Theo Báo cáo hiện trạng môi trường biển và hải đảo quy trình tiến độ năm nay – 2020 của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ( Bộ Tài nguyên và Môi trường ), 28 tỉnh, thành phố thường trực TW có biển có tổng dân số khoảng chừng 51 triệu người, tỷ lệ dân số là 354 người / km2, cao hơn trung bình cả nước 1,9 lần, vận tốc ngày càng tăng dân số khoảng chừng 0,91 % / năm. Các hoạt động giải trí của con người dẫn đến ngày càng tăng chất thải, ảnh hưởng tác động đến môi trường những khu vực ven biển, những vùng biển và hải đảo .
Các loại rác thải khó phân hủy tràn ngập ở khu vực biển phường Đông Hải, thành phố Phan Rang, Tháp Chàm, Ninh Thuận. Ảnh minh họa: Nguyễn Thành/TTXVN
Chất thải ảnh hưởng đến môi trường biển
Đi kèm với sự tăng trưởng đô thị ven biển là sự ngày càng tăng dân số, hầu hết là sự ngày càng tăng cơ học, những đô thị biển cũng lôi cuốn khách du lịch dẫn đến ngày càng tăng những nguồn thải, gây áp lực đè nén lên hạ tầng đô thị, đặc biệt quan trọng là mạng lưới hệ thống phân phối điện, nước, mạng lưới hệ thống giải quyết và xử lý chất thải … Do đặc thù du lịch ở nước ta có chu kỳ luân hồi mùa vụ ( du lịch biển đa phần tập trung chuyên sâu vào mùa Hè ), lượng hành khách tập trung chuyên sâu đông vào một thời gian khiến quá tải mạng lưới hệ thống thu gom rác thải, nước thải … gây ô nhiễm môi trường .
Hoạt động du lịch và dịch vụ biển không chỉ gây áp lực lên hạ tầng đô thị mà còn tác động lên không gian của các đô thị ven biển. Chỉ tính riêng lượng chất thải phát sinh từ các tàu du lịch trên vịnh Bắc Bộ đã ở mức trung bình 11,3 kg rác thải/tàu/ngày đêm. Hiện nay, qua khảo sát các tàu du lịch biển trên vịnh Bắc Bộ cho thấy, có tới 77% số tàu thải chất thải trực tiếp ra vịnh, chỉ có 20% số tàu mang chất thải vào bờ để xử lý.
Sự ngày càng tăng dân số, quy trình đô thị hóa ở những khu vực ven biển và những ảnh hưởng tác động của con người so với môi trường được biểu lộ rõ qua thống kê lượng nước thải hoạt động và sinh hoạt tại những đô thị ven biển. Ước tính, tại những khu vực ven biển, lượng nước thải phát sinh sẽ vào thời gian 122 – 163 triệu m3 / ngày, đây là một sức ép lớn đến môi trường biển .
Nước thải hoạt động và sinh hoạt có chứa hàm lượng những chất hữu cơ, hợp chất chứa nitơ, chất rắn lơ lửng, những thành phần vô cơ, vi sinh vật, vi trùng gây bệnh khác … nếu không được quản trị, trấn áp sẽ gây tác động ảnh hưởng đến chất lượng môi trường nước biển ven bờ .
Tại huyện hòn đảo Đảo Cô Tô ( Quảng Ninh ), theo ước tính, mỗi ngày lượng rác thải hoạt động và sinh hoạt phát sinh khoảng chừng 8-10 tấn, hầu hết là chất thải rắn hoạt động và sinh hoạt. Lượng rác thải thu gom trên huyện hòn đảo này hiện mới đạt mức 6-8 tấn / ngày, trong đó phần nhiều là rác thải hoạt động và sinh hoạt. Nguồn rác thải từ những hộ mái ấm gia đình, chợ, khách sạn … được tập trung về bãi rác Voòng Xi, thuộc khu 4, thị xã Đảo Cô Tô để chôn lấp. Tuy nhiên, số rác thải trên đa phần mới được thu gom tập trung chuyên sâu ở những tuyến đường TT thị xã. Trong khi đó, 1 số ít khu vực như xã Thanh Lân, Đồng Tiến và những bờ biển có đông khách du lịch, việc thu gom rác thải lại rất hạn chế .
Tại huyện đảo Cát Bà (thành phố Hải Phòng), lượng chất thải chủ yếu tập trung từ hai nguồn là dân cư trên đảo và hoạt động du lịch. Trung bình mỗi ngày đảo Cát Bà phát sinh 58,6 m3 chất thải rắn các loại, thu gom được khoảng 40,74 m3 (chiếm 71%). Trong đó, rác thải phát sinh do hoạt động sinh hoạt, thương mại du lịch chiếm 80-85%; rác thải xây dựng, chế biến nuôi trồng thủy sản chiếm 10-13%, rác thải y tế khoảng 3-5%, các loại khác chiếm khoảng 0,7-1,2%.
Ngoài ra, một áp lực đè nén lớn khác so với môi trường biển là thực trạng rác thải nhựa đại dương đang là yếu tố nóng trên toàn thế giới, đặc biệt quan trọng tại những vương quốc ven biển như Việt Nam. Chất thải nhựa đại dương trở thành mối nguy lớn cho môi trường biển bởi có số lượng lớn, đặc tính khó phân hủy trong môi trường biển và năng lực chuyển dời xa. Tính trung bình, mỗi km2 mặt nước đại dương trên quốc tế lúc bấy giờ chứa từ 13.000 đến 18.000 mẫu rác thải nhựa, 70 % rác thải nhựa ở biển sẽ chìm xuống đáy biển và phá hoại những hoạt động giải trí sống ở đáy biển .
Hậu quả nặng nề
Sự gia tăng các nguồn thải từ lục địa, các hoạt động phát triển kinh tế – xã hội đang đè nặng lên môi trường biển và hải đảo, cùng với sự biến đổi khí hậu, nước biển dâng ngày càng gia tăng, gây nhiều tổn thất to lớn về người, tài sản, cơ sở hạ tầng, các sự cố môi trường biển để lại hậu quả nặng nề.
Theo thống kê của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ( Bộ Tài nguyên và Môi trường ), chất thải hữu cơ là rác thải từ hoạt động giải trí công nghiệp ảnh hưởng tác động đáng kể đến môi trường biển, làm suy giảm chất lượng thủy hải sản và một số ít loài sinh vật biển khác, làm nước biển nhiễm độc, đặc biệt quan trọng tại những vịnh và khu vực cửa sông nước ta. Tình trạng ô nhiễm chất hữu cơ, dầu mỡ đang diễn ra ở mức khá cao và vượt mức được cho phép ở gần những khu du lịch, khu đông dân cư trải dài từ Bắc vào Nam, đặc biệt quan trọng là vùng cửa sông tại những tỉnh, thành phố phía Bắc và dọc theo ven biển Đồng bằng sông Cửu Long .
Hoạt động khai thác tài nguyên biển, vận tải biển với quy mô khoảng chừng 272 bến cảng biển đang hoạt động giải trí với tổng hiệu suất trên 550 triệu tấn / năm. Ngoài nước thải có chứa dầu với khối lượng lớn, trung bình mỗi năm hoạt động giải trí này phát sinh khoảng chừng 5.600 tấn rác thải dầu khí, trên 15.000 tấn dầu mỡ trôi nổi, trong đó 23-30 % là chất thải rắn nguy cơ tiềm ẩn chưa được giải quyết và xử lý .
Hoạt động nuôi trồng thủy hải sản làm tăng đáng kể lượng chất thải, hầu hết là từ phân bón và thức ăn. Với tổng diện tích quy hoạnh nuôi tôm là hơn 600.000 ha trên cả nước, hằng năm, gần 3 triệu tấn chất thải rắn thải ra môi trường .
