang sống trong thời chiến và mọi mong ước, tâm lý, dự phóng đều trở nên mong manh, dễ tan biến như những bọt khủng hoảng bong bóng xà phòng :
“Giờ này có thể trời đang nắng
em rời thư viện đi rong chơi
hàng cây viền ngọc thạch len trôi
nghĩ đến ngày thi tương lai thúc hối
Căn phòng nhỏ cao ốc vô danh
rồi nghĩ tới anh
rồi nghĩ tới anh
nghĩ tới anh “
Giờ này có thể trời đang mưa
em đi dưới hàng cây sướt mướt
nhìn bong bóng nước chạy trên hè
như đóa hoa nở vội
Giờ này em vào quán nước quen
nơi chúng ta thường hẹn
rồi bập bềnh buông tâm trí
trên từng đợt tiếng lao xao”
Yêu làm thế nào những thói quen, những vẽ vời cho tương lai của em. Anh biết giờ này em đang nghĩ tới anh, nghĩ tới anh !
Ở đâu cũng cho chúng ta những kỉ niệm.
Không gian nào, thời gian nào em còn nhớ?
Những ngày nắng em rời thư viện rong chơi sau khi đã học xong cho kịp ngày thi.
Những ngày mưa em đi dưới hàng cây sướt mướt, nhìn bong bóng nước chạy trên hè như đóa hoa nở vội. Phải chăng đó là tình yêu của tất cả chúng ta ?Và những buổi hẹn hò nhau trong quán nước, làm thế nào anh quên .Các hình ảnh, hàng cây sướt mướt, bong bóng nước chạy trên hè, bập bềnh buông tâm lý, tiếng lao xao gợi cho ta sự số lượng giới hạn, ý thức mong manh của những người tình, hấp tấp vội vàng, tội nghiệp .Bằng giai điệu chậm, kể lể và được kết thúc bằng cuối đoản khúc về nỗi nhớ tình nhân khôn nguôi được lặp đi lặp lại, Trần Thiện Thanh đã thổi một luồng âm nhạc đẩy sự xúc cảm của cô Sinh viên nhỏ bé TP HCM lên cao độ, rất đáng yêu và dễ thương mà cũng rất bi ai !
“Giờ này thành phố chợt bùng lên
em giòng lệ vẫn rất chảy tuôn
nghĩ đến một điều em không rõ
nghĩ đến một điều em sợ không dám nghĩ
Đến một người đi giữa chiến tranh
lại nghĩ tới anh
lại nghĩ tới anh
nghĩ tới anh… “ 
Đến đoản khúc cuối thì đã rõ. Khi thành phố chợt bùng lên, em dòng lệ chảy tuôn, nghĩ đến một điều em không rõ, nghĩ đến một điều em sợ không dám nghĩ, đến một người đi giữa cuộc chiến tranh, lại nghĩ tới anh, nghĩ tới anh, nghĩ tới anh, …Em không dám nghĩ tới nhưng anh biết, cái chết với em là một điều rất kinh điển. Chết là gì ? làm thế nào tất cả chúng ta có kinh nghiệm tay nghề về cái chết ?Chết là một thỏa hiệp, một cái bắt tay rất lãnh đạm. Chúng ta sống có nghĩa là tất cả chúng ta đang chết. Do đó tất cả chúng ta nếu lựa chọn được một cái chết hào hùng thì tốt bao nhiêu .
Nhưng nỗi sợ hãi của em thì anh trân trọng và anh hằng đọc trong từng ý nghĩ trong đôi mắt của em.
Ôi em yêu dấu! nếu có một ngày không còn anh.
Bài hát “ Chiều trên phá Tam giang ” tôi đã nghe qua hai người hát : Ca sĩ Thanh Lan, cố nhạc sĩ Nhật Trường .Khi nghe bài hát này, cảm hứng của tôi dâng trào. Tôi thương Hồ Chí Minh, thành phố một thời huy hoàng của tôi, của tất cả chúng ta, những hàng cây, những con đường, những khu thương xá, những rạp chiếu phim một thời chất chứa biết bao nhiêu kỉ niệm, …Tiếng hát của Thanh Lan ngày nào là tiếng khóc nức nở của cô sinh viên nhỏ xíu TP HCM, kể lể với tình nhân đời sống của mình trong thành phố cuộc chiến tranh, ban ngày nghe tiếng bom đạn vang xa ở ngoại ô, đôi lúc đối phó với hơi lựu đạn cay. Ban đêm nghe sự yên ắng của thành phố Hồ Chí Minh giờ giới nghiêm, lo ngại cho số phận của người tình ngoài chiến trận .
Tiếng hát Nhật Trường là sự thể hiện tình cảm của người lính chiến ngoài chiến trường lo lắng về hậu phương, nơi không có giao tranh nhưng có lựu đạn cay, có pháo kích, có giới nghiêm, gửi gắm về em, người yêu ở thành phố, hình dung những sinh hoạt của người tình với nỗi nhớ khôn nguôi.
Tuan Nguyen Luong.
