Giới thiệu khái quát huyện Yên Phong – Tỉnh Bắc Ninh – https://vvc.vn

Giới thiệu khái quát huyện Yên Phong

A. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ HUYỆN YÊN PHONG

I.Thông tin chung.

Yên Phong là một huyện đồng bằng, nằm ở phía tây tỉnh Thành Phố Bắc Ninh, thuộc vùng Châu thổ Sông Hồng .

Tọa độ địa lý của Yên Phong nằm trong khoảng chừng vĩ độ ( 21 ° 8 ’ 45 ” ) đến ( 21 ° 14 ; 30 ” ) độ vĩ Bắc ; và khoảng chừng kinh độ từ ( 105 ° 54 ; 30 ” ) đến ( 106 ° 4 ; 15 ” ) độ kinh Đông .
Phía Bắc lấy Sông Cầu làm số lượng giới hạn, Yên Phong giáp với hai huyện Hiệp Hòa và Việt Yên ( Tỉnh Bắc Giang ) .
Phía Nam giáp huyện Đông Anh ( TP. TP.HN ), huyện Từ Sơn, huyện Tiên Du ( TP Bắc Ninh ) .
Phía đông giáp thành phố Thành Phố Bắc Ninh ( TP Bắc Ninh ) .
Phía tây lấy Sông Cà Lồ làm số lượng giới hạn, Yên Phong giáp huyện Đông Anh, huyện Sóc Sơn ( TP. Thành Phố Hà Nội ) .
Trung tâm huyện Yên Phong ( Thị trấn Chờ ) cách tỉnh lỵ Thành Phố Bắc Ninh 15 km về phía Đông ; cách Thủ đô TP. Hà Nội 29 km về phía Tây Nam, cách quốc lộ 1A 8 km về phía Nam, có quốc lộ 18 chạy qua cách trường bay quốc tế Nội Bài 15 km về phía Tây, cách cảng Hải Phòng Đất Cảng 115 km về phía Nam, quốc lộ 18 nối khu công nghiệp Đông Anh và trường bay quốc tế Nội Bài với KCN và du lịch Quảng Ninh chạy qua Yên Phong từ Tây sang Đông ; tuyến quốc lộ 3B Hà Nội-Thái Nguyên, cùng với đường 295, đường 286 mạng lưới giao thông vận tải đường đi bộ của Yên Phong có nhiều điều kiện kèm theo thuận tiện trong giao lưu và hội nhập kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống, xã hội với những vùng trong, ngoài tỉnh và quốc tế .
Phía Bắc có Sông Cầu, thượng lưu thông đến Thái Nguyên, hạ lưu thông đến Thành Phố Hải Dương, Hải Phòng Đất Cảng tạo nên tiềm lực tăng trưởng mạnh kinh tế tài chính, thương mại, dịch vụ .
Với mạng lưới hệ thống di tích lịch sử lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống phong phú ( đã có 73 di tích lịch sử được cấp bằng công nhận cấp Quốc gia, cấp tỉnh ). Lễ hội dân gian nhiều mẫu mã và rực rỡ, Yên Phong còn là vùng quê du lịch mê hoặc cho hành khách trong nước và quốc tế .
Yên Phong có địa điểm nổi tiếng là dòng sông Như Nguyệt, nơi đây năm 1077, người anh hùng dân tộc bản địa Lý Thường Kiệt đã chỉ huy quân và dân ta đánh tan 30 vạn quân xâm lược nhà Tống, chiến công đó mãi mãi đi vào trang sử hào hùng của dân tộc bản địa Nước Ta. Những con người, những địa điểm đó mãi khắc sâu trong tâm khảm của tất cả chúng ta, vĩnh cửu với tổ quốc quốc gia .
Từ năm 1225 lúc khai cơ triều Trần đến nay năm năm nay trải qua 791 năm, trừ 06 năm mang tên huyện Yên Phú ( thuộc thời Hồng Thuận 1509 – 1515 ), còn 785 năm huyện mang tên Yên Phong, cái tên bền vững và kiên cố, thủy chung như lòng người dân sống trên vùng đất từ thủa khai danh lập huyện đến nay. Từ thời xưa Yên Phong đã nổi tiếng là đất văn vật, nơi sản sinh ra nhiều bậc kỳ tài và cũng đã là địa phương có nhiều địa điểm gắn với chiến công chống giặc ngoại xâm hiển hách của dân tộc bản địa Nước Ta. Trong kỳ thi đình dưới triều đại phong kiến, từ khoa thi Quý Sửu, niên hiệu Thuận Thiên thứ 06 đời Lê Thái Tổ ( 1433 ) đến khoa thi Kỷ Dậu năm Tự Đức thứ 2 ( 1849 ) nhà nước phong kiến Nước Ta tổ chức triển khai 136 khoa thi Tiến sĩ thì có 30 khoa thi đất Yên Phong có 01 trạng nguyên và 47 tiến sỹ, 16 cử nhân thời Nguyễn .
Ngày nay : có 02 Giáo sư, 19 phó giáo sư, 101 tiến sỹ, 296 thạc sĩ và 5533 người đạt trình độ ĐH .
Năm năm ngoái, dân số Yên Phong là : 162.592 người, chiếm 14,08 % dân số toàn tỉnh, ( trong đó nam : 76.786 người và nữ : 85.806 người ) .
Theo địa giới hành chính lúc bấy giờ, Yên Phong có 14 đơn vị chức năng hành chính gồm có 01 Thị trấn Chờ và 13 xã là : Hòa tiến, Yên Phụ, Văn Môn, Tam Giang, Đông Tiến, Đông Thọ, Trung Nghĩa, Long Châu, Yên Trung, Đông Phong, Thụy Hòa, Dũng Liệt, Tam Đa. Với 74 thôn làng, thành phố .
Ngày nay cùng với sự tăng trưởng của quốc gia, lực lượng lao động Yên Phong đủ năng lực cung ứng những yên cầu nhu yếu đặt ra của thời đại .
Về bảo mật an ninh, chính trị, trật tự bảo đảm an toàn xã hội luôn không thay đổi, tạo niềm tin cho những nhà đầu tư .
Các thủ tục hành chính : Với chủ trương thay đổi, thông thoáng, tặng thêm, khuyến khích góp vốn đầu tư, huyện Yên Phong đã tăng nhanh cải cách hành chính, thực thi chính sách quản trị “ một cửa ”, “ một cửa liên thông văn minh ”, kịp thời tháo gỡ những khó khăn vất vả, vướng mắc, bảo vệ môi trường tự nhiên góp vốn đầu tư cởi mở, tân tiến .
Công nghiệp dịch vụ :
Khu công nghiệp Yên Phong I : có hơn 30 doanh nghiệp với 25000 – 27000 công nhân .
Cụm công nghiệp Đông Thọ : Diện tích 48,76 ha với hơn 23 doanh nghiệp và 5283 công nhân .
Khí hậu : thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm, có mùa đông lạnh .
Cơ sở khám chữa bệnh : 159 trong đó có 01 Bệnh viện đa khoa huyện .

1.     Đất đai huyện Yên Phong:

Đất đai Yên Phong được hình thành do quy trình bồi tụ phù sa của mạng lưới hệ thống sông Hồng và sông Tỉnh Thái Bình, trực tiếp là 3 con sông : Sông Cầu, Sông Cà Lồ, sông Ngũ Huyện Khê, phần còn lại được hình thành tại chỗ do sự phong hóa trực tiếp từ đá mẹ .
Yên Phong có 3 nhóm đất đa phần : Đất phù sa, đất bạc mầu, đất đồi núi đỏ vàng .

          2. Sông ngòi, ao hồ:

Địa hình Yên Phong tương đối phẳng phiu, tuy dốc từ tây-bắc xuống đông nam, độ cao trung bình so với mặt nước biển 07 m .
Yên Phong được bảo phủ bởi 03 con sông : Sông Cầu phía Bắc ; Sông Cà Lồ phía Tây ; Sông Ngũ Huyện Khê bao phía Nam .
Yên Phong có diện tích quy hoạnh tự nhiên 9676,34 ha ( Trong đó đất nông nghiệp : 6127,78 ha ; đất lâm nghiệp : 0 ha ; đất chuyên dùng : 1910 ha ; đất ở : 929,20 ha ; còn lại là đất xuất hiện nước ao, hồ, chưa sử dụng là : 34,03 ha ) .

          2.1. Sông Cầu:

Bắt nguồn từ cánh cung Ngân Sơn thuộc tỉnh Bắc Cạn chảy về qua địa phận tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang, Sóc Sơn ( TP.HN ) huyện Yên Phong, thành phố Thành Phố Bắc Ninh, huyện Quế Võ, hợp lưu với sông Thương, sông Lục Nam, sông Đuống … rồi theo sông Tỉnh Thái Bình đổ ra biển .
Tên sông Cầu có từ đầu thế kỷ 20 khi thực dân pháp kiến thiết xây dựng 3 cây cầu lớn trên sông : Cầu Đáp Cầu ( TP Bắc Ninh ), cầu Đa Phúc Sóc Sơn ( Thành Phố Hà Nội ), cầu Gia Bẩy ( Thái Nguyên ) .
Vào thời Gia Long thuộc triều Nguyễn, Sông Cầu có tên là sông Nguyệt Đức. năm Tự Đức thứ 3, sông Cầu được liệt vào hàng sông lớn Quốc gia, nên chép vào điển thờ .
Vào thời Lý, Sông Cầu có tên là sông Như Nguyệt. Tống sử chép là sông Tỉnh Nam Định hay sông Kháo Túc đều là sông Như Nguyệt cả .
Năm 981 Lê Đại Hành đắp thành Bình Lễ phá vỡ quân Tống .
Năm 1077 Lý Thường Kiệt thiết kế xây dựng phòng tuyến Như Nguyệt đại phá 30 vạn quân Tống lần thứ hai. Cả hai ông đều lấy sông Như Nguyệt làm “ chiến hào ” vạn vật thiên nhiên để chống giặc Tống và đều đại thắng .

          2.2. Sông Ngũ Huyện Khê:

Sông Ngũ Huyện Khê là con sông lớn thứ 2 của huyện Yên Phong sau Sông Cầu, chảy từ Tây sang Đông bảo phủ phía Nam huyện là ranh giới giữa Yên Phong với Thị xã Từ Sơn, Tiên Du. Cách đây hơn 2000 năm vào thời An Dương Vương xây thành ốc ở kinh đô Cổ Loa, sông Ngũ Huyện Khê có tên là sông Hoàng Giang là một chi lưu của sông Hồng chảy vào sông Cầu. Về sau do sự bồi lắng của sông Hồng, nên thượng nguồn sông Ngũ Huyện Khê bị vùi lấp tạo nên một hồ lớn gọi là Ao cả vực đê của huyện Đông Anh ( Thành Phố Hà Nội ) thời nay. Vì thế không còn là một chi lưu của Sông Hồng mà trở thành con sông tiêu trong nước cho 5 huyện : Yên Lãng, Đông Anh, Từ Sơn, Yên Phong, Tiên Du .

2.3. Sông Cà Lồ:

Bắt nguồn từ huyện Yên Lạc ( Vĩnh Phúc ) rồi chảy qua hai huyện Đông Anh, Sóc Sơn ( TPHN ), chảy qua huyện Yên Phong từ xã Hòa Tiến đến Tam giang rồi đổ vào sông Cầu tạo nên Ngã ba Xà. Ở Ngã ba Xà thuộc địa phận thôn Đoài ( Tam giang ) có đền thờ Trương Hống và Trương Hát, tục gọi là thánh Tam Giang, đã được nhà nước công nhận là di tích lịch sử lịch sử dân tộc vương quốc .

2.4. Ao Hồ:

Yên Phong có gần 400 ha ao, hồ được phân bổ đều ở những làng, xã. Đáng kể nhất có 3 đầm lớn : Đầm Nâu ở thôn Đoài ( Tam Giang ) được tạo nên bởi trận vỡ đê sông Cà Lồ thế kỷ 19. Đầm Vọng ở thôn Vọng Nguyệt ( Tam Giang ) được tạo bởi trận vỡ đê Sông Cầu năm 1945. Đầm Phù Yên ( Dũng Liệt ) được tạo nên bởi trận vỡ đê sông cầu năm 1875. Hồ, ao, đầm ở Yên phong hầu hết dùng để chứa nước và nuôi cá, mang lại nguồn thực phẩm ship hàng đời sống nhân dân .

3. Khí hậu, thủy văn:

Các yếu tố : Nhiệt độ, nhiệt độ không khí, gió bão, lượng mưa, sự bốc hơi nước và số giờ nắng trong năm của Yên Phong nằm trong vùng khí hậu Sông Hồng, có tính nhiệt đới gió mùa, chia hai mùa nóng lạnh rõ ràng .

3.1. Nhiệt độ:

Nhiệt độ trung bình cả năm của Yên Phong là 23,4 °. Nhiệt độ trung bình mùa nóng là từ 24 ° – 29 ° ; Nhiệt độ trung bình mùa lạnh từ 16 ° – 21 ° .

3.2. Độ ẩm không khí:

Độ ẩm không khí trung bình trong năm là 83 %. Độ ẩm không khí cao nhất vào tháng 4 là 89 %, thấp nhất vào tháng 12 là 77 % .

3.3. Gió bão:

Mỗi năm có hai mùa rõ ràng. Mùa lạnh từ tháng 10 đến tháng 3 năm sau có gió mùa đông bắc thường mang theo giá rét và sương muối. Tốc độ gió trung bình 10 m / s. Mùa nóng từ tháng 4 đến tháng 10 có gió Đông Nam, thường mang theo mưa, nên gọi là mùa mưa. Tốc độ gió trung bình từ 20 – 25 m / s .
Hàng năm có bão tác động ảnh hưởng đến Yên Phong nhưng ảnh hưởng tác động không lớn .

3.4. Lượng mưa:

Mỗi năm có lượng mưa trung bình từ 1512 mm. Tháng có mưa nhiều nhất trong năm là tháng 07 ( 348,3 mm ). Tháng có mưa thấp nhất trong năm là tháng 12 ( 28.1 mm ) .

3.5. Sự bốc hơi nước:

Lượng nước bốc hơi trung bình hàng năm ở Yên Phong là 950 mm. Năm có lượng mưa bốc hơi nhiều nhất : 1226 mm ; Tháng thấp nhất là 856 mm. Tháng có lượng mưa bốc hơi lớn nhất trong năm là tháng 07 ( 109 mm ) ; tháng thấp nhất trong năm là tháng 03 ( 67 mm ) .

3.6. Giờ nắng:

Hàng năm Yên Phong có 1832,9 giờ nắng. Tháng có giờ nắng nhiều nhất là tháng 07 ( 263,4 giờ ). Tháng có giờ nắng tối thiểu là tháng 03 ( 13.6 giờ ) .

4. Sản vật:

4.1. Thóc gạo: Thóc gạo là sản vật nhiều nhất của huyện.

4.2. Rượu sắn Đại Lâm: Đại Lâm có nghề nấu rượu từ lâu đời.

4.3. Đồ nhôm Văn Môn: Nghề chế biến nhôm ở Văn Môn là nghề mới du nhập từ giữa thế kỉ XX đến nay.

4.4. Cày bừa Đông Xuất: Cày bừa Đông Xuất là sản vật đặc sắc của Yên Phong thời cổ

4.5. Tơ tằm Vọng Nguyệt: Có từ thời Vua Hùng, ngày nay Vọng Nguyệt đã có nghề trồng dâu, chăn tằm, ươm tơ, dệt lụa cung cấp vải mặc cho cả vùng.

4.6. Hàng tre đan Đông Thái: Đông Thái nổi tiếng hàng tre đan với đủ chủng loại: Nong nuôi tằm, nong phơi thuốc lào, thuốc lá, nia sảy thóc, dần, sàng, thúng, quang vặn, đòn gánh mấu liền, đòn gánh xóc, sọt, các cốt con giống hàng mã…, cót đồ cốp pha, cót ép, cót quây thóc, gạo, bồ, rổ, sảo, rế,…

Yên Phong còn có rất nhiều sản vật khác như : Chế biến đồ gỗ mĩ nghệ, gỗ công nghệ tiên tiến, Baba Đông Xuyên, Rắn ở Yên Hậu, gà công nghiệp Yên Phụ, Hòa Tiến, Thị Trấn Chờ, men rượu Như Nguyệt, …

II. HÀNH CHÍNH HUYỆN YÊN PHONG

Trước cách mạng tháng tám năm 1945, những đơn vị chức năng hành chính thường trực huyện có hai cấp : Cấp tổng và cấp xã. Đây là những đơn vị chức năng hành chính huyện Yên Phong thời kì Gia Long ( 1802 – 1818 ) gồm 6 tổng, 71 xã, thôn, phường, trang, vạn, sở .
Từ tháng 8 năm 1945 dưới chính thể Nước Ta dân chủ cộng hòa, tiếp đó từ 1976, dưới chính thể Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đơn vị chức năng hành chính trung gian là cấp tổng đã được bãi bỏ, dưới thôn không còn là trang, vạn, sở. Hiện nay Yên Phong còn 1 thị xã và 13 xã :

          1. Thị trấn Chờ:

Thị trấn Chờ được xây dựng theo Nghị định 89 của Thủ tướng nhà nước ngày 09/01/1998 trên cơ sở địa phận dân cư của xã Hàm Sơn, có 5 thôn và 2 thành phố .

          2. Xã Tam Giang:

Tháng 9 năm 1948 xã Tam Giang chính thức được xây dựng gồm có 5 thôn .

          3. Xã Hòa Tiến:

Tháng 10 năm 1956 được xây dựng tách ra từ Xã Yên Phụ lấy tên là xã Hòa Tiến gồm có 5 thôn .

          4. Xã Yên Phụ:

Đầu thời Nguyễn đến trước cách mạng tháng 8/1945 có tên gọi là An Phụ. Năm 1948 hợp nhất với xã Yên Diên, xã Hợp Tiến, xây dựng xã Hòa Bình. Năm 1971 đổi tên Hòa Bình thành xã Yên Phụ gồm có 5 thôn .

          5. Xã Trung Nghĩa:

Tháng 9/1948 xã Trung Nghĩa chính thức được xây dựng trên cơ sở hợp nhất của hai xã Đông Từ và xã Ngô Nội, xã gồm có 5 thôn .

          6. Xã Đông Thọ:

Sau cách mạng tháng 8/1945 xã Đông Thọ được xây dựng trên cơ sở hợp nhất 3 xã Thọ Khê, Đông Bích, Đông Xuất. Năm 1949 xã Đông Thọ hợp nhất với xã Văn Môn, xây dựng xã Đông Môn .
Năm 1954, 2 xã được tách ra thành đơn vị chức năng hành chính độc lập, Đông Thọ trở lại với tên cũ gồm 7 thôn .

          7. Xã Văn Môn:

Năm 1949 Văn Môn họp nhất với Đông Thọ thành lập xã Đông Môn .
Năm 1954 hai xã được tách ra thành hai đơn vị chức năng hành chính độc lập, Văn Môn trở lại với tên gọi cũ, xã gồm có 5 thôn .

          8. Xã Đông Tiến:

Tháng 9/1948 hợp nhất 3 xã Đông Lân, Đông Thái, Đông Xuyên, xây dựng xã Đông Tiến gồm 5 thôn .

          9. Xã Yên Trung:

Tháng 6/1948 hợp nhất 2 xã Ngũ Phúc và Hiệp Hòa xây dựng xã Phúc Hòa. Đến năm 1971 đổi tên thành xã Yên Trung gồm có 9 thôn .

          10. Xã Dũng Liệt:

Tháng 3/1947 hợp nhất 2 xã Phù Lương và Mộ Thượng xây dựng xã Dũng Liệt gồm 5 thôn .

          11. Xã Tam Đa:

Trong thời kỳ lịch sử dân tộc, xã Tam Đa đã nhiều lần đổi khác tên gọi và tên đơn vị chức năng hành chính khác nhau. Năm 1947 những xã Phấn Động, Đại Lâm, Thọ Đức hợp nhất thành xã Tam Đa. Năm 1963 1 số ít hộ dân ở huyện Lý Nhân ( Hà Nam ) lên khai hoang lập ấp ở địa phương lập ra thôn Đức Lý. Năm 1964 thôn Đức Lý thuộc xã Tam Đa, từ đó đến nay xã Tam Đa gồm có 4 thôn .

          12. Xã Đông Phong:

Tháng 8/1948 xã Đông Phong được xây dựng trên cơ sở hợp nhất 2 xã ( Đông Yên và Phong Xá ) xã Đông Phong gồm có 4 thôn .

          13. Xã Long Châu:

Tháng 8/1948 hợp nhất 2 xã ( Đại Mẫn và Long Xá ) xây dựng xã Long Châu gồm 4 thôn .

          14. Xã Thụy Hòa:

Tháng 9/1948 hợp nhất 3 xã ( Thiểm xuyên, Lạc Bằng, Đông Sơn ) xây dựng xã Thụy Hòa gồm 4 thôn .

III: Danh sách hệ thống chính trị cấp huyện:

1. Huyện ủy:

1.1. Ban tổ chức triển khai
1.2. Ban tuyên giáo
1.3. Ủy ban kiểm tra
1.4. Ban dân vận
1.5. Văn phòng
1.6. Trung tâm tu dưỡng Chính trị

2. Hội đồng nhân dân:

2.1 Thường trực HĐND
2.2 Văn phòng HĐND-UBND
2.3 Ban kinh tế tài chính – xã hội
2.4 Ban pháp chế

3. Ủy ban nhân dân: gồm 20 đầu mối cơ quan, đơn vị trực thuộc.

( Cơ quan quản trị nhà nước )
3.1. Văn phòng HĐND-UBND
3.2. Phòng Nội vụ
3.3. Phòng Giáo dục đào tạo và Đào tạo
3.4. Phòng Văn hóa và tin tức
3.5. Phòng Tài chính – Kế hoạch
3.6. Phòng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn
3.7. Phòng Kinh tế và Hạ tầng
3.8. Phòng Lao động, thương bệnh binh và Xã hội
3.9. Phòng Y Tế
3.10. Phòng Tư pháp
3.11. Phòng Tài nguyên và Môi trường
3.12. Thanh tra
( Các đơn vị chức năng sự nghiệp và tổ chức triển khai hội )
– Đài phát thanh
– Trung tâm Văn hóa-Thể thao
– Trung tâm dạy nghề
– Trạm khuyến nông
– Ban quản trị những khu công nghiệp
– Ban quản trị những dự án Bất Động Sản kiến thiết xây dựng
– Hội người mù
– Hội chữ thập đỏ

4.     Khối dân vận:

4.1. Mặt trận tổ quốc
4.2. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
4.3. Hội liên hiệp phụ nữ
4.4. Hội nông dân
4.5. Liên đoàn lao động
4.6. Hội cựu chiến binh

5.     Các đơn vị ngành dọc đóng trên địa bàn huyện:

5.1. Chi cục thuế
5.2. Ngân hàng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn
5.3. Công an huyện
5.4. Viện kiểm sát nhân dân
5.5. Tòa án nhân dân
5.6. Chi cục thi hành án dân sự
5.7. Ban chỉ huy quân sự chiến lược
5.8. Bệnh viện đa khoa
5.9. Trung tâm y tế dự trữ
5.10. Chi cục thống kê
5.11. Trạm thú y
5.12. Trạm bảo vệ thực vật
5.13. Cửa hàng lương thực
5.14. Công ty xuất nhập khẩu
5.15. Kho bạc nhà nước
5.16. Bảo hiểm xã hội
5.17. Đội quản trị thị trường số 3
5.18. Công ty khai thác khu công trình thủy lợi
5.19. Ban quản trị bến phà
5.20. Trung tâm Dân số – KHH mái ấm gia đình
5.21. Ngân hàng chính sách xã hội
5.22. Điện lực Yên Phong
5.23. Bưu điện Yên Phong
5.24. Trung tâm Viễn thông
5.25. Hạt giao thông vận tải
5.26. Cửa hàng dược
5.27. Cửa hàng vật tư nông nghiệp .

B. TRUYỀN THỐNG LỊCH SỬ VĂN HÓA:

Yên Phong là miền quê vốn có truyền thống cuội nguồn thượng võ và lòng yêu nước nồng nàn, những thế hệ người dân Yên Phong luôn có ý thức đoàn kết, tích cực tham gia góp phần vào công cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm, bảo vệ tổ quốc .
Thời kỳ đầu Công nguyên, nhà Hán xâm lược quản lý nước ta, vùng Yên Phong thuộc Q. Long Biên ( Q. Giao Chỉ ). Năm 43 nhân dân trong vùng đã nổi dậy hưởng ứng cuộc khởi nghĩa của hai Bà Trưng, đánh đuổi giặc Tô Định, giải phóng Long Biên .
Mùa xuân 542, nhân dân Yên Phong hưởng ứng cuộc khởi nghĩa của Lý Bí đánh đuổi giặc Lương, Lý Bí lên ngôi nhà vua, đặt quốc hiệu là Vạn Xuân, đóng ở Long Biên, câu truyện còn được lưu truyền qua hình ảnh người con gái quê nhà Hứa Trinh Hòa, đã từng theo giúp Lý Bí đánh giặc dựng nước .
Thế kỷ thứ XI nơi đây đã trở thành TT diễn ra cuộc kháng chiến chống Tống, dưới sự chỉ huy của người anh hùng dân tộc bản địa Lý Thường Kiệt, nhân dân Yên Phong đã góp phần lực lượng dân binh lớn tham gia cuộc kháng chiến, cùng nhân dân cả nước đánh tan 30 vạn quân xâm lược nhà Tống, thiết kế xây dựng một vương quốc “ Đại Việt ” độc lập tự cường, quốc gia bước vào một thời kỳ tăng trưởng thịnh vượng về kinh tế tài chính, xã hội, thương mại .
Năm 1285, giặc Nguyên hung hãn mở cuộc xâm lược nước ta lần thứ hai. Với lá cờ thêu 6 chữ vàng, “ Phá cường địch, báo hoàng ân ” dưới sự chỉ huy của Trần Quốc Toản trong hào khí “ Sát Thát ” ( giết giặc Nguyên ) khắp vùng quê Yên Phong, nhân dân hưởng ứng góp công, sức cùng quân đội nhà Trần đánh giặc. Phạm Ngộ từng làm tham tán quân vụ, có công giúp Hưng Đạo Vương đánh giặc Nguyên, được vua thưởng nhiều ruộng đất cho cả một vùng Đông Lâu .
Thời Pháp thuộc Yên Phong là địa phận hoạt động giải trí của nghĩa quân Yên Thế, nhiều người trẻ tuổi những xã Đông tiến, Tam Giang, Hàm Sơn ( nay là Thị trấn Chờ ), Trung Nghĩa, Yên Phụ, Dũng Liệt, … tham gia nghĩa quân, trực tiếp cầm gươm, súng giết giặc. Rừng Đông Xuyên có vị trí hiểm yếu là nơi cất dấu quân của nghĩa quân .
Trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc bản địa, dưới sự chỉ huy của Đảng. Yên Phong là địa phận sớm có tổ chức triển khai tiền thân của Đảng và trào lưu quần chúng can đảm và mạnh mẽ, từ những năm 1928, chi hội Nước Ta người trẻ tuổi cách mạng đã được xây dựng và có nhiều hoạt động giải trí phong phú và đa dạng như : Hình thức giao lưu quan họ, rải truyền đơn, lôi kéo bãi khóa, bãi thị, đòi ngày thao tác 8 giờ, ủng hộ nước Nga, kỷ niệm Cách mạng tháng Mười Nga .
Trong trào lưu Cách Mạng tháng Tám năm 1945, đội người trẻ tuổi cứu quốc được xây dựng, dưới sự chỉ huy của Đảng tham gia tích cực vào cuộc khởi nghĩa giành chính quyền sở tại của huyện Yên Phong ngày 18/8, cướp đồn điền Vũ Văn An ngày 19/8, giành chính quyền sở tại tỉnh Thành Phố Bắc Ninh ngày 20/08/1945 .
9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, nhân dân Yên Phong không quản ngại hi sinh gian nan, góp phần sức người, sức của hưởng ứng những trào lưu thi đua yêu nước như “ Tuần lễ ủng hộ kháng chiến ”, “ Mùa đông binh sĩ ”, “ Hũ gạo kháng chiến ” … hàng ngàn người được kêu gọi tham gia người trẻ tuổi xung phong dân công hỏa tuyến ship hàng chiến dịch, đào 5.050 mét vuông đất hào, đắp 4.600 m3 đất ụ để ngăn cản bước tiến của xe địch. Tổng kết cuộc kháng chiến có 901 người trẻ tuổi tham gia nhập ngũ ; 214 liệt sĩ ; bộ đội, du kích, huyện đã đánh 237 trận, phá 13 ban tề phản động, vượt mặt hàng trăm cuộc càn quét lớn nhỏ của địch ; diệt 685 tên địch, làm bị thương 204 tên, bắt sống 61 tên, bức hàng 146 tên, thu 189 súng trường, 46 tiểu liên, 50 trung liên và đại liên, 02 đại bác và hàng trăm tấn quân trang, quân dụng ; được nhà nước tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng nhì .
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, toàn huyện có 6.697 người tham gia nhập ngũ, 1013 liệt sĩ, 384 thương thương bệnh binh, 1.539 mái ấm gia đình được cấp bằng danh dự có công với nước, 7945 người được tặng thưởng Huân, Huy chương cứu nước, 10 Huân chương Lao động kháng chiến những hạng, 784 Huân chương chiến công Giải phóng, 6 Huân chương Chiến công, 34 mẹ Nước Ta Anh hùng, 1 Anh hùng lực lượng vũ trang Đào Xuân Tiến .
Tổng kết 02 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, một chặng đường đầy khó khăn vất vả, gian nan, mất mát hi sinh, nhân dân Yên Phong luôn tin yêu vào đường lối chỉ huy của Đảng, vượt qua mọi thử thách góp phần sức người, sức của cùng nhân dân cả nước mở ra một trang sử mới huy hoàng của dân tộc bản địa, cả nước đi lên CNXH, Yên Phong được tiếp đón thương hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang .
Cùng với truyền thống lịch sử đấu tranh yêu nước, miền quê Yên Phong còn là nơi có 73 di tích lịch sử lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống với những sự tích, thần thoại cổ xưa dân gian khá rực rỡ và mê hoặc .
Thông qua thần thoại cổ xưa phản ánh những nét đẹp trong lao động sản xuất có sự tích Bà Chúa Chóa, Bà Chúa Sành dạy dân trồng rau nuôi tằm, dệt vải, làm đồ gốm ; Sự tích về nàng Nhũ Hương, đức tài nhân ( ở Phong Xá ), bà Thí Thóc ( ở Vọng Nguyệt ) với đức tính cần mẫn, nhân hậu để tiếng thơm cho đời. Sự tích miêu tả những nỗ lực của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước, chống thiên tai như : Truyền thuyết về Quý Minh hoàng thượng ( ở Hàm Sơn ), ba vị tướng người Đại Lâm giúp vua Hùng đánh giặc, chuyện An Dương Vương đắp thành Cổ Loa và Bạch Kê Tinh ở Yên Phụ. Chuyện Đức Thánh Tam Giang hiển linh với bài thơ “ Nam quốc sơn hà ” đánh Tống ở Đền Xà, chuyện Nguyễn Hữu Nghiêm ( Thọ Khê ) vâng lệnh vua cầu đảo ở đền Hàm Sơn ( nay là Thị trấn Chờ ) … cùng với nhiều sự tích về địa điểm như : “ Chợ Chờ ”, “ Đò Lo ”, “ Bến Gầm ”, “ Làng Lẫm ”, “ Đồng Xác ”, “ Thất Diệu Sơn ”, “ Sông Thiếp ” .
Nhiều làng xã còn lưu giữ được những ngôi đình, chùa, khá rực rỡ như :, đình Ngô Nội, đình Quan Đình, là những khu công trình kiến trúc khá độc lạ, với những bức chạm khắc có giá trị nghệ thuật và thẩm mỹ cao .
Chùa Khai Nghiêm Vọng Nguyệt do công chúa Nguyệt Sinh nhà Lý thiết kế xây dựng năm Khai Hựu 5 ( 1333 ) đời Trần Hiến Tông, có sông núi bao quanh là nơi thắng cảnh nổi tiếng thời xưa. Được Hàn Lâm học sĩ Trương Hán Siêu có bài văn bia “ Khai Nghiêm Tự ” .
Đền Tam Giang : thờ Uy địch hoàng thượng, Vương Húy Hát, em trai Trương Hống. Nằm trên ngã ba sông Nguyệt Đức là ngôi đền thiêng bậc nhất có tới 270 làng quê thờ phụng .
Đền Hàm Sơn thờ Quý Minh thần là con vua Lạc Long Quân khi chết hiển linh ở đây ; được dân lập đền thờ luôn được linh ứng “ Cầu Đảo ” .
Thời Đinh Tiên Hoàng cầu đảo, đền được ứng nghiệm, nên ban cho câu đối rằng : Vũ lai giang thượng nhân cơ trục / Nguyệt chiếu hò tâm hiện kính đài ; nghĩa là : Mưa rơi trên sông, có nhàn xoay chiếu / Trăng chiếu lòng hồ, hiện đài gương .
Hiện nay Yên Phong còn có 72 ngôi đình, 72 ngôi chùa, 17 từ đường, 4 miếu, 1 điếm, 73 di tích lịch sử đã được nhà nước xếp hạng, trong đó : Di tích cấp vương quốc có 37, di tích lịch sử cấp tỉnh có 36, trong 73 di tích lịch sử có 34 di tích lịch sử lịch sử dân tộc, 39 di tích lịch sử văn hóa truyền thống nghệ thuật và thẩm mỹ .
Cùng với việc tìm hiểu khảo sát của Viện Hán Nôm năm 1991, Yên Phong còn phát hiện 303 tư liệu văn bia, 22 quả chuông, 241 câu đối, 317 bức hoành phi và nhiều tư liệu chép tay bằng chữ Hán, chữ Nôm. Đây là mảng tư liệu khá đa dạng và phong phú giúp cho việc khảo cứu vừa đủ hơn về những mặt đời sống văn hóa truyền thống xã hội của huyện .
Mỗi độ tết đến xuân về, Yên Phong còn là miền quê của liên hoan với 65 tiệc tùng hiện có, trong đó 64 liên hoan dân gian, 1 tiệc tùng lịch sử dân tộc : Lễ hội dân gian thường được tổ chức triển khai diễn ra xuân thu nhị kỳ mỗi năm mỗi năm 1 lần hoặc có nơi 1 năm 3 lần có rước sắc, văn tế thần và những game show dân gian như vật, chọi gà, cờ người, bơi chải trên sông Cầu : tiệc tùng lịch sử dân tộc thắng lợi Như Nguyệt được tạo dựng sau kỷ niệm 920 năm chiến thắng quân xâm lược nhà Tống ( 1077 – 1997 ) thời hạn lấy ngày 18/2 Âm lịch hàng năm là dịp nghỉ lễ chính, 5 năm tổ chức triển khai 1 lần mô phỏng hình tượng Lý Thường Kiệt đánh Tống và Hội bơi chải trên sông Cầu .
Vốn sinh ra từ vùng đất sông nước bao quanh, người dân Yên Phong luôn chăm sóc đến việc tăng trưởng kinh tế tài chính, lấy nông nghiệp làm nghề sản xuất chính, ngoài việc chăn nuôi, trồng trọt còn nghề phụ khác như : Trồng dâu nuôi tằm, dệt vải sinh ra từ rất sớm và tăng trưởng thoáng đãng ở Vọng Nguyệt ( Tam Giang ), Chân Lạc ( Dũng Liệt ) … nghề tre đan ở Đông Xuyên, Đông Thái ; nghề cày bừa ở Đông Xuất, đúc mũi cày ở Phú Mẫn, dệt vải trắng ở Yên Phụ, nấu rượu ở Quan Đình, Đại Lâm. Ép dầu ở Phương La, mì gạo ở Đại Lâm ( Tam Đa ), Cầu Gạo ( Yên Phụ ) … Đặc biệt hơn 25 năm thay đổi dưới sự chỉ huy của Đảng bộ huyện, nền kinh tế tài chính có bước chuyển biến rõ ràng. Tính đến năm 2010, tổng sản phẩm trên địa huyện đạt 1023,5 tỷ đồng : Khu vực nông nghiệp đạt 366 tỷ đồng, công nghiệp thiết kế xây dựng 1.616 tỷ đồng, khu vực dịch vụ 326 tỷ đồng ; giá trị thu được trên 1 ha canh tác đạt 70 triệu đồng, thu nhập trung bình đầu người đạt 16,9 triệu đồng .
Toàn huyện số máy điện thoai thuê bao cố định và thắt chặt 18.700 cái, trung bình đạt 14,8 máy / 100 dân
Hệ thống giao thông vận tải khá thuận tiện cho việc giao thương mua bán, tiếp xúc kinh tế tài chính, văn hóa truyền thống với những nơi trong ngoài nước và khu vực. Phía Bắc huyện lỵ có đường quốc lộ 18 chạy dọc theo hướng Đông – Tây dài 9 km đi từ Quảng Ninh về Thành Phố Hà Nội, qua địa phận những xã trong huyện là : Hòa Tiến, Thị trấn Chờ, Đông Tiến, Yên Trung, Long Châu, Đông Phong .
Phía Tây có đường quốc lộ 3 theo hướng Bắc Nam dài khoảng chừng 5 km tiếp nối TP. Hà Nội – Thái Nguyên chạy qua những xã Văn Môn, Đông Thọ, Hòa Tiến, Tam Giang. Huyện có tổng chiều dài 10 km, nằm trên 3 nút giao thông vận tải quốc lộ 18 và quốc lộ 3 là điểm của Thị trấn Chờ, Đông Phong, Hòa Tiến .
Song song với quốc lộ 18 còn có đường tỉnh lộ 286, theo hướng ( Đông – Tây ) TP Bắc Ninh nối với Đa Phúc, Phủ Lỗ dài 10 km đi qua những xã Hòa Tiến, Yên Phụ, Thị trấn Chờ, Trung Nghĩa, Long Châu, Đông Phong. Theo hướng ( Bắc – Nam ) có đường tỉnh lộ ( 295 ) ngược đường phía Bắc hoàn toàn có thể đi phố Thắng, Hiệp Hòa, xuôi đường phía Nam đi Từ Sơn – TP.HN dài 8 km qua những xã Đông Tiến, Thị trấn Chờ, Đông Thọ ; theo hướng Bắc và Tây Nam có đường tỉnh lộ 271 từ bến Như Nguyệt đi cầu Tó dài 9 km qua những xã : Tam Giang, Thị trấn Chờ, Văn Môn .
Đường thủy có sông Cầu bao phía Bắc ; Sông Cà Lồ bao phía Tây, có tổng chiều dài 26 km, chảy qua những xã : Hòa Tiến, Tam Giang, Đông Tiến, Yên Trung, Dũng Liệt, Tam Đa. Sông Ngũ Huyện Khê bao phía Nam và Đông Nam hợp lưu với sông Cầu chảy qua những xã : Đông Phong, Long Châu, Trung Nghĩa, Đông Thọ, Văn Môn. Cùng với tổng số 56 km đường huyện, 64,5 km đường liên xã, 220 km đường bê tông thôn xóm, rất thuận tiện cho việc sản xuất, lưu thông sản phẩm & hàng hóa và hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống hội đồng .
Kể từ khi được khai danh xây dựng huyện, trải qua hàng nghìn năm lịch sử dân tộc dựng nước và giữ nước của dân tộc bản địa, vốn là vùng đất cổ xinh đẹp giàu sang tiềm năng, người dân trung hậu và chất phác, làng xã Yên Phong không ngừng được củng cố, link ngặt nghèo bền vững và kiên cố, đã trở thành pháo đài trang nghiêm đánh thắng mọi quân địch xâm lược, bảo vệ giữ làng, tạo nên sức mạnh hội đồng dân tộc bản địa, thiết kế xây dựng quê nhà ngày càng giàu mạnh về vật chất, tiên tiến và phát triển đậm đà về truyền thống văn hóa truyền thống dân tộc bản địa của địa phương .

Di tích lịch sử văn hóa

DANH MỤC DI TÍCH XẾP HẠNG HUYỆN YÊN PHONG

(TÍNH ĐẾN THÁNG 10 NĂM 2016)

Source: https://vvc.vn
Category : Thời sự