(TN&MT) – Đề án tổng thể Điều tra cơ bản tài nguyên môi trường biển (Đề án 47) với nhiều dự án thành phần không chỉ đánh giá và làm rõ nét nguồn lợi tài nguyên sinh vật trên vùng biển Việt Nam mà còn điều tra, đánh giá hiện trạng môi trường nước biển, trầm tích và những nguyên nhân dẫn đến việc suy giảm loài sinh vật biển; từ đó đưa ra những định hướng khai thác tài nguyên biển bền vững, đóng góp vào quá trình phát triển chung của đất nước.
Áp lực ô nhiễm môi trường
Việc ngày càng tăng những nguồn thải từ lục địa, đặc biệt quan trọng là theo những dòng chảy sông ra biển dẫn đến môi trường biển nhiều nơi đang có xu thế suy giảm về chất lượng. Nhiều vùng cửa sông ven biển đã bị ô nhiễm do nước thải công nghiệp, đô thị. Tình trạng xả những chất thải chưa qua giải quyết và xử lý hay giải quyết và xử lý chưa đạt quy chuẩn đang diễn biến ngày càng phức tạp ngay tại những tỉnh ven biển, gây thiệt hại lớn về kinh tế tài chính, đời sống, sinh kế của hội đồng dân cư ven biển và những tổn hại khó lường so với những hệ sinh thái, sinh vật biển .
Theo ước tính của những nhà khoa học, 80 % lượng rác thải ra biển xuất phát từ những hoạt động giải trí trên đất liền. Việt Nam có 112 cửa biển, đây chính là nguồn để rác trôi ra đại dương. Nhiều sinh vật nhầm tưởng rác thải là thức ăn hoặc mắc kẹt giữa những ngư cụ dẫn đến việc sinh cảnh bị hủy hoại. Số liệu từ Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc công bố năm 2018, mỗi năm Nước Ta xả ra đại dương 0,28 đến 0,73 triệu tấn rác thải nhựa ( chiếm 6 % toàn quốc tế ), đứng thứ 4 quốc tế. Ô nhiễm rác thải biển không chỉ ảnh hưởng tác động tới chất lượng môi trường, hệ sinh thái mà còn tác động ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế tài chính, hội đồng dân cư ven biển ; tiềm ẩn rủi ro tiềm ẩn mất bảo đảm an toàn, bảo mật an ninh lương thực .
Theo số liệu quan trắc nhiều năm, hàm lượng chất rắn lơ lửng luôn ở mức tương đối cao tại vùng ven biển Đồng bằng sông Hồng và Đồng bằng sông Cửu Long. Hàm lượng amoni (NH4+) tại hầu hết các khu vực đã ở mức cao vượt ngưỡng cho phép, đặc biệt là ở khu vực biển ven bờ miền Bắc. Hàm lượng dầu mỡ khoáng trong nước biển vượt ngưỡng cho phép tại hầu hết các khu vực cảng biển và có xu hướng gia tăng.
Hoạt động dầu khí, vận tải biển, với quy mô khoảng chừng 340 giếng khoan thăm dò và khai thác dầu khí cùng 272 bến cảng biển đang hoạt động giải trí với tổng hiệu suất trên 550 triệu tấn / năm, nhiều năm qua có góp phần lớn cho nền kinh tế tài chính. Ngoài nước thải lẫn dầu với khối lượng lớn, trung bình mỗi năm hoạt động giải trí này phát sinh khoảng chừng 5.600 tấn rác thải dầu khí, trên 15.000 tấn dầu mỡ trôi nổi, trong đó 23 – 30 % là chất thải rắn nguy cơ tiềm ẩn chưa giải quyết và xử lý …
 |
|
Tình trạng xả thải chưa đạt quy chuẩn đang diễn biến ngày càng phức tạp tại những tỉnh ven biển. Ảnh : MH
|
Suy giảm nghiêm trọng hệ sinh thái
Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, ô nhiễm môi trường biển trong những năm gần đây đã làm cho nhiều loài sinh vật biển giảm mạnh về số lượng, có loài đã tuyệt chủng cục bộ. Có đến 236 loài thủy sinh quý và hiếm bị rình rập đe dọa ở Lever khác nhau, trong đó, có hơn 70 loài sinh vật biển đã bị liệt kê trong Sách Đỏ Nước Ta. Nguồn lợi món ăn hải sản bị khai thác ngày càng hết sạch cả số lượng và chất lượng. Các nguồn cá dự trữ bị suy giảm từ 4 triệu tấn vào năm 1990 xuống còn 3 triệu tấn như lúc bấy giờ. Kích thước trung bình của cá và tính phong phú loài cũng giảm đáng kể .
Ở nhiều vùng biển đặc trưng, sự suy giảm nguồn tài nguyên, đa dạng sinh học đã thấy rõ. Quần đảo Cát Bà (Hải Phòng) là một trong những khu dự trữ sinh quyển thế giới do UNESCO công nhận năm 2004. Đây không chỉ là khu dự trữ sinh quyển mà còn có tài nguyên sinh vật vô cùng phong phú và đa dạng. Theo thống kê, tại Cát Bà có 196 loài cá biển, 132 loài san hô, 532 loài động vật đáy… sự đa dạng sinh học và nguồn lợi ven biển đóng góp lớn cho sự phát triển của Cát Bà. Tuy nhiên, khoảng gần 10 năm gần đây, một số nguồn lợi quan trọng tại đây đang ở tình trạng suy giảm nghiêm trọng.
Tương tự, đảo Bạch Long Vĩ ( TP. Hải Phòng ), nơi vốn được ghi nhận là có tài nguyên đa dạng và phong phú và đa dạng sinh học lớn, rạn sinh vật biển ở đây thuộc loại tốt nhất miền Bắc, với trữ lượng lớn, chỉ riêng khu vực Đông Bắc đảo – một khu vực nhỏ mà đã có đến hơn 80 loài được ghi nhận. Tuy nhiên, những năm gần đây, trữ lượng sinh vật biển cũng bị suy giảm mạnh, độ phủ của rạn ở nhiều nơi trước kia đạt đến 90 %, nhưng đến nay những điểm tốt nhất chỉ còn 30 – 50 % .
Ths. Hoàng Đình Chiều, Viện Nghiên cứu món ăn hải sản cho biết : ” đa dạng sinh học có ý nghĩa lớn không riêng gì với việc tăng trưởng kinh tế tài chính mà còn có vai trò quan trọng trong điều tiết khí hậu, bảo vệ môi trường. Do vậy, sự suy giảm về đa dạng sinh học là yếu tố lớn, không riêng gì tác động ảnh hưởng đến sự tăng trưởng kinh tế tài chính nói chung mà sẽ ảnh hưởng tác động trực tiếp đến môi trường sống, đời sống của dân cư, đặc biệt quan trọng là những ngư dân kiếm sống nhờ nguồn lợi thủy, món ăn hải sản ” .
Để thực sự đưa Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh, an toàn như Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Nghị quyết số 36-NQ/TW) đã nêu, việc ngăn chặn xu thế ô nhiễm, suy thoái môi trường biển đã được xác định là một trong những nhiệm vụ cấp bách trong thời gian tới.
Theo đó, cần trấn áp hiệu suất cao những nguồn gây ô nhiễm môi trường nước biển bằng giải pháp vận dụng những công cụ kinh tế tài chính và chủ trương trong quản trị môi trường biển, như : lệ phí ô nhiễm, lệ phí xả thải, phí sử dụng biển, phí mẫu sản phẩm, lệ phí hành chính thuế, cấp phép và tịch thu Giấy phép khai thác, sử dụng biển, đảo, những quỹ môi trường biển và những khoản trợ cấp khác …
Cần có sự link phối hợp liên tỉnh, liên vùng và liên ngành ngặt nghèo, hiệu suất cao trong việc trấn áp những nguồn trực tiếp gây ô nhiễm, suy thoái và khủng hoảng môi trường vùng biển ven bờ, đặc biệt quan trọng là nguồn thải từ những khu đô thị, khu công nghiệp, khu công nghiệp, cơ sở nuôi trồng, chế biến thủy hải sản, hoạt động giải trí thương mại, dịch vụ … dọc theo bờ biển, trên những đảo, cụm đảo ; bảo vệ nước thải phải được giải quyết và xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật trước khi xả ra biển .
Trong quá trình tới, cần tập trung chuyên sâu tăng cường năng lượng ứng phó nhanh, hiệu suất cao với những sự cố môi trường ở những vùng cửa sông ven biển và trên biển ; xã hội hóa, lôi kéo góp vốn đầu tư từ khối doanh nghiệp trong hoạt động giải trí giám sát và ứng phó sự cố môi trường biển ; liên tục kiểm tra, giám sát ngặt nghèo những nhu yếu về điều kiện kèm theo, năng lượng ứng phó sự cố của tàu, thuyền hoạt động giải trí trên biển hoặc đi qua những vùng biển Nước Ta .
