Trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ, Đài Phát thanh Giải phóng trở thành người bạn gần gũi của quân và dân ta. Nhờ làn sóng của Đài, các tin tức chiến thắng, thông cáo quân sự, bài viết có tính chất chỉ đạo của Bộ Tư lệnh các lực lượng vũ trang nhân dân giải phóng miền Nam Việt Nam (Bộ Tư lệnh Miền) nhanh chóng được chuyển đến từng đơn vị, địa phương, cán bộ chiến sĩ cũng như nhân dân, phân tích những âm mưu, thủ đoạn chiến tranh mới của địch. Tiếng nói của Đài Giải phóng thường xuyên vang lên đã củng cố niềm tiên tất thắng, động viên đồng bào cả nước đóng góp hết sức mình vào công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
Ông Võ Văn Tòng (Tám Tòng) nguyên Trưởng phòng phát xạ, Đài Phát thanh Giải phóng.
Tiếng nói của Cách mạng ở miền Nam
Đêm 1/2/1962, đúng vào dịp Tết Nguyên đán, buổi phát thanh tiên phong của Đài Phát thanh Giải phóng cất lên giữa đất trời Nam bộ. Trong ngôi nhà lợp lá trung quân bên dòng suối, 12 người làm công tác làm việc truyền thanh quây quần bên nhau, vô cùng xúc động khi nghe bài “ Lên đàng ”, rồi bài “ Giải phóng miền Nam ” từ hai làn sóng 25 và 31 m, tiếp theo lời mở màn báo cho cả nước và quốc tế biết về sự sinh ra của Đài Phát thanh Giải phóng .
Bà Lê Thị Hậu (Ba Hậu) đang xem lại một bài viết của mình từng phát sóng trên Đài Giải phóng.
Ông Võ Văn Tòng ( tên thường gọi là Tám Tòng ), nguyên Trưởng phòng phát xạ, Đài Phát thanh Giải phóng đến giờ vẫn nhớ những ngày tháng cùng đồng đội thao tác cật lực để nghiên cứu và điều tra phong cách thiết kế, lên bản vẽ, list vật tư để shopping, góp nhặt cho kịp lắp ráp máy móc. Căn cứ cần phải giữ bí hiểm tuyệt đối nên để đối phó với bọn biệt kích, thám báo hoạt động giải trí ráo riết, khi mở màn việc làm gò, đục, khoan, hàn lắp những linh phụ kiện, tổng thể đều phải đưa xuống hầm, đậy kín miệng hầm lại … Sau này, được nhìn thấy những Đài phát thanh, phát sóng lớn lao, đồ sộ, văn minh, máy móc trị giá hàng triệu USD, ông Tám Tòng vẫn nhớ mãi từng ngày tháng, từng bước chân khó khăn đi tìm kiếm từng con ốc vít, mày mò, lắp ráp để góp phần cho miền Nam có một đài phát thanh .
Một số ảnh tư liệu về Đài Giải phóng đang được lưu giữ tại Đài Tiếng nói Nhân dân TPHCM.
” Lúc đó trong tay chưa có phương tiện đi lại gì, chỉ có 1 mỏ hàn, 1 đồng hồ đeo tay đo điện, 1 ít điện trở và tụ điện mà kiến thiết xây dựng một đài phát thanh phải từ cỡ 200W trở lên. Tới giờ đây cũng không hiểu tại sao mình làm được, đến khi thử rồi, mở bãi ăng-ten thì những nơi báo về nghe được, nghe tốt, kể cả ngoài Thành Phố Hà Nội cũng nghe được thì đồng đội rất phấn khởi, rất vui mừng ” – ông Võ Văn Tòng kể .
Ảnh tư liệu về Đài Giải phóng đang được lưu giữ tại Đài Tiếng nói Nhân dân TPHCM.
Vỏn vẹn một nhóm người sống và thao tác thiếu thốn, gian nan trong mấy ngôi nhà lá gần con suối, cách biên giới vài cây số, nhưng Đài Giải phóng khi ấy là cả một đạo quân, một binh chủng thiện chiến, liên tục chớp lấy tin tức, thông tin thực sự, tác chiến liên tục “ ăn miếng trả miếng ” với kẻ địch trên trận địa thông tin tuyên truyền. Không những quần chúng nhân dân cả hai miền lắng nghe mà cả quân địch cũng theo dõi rất chặt để đối phó với quân ta. Chính vì thế, cán bộ nhân viên cấp dưới Đài Giải phóng đã khắc phục mọi khó khăn vất vả về phương tiện đi lại, cơ sở vật chất, kỹ thuật bảo vệ làn sóng không bị gián đoạn, kể cả cầm súng chiến đấu bảo vệ Đài, bảo vệ lời nói của Mặt trận trong mọi trường hợp .
Bà Lê Thị Hậu, nguyên Trưởng phòng chỉnh sửa và biên tập phụ nữ, Đài Phát thanh Giải Phóng cho hay : Khi ấy, anh chị em ta vừa đào hầm tránh bom đạn, vừa ngồi viết giữa rừng già, đu đưa trên võng hoặc ngồi dưới ánh đèn leo lét làm bằng loại chai nhỏ như chai cồn hoặc lọ thuốc penicilin. Biên tập phát thanh chương trình phụ nữ có suôn sẻ được tiếp tục đi công tác làm việc thực tiễn ở những địa phương. Có dịp đi nhiều nơi mới thấy sức hút của Đài Phát thanh Giải phóng. Nhà nhà trong vùng giải phóng ai cũng tranh thủ nghe tin tức của Đài, 1 số ít mái ấm gia đình trong vùng bị tạm chiếm cũng tìm mọi cách nghe đài để theo dõi hình hình, nhất là chiến sự .
” Người ta ham nghe Đài lắm, phụ nữ đi làm ruộng cũng mang theo đài, tới giờ là mở ra nghe. Thời gian đó không có chỗ thao tác, không có nhà, chị em đóng hai cây cột giăng võng ngồi viết. Ít lâu sau, Hội phụ nữ cho người cất căn nhà lá nho nhỏ, những cô vào đó ở, kiếm cây đóng cọc rồi ngồi dựa trên võng để viết ” – bà Hậu san sẻ .
Thấy đồng bào chăm sóc nghe Đài, những biên tập viên, phóng viên báo chí càng thấy nghĩa vụ và trách nhiệm nặng nề của mình, cố gắng nỗ lực rất là trau dồi nhiệm vụ để ngòi bút thêm sắc bén, góp thêm phần làm cho lời nói của Đài càng trong sáng, đanh thép .
Bia tưởng niệm các liệt sĩ Đài Phát thanh Giải Phóng Vườn quốc gia Lò Gò – Xa Mát (huyện Tân Biên, tỉnh Tây Ninh)
Bản hòa tấu nhịp nhàng ở hai miền Nam – Bắc
Chỉ trong một thời hạn ngắn, Đài Giải phóng tăng trưởng mạnh về lượng cũng như về chất. Tháng 6/1962, từ TP. Hà Nội, một Đài phát sóng được xây dựng, tiếp âm, nâng hiệu suất Đài Giải phóng lên gấp 5 lần. Chương trình phát thanh, từ thời sự, văn nghệ tăng trưởng thêm chương trình chuyên đề ship hàng nhiều đối tượng người dùng khác nhau. Đài có đủ chương trình phát hàng ngày lại có thêm chương trình dự trữ lúc dịch chuyển .
Đến ngày 18/12/1962, lời nói của Đài Phát thanh Giải phóng lại được bay cao hơn, xa hơn nhờ Đài A từ miền Bắc ( CP. 90 ) tiếp âm, trực tiếp phát sóng Cương lĩnh chính trị của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Nước Ta và 1 số ít chương trình khác. Cả hai Đài A và B phát mỗi ngày 4 chương trình tiếng Việt và những chương trình tiếng quốc tế, bảo vệ tốt thông tin liên lạc .
Ông Trần Thọ Vĩnh, phát thanh viên Đài Giải phóng A kể lại : nhóm của ông khi đó 4 người đóng ở Nghệ An, giữa một sư đoàn pháo binh, có đài phát xạ, phát thanh. Khi địch đánh mạnh vào miền Bắc, ban chỉ huy chuẩn bị sẵn sàng thêm 1 cơ sở lưu động cách đó chừng 3 km, có phòng thu lợp mái lá, hàng ngày vẫn phát ở TT nhưng dự trữ để sẵn sàng chuẩn bị phát thanh. Có những hôm nhận được tin thắng lợi ở miền Nam, lái xe phải chạy hết tốc lực để kịp lên sóng đúng giờ .
” Khi đó chúng tôi có nhiều giải pháp dự trữ lắm. Ví dụ như phòng thu ở trên xe hơi, cabin đằng trước là studio, có khá đầy đủ micro, trang âm … trong đó. Khi cần thu thanh cứ lái xe đến khu vực nào đó là phát thanh được. Chúng tôi cũng được thông tin là phải sẵn sàng chuẩn bị trường hợp có khi chỉ cần 1 gốc cây, quây chăn màn xung quanh là làm phòng phát thanh, phải sẵn sàng chuẩn bị đến mức như vậy ” – ông Vĩnh kể .
Nhờ mưu lược của Đảng ta trong đấu tranh trên làn sóng điện, có Đài A ở Thành Phố Hà Nội và Đài B ở miền Nam, tuy hai mà một cùng hoạt động giải trí làm cho địch rối trí trong việc tìm diệt. Với niềm tin “ tổng thể vì miền Nam ruột thịt ”, anh chị em ở Đài A đã thao tác ngày đêm khó khăn vất vả, chuyển dời liên tục để giữ bí hiểm. Nhờ vậy, ngay cả trận càn lớn Junction City đánh vào địa thế căn cứ Trung ương Cục và sau đó đánh lấn cả sang Campuchia, địch vẫn không sao ngăn nổi những buổi phát thanh của Đài Giải phóng .
Đồng bào đô thị nghe Đài Giải phóng
Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, nếu đồng bào ở vùng giải phóng thường phải đội bom để nghe Đài thì người dân nơi đô thị cũng nghe Đài Giải phóng ngay trong sào huyệt của địch. Có nhiều người bị địch bắt ở tù chỉ vì cái tội cả gan dám nghe Đài Giải phóng. Bà Đinh Ngọc Thủy, từng là giao liên cho cách mạng ở Sài Gòn vẫn nhớ như in những lần cùng cha lén nghe Đài Giải phóng. Do lúc đó còn nhỏ nên bà rất thích nghe ca nhạc, nhất là “Người mẹ Bàn Cờ” hay “Dậy mà đi”, đặc biệt là bài “Tự nguyện”. Thời điểm đó ở Sài Gòn, phong trào sinh viên học sinh rất sôi nổi, ai cũng thuộc lòng bài hát này và đó cũng chính là sự cổ vũ tinh thần cho phong trào sinh viên học sinh lớn mạnh.
” Hồi đó ở Sài Gòn nghe Đài không phải dễ, phải nghe bằng ecouteur ( tai nghe ), nghe lén. Nhưng khi bắt đài lên nghe câu “ Đây là Đài phát thanh Sài Gòn Giải phóng ”, sức hút của những người phát thanh viên, người đọc hùng hồn lắm, nhất là tin thắng trận với những giọng đọc hồi xưa như Trần Phương, Kim Túy, Kim Hoa, cô Ngọ ở TP.HN … khiến chúng tôi rất ghiền, mê giọng đọc của những phát thanh viên, mê những bài báo, bài viết biểu lộ niềm tin yêu nước ” – bà Thủy san sẻ .
Từ buổi phát thanh tiên phong cất lên từ đầu nguồn sông Vàm Cỏ, chương trình phát thanh ở đầu cuối tạm biệt người theo dõi vào đêm 31/8/1976, Đài Phát thanh Giải phóng đã hoàn thành xong trách nhiệm lịch sử vẻ vang sau 14 năm 7 tháng đầy gian lao mà dũng mãnh .
Năm tháng trôi qua, mọi sự dẫu có thay đổi nhưng những người từng ở Đài Giải phóng năm xưa vẫn nhớ mãi hình ảnh chiến khu xưa và cánh rừng xanh thật đẹp. Với họ những ngày tháng ấy luôn là dòng suối tưới mát tâm hồn, là ký ức xinh xắn nhất trong cuộc sống và tổng thể đều không thể nào quên tiếng vang vọng thiêng liêng : Đây là Đài Phát thanh Giải phóng. / .
