Tâm Lễ – Nguyễn Ngọc Luật
Trong dân gian có truyền tụng một câu thành ngữ : “ Cứu vật vật trả ơn, cứu nhân nhân trả oán ”. Câu thành ngữ này khá thông dụng trong công chúng vì có nhiều người đã từng nói hoặc đã từng nghe .Thông thường nhất là trong tiếp xúc mỗi khi bị một người có lần được ta tương hỗ rồi lại dối gạt, lừa phỉnh hoặc phản bội, lúc đó ta thường thốt lên một cách cay đắng : cứu vật vật trả ơn, cứu nhân nhân trả oán !
Câu này bản thân tôi lần từ khi đang còn đi học cũng đã từng nghe rất nhiều. Nhưng nghe mà lòng cứ thắc mắc mãi sao lại thế nhỉ, làm sao mà có chuyện ngược đời như thế, con vật thì chỉ biết sống bằng bản năng làm sao nó có lý trí để biết mang ơn ai để báo đáp, còn con người thì có lý trí biết phân biệt phải trái, biết ai giúp mình, ai hại mình để mà ứng xử cho đúng chứ, sao lại có chuyện dùng oán để trả ơn cho người đã cứu giúp mình?
Bài liên quan
Tha thứ để hóa giải oán thùSự vướng mắc cứ đeo đẳng mãi mà không lời lý giải nên tôi cố tìm hiểu và khám phá nguyên do thì mới biết trong chuyện cổ tích nước ta có một câu truyện như vậy, có một chàng trai trong quá khứ đã có thời cơ cứu những con vật và cứu một người, nhưng sau này chính người được anh cứu đã vì lòng tham lam nên tìm cách hại chết anh để lấy công với vua, nhưng cũng chính nhờ những con vật đã được anh cứu khi thấy anh bị hại đã tìm cách cứu và anh sau cuối được giải oan và được vua ân thưởng. Câu thành ngữ trên là để minh họa cho chuyện đó. Tôi cứ nghĩ đây là một trường hợp hy hữu chứ không phải thường hay xảy ra, nhưng sau này khám phá thêm tôi mới biết thì ra câu truyện trên có rất nhiều dị bản không những ở nước ta mà những nước trên quốc tế kể cả trong truyện cổ Phật giáo cũng có một chuyện tương tự như như thế. Như thế thì trong đời sống chuyện con người dùng oán báo ân đâu phải hiếm ! Tôi cứ do dự mãi và rồi tôi tìm một lời lý giải theo ý của mình, tôi cho rằng thật ra câu này là một câu cảm thán chỉ đúng trong những trường hợp khi bị một ai đó chịu ơn ta mà lại phản bội ta thôi và chỉ đúng trong thực trạng đó thôi, chứ nó không hề đúng với hầu hết chứ đừng nói chi đến coi nó như một phát ngôn mang tính xác quyết, hoặc xem nó như thể chân lý vậy ! Đồng ý rằng tất cả chúng ta đang sống trong một quốc tế tương đối, con người cũng có người này người khác, trần gian mà ! vì thế trần gian mới có lắm chuyện xảy ra, có lắm chuyện để nói. Trong xã hội có nhiều người sống lương thiện với tâm thiện, biết làm lành tránh dữ, biết gieo nhân phước đức, nhưng cũng không ít người sống gian manh lừa thầy phản bạn, chẳng những vong ân bội nghĩa mà còn đem oán báo ân nữa ! 
“Lấy ân báo oán, oán ấy tiêu tan, lấy oán báo oán, oán ấy chập chùng”.
Bài liên quan
Chuyển hóa sân hận thành yêu thương Chính thế cho nên mà nó tạo nên một xã hội muôn màu muôn vẻ, một xã hội luôn dịch chuyển không khi nào yên lành. Nhưng xét về tổng thể và toàn diện, con người có lý trí, lại có thời cơ được học đạo lý nên biết đánh giá và nhận định để phân biệt phải trái, thiện ác mà hành xử cho đúng với lương tâm và tương thích với đạo lý, nên thực chất của con người không phải là đem oán báo ân mà phải lấy ân báo ân. Hoặc chí ít cũng “ ân đền oán trả ”, đó là luật công minh. Thế nhưng nếu chỉ dừng lại ở việc thực thi luật công minh, ân đền oán trả thì oán đối sẽ lê dài không dứt và có khuynh hướng biến sự thù oán ngày càng nghiêm trọng hơn. Nợ máu phải đền bằng máu hoặc mạng đổi mạng mới nghe qua tất cả chúng ta thấy rất sòng phẳng, thế nhưng đó là một lối hành xử rất đấm đá bạo lực và tạo sự oán kết lê dài gây ra biết bao nhiêu là hệ lụy không tốt cho con người, cho xã hội. Giáo lý của Đức Phật không chỉ dừng lại ở luật công minh mà dạy con người cần làm hơn thế nữa đó là : LẤY ÂN BÁO OÁN : “ Lấy ân báo oán, oán ấy tiêu tan, lấy oán báo oán, oán ấy chập chùng ”. Ta thấy Đức Phật dạy con người đối nhân xử thế, hành xử về ân, oán trong đời sống như thế là rất hùng vĩ, rất bao dung, biểu lộ lòng từ bi không bờ bến vượt lên trên toàn bộ những giáo thuyết của những tôn giáo khác rất nhiều. Đối với nhân thế người ta lôi kéo phải đem lẽ công minh ra mà ứng xử tức là ân đền oán trả, Đức Phật thì lôi kéo đem lòng từ bi so với muôn loài ra mà sống, vì chỉ có lòng từ bi và sự bao dung mới hóa giải mọi oán kết và cũng chỉ có lòng từ bi và lòng bao dung mới thiết kế xây dựng cho ta cho con người, cho xã hội có một đời sống an nhàn, niềm hạnh phúc thực sự.
Hãy lấy lòng từ và bao dung mà đối xử với nhau, lời dạy của Đức Phật có giá trị như là một chân lý áp dụng trong đời sống mà bất kỳ ai cũng có thể áp dụng chứ không cần họ phải là một tín đồ đạo Phật.
Chúng ta cũng thấy trong xã hội những con người với tấm lòng quảng đại và hành xử theo cách lấy ân báo oán cũng rất nhiều.
Trong đời sống hằng ngày ta vẫn thấy có rất nhiều tấm lòng bao dung và độ lượng trong hành xử, hoàn toàn có thể họ là phật tử, hoàn toàn có thể không, nhưng với tấm lòng từ bi và bao dung ấy họ chính là những bồ-tát giữa đời thường vậy ! Đó là những tấm gương sáng cho ta noi theo. Chúng ta cũng thấy trong xã hội những con người với tấm lòng quảng đại và hành xử theo cách lấy ân báo oán cũng rất nhiều. Chính nhờ những tấm lòng nhân ái đó đã giúp thiết kế xây dựng một xã hội yên bình và giúp cho “ người và người sống để thương nhau ”. Thế nên bạn cứ yên tâm đi cứu vật vật trả ơn, cứu nhân nhân cũng trả ơn và còn hơn thế !
