Giới thiệu khái quát huyện Đô Lương
I, Điều kiện tự nhiên
-
Vị trí địa lý
Đô Lương là huyện thuộc khu vực đồng bằng, nằm ở phía Tây của tỉnh Nghệ An, có đặc thù địa hình dạng bán sơn địa. Với tổng diện tích quy hoạnh tự nhiên trong địa giới hành chính là 35.008,35 ha. Toạ độ địa lý : 105015 ′ đến 105045 ′ Kinh độ Đông và 18055 ′ đến 19010 ′ Vỹ độ Bắc .
Địa giới hành chính của huyện được xác lập như sau :
+ Phía Bắc giáp huyện Tân Kỳ ;
+ Phía Đông giáp huyện Yên Thành và huyện Nghi Lộc ;
+ Phía Nam giáp huyện Nam Đàn và huyện Thanh Chương ;
+ Phía Tây giáp huyện Thanh Chương và huyện Anh Sơn .
Huyện Đô Lương có 33 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, thị xã, trong đó thị xã Đô Lương là TT huyện, vị trí của huyện là giao điểm của những đường giao thông vận tải chính như : Quốc lộ số 7, quốc lộ 46 và quốc lộ 15 nên có điều kiện kèm theo để giao lưu và lan rộng ra quan hệ kinh tế tài chính, văn hoá, xã hội với những địa phương trong và ngoài tỉnh Nghệ An, giữa nước ta và nước bạn Lào .
-
Địa hình, địa mạo
Huyện Đô Lương là một vùng được số lượng giới hạn bởi vùng núi Tây Bắc ( huyện Tân Kỳ ), vùng núi Tây Nam ( huyện Thanh Chương, Anh Sơn ) và vùng đồng bằng ( huyện Yên Thành, Nghi Lộc, Nam Đàn ) .
– Trên cơ sở những đặc thù về điều kiện kèm theo địa hình huyện Đô Lương được phân thành 4 vùng với những đặc thù như sau :
+ Vùng bán sơn địa Tây Bắc gồm 7 xã là : Ngọc Sơn, Lam Sơn, Bồi Sơn, Giang Sơn Đông, Giang Sơn Tây, Hồng Sơn và Bài Sơn. Đặc điểm của vùng này là xen kẽ 2 dạng địa hình đồi và thung lũng. Địa hình đồi chạy theo hướng Đông Bắc ( từ xã Giang Sơn Tây đến Ngọc Sơn ) và dạng địa hình thung lũng ( dạng thung lũng lòng chảo có suối chảy qua gồm những xã Giang Sơn Đông, Hồng Sơn, Bài Sơn ; dạng thung lũng dốc nghiêng gồm những xã Bồi Sơn, Lam Sơn ) .
+ Vùng ven bãi sông Lam gồm 7 xã là : Nam Sơn, Bắc Sơn, Đặng Sơn, Lưu Sơn, Đà Sơn, Trung Sơn và Thuận Sơn .
+ Vùng đồng bằng ( vùng trọng điểm lúa ) gồm 14 xã là : Tràng Sơn, Đông Sơn, Yên Sơn, Văn Sơn, Thịnh Sơn, Hoà Sơn, Lạc Sơn, Xuân Sơn, Minh Sơn, Tân Sơn, Quang Sơn, Thái Sơn, Thượng Sơn và thị xã Đô Lương. Đặc điểm của vùng này là địa hình tương đối phẳng phiu, ở độ cao từ 9 m đến 11 m, xung quanh có nhiều vùng đồi chia cắt, có mạng lưới hệ thống ngòi lạch của sông Rầu Gang nên dễ thoát nước .
+ Vùng bán sơn địa Đông Nam gồm có 5 xã là Hiến Sơn, Nhân Sơn, Mỹ Sơn, Trù Sơn và Đại Sơn. Vùng địa hình này đặc thù là có những dãy đồi chạy theo hướng Tây Bắc – Đông Nam xen kẽ 2 loại địa hình đồi và thung lũng dốc nghiêng .
– Xét về độ dốc thì diện tích quy hoạnh của huyện được phân loại như sau : Độ dốc từ 00 đến 80 có khoảng chừng 22.399 ha – 22.500 ha ( chiếm 63 % ) ; độ dốc từ 80 đến 150 có khoảng chừng 4.271 – 4.500 ha ( chiếm 12 % ) ; độ dốc từ 150 đến 250 có khoảng chừng 2.491 – 2.500 ha ( chiếm 7 % ) và độ dốc từ trên 250 có khoảng chừng 6.328 – 6.500 ha ( chiếm 18 % ) .
-
Khí hậu
Đô Lương có chính sách khí hậu phức tạp, mang tính chất khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, mưa nhiều tuy nhiên phân bổ không đều giữa những tháng trong năm, khí hậu được chia làm 2 mùa, đó là mùa Đông và mùa Hè ; ngoài những còn chịu ảnh hưởng tác động của gió Tây Nam ( gió Lào ) .
– Nhiệt độ : Nhiệt độ trung bình hàng năm từ 230 – 240C ; nhiệt độ cao nhất trong năm là 400C – 410C ( tháng 7 ) và nhiệt độ thấp nhất trong năm là 120C ( tháng 1 ) .
– Nắng : Số giờ nắng trung bình trong năm khoảng chừng 1.500 – 1.700 giờ, trung bình trong tháng khoảng chừng 1.668 giờ. Các tháng có nắng nhiều là tháng 5, tháng 6 và tháng 7, trung bình tới 7 đến 8 giờ / ngày. Tháng ít nắng nhất là tháng 2 trung bình có 1,6 giờ / ngày .
– Lượng mưa : Lượng mưa trung bình hàng năm là 1.879 mm, tập trung chuyên sâu đa phần vào tháng 3 ; thời hạn từ tháng 8 đến tháng 10 lượng mưa trung bình trên 1.000 mm, chiếm 60 % lượng mưa cả năm .
Trong những tháng mùa khô ( từ tháng 11 đến tháng 7 năm sau ) thì lượng mưa thấp ( khoảng chừng 750 mm ) trong khi đó lượng nước bốc hơi lại lớn do nhiệt độ những tháng này cao vì thế thường gây hạn hán cho vụ chiêm xuân .
– Độ ẩm không khí : Độ ẩm không khí trung bình 85 % ; tháng có độ ẩm thấp nhất là 50 % ( tháng 6, tháng 7 ) và tháng có nhiệt độ cao nhất là 95 % ( tháng 10, tháng 11 ) .
– Gió, bão : Hàng năm huyện thường phải chịu ảnh hưởng tác động của 2 hướng gió chính là gió Tây Nam và gió mùa Đông Bắc .
Gió Tây Nam thổi từ tháng 4 đến tháng 9, mạnh nhất từ tháng 6 đến tháng 7. Gió Tây Nam tác động ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất vụ Đông Xuân ( thời kỳ ra hoa, thu hoạch ), gieo cấy hè thu và vụ mùa .
Gió mùa Đông Bắc thổi từ tháng 10 năm trước đến tháng 2 năm sau, do nhiệt độ không khí xuống thấp, giá rét lê dài ảnh hưởng tác động đến gieo trồng vụ Đông Xuân .
Tuy có tiềm năng nhiệt lượng phong phú và đa dạng có công dụng lớn đến quy trình sinh trưởng, tăng trưởng cây cối vật nuôi ; tuy nhiên Đô Lương lại nằm trong khu vực Miền Trung nên hàng năm chịu tác động ảnh hưởng từ 4 đến 5 cơn bão đổ xô vào, gây hiện tượng kỳ lạ mưa to kèm với dòng chảy mạnh của những con sông lớn gây lũ lụt, làm tăng những hiện tượng kỳ lạ xâm thực bào mòn, tác động ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và hoạt động và sinh hoạt của nhân dân ; có những cơn mưa bão, lũ lụt lớn đã gây thiệt hại lớn về người và gia tài như tốc mái đổ nhà, đổ cây, huỷ hoại mùa màng, làm ô nhiễm thiên nhiên và môi trường .
-
Thuỷ văn
Chế độ thuỷ văn của huyện nhờ vào lớn nhất từ 2 con sông chính là sông Lam chảy qua địa phận huyện Đô Lương khoảng chừng 20 km, sông Đào khoảng chừng 9 km. Đây là những con sông có vai trò quan trọng để tăng trưởng kinh tế tài chính như cung ứng nước chính cho sản xuất nông nghiệp và đồng thời cũng là tiêu thoát nước ; tăng trưởng giao thông vận tải đường thuỷ, giao lưu khu vực giữa những vùng trong tỉnh, ngoài những còn tạo môi trường sinh thái, tăng trưởng du lịch … không chỉ riêng cho huyện mà cho cả tỉnh Nghệ An .
Ngoài ra chính sách thuỷ văn của huyện còn chịu tác động ảnh hưởng bởi sông Khuôn và những khe suối nhỏ như khe ngầm Lam Sơn, Hói Quai ( Bồi Sơn ), Hói Cấm ( Tân Sơn ) và những ao hồ … trong khu dân cư .
Chính thế cho nên, ngoài những yếu tố thuận tiện thì huyện còn phải chịu ảnh hưởng tác động từ hiện tượng kỳ lạ lũ lụt hàng năm do nguồn nước đổ về những sông, khe suối và hồ chứa nên đã gây ngập úng vào mùa mưa .
-
Điều kiện kinh tế, xã hội:
– Về dân số : Theo tác dụng niên giám thống kê 2010 – 2013, dân số huyện Đô Lương cuối năm 2013 là 199.347 người trong đó nữ là 102.164 người. Toàn huyện có 50.906 hộ, lao động trong độ tuổi là 105.726 người rong đó lao độngnữ là 55.904 người. Toàn bộ là dân tộc bản địa kinh .
– Theo số liệu của Chi cục Thống kê Đô Lương, những chỉ tiêu về kinh tế tài chính xã hội huyện Đô Lương tính theo giải pháp cũ như sau :
TT
|
Chỉ tiêu
|
ĐVT
|
Năm 2010
|
Năm 2015
|
Đánh giá thực hiện
|
MTQH
|
Thực hiện
|
MTQH
|
MT ĐH XIX
|
Ước thực hiện
|
Ước 2015/QH 2015 (%)
|
ước 2015/ MTĐH (đạt, không đạt)
|
ước 2015/ MTQH (đạt, không đạt)
|
1 |
Tốc độ tăng trưởng VA ( 2011 – 2015 ) |
% |
14,6 |
8,8 |
13,31 |
13,50 |
9,6 |
72,13 |
k. đạt |
k. đạt |
2 |
VA trung bình đầu người ( HH ) |
Tr. đồng |
16,21 |
15,62 |
32,89 |
32,5 |
30,25 |
91,97 |
k. đạt |
k. đạt |
3 |
Cơ cấu kinh tế tài chính |
|
100 |
100 |
100 |
100 |
100 |
|
|
|
|
Nông, lâm, ngư |
% |
29,65 |
32,32 |
22,74 |
25,24 |
26,67 |
117,28 |
|
|
|
Công nghiệp – XD |
% |
23,19 |
23,23 |
24,61 |
28,13 |
26,68 |
108,41
|
|
|
|
Dịch Vụ Thương Mại |
% |
47,16 |
44,45 |
52,65 |
46,63 |
46,65 |
88,6 |
|
|
4 |
Tổng thu ngân sách |
Tr. đồng |
123.000 |
132.619 |
246.000 |
183.072 |
150.600 |
61,22 |
k. đạt |
k. đạt |
5 |
Tổng chi NS |
Tr. đồng |
235.700 |
330.571 |
|
358.520 |
704.139 |
|
|
|
6 |
Tỷ lệ hộ nghèo ( TC mới ) |
% |
10 |
15,9 |
7 |
5 |
5 |
71,43 |
Đạt |
Đạt |
III. Các nguồn tài nguyên
-
Tài nguyên đất
Theo tài liệu tìm hiểu điều tra và nghiên cứu thổ nhưỡng thì trên địa phận huyện có 5 nhóm đất chính với 06 loại khác nhau, như sau :
– Nhóm đất phù sa : Nhóm đất phù sa được phân bổ ở những vùng đồng bằng và thung lũng của những xã vùng bán sơn địa Tây Bắc và Đông Nam của huyện, có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 15.770 ha, chiếm 44,47 % diện tích quy hoạnh tự nhiên ; trong nhóm đất phù sa có những loại :
+ Đất phù sa được bồi hàng năm có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 910 ha, chiếm 5,70 % nhóm đất phù sa, được phân bổ ở những xã dọc theo sông Lam. Đặc điểm của loại đất này là hàm lượng chất dinh dưỡng khá, trung tính, ít chua, thành phần cơ giới nhẹ, thích hợp với cây màu và cây công nghiệp ngắn ngày .
+ Đất phù sa không được bồi có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 13.405 ha, chiếm 37,80 % được phân bổ ở những dạng địa hình khác nhau, trong quy trình tăng trưởng do chịu ảnh hưởng tác động của những quy trình hình thành đất khác nhau nên đã hình thành những loại phụ có đặc thù lý, hoá khác nhau, như :
+ Đất phù sa không được bồi, không glây, không kết vón, phân bổ ở địa hình vàn, đất có màu xám sẫm hoặc vàng nhạt, gần 50 % loại đất này có thành phần cơ giới nhẹ, ít chua, độ phì khá .
+ Đất phù sa không được bồi có loại sản phẩm Feralitic phân bổ ở địa hình vùng cao và những xã bán sơn địa ; trong quy trình tăng trưởng bị Feralít hoá, đất có phản ứng chua, nghèo mùn, vận tốc phân giải chất hữu cơ nhanh ; loại đất này thích hợp cho trồng lúa, lúa màu và cây công nghiệp ngắn ngày .
+ Đất phù sa không được bồi bị Glây phân bổ ở địa hình vùng thấp ( thuộc những xã tiếp giáp với sông Khuôn ) ; loại đất này hàng năm thường bị ngập nước, quy trình glây trong đất xảy ra mạnh, đất có màu xám xanh, thành phần cơ giới nặng vì thế trước khi canh tác cần tháo nước, cày ải đồng thời bón vôi và lân .
– Đất bạc mầu có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 145 ha, chiếm 0,40 % ; được phân bổ ở địa hình vùng cao của những xã tiếp giáp với đồi núi. Do đặc thù của địa hình nên hàng năm đất bị rửa trôi mạnh, nghèo chất dinh dưỡng, có phản ứng chua, thành phần cơ giới nhẹ, cấu trúc rời rạc .
– Ngoài ra trong nhóm đất phù sa còn có đất phù sa lầy úng và đất phù sa ngoài suối phân bổ ở địa hình thấp, quy trình glây mạnh, đất lầy thụt ; loại đất này hầu hết tương thích trồng một vụ lúa chiêm .
– Nhóm đất dốc tụ : Nhóm đất này có khoảng chừng 266 ha, chiếm 0,75 % diện tích quy hoạnh tự nhiên của huyện ; được phân bổ ở thung lũng của những xã vùng Tây Bắc, thành phần cơ giới thường trung bình hoặc nhẹ, do sự hình thành của chúng phụ thuộc vào vào mẫu sản phẩm dốc tụ, đất có phản ứng chua, loại đất này thích hợp với trồng lúa .
– Nhóm đất nâu vàng : Nhóm đất này có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 145 ha, chiếm 0,40 % diện tích quy hoạnh tự nhiên của huyện ; được tăng trưởng trên phù sa cổ và lũ tích, phân bổ rải rác thành những giải đồi thấp, lượn sóng thuộc những xã Bồi Sơn, Hồng Sơn, Giang Sơn … loại đất này thích hợp trồng cây công nghiệp dài ngày như chè, trẩu, cam chanh, bưởi, dẻ …
– Nhóm đất Feralít đỏ vàng vùng đồi : Nhóm này có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 10.420 ha, chiếm 29,39 % diện tích quy hoạnh tự nhiên của huyện ; gồm những loại sau :
+ Đất Feralít đỏ vàng tăng trưởng trên đá vôi : Loại đất này có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 25 ha ; tập trung chuyên sâu đa phần xung quanh lèn đá vôi thuộc những xã Bồi Sơn, Giang Sơn Đông, Giang Sơn Tây, Bài Sơn ; đặc thù đất có tầng dày, ít thịt .
+ Đất Feralít đỏ vàng tăng trưởng trên phiến sét : Loại đất này có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 9.500 ha, chiếm 26,79 % được phân bổ ở những xã vùng Tây Bắc và những xã bán sơn địa vùng giữa ; đặc thù là thành phần cơ giới thịt trung bình đến thịt nặng, có năng lực giữ nước tốt ; loại này thích hợp trồng cây hoa màu và cây nhiều năm .
+ Đất Feralít đỏ vàng tăng trưởng trên đá cát kết : Loại đất này có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 270 ha, chiếm 0,76 % được phân bổ ở những xã Đại Sơn, Mỹ Sơn và Minh Sơn ; đặc thù là đất có màu vàng, cấu trúc tương đối rời rạc, thấm nước nhanh và dễ bị rửa trôi, đất chua và thành phần cơ giới nhẹ, nghèo mùn, năng lực trao đổi thấp, nghèo chất dinh dưỡng .
+ Đất Feralít đỏ vàng tăng trưởng trên Macma axit : Loại đất này có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 690 ha, chiếm 1,95 % ; đặc thù là đất có màu đỏ đến vàng nâu, tầng đất mỏng mảnh, hoàn toàn có thể khai thác để trồng cây công nghiệp dài ngày, cây ăn quả và cây công nghiệp ngắn ngày .
+ Đất Feralít xói mòn trơ sỏi đá : Nhóm đất này có diện tích quy hoạnh khoảng chừng 7.540 ha, chiếm 21,26 % ; được phân bổ ở những xã đồi núi, đặc thù là tầng đất dày không quá 30 cm có lẫn nhiều sỏi đá, nhiều nơi đá mẹ trơ trên mặt phẳng ; một phần diện tích quy hoạnh đã được khai thác trồng chè trong vườn của những hộ mái ấm gia đình, diện tích quy hoạnh còn lại tăng trưởng lâm nghiệp như trồng cây bạch đàn .
-
Tài nguyên nước
– Nguồn nước mặt : Hệ thống sông suối, mặt nước trên địa phận huyện có diện tích quy hoạnh 1.708,69 ha, chiếm 4,80 % diện tích quy hoạnh tự nhiên. Nguồn nước mặt dồi dào, phong phú và đa dạng từ những sông như sông Lam, sông Đào, sông Khuôn, những khe, lạch trong những sườn đồi, những ao hồ trong khu dân cư và lượng mưa hàng năm nhiều nên đủ để cung ứng nhu yếu sản xuất như trồng lúa, màu, trồng cây hàng năm khác … ở toàn bộ những xã trong huyện và ship hàng đời sống của nhân dân. Tuy nhiên do địa hình và vị trí địa lý nên vẫn xảy ra hiện tượng kỳ lạ hạn hán, nhất là vào mùa hè và vùng bán sơn địa Tây Bắc và Đông Nam .
– Nguồn nước ngầm : Cũng rất phong phú và đa dạng chủng loại, nhân dân vẫn đang khai thác để sử dụng. Ngoài ra còn có nguồn nước khoáng Vĩnh Giang đang lập kế hoạch đưa vào khai thác và sử dụng. Tuy nhiên nguồn nước ngầm cần được quản trị khai thác, nhìn nhận trữ lượng và chất lượng cũng như nhu yếu bảo vệ môi trường tự nhiên .
-
Tài nguyên rừng
So với những huyện đồng bằng trong tỉnh thì Đô Lương là huyện có diện tích quy hoạnh rừng khá lớn. Phần lớn diện tích quy hoạnh rừng là rừng trồng ( Thông ) đã vào quá trình khép tán và tăng trưởng tốt. Đây là vùng nguyên vật liệu lớn cho sự tăng trưởng chế biến nhựa Thông đem lại giá trị kinh tế tài chính lớn cho huyện trong tương lai. Rừng tự nhiên phần nhiều là rừng nghèo do hậu quả chặt phá rừng trong những năm trước đây, lúc bấy giờ đang được giao, khoanh nuôi, bảo vệ, phục sinh có hiệu suất cao .
+ Khai thác gỗ, kể cả cho nguyên vật liệu giấy : 22.500 tấn / năm .
+ Khai thác nhựa thông : 250 tấn / năm .
+ Ngoài ra nhờ có nhiều thuận tiện về giao thông vận tải nên hàng năm có một nguồn lâm sản rất lớn từ những huyện miền núi và từ 1 số ít nước bạn được nhập khẩu đưa về bằng đường đi bộ và đường thủy, tạo điều kiện kèm theo cho ngành chế biến lâm sản tăng trưởng .
Rừng giữ vai trò quan trọng không chỉ về kinh tế tài chính mà còn bảo vệ phòng hộ, tái tạo môi trường sinh thái, bảo mật an ninh quốc phòng, góp thêm phần hạn chế lũ lụt, hạn hán xảy ra ở hạ lưu. Vì vậy cần có giải pháp khai thác, bảo vệ rừng hài hòa và hợp lý .
-
Tài nguyên khoáng sản
Trên địa phận huyện có tài nguyên tài nguyên phong phú nhưng trữ lượng và hàm lượng không cao, điều kiện kèm theo khai thác không thuận tiện, hầu hết là tài nguyên để chế biến vật tư kiến thiết xây dựng, như :
– Đá vôi, đá thiết kế xây dựng tập trung chuyên sâu ở những xã như Giang Sơn Tây, Hồng Sơn, Bài Sơn, Nhân Sơn, Đại Sơn, Mỹ Sơn, Trù Sơn … trữ lượng trên 200 triệu m3 .
– Đất sét, cao lanh có hàng trăm ha, hàng năm hoàn toàn có thể sản xuất hàng chục triệu viên gạch nung .
– Cao lanh tập trung chuyên sâu ở xã Đại Sơn, diện tích quy hoạnh khoảng chừng 9 ha ; đây là nguồn nguyên vật liệu để làm đồ gốm .
– Cát sỏi tập trung chuyên sâu dọc sông Lam thuộc những xã Tràng Sơn, Đà Sơn, Trung Sơn, Đặng Sơn, Ngọc Sơn, Lam Sơn, Bồi Sơn, Thuận Sơn … có trữ lượng khoảng chừng 20 triệu m3 ; đặc thù là cát mịn, tỷ suất tạp chất ít nên có chất lượng cao trong kiến thiết xây dựng và điều kiện kèm theo khai thác thuận tiện .
– Nước khoáng ở Vĩnh Giang – xã Giang Sơn Tây, thành phần đa phần là Bicacbonat – natri với lưu lượng nước 0,05 lít / s .
Trong những năm qua tình hình khai thác còn thiếu quy hoạch, đa phần là khai thác thủ công bằng tay, tự phát, mang lại hiệu suất cao kinh tế tài chính chưa cao, việc bảo vệ môi trường tự nhiên chưa bảo vệ .
Trong thời hạn tới ( đến năm 2020 ) tỉnh đã thăm dò và có quy hoạch những vùng nguyên vật liệu gốm sứ ở Trù sơn, Đại Sơn … vùng nguyên vật liệu đá vôi ở Trù Sơn, Nhân Sơn ; hơn nữa Nhà máy xi-măng Đô Lương đi vào hoạt động giải trí thì năng lực khai thác và sử dụng những loại tài nguyên trên địa phận huyện sẽ có hiệu suất cao hơn ; hoạt động giải trí khai thác và sử dụng tài nguyên sẽ góp phần lớn vào việc tăng trưởng kinh tế tài chính, xã hội trên địa phận huyện .
-
Tài nguyên nhân văn
Đô Lương từ lâu có tiếng là hiếu học ; nhiều tên đất, tên làng, tên núi bộc lộ thái độ trân trọng của nhân dân so với việc học tập, khoa cử ; Người dân ở đây rất quý trọng thuần phong, mỹ tục và biết phát minh sáng tạo ra những giá trị văn hoá ; nhiều đền, chùa, miếu mạo … được thiết kế xây dựng qua những triều đại với những nét kiến trúc khá phức tạp … như đền Mượu ( ở Bồi Sơn ), đình Lương Sơn ( ở Bắc Sơn ), đình Long Thái ( Thái Sơn ) … đều gắn với những sự kiện lịch sử dân tộc đáng ghi nhớ .
Tiềm Năng huyện Đô Lương
Ngày 19/4/1963, Hội đồng nhà nước ra Quyết định số 52 – QĐ / CP, chia tách huyện Anh Sơn cũ thành 2 huyện Đô Lương và Anh Sơn lúc bấy giờ. Tên gọi huyện Đô Lương sinh ra từ đó, đến nay vừa tròn 48 năm .
Huyện Đô Lương nằm về phía tây tỉnh Nghệ An. Phía bắc giáp huyện Yên Thành ; phía đông nam giáp huyện Nam Đàn, Nghi Lộc ; phía tây-bắc giáp huyện Tân Kỳ, Anh Sơn ; phía nam giáp huyện Thanh Chương .
Với diện tích quy hoạnh 35.594 ha, Đô Lương có nhiều loại đất đai khác nhau đựơc phân bổ trên những vùng : bán sơn địa, vùng đồng bằng, đồi núi và vùng bãi ven sông Lam. Cùng với nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên khá phong phú và đa dạng như đá vôi, đất sét, cát, sạn … huyện Đô Lương có mạng lưới hệ thống giao thông vận tải thuận tiện gồm sông Lam và những con đường quốc lộ 7, 15, 46 … đi qua tạo điều kiện kèm theo để tăng trưởng một nền kinh tế tài chính tổng hợp gồm nông nghiệp, CN – TTCN, thương mại – dịch vụ. v.v.
Nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa, nắng lắm, mưa nhiều, nhiệt độ, nhiệt độ cao, thuận tiện cho trồng trọt, nhưng tiếp tục phải hứng chịu những ảnh hưởng tác động khắc nghiệt của vạn vật thiên nhiên như bão, lụt, hạn hán … Ngoài ra, Đô Lương còn có những khó khăn vất vả riêng, xa TT tỉnh, xa những trục đường giao thông vận tải lớn về đường đi bộ, đường tàu, đường thủy, đường hàng không …
Cư dân Đô Lương hình thành từ truyền kiếp và tăng trưởng ngày càng đông đúc, đến cuối năm 2010 có khoảng chừng 20,8 vạn người. Từ rất lâu rồi Đô Lương đã nổi tiếng là đất hiếu học, nhân dân luôn coi trọng việc học tập, khoa cử. Đã có nhiều người, nhiều làng, nhiều dòng họ nổi tiếng về sự đỗ đạt và có nhiều góp phần quan trọng cho quốc gia, làm rạng danh cho quê nhà. Đô Lương cũng là mảnh đất có truyền thống lịch sử văn hoá, nhiều khu công trình kiến trúc, nhiều áng văn thơ rực rỡ được nhân phát minh sáng tạo từ xưa còn lưu truyền cho đến ngày này, và ngày càng được phát huy .
Đô Lương còn là mảnh đất giàu truyền thống lịch sử yêu nước và cách mạng. Trong toàn bộ những cuộc kháng chiến chống xâm lược từ xưa đến nay, nhân dân Đô Lương đều nhiệt huyết, tích cực tham gia, có nhiều góp phần to lớn về nhân tài vật lực, góp thêm phần làm ra những thắng lợi vẻ vang của dân tộc bản địa .
Đảng bộ Đô Lương tiếp nối đuôi nhau truyền thống lịch sử đấu tranh kiên cường, quật cường giữ vững vai trò chỉ huy, luôn trăn trở, tìm tòi, dữ thế chủ động phát minh sáng tạo. Sau khi ngày có quyết định hành động tách huyện Đảng bộ đã tổ chức triển khai Đại hội lần thứ I, đề ra phương hướng để lãnh đạo nhân dân huyện nhà nhanh gọn không thay đổi tình hình mọi mặt, chăm sóc tăng trưởng kinh tế tài chính, văn hoá – xã hội không thay đổi đời sống nhân dân, kiến thiết xây dựng quê nhà giàu mạnh …
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện và kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất, nhân dân toàn huyện đã tích cực tăng nhanh trào lưu thi đua sôi sục trên toàn bộ những nghành nghề dịch vụ. Tiếp tục thực thi trào lưu hợp tác hoá nông nghiệp, vận dụng tân tiến khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chăm sóc công tác làm việc kiến thiết xây dựng Đảng và những đoàn thể, tăng trưởng văn hoá xã hội, củng cố quốc phòng bảo mật an ninh … Nhờ vậy, mặc dầu mới tách huyện, còn gặp nhiều khó khăn vất vả nhưng trong 2 năm 1963 – 1964, Đô Lương đã giành được nhiều thắng lợi trên những mặt. Kinh tế liên tục tăng trưởng, sản lượng lương thực tăng lên 37.021 tấn, văn hoá xã hội có nhiều khởi sắc. Công tác quốc phòng bảo mật an ninh được giữ vững, giao quân hàng năm đạt trên 1000 người …
Từ năm 1965 đến năm 1972, đế quốc Mỹ đã gây ra 2 cuộc cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc. Đô Lương là một trong những nơi bị đánh phá vô cùng ác liệt, hàng ngàn ngôi nhà dân bị phá huỷ, nhiều kho tàng, khu công trình bị tàn phá, hàng trăm người chết và bị thương. Tuy vậy với truyền thống cuội nguồn anh hùng quật cường nhân dân Đô Lương đã dũng mãnh kiên cường bám làng, bám đồng vừa sản xuất vừa chiến đấu đánh trả máy bay Mỹ, vừa làm trách nhiệm chi viện miền Nam. Hàng năm sản lượng lương thực, thực phẩm vẫn không ngừng được tăng lên, những mặt văn hoá, xã hội vẫn tăng trưởng tốt, công tác làm việc kiến thiết xây dựng Đảng và mạng lưới hệ thống chính trị luôn được chăm sóc .
Đất nước thống nhất, đi lên CNXH cùng với cả nước, nhân dân Đô Lương bước vào thời kỳ kiến thiết xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng bộ đã đưa ra nhiều chủ trương, giải pháp tích cực để không thay đổi tình hình kinh tế tài chính xã hội, tham gia trào lưu chung của Tỉnh. Đó là việc di dân, chuyển dân để tăng diện tích quy hoạnh canh tác, củng cố hoàn hảo những khu công trình thuỷ nông, tham gia tái tạo sông đào, cống Hiệp Hoà, đào kênh Vách Bắc, hồ Kẻ Gỗ, khai hoang phục hoá, thâm canh tăng hiệu suất, mở mang những ngành nghề TTCN – dịch vụ TM … Nhờ vậy, cùng với việc thực thi Chỉ thị 100 của Ban Bí thư TW về “ Khoán sản phẩm ở đầu cuối đến nhóm và người lao động ”, kinh tế tài chính huyện nhà trong 10 năm ( 1975 – 1985 ) đã có sự không thay đổi và tăng trưởng. Đời sống vật chất ý thức của nhân dân được nâng lên. Sau đại thắng Mùa Xuân 1975 chưa lâu, dân tộc bản địa ta lại phải đương đầu với 2 cuộc cuộc chiến tranh xâm lược từ biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc. Một lần nữa quân dân Đô Lương lại sẵn sàng chuẩn bị góp phần sức người sức của chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Hàng ngàn người trẻ tuổi lại lên đường, hàng trăm tấn gạo, thực phẩm, chăn chiếu khăn màn được góp phần để ship hàng chiến đấu .
Tổng kết việc tham gia những cuộc kháng chiến, chống Pháp, chống Mỹ và đấu tranh bảo vệ tổ quốc, Đô Lương đã có hàng vạn mái ấm gia đình có người đi chiến đấu trong đó có nhiều mái ấm gia đình có 2-3 người, 5-7 người đi bộ đội. Đô Lương còn góp phần hàng vạn tấn lương thực, hàng ngàn tấn thực phẩm cho những mặt trận trong 3 cuộc kháng chiến, Đô Lương có 4.051 liệt sỹ, 2.847 thương bệnh binh, 1.250 thương bệnh binh những loại, có 8 cá thể, 18 tập thể được phong tặng thương hiệu “ Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân ” và 01 tập thể được phong tặng thương hiệu “ anh hùng thời kỳ thay đổi ”. 63 người được phong tặng thương hiệu “ Bà mẹ Nước Ta anh hùng ”. Nhờ những tính đạt được năm 1996 nhân dân và lực lượng vũ trang huyện Đô Lương được Nhà nước phong tặng thương hiệu “ Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân ” .
Tháng 12/1986, Đại hội đại biểu toàn nước lần thứ VI của Đảng đã đề ra đường lối thay đổi quốc gia. Dưới ánh sáng đường lối của Đảng, Đảng bộ và nhân dân Đô Lương đã triển khai công cuộc thay đổi trên tổng thể những nghành của đời sống xã hội. Trước hết là việc triển khai 3 chương trình kinh tế tài chính lớn : lương thực – thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu, đề ra và triển khai 5 chương trình “ 5 Đ ” ( Đồng, đồi, đường, điện, đô la ) ; triển khai NQ 10 của Bộ chính trị … sau đó là triển khai chương trình “ 5 hoá ” ( Công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn ; Lục hoá đất trồng đồi núi trọc ; Nhựa hoá, bê tông hoá giao thông vận tải thuỷ lợi ; XHH giáo dục và kế hoạch hoá sân số ; Phổ cập hoá phương tiện đi lại thông tin nghe nhìn … ). Hơn 20 năm thực thi công cuộc thay đổi, trong đó có 5 năm triển khai “ chương trình 5 Đ ”, hơn 10 năm thực thi chương trình “ 5 hoá ”, Đô Lương đã thu được nhiều thắng lợi trên tổng thể những nghành nghề dịch vụ .
– Kinh tế tăng trưởng tích cực. Nếu như năm 1985 tổng sản lượng lương thực đạt 54 ngàn tấn thì năm 2010 là 90 ngàn tấn ( có năm đạt 110 tấn ). Tổng đàn lợn năm 1985 là 43 ngàn con, năm 2010 là 98.447 con. Đàn trâu bò từ 22 ngàn con lên 54.400 con. Tốc độ tăng trưởng kinh tế tài chính năm 2010 là 15,77 % ( có năm đạt gần 19 % ). Tổng giá trị sản xuất 1995 là 350 tỷ đồng đến năm 2010 là 3.565,09 tỷ đồng. Sản phẩm đầu người năm 1995 đạt 1,8 triệu đồng đến năm 2010 đạt : 19.210.000 đồng .
– Hiện nay huyện Đô Lương có Khu CNN Thị Trấn và khu TTCN Thượng sơn đã đi vào hoạt động giải trí, đang góp vốn đầu tư kiến thiết xây dựng khu CNN Lạc Sơn ; những hạ tầng ngày càng được góp vốn đầu tư thiết kế xây dựng và tăng cấp. Chợ Trung tâm thương mại của huyện đáp ứng cho thị trường trong và và huyện với khối lượng hàng hoá lớn phong phú, là TT thương mại đầu mối có vai trò quan trọng trong việc đáp ứng, chu chuyển hàng hoá cho vùng Tây Bắc Nghệ An .
– Văn hoá xã hội có chuyển biết tốt, ngành giáo dục nhiều năm liền được công nhận thương hiệu xuất sắc, ngành y tế có nhiều tân tiến. Cơ sở vật chất trường học, trạm y tế, ngày càng được tăng cường. Cuối năm 2010, toàn huyện có hơn 50 trường đạt chuẩn vương quốc, 32/33 xã, thị đạt chuẩn vương quốc về y tế .
– Công tác ANQP luôn được giữ vững, tình hình chính trị, trật tự ATXH trên địa phận được bảo vệ .
– Công tác xây dựng Đảng luôn được coi trọng, từ năm 1963 đến 2010, Đảng bộ đã tổ chức 19 kỳ Đại hội (1963, 1965, 1967, 1969, 1971, 1972, 1973, 1974, 1976, 1977, 1979, 1982, 1986, 1989, 1991, 1996, 2000, 2005, 2010). Qua mỗi nhiệm kỳ, Đảng bộ ngày càng lớn mạnh. Số lượng, chất lượng đảng viên, TCCS Đảng ngày càng được nâng lên. Năm 1963, Đảng bộ có gần 5000 đảng viên, đầu năm 2010 có gần 10.000 đảng viên, từ trên 10 TCCSĐ đạt TSVM lên 58 TCCSĐ đạt TSVM. Đảng bộ Đô Lương hàng chục năm liền được tỉnh công nhận TSVM.
Nhìn lại chặng đường 48 năm chiến đấu kiến thiết xây dựng và trưởng thành, mặc dầu phải trải qua vô vàn nguy hiểm thử thách, tuy nhiên với truyền thống lịch sử anh hùng, quật cường siêng năng, phát minh sáng tạo, với những nỗ lực khác thường, Đảng bộ và nhân dân Đô Lương đã lập nên nhiều thành tích xuất sắc trên tổng thể những nghành nghề dịch vụ. Bộ mặt quê nhà ngày càng thay đổi, đời sống vật chất, niềm tin của nhân dân ngày càng được nâng lên. Đó là những hành trang quý giá để Đô Lương liên tục phấn đấu vì tiềm năng “ Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công minh, văn minh ” .