Chí Linh là một thành phố nằm ở phía bắc tỉnh Hải Dương, Việt Nam.
Vị trí địa lý[sửa|sửa mã nguồn]
Thành phố Chí Linh nằm ở phía bắc tỉnh Thành Phố Hải Dương, có vị trí địa lý :
Thành phố nằm trên quốc lộ 18 và quốc lộ 37, là nơi quy tụ của sáu con sông thuộc mạng lưới hệ thống sông Tỉnh Thái Bình ( sông Lục Đầu ), cách thành phố Thành Phố Hải Dương 40 km về phía bắc, cách TP. Hà Nội 70 km về phía đông bắc .
Chí Linh nằm trong vùng tam giác kinh tế Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh, có đường giao thông thuận lợi. Đường bộ có quốc lộ 18 chạy dọc theo hướng đông – tây qua trung tâm thành nối liền Hà Nội – Quảng Ninh, đường Quốc lộ 183 nối Quốc lộ 5 và đường 18, đường 37 là đường vành đai chiến lược quốc gia từ trung tâm thành phố đi tỉnh Bắc Giang. Đường thủy có chiều dài 40 km đường sông bao bọc phía đông, tây, nam của thành phố thông thương với Hải Phòng, Bắc Giang, Bắc Ninh.
Điều kiện tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]
Phía bắc và hướng đông bắc của thành phố là vùng đồi núi thuộc cánh cung Đông Triều, ba mặt còn lại được bảo phủ bởi sông Kinh Thầy, sông Tỉnh Thái Bình và sông Đông Mai .Thành phố có diện tích quy hoạnh tự nhiên 282,91 km², là đơn vị chức năng hành chính cấp huyện có diện tích quy hoạnh lớn nhất tỉnh. Trong đó, 13 xã, phường là miền núi, chiếm 76 % diện tích quy hoạnh và 56 % dân số của toàn thành phố .
Dân số: Năm 2002, huyện Chí Linh có 146.752 người, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên 9,48%, cơ cấu dân số:
- Từ 1 đến 9 tuổi: 40.668 người
- Từ 10 đến 14 tuổi: 16.522 người
- Từ 15 đến 29 tuổi: 41.500 người
- Từ 30 đến 44 tuổi: 25.955 người
- Từ 55 đến 60 tuổi: 12.344 người
- Từ 60 tuổi trở lên: 9.718 người.
Số lao động thao tác trong những ngành : 71.925 người, trong đó :
- Lao động nông – lâm nghiệp – thủy sản: 55.855 người
- Lao động công nghiệp – xây dựng: 7.767 người
- Lao động dịch vụ: 8.273 người
Lao động do cấp huyện là 65.558 người, trong đó :
- Lao động nông – lâm nghiệp – thủy sản: 54.019 người
- Lao động công nghiệp – xây dựng: 4.983 người
- Lao động dịch vụ: 6.556 người.
Địa hình: Thành phố Chí Linh đa dạng phong phú, có diện tích đồi núi, đồng bằng xen kẽ, địa hình dốc bậc thang từ phía bắc xuống phía nam, nhìn chung địa hình chia làm 3 tiểu vùng chính:
- Khu đồi núi bao gồm rừng tự nhiên và rừng trồng, càng về phái Bắc đồi núi càng cao, đỉnh cao nhất là Dây Diều cao 616m, đèo Trê cao 536m
- Khu đồi bát úp gó lượn sóng xen kẽ bãi bằng, đồi ở đây không cao lắm, trung bình từ 5-60m, có độ dốc từ 10-150, xen kẽ là những bãi bằng có độ cao bình quân +2,5 m
- Khu bãi bằng phù sa mới, phân bố ở phía nam đường 18, địa hình tương đối bằng phẳng, càng về phía Nam càng trũng, có nơi cốt đất chỉ +0,8m.
Khí hậu:
- Chí Linh nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa.
- Có 2 mùa rõ rệt: mùa khô hanh lạnh từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau và mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 9 hàng năm.
- Nhiệt độ trung bình năm 23 °C
- Tháng có nhiệt độ thấp nhất là tháng 1 và tháng 2 (khoảng 10-12 °C)
- Tháng có nhiệt độ cao nhất là tháng 6 và tháng 7 (khoảng 37-38 °C).
- Lượng mưa trung bình hàng năm 1.463 mm, tổng tích ôn khoảng 82.000
- Độ ẩm tương đối trung bình là 81,6%.
Do đặc thù của địa hình, địa mạo nên khí hậu Chí Linh được chia làm 2 vùng :
- Khí hậu vùng đồng bằng phía nam mang đặc điểm khí hậu như các vùng đồng bằng trong tỉnh
- Khí hậu vùng chiếm diện tích phần lớn trong vùng, do vị trí địa lý và địa hình nên mùa đông ở đây lạnh hơn vùng khí hậu đồng bằng.
Thủy văn: Chí Linh là nơi:
Sông Lục ĐầuThành phố Chí Linh có nguồn nước phong phú và đa dạng bởi có sông Kinh Thầy, Tỉnh Thái Bình, Đông Mai bảo phủ, có kênh mương trung thủy nông từ Phao Tân đến An Bài dài 15,5 km chạy qua những cánh đồng canh tác chính của huyện, có nguồn nước của xí nghiệp sản xuất điện Phả Lại phân phối quanh năm. Ngoài ra còn có 33 hồ đập với tổng diện tích quy hoạnh tự thủy 409 ha, đặc biệt quan trọng có nguồn nước ngầm sạch trữ lượng lớn .
Đất đai: Tổng diện tích của thành phố Chí Linh là 29.618 ha, chia ra:
- Đất nông nghiệp 9.784 ha, chiểm tỉ lệ 33,03%
- Đất lâm nghiệp 14.470 ha, chiếm tỉ lệ 48,86%
- Đất chuyên dùng 2.467 ha, chiếm tỉ lệ 8,33%
- Đất ở 1.110 ha, chiếm tỉ lệ 3,75%
- Đất khác 1.787 ha, chiếm tỉ lệ 6,03%.
Hồ Mật Sơn tại trung tâm phường Sao ĐỏĐất Chí Linh được hình thành từ 2 nhóm chính, nhóm đất đồi núi được hình thành tại chỗ, tăng trưởng trên những đá sa thạch ; nhóm đất thủy thành do phù sa sông Kinh Thầy và Tỉnh Thái Bình bồi tụ. Theo tài liệu của Viện nông hoá thổ nhưỡng Nước Ta, đất nông nghiệp được phân loại như sau :
- Địa hình: cao 21%, vàn 47,2%, thấp 27,5%, trũng 4,3%
- Thành phần cơ giới: đất thị nhẹ 42,2%, thịt trung bình 28,1%, nặng 29,7%
- Độ chua: cấp I: 74,5%, cấp II: 15%, cấp III: 8%, cấp IV: 2,5%.
Rừng: Thành phố Chí Linh có 14.470 ha đất đồi rừng, trong đó rừng trồng 1.208 ha, rừng tự nhiên 2.390 ha. Rừng tự nhiên có nhiều loại gỗ quý, ước khoảng 140.000 m³, có nhiều loại động thực vật đặc trưng cung cấp nguồn dược liệu cho y học. Rừng trồng chủ yếu là keo tai tượng, bạch đàn và rừng thông thuộc khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc.
Khoáng sản: Thành phố Chí Linh tuy không nhiều về chủng loại, nhưng có loại có trữ lượng lớn và giá trị kinh tế như: đất Cao lanh trữ lượng 40 vạn tấn, sét chịu lửa 8 triệu tấn, đá, cát vàng xây dựng, mỏ than nâu trữ lượng hàng tỉ tấn.
Địa danh Chí Linh gắn với nhiều nhân vật lịch sử vẻ vang và anh hùng dân tộc bản địa như Dương Huy, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Thị Duệ, Đường Chu Văn An, Nguyễn Trãi, Nguyễn Thái Học, Mạc Đĩnh Chi, …Chí Linh được hình thành từ truyền kiếp, đến thời Hậu Ngô Vương vùng núi Côn Sơn với lợi thế về vị trí địa lý đã trở thành địa thế căn cứ quân sự chiến lược lớn của Dương Huy mà đích thân vua Ngô Xương Văn phải đem quân đánh dẹp. Thu phục được Dương Huy, Ngô Xương Văn vẫn cho ông giữ chức thứ sử cũ và quản lý vùng đất châu Vũ Ninh. Năm 965, vua Nam Tấn Vương Ngô Xương Văn mất, những tướng ở khắp nơi nổi lên để cùng tranh giành ngôi Vua. Lịch sử gọi đó là loạn 12 sứ quân. Tuy nhiên, cánh quân của Dương Huy không nằm trong list 12 sứ quân. Vì cánh quân của ông và địa phận của ông bị cánh quân của Nguyễn Thủ Tiệp vượt mặt, vùng đất của ông bị Nguyễn Thủ Tiệp chiếm và tự xưng Vũ Ninh Vương. Thời điểm xảy ra loạn 12 sứ quân, vùng đất Chí Linh nằm trong địa phận quản trị của sứ quân Nguyễn Thủ Tiệp. [ 6 ]Năm 981 vua Lê Đại Hành đã chọn An Lạc, Tân Dân là cơ sở chỉ huy chống quân xâm lược Tống tại đất Doanh Vạn ( Ải Vạn ), Vua Lê Hoàn dựng trụ sở tại Đồng Dinh, đặt Nội Xưởng làm nơi rèn vũ khí, khí giới, đặt Bàn Cung trên núi Bàn Cung để làm nơi luận bàn việc quân cơ với những tướng lĩnh, núi Doanh Vạn được chọn để cắm cờ hiệu, núi Sơn Đụn là nơi tích trữ, cất giấu lương thực nuôi quân … Từ trụ sở này, cuối tháng 4 năm 981, Vua Lê Hoàn đã chỉ huy quân Đại Cồ Việt đánh thắng trận Bạch Đằng, giết chủ tướng giặc Hầu Nhân Bảo cùng hàng vạn quân giặc vùi xác dưới đáy Bạch Đằng giang và giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược cuối mùa xuân năm 981 .Đến thế kỷ XIII, vùng đất Chí Linh lại một lần nữa được lựa chọn trở thành trụ sở chống quân Nguyên Mông và là mặt trận nơi diễn ra trận đánh Vạn Kiếp nổi tiếng trong lịch sử vẻ vang thời nhà Trần, dưới sự chỉ huy Trần Quốc Tuấn. Đại bản doanh và mặt trận Vạn Kiếp năm xưa, nay thuộc xã Hưng Đạo, nằm phía tây-bắc của thành phố. Trong 3 cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông, Vạn Kiếp có vai trò lớn trong 2 cuộc kháng chiến lần 2 năm 1285 và lần 3 cuối năm 1287 đầu năm 1288. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần 2 năm 1285, Vạn Kiếp diễn ra một trận đánh lớn khi quân Nguyên theo đường đi bộ từ Lạng Sơn kéo về Thăng Long, làm tiêu tốn sinh lực địch. Tổng cộng quân số của Vua tôi nhà Trần do Vua Trần Nhân Tông và Trần Hưng Đạo chỉ huy ở chiến trận Vạn Kiếp lên tới gần 30 vạn quân, còn quân của Thoát Hoan lên tới gần 50 vạn quân. Tại Vạn Kiếp, Trần Hưng Đạo đã bài binh bố trận sẵn để đợi địch. Trần Hưng Đạo lựa chọn những tướng dũng mãnh Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Khoái giao chỉ huy đạo quân này. Vùng Vạn Kiếp có vị trí đồi núi giáp đường giáp sông, quân ta chiếm địa thế đánh cắt ngang vào đội hình địch khiến đầu cuối không cứu được nhau. Tiền quân của địch bị đánh ở Vạn Kiếp còn trung quân của địch cũng vẫn chưa qua được sông Lục Đầu cũng bị quân ta đánh mạnh khiến địch bồn chồn dẫm đạp lên nhau khiến cầu phao bị đứt khiến rất nhiều quân lính bị chết dưới sông .Trải qua những thời kỳ phong kiến Chí Linh đã được nhiều triều đại chọn là nơi kiến thiết xây dựng cung thành, tỉnh lỵ như thành Phao ( Phả Lại ) – đời nhà Mạc, thành Vạn ( Tân Dân ) trong vòng ba thế kỷ từng là TT hành chính của thừa tuyên Thành Phố Hải Dương. Theo lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú dưới triều Lê Thánh Tông, “ Quang thuận thứ 10 ( 1469 ) Lỵ sở Thành Phố Hải Dương đặt tại Mạc Động, tục gọi Dịnh Vạn ( tức cánh đồng Dinh bên bến Vạn ). Lỵ sở Mạc Động có thành Vạn, trong thành có chợ, trên bến dưới thuyền, dân chúng khắp nơi họp chợ kinh doanh sinh động, đông vui, ở đây còn có đò ngang qua sông ” .Chí Linh còn có tên gọi là Bằng Châu hay Bằng Hà sau đó đổi tên là Phượng Hoàng và sau này là Chí Linh. Đến thơi Đồng Khánh Chí Linh Có 7 tổng 65 thôn .Tháng 6 năm 1886, thực dân Pháp xây dựng Nha Chí Linh thuộc phủ Nam Sách. Sau Cách mạng tháng 8, chính quyền sở tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đặt thành huyện Chí Linh. Tháng 4 năm 1947, huyện Chí Linh thuộc tỉnh Quảng Hồng ; tháng 11 năm 1948, Chí Linh thuộc tỉnh Quảng Yên ; từ tháng 2 năm 1955, Chí Linh thuộc tỉnh Thành Phố Hải Dương, khởi đầu gồm thị xã Phả Lại, thị xã nông trường Chí Linh và 20 xã : An Lạc, Bắc An, Cẩm Lý, Chí Minh, Cổ Thành, Cộng Hòa, Đan Hội, Đồng Lạc, Hoàng Hoa Thám, Hoàng Tân, Hoàng Tiến, Hưng Đạo, Kênh Giang, Lê Lợi, Nhân Huệ, Tân Dân, Thái Học, Văn An, Văn Đức, Vũ Xá .
Ngày 21 tháng 1 năm 1957, chuyển 3 xã: Vũ Xá, Cẩm Lý, Đan Hội về huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang quản lý.
Ngày 27 tháng 3 năm 1978, xây dựng thị xã Sao Đỏ, thị xã huyện lỵ huyện Chí Linh. [ 7 ]Ngày 16 tháng 1 năm 1981, Hội đồng nhà nước ban hành Quyết định 19 – CP [ 8 ]. Theo đó, sáp nhập 3 thôn Phao Sơn, Thạch Thủy và Bình Giang của xã Cổ Thành vào thị xã Phả Lại .Ngày 14 tháng 1 năm 2002, giải thể thị xã nông trường Chí Linh và xây dựng thị xã Bến Tắm trên cơ sở 412,88 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 5.703 nhân khẩu của xã Bắc An. [ 9 ]Ngày 24 tháng 9 năm 2009, thị xã Sao Đỏ được công nhận là đô thị loại IV. [ 10 ]Cuối năm 2009, huyện Chí Linh có 20 đơn vị chức năng hành chính thường trực, gồm 3 thị xã : Sao Đỏ ( huyện lị ), Phả Lại, Bến Tắm và 17 xã : An Lạc, Bắc An, Chí Minh, Cổ Thành, Cộng Hòa, Đồng Lạc, Hoàng Hoa Thám, Hoàng Tân, Hoàng Tiến, Hưng Đạo, Kênh Giang, Lê Lợi, Nhân Huệ, Tân Dân, Thái Học, Văn An, Văn Đức .Ngày 12 tháng 2 năm 2010, nhà nước phát hành Nghị quyết 09 / NQ-CP [ 1 ]. Theo đó :
- Thành lập thị xã Chí Linh trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của huyện Chí Linh.
- Chuyển 3 thị trấn: Bến Tắm, Phả Lại, Sao Đỏ và 5 xã: Chí Minh, Cộng Hòa, Hoàng Tân, Thái Học, Văn An thành 8 phường có tên tương ứng.
Sau khi xây dựng, thị xã Chí Linh có 28.202,78 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 164.837 người với 20 đơn vị chức năng hành chính thường trực, gồm 8 phường : Bến Tắm, Chí Minh, Cộng Hòa, Hoàng Tân, Phả Lại, Sao Đỏ, Thái Học, Văn An và 12 xã : An Lạc, Bắc An, Cổ Thành, Đồng Lạc, Hoàng Hoa Thám, Hoàng Tiến, Hưng Đạo, Kênh Giang, Lê Lợi, Nhân Huệ, Tân Dân, Văn Đức .Ngày 25 tháng 6 năm năm ngoái, thị xã Chí Linh được công nhận là đô thị loại III [ 3 ] .Ngày 10 tháng 1 năm 2019, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phát hành Nghị quyết 623 / NQ-UBTVQH14 ( nghị quyết có hiệu lực thực thi hiện hành từ ngày 1 tháng 3 năm 2019 ) [ 2 ]. Theo đó :
- Sáp nhập toàn bộ diện tích và dân số của xã Kênh Giang vào xã Văn Đức.
- Chuyển 6 xã: An Lạc, Cổ Thành, Đồng Lạc, Hoàng Tiến, Tân Dân, Văn Đức thành 6 phường có tên tương ứng.
- Thành lập thành phố Chí Linh trên cơ sở toàn bộ diện tích và dân số của thị xã Chí Linh.
Sau khi xây dựng, thành phố Chí Linh có 282,91 km² diện tích quy hoạnh tự nhiên và 220.421 người với 19 đơn vị chức năng hành chính thường trực, gồm 14 phường và 5 xã .
Thành phố Chí Linh có 19 đơn vị chức năng hành chính cấp xã thường trực, gồm có 14 phường : An Lạc, Bến Tắm, Chí Minh, Cổ Thành, Cộng Hòa, Đồng Lạc, Hoàng Tân, Hoàng Tiến, Phả Lại, Sao Đỏ, Tân Dân, Thái Học, Văn An, Văn Đức và 5 xã : Bắc An, Hoàng Hoa Thám, Hưng Đạo, Lê Lợi, Nhân Huệ .
Ngoài ra còn có Trường Đại học Sao Đỏ, trên 120 cơ quan đơn vị chức năng, nhà máy sản xuất, nhà máy sản xuất, doanh nghiệp đóng trên địa phận .
Sân golf Chí LinhThành phố Chí Linh có cảnh sắc đẹp và nhiều di tích lịch sử lịch sử vẻ vang từ cấp địa phương đến cấp vương quốc. Trong đó hoàn toàn có thể kể đến :
Các di tích lịch sử, danh thắng và cảnh trí vạn vật thiên nhiên tuyệt vời như núi Nam Tào, Bắc Đẩu, Lục Đầu Giang, … tạo thành cụm du lịch lớn của tỉnh, bên cạnh những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang và thắng cảnh vạn vật thiên nhiên còn có sân golf Ngôi Sao Chí Linh .
Có quốc lộ 18, quốc lộ 37 chạy qua. Ngoài ra còn có dự án Bất Động Sản đường cao tốc Nội Bài – TP Bắc Ninh – Hạ Long, đường tàu Yên Viên – Cái Lân hiện đang được góp vốn đầu tư thiết kế xây dựng .Để đến Chí Linh, bạn hoàn toàn có thể đi bằng nhiều phương tiện đi lại khác nhau như xe máy, xe hơi, xe buýt, …
Có 3 tuyến xe buýt đi qua Chí Linh[sửa|sửa mã nguồn]
Bến xe Bắc Ninh – Sao Đỏ (xe buýt Bắc Ninh)
- Tần suất: 5→7→10→15→25 phút/chuyến
- Thời gian hoạt động: 5h → 21h
- Thời gian 1 lượt đi: 1 tiếng 15 phút
- Lộ trình chiều đi: Bến xe Bắc Ninh (điểm đầu) ↔ Trần Hưng Đạo ↔ Chợ Nhớn ↔ Ngã 6 TP. Bắc Ninh ↔ Trần Hưng Đạo ↔ Trường THPT Hàn Thuyên ↔ Gần trường Cao đẳng Sư phạm Bắc Ninh ↔ Cầu 18 (cầu Đại Phúc) ↔ Quốc lộ18 ↔ Trường CĐ Ngoại ngữ Công nghệ Việt Nhật ↔ KCN Quế Võ I ↔ TT. Phố Mới ↔ BVĐK Quế Võ ↔ Chùa Diên Quang ↔ Đông Du ↔ Châu Cầu ↔ Bình Than (gần cầu Bình Than) ↔ Cầu Phả Lại ↔ Lục Đầu Giang (Phả Lại) ↔ Nhà máy Nhiệt điện Phả Lại ↔ Ngã 3 Thủy ↔ Ga Cổ Thành ↔ Văn An ↔ Dốc Mật (gần KĐT KDC Hồ Mật Sơn) ↔ Cung thiếu nhi Hồ Mật Sơn (gần Bệnh viện ĐK Chí Linh) ↔ Ngã 3 Sao Đỏ (KS Sao Đỏ, gần ĐH Sao Đỏ) ↔ Cây xăng Côn Sơn (gần cổng chợ Sao Đỏ) ↔ KĐT Việt Tiên Sơn (điểm cuối)
- Lộ trình chiều về: Ngược lại.
TP. Hải Dương – TP. Uông Bí (xe buýt Hải Dương)
- Tần suất: 20 → 30 phút/chuyến.
- Thời gian hoạt động: 5h30 → 19h
- Thời gian 1 lượt đi: 2 tiếng 40 phút
- Lộ trình: Bến xe Hải Tân → Lê Thanh Nghị → Ngã tư Máy sứ → Điện Biên Phủ → Quốc lộ 5 → Quốc lộ 37 → Phường Sao Đỏ → Quốc lộ 18 → Đông Triều → Mạo Khê → TP. Uông Bí.
TP. Hải Dương – Bắc Giang (xe buýt Hải Dương)
- Tần suất: 30 phút/chuyến
- Thời gian hoạt động: 5h30 → 18h30
- Thời gian 1 lượt đi: 2 tiếng 30 phút
- Lộ trình: Bến xe phía tây → Nguyễn Lương Bằng → Ngã tư Máy Sứ → Lê Thanh Nghị → Ngã ba Cầu Cất → Thống Nhất → Bạch Đằng → Trần Hưng Đạo → Cầu vượt Phú Lương → Quốc lộ 5 → Ngã ba Tiền Trung → Quốc lộ 37 → Phường Sao Đỏ → Hồ Côn Sơn → Ngã ba Đa Cóc → Cầu Cẩm Lý → Ngã tư Thân → Bến xe Lục Nam.
Địa danh Chí Linh gắn với tên tuổi của những nhân vật lịch sử dân tộc và anh hùng dân tộc bản địa sau :
Các làng nghề, ngành nghề ở Chí Linh chủ yếu phát triển ở nhóm sản xuất vật liệu xây dựng như:
- Nghề sản xuất vật liệu xây dựng ở Mật Sơn
- Nghề sản xuất vật liệu xây dựng làng Tường
- Trồng na Hoàng Tiến
- Cây ăn quả các xã ở phía Bắc.
- Cổng thông tin điện tử thành phố Chí Linh: http://chilinh.haiduong.gov.vn/default.aspx
