Hệ thống cân bằng điện tử xe hơi ESP có tác dụng gì? Có cần thiết không? Có lắp thêm được không? Cách bật/tắt cân bằng điện tử?
Hệ thống cân bằng điện tử xe hơi ESP là gì?
Hệ thống cân bằng điện tử ESP (Electronic Stability Program) là một hệ thống an toàn trên ô tô giúp cải thiện độ ổn định của xe khi vào cua, khi tránh chướng ngại vật đột ngột hay khi chạy tốc độ cao, hạn chế nguy cơ xe bị thừa lái – thiếu lái, xe bị mất lái.
Trước đây, hệ thống cân bằng điện tử ESP là một trong các tính năng an toàn nâng cao, thường chỉ xuất hiện trên những dòng xe cao cấp. Tuy nhiên ngày nay ESP đã phổ biến hơn, được áp dụng rộng rãi hơn. Hiện đa phần các xe ô tô đều được trang bị ESP ngay cả với những xe bình dân như Toyota Vios, Honda City, Toyota Rush, Toyota Innova, Mitsubishi Xpander, Suzuki Ertiga… đặc biệt kể cả xe hạng A giá rẻ như Kia Morning, VinFast Fadil…
Lịch sử phát triển hệ thống cân bằng điện tử bắt đầu từ những năm cuối thập niên 1980. Khi này Mercedes-Benz, BMW và Toyota lần lượt giới thiệu hệ thống kiểm soát lực kéo đầu tiên của họ. Đây được xem là tiền đề cho sự phát triển hệ thống cân bằng điện tử về sau.
Đến đầu thập niên 1990, BMW hợp tác với Bosch và Continental tăng trưởng thành công xuất sắc hệ thống giúp giảm mô men xoắn động cơ để tránh xe bị mất trấn áp. Cùng thời hạn đó, Mercedes-Benz và Bosch cũng đã đồng phát triển được một hệ thống tên gọi là Elektronisches Stabilitäts Programm – “ Chương trình không thay đổi điện tử ” ESP giúp trấn áp độ trượt của xe .
Sau đó, nhiều hãng xe khác cũng đầu tư, phát triển hệ thống cân bằng điện tử cho riêng mình với nhiều tên gọi khác nhau. Tên gọi phổ biến nhất của hệ thống cân bằng điện tử là Electronic Stability Program – ESP, được các hãng như Honda, Hyundai, Kia, Suzuki, Mercedes, Audi, Volkswagen, Peugeot, Renault, Opel… sử dụng. Ngoài ra còn có các tên gọi khác như:
- Acura: Vehicle Stability Assist – VSA
- BMW, Jaguar: Dynamic Stability Control – DSC
- Ferrari: Controllo Stabilita – CST
- Ford: AdvanceTrac and Interactive Vehicle Dynamics – IVD
- Land Rover: Dynamic Stability Control – DSC
- Lexus, Toyota: Vehicle Stability Control – VSC
- Maserati: Maserati Stability Program – MSP
- MINI Cooper, Mazda: Dynamic Stability Control – DSC
- Porsche: Porsche Stability Management – PSM
- Subaru: Vehicle Dynamics Control Systems – VDCS
- Volvo: Dynamic Stability và Traction Control – DSTC
Hệ thống cân bằng điện tử có tác dụng gì?
Cấu tạo hệ thống cân bằng điện tử ESP khá phực tạp bởi nó không hoạt động giải trí độc lập mà tích hợp với nhiều hệ thống khác như hệ thống chống bó cứng phanh ABS, hệ thống trấn áp lực kéo TCS, hệ thống phân phối lực phanh điện tử EBD … Ở góc nhìn này, hệ thống cân bằng điện tử ESP đóng vai trò như “ hệ thống tổng ”, sử dụng chung cơ cấu tổ chức chấp hành với những hệ thống bảo đảm an toàn khác .
Xem thêm :
Hệ thống cân bằng điện tử ESP sử dụng thông tin từ nhiều cảm ứng như : cảm ứng vận tốc ở mỗi bánh xe, cảm ứng góc quay thân xe, cảm ứng góc đánh lái vô lăng … Các cảm ứng này sẽ truyền tín hiệu về một bộ điều khiển và tinh chỉnh chính ESP Module .
Từ đây, bộ tinh chỉnh và điều khiển ESP Module sẽ thống kê giám sát góc đánh lái và góc quay thân xe tương thích với quỹ đạo hoạt động. Trong trường hợp phát hiện tín hiệu xô lệch, xe không tuân theo trình tinh chỉnh và điều khiển mà người lái mong ước, ESP sẽ ảnh hưởng tác động phanh để kiểm soát và điều chỉnh lại vận tốc quay của bánh xe. Cụ thể, ESP sẽ dùng cơ cấu tổ chức chấp hành của ABS và EBD để tăng hoặc giảm áp suất dầu tác động ảnh hưởng lên xi lanh phanh của từng bánh xe. Từ đó tạo ra lực phanh chênh lệch giữa những bánh ( phanh độc lập trên từng bánh ) nhằm mục đích lấy lại sự trấn áp .
Khi xe bị thiếu lái, trượt bánh trước khiến xe có xu thế văng ngang, ESP sẽ dữ thế chủ động tạo lực phanh ở bánh xe phía đối lập với hướng bị trượt. Điều này có tính năng như một tâm quay tạo ra mô men bù lại lực trượt ngang. Nhờ đó mà xe giữ được trạng thái không thay đổi, vận động và di chuyển theo đúng hướng người lái dự kiến .
Khi phạt hiện xe bị dư lái, trượt bánh sau khiến xe có xu thế văng đuôi, ESP sẽ dữ thế chủ động tạo lực phanh ở bánh xe đối lập với hướng đuôi xe bị trượt. Điều này có tính năng như một tâm quay tạo mô men bù lại, giữ xe chuyển dời không thay đổi theo đúngq quỹ đạo .
Với 1 số ít hệ thống cân bằng điện tử hạng sang hơn, ESP hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng lên cả mô men xoắn động cơ trong trường hợp lực phanh không đủ sức để không thay đổi xe. Khi này ESP sẽ sử dụng chung cơ cấu tổ chức chấp hành của TCS để can thiệp chỉnh bướm ga hay trong thời điểm tạm thời làm chậm thời gian đánh lửa. Điều này giúp làm giảm mô men từ động cơ truyền xuống bánh xe. Đây chính là nguyên do người lái sẽ cảm thấy độ giật từ chân ga giống như độ giật từ chân phanh khi ABS hoạt động giải trí .
Cách bật/tắt cân bằng điện tử ô tô
Với xe được trang bị hệ thống cân bằng điện tử ESP, đơn vị sản xuất luôn sắp xếp một nút bật / tắt cân bằng điện tử trên vô lăng, bảng taplo hoặc bệ cần số tuỳ theo phong cách thiết kế mỗi xe. Hệ thống cân bằng điện tử thường tự khởi động khi xe lăn bánh. Trong một số ít trường hợp người lái hoàn toàn có thể dữ thế chủ động tắt và bật lại ESP bằng nút tinh chỉnh và điều khiển này .
Xem thêm :
Khi nào cần tắt cân bằng điện tử?
Không phải khi nào hệ thống cân bằng điện tử ESP cũng giúp ích cho xe. Có 1 số ít trường hợp mà người lái nên dữ thế chủ động tắt cân bằng điện tử như :
Khi off road, đi vào đường bùn lầy, xe bị sa lầy
Tác dụng của cân bằng điện tử trên ô tô chủ yếu phát huy khi xe chạy tốc độ cao, vào cua hay tránh chướng ngại vật bất ngờ. Còn khi off road, đi đường bùn đất, đường cát lún hay xe bị sa lầy thì ESP sẽ không giúp ích nhiều, thậm chí còn gây cản trở.
Bởi lúc này xe thường vận động và di chuyển chậm, vận tốc 4 bánh xe không đều nhau. Trong trường hợp bánh xe dẫn động bị sa lầy sẽ gặp hiện tượng kỳ lạ quay trơn. Nếu ESP đang hoạt động giải trí, ESP sẽ kích hoạt phanh hoặc giảm mô men để hãm bánh xe này lại. Điều này khiến xe khó thoát lầy hơn .
Ngoài ra, khi đi off road xe cần lực kéo rất lớn. Nếu rơi vào trường hợp nào đó ESP vô tình can thiệp giảm hiệu suất động cơ thì lực kéo của xe sẽ bị ảnh hưởng tác động không nhỏ .
Khi drift xe
Drift là một kỹ thuật lái xe cố ý làm cho bánh xe trượt trơn trên đường. Khi drift, góc trượt sau lớn hơn góc trượt trước đến mức bánh trước hướng ngược chiều với hướng rẽ. Do đó nếu bật ESP xe sẽ rất khó drift vì ESP sẽ can thiệp khi bánh xe bị trượt .
Hệ thống cân bằng điện tử có cần thiết?
Hệ thống cân bằng điện tử giúp ích nhiều trong việc ổn định xe khi chạy tốc độ cao, khi lái xe đường trơn, lái xe đường mưa hay khi vào cua, khi tránh vật cản đột ngột… Trang bị an toàn này cũng hỗ trợ nhiều với những người mới lái xe chưa có nhiều kinh nghiệm, phụ nữ lái xe còn yếu, thiếu bình tĩnh khi gặp huống bất ngờ… Với câu hỏi hệ thống cần bằng điện tử có cần thiết không thì sẽ tuỳ vào quan điểm, thói quen lái xe của mỗi người, đặc biệt còn tuỳ vào dòng xe sử dụng.
Ví dụ, với các dòng xe gầm cao 5 chỗ, 7 chỗ SUV, bán tải… như Toyota Fortuner, Ford Everest, Ford Ranger… vì có trọng tâm cao nên khi vào cua, phanh gấp, đánh lái gấp… xe dễ bị mất ổn định, bánh xe mất độ bám, dẫn đến bị trượt, thậm chí bị lật. Do đó hệ thống cân bằng điện tử đóng vai trò rất quan trọng.
trái lại, dòng xe gầm thấp cỡ nhỏ, dung tích động cơ nhỏ, năng lực tăng cường hạn chế … thì việc không có ESP cũng không tác động ảnh hưởng quá lớn. Đây chính là nguyên do những đơn vị sản xuất thường cắt giảm ESP trên những dòng xe hạng A hay xe hạng A, hạng B bản thấp để giảm giá tiền. Bởi đây là một trong những tính năng không thực sự thiết yếu. Với những người có thói quen lái xe cẩn trọng, nhất là tuân thủ đúng những nguyên tắc về vận tốc, khoảng cách … thì vẫn hoàn toàn có thể tham gia giao thông vận tải một cách bảo đảm an toàn dù xe không có ESP .
Nhìn chung, hệ thống cân bằng điện tử là một trang bị nên có. Nhưng nếu không có thì cũng không nguy khốn. Bởi lái xe bảo đảm an toàn hay không hầu hết nhờ vào vào người lái. Các tính năng bảo đảm an toàn như cân bằng điện tử, hay thậm chí còn những tính năng hạng sang hơn như cảnh báo nhắc nhở trước va chạm, cảnh báo nhắc nhở lệch làn đường, tương hỗ giữ làn đường … thì cũng chỉ mang tính tương hỗ, không hề sửa chữa thay thế người lái giải quyết và xử lý toàn bộ .
Có lắp thêm cân bằng điện tử cho ô tô được không?
Hệ thống cân bằng điện tử chỉ phổ biến trong vài năm gần đây. Nên với các xe ô tô cũ, nhất là dòng xe bình dân thường không có trang bị an toàn này. Ngoài ra, với xe mới, một số mẫu xe giá rẻ như Hyundai i10, Toyota Wigo… hay các phiên bản giá rẻ như Kia Soluto Deluxe, Mitsubishi Attrage MT & CVT… cũng bị cắt giảm cân bằng điện tử. Điều này khiến không ít người có ý định tự “độ” cân bằng điện tử cho xe mình.
Theo những chuyên viên, không hề tự lắp thêm cân bằng điện tử ở ngoài. Bởi tính năng này chỉ nhà phân phối mới hoàn toàn có thể trang bị được. Vì cấu trúc hệ thống cân bằng điện tử rất phức tạp. Hệ thống này phải phối hợp với nhiều hệ thống khác như chống bó cứng phanh ABS, phân bổ lực phanh điện tử EBD, trấn áp lực kéo TCS … để trấn áp kiểm soát và điều chỉnh lực phanh, thậm chí còn là trấn áp kiểm soát và điều chỉnh cả mô men động cơ … Chưa kể xe ở mỗi hãng có cách phong cách thiết kế và sắp xếp khác nhau. Do đó kỹ sư thường thì sẽ không hề can thiệp và lắp thêm được .
Vũ Phạm
