Chuyên gia chỉ ra nguyên nhân gây “mùa ô nhiễm không khí” ở Hà Nội

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cảnh báo: “Tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội có thể gây các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, thậm chí bệnh ung thư”. (Ảnh: Đoàn Trung Nam). Trước tình hình này, phóng viên báo chí Dân trí đã có cuộc phỏng vấn với Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, quản trị Mạng lưới Không khí sạch Nước Ta, nguyên Phó Tổng Cục trưởng, Tổng cục Môi trường ( Bộ TN&MT ). Theo chuyên viên, thời gian này Hà Nội khởi đầu vào ” mùa ô nhiễm không khí ” gây ảnh hưởng tác động đến sức khỏe thể chất của dân cư, đặc biệt quan trọng là trẻ nhỏ và người già có những bệnh tương quan đến hô hấp. – Thưa Tiến sĩ, 2 tuần vừa mới qua tại Hà Nội, chỉ số ô nhiễm không khí AIQ luôn xê dịch ở mức 100 – 150, thậm chí còn có thời gian lên đến 157, ông lý giải nào về hiện tượng kỳ lạ đáng lo lắng này ?

Thời gian gần đây, kết quả quan trắc chất lượng không khí từ các trạm của nhà nước và của một số ứng dụng giám sát chất lượng không khí như PAMAir hay AirVisual cho thấy Hà Nội có chỉ số chất lượng không khí AQI ở mức có hại cho sức khỏe và ở một vài thời điểm, khi so sánh với những thành phố trên thế giới, còn ở mức ô nhiễm nhất nhì thế giới (theo AirVisual). 

Theo AirVisual chỉ số ô nhiễm không khí ở nhiều quận, thị xã, huyện Hà Nội ngày 17/10/2022 ở mức gây hại cho sức khỏe (Ảnh chụp màn hình). Tuy nhiên, theo tôi, tất cả chúng ta không nên quá chăm sóc vào chỉ số xếp hạng trên quốc tế vì nó chỉ là tương đối ở một vài thời gian và không phản ánh đúng thực chất của yếu tố. Một điều không hề phủ nhận được là 1 số ít ngày trong thời hạn gần đây, chỉ số AQI Hà Nội là cao, ô nhiễm không khí ở mức có hại cho sức khỏe thể chất. Nó phản ánh trong thực tiễn vào thời gian này khi bước vào mùa đông Hà Nội được mọi người gọi một cái tên khác là ” mùa ô nhiễm “. – Tiến sĩ hoàn toàn có thể cho biết thêm về ” mùa ô nhiễm Hà Nội ” ? Tất cả mọi năm đều thế, mùa Đông ở Hà Nội và một số ít tỉnh miền Bắc, nồng độ bụi PM2. 5 rất cao trong nhiều ngày, nhiều đợt do đó người dân nói đùa là ” mùa ô nhiễm “. Đó là vì trong 4 mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông thì mùa Đông là mùa có nhiều yếu tố làm ngày càng tăng ô nhiễm, ví dụ gió lặng, nhiệt độ thấp, ít mưa, nhiệt độ cao … làm giảm khuếch tán của không khí những chất ô nhiễm lưu cữu ở tầm thấp, không thoát lên cao hoặc ra những vùng khác được khiến nồng độ PM2. 5 ( bụi mịn ) ngày càng tăng. Như vậy, trong khi không giảm được những nguồn gây ô nhiễm không khí, lại vào đúng thời gian mùa đông Hà Nội gặp những điều kiện kèm theo thời tiết không thuận tiện sẽ làm tăng chỉ số AQI. Lưu ý rằng, thời tiết không phải là nguyên do mà nó là tác nhân làm tăng giảm chỉ số AQI gây ô nhiễm không khí, và dự kiến tới đây tất cả chúng ta sẽ còn tận mắt chứng kiến những đợt ô nhiễm nữa lê dài suốt mùa Đông. Có nhiều đợt sương mù, trời ẩm thấp khiến tất cả chúng ta cảm thấy không dễ chịu, nhiều người ho nhất là người già và trẻ nhỏ và người dân thường hay nghĩ do thời tiết. Thực ra, qua số liệu quan trắc, người ta thấy đó là những lúc có nồng độ PM2. 5 khá cao và đương nhiên ảnh hưởng tác động đến sức khỏe thể chất. – Nồng độ PM2. 5 cao thường xảy ra vào thời hạn nào trong ngày, thưa tiến sỹ ? Qua theo dõi, có nhiều ngày trong mùa Đông, nồng độ PM2. 5 tăng cao, AQI đỏ thậm chí còn nâu vào sáng sớm từ 2 h đến 6 h sáng rất có hại cho sức khỏe thể chất. Người dân thường hay nghĩ việc tập thể dục buổi sáng là thời gian không khí trong lành nhưng đây chính là thời gian mà ô nhiễm không khí có hại cho sức khỏe thể chất. – Môi trường trong nhà hay những văn phòng sẽ bị tác động ảnh hưởng như thế nào, thưa Tiến sĩ ? Chất lượng không khí trong nhà chắc như đinh là khác ngoài trời, đặc biệt quan trọng là điều kiện kèm theo sống lúc bấy giờ khi đời sống của tất cả chúng ta rất đầy đủ hơn, những nhà đều có cửa kính, khi đóng kính sẽ hạn chế đáng kể ô nhiễm không khí từ ngoài vào. Hiện tượng sương mù xảy ra vào sáng sớm có thể do nồng độ PM2.5 (các hạt bụi mịn) cao gây nguy hiểm đến sức khỏe người dân (Ảnh: Tố Linh). Tuy nhiên, nhà không phải khi nào cũng đóng, không khí vào trong nhà qua những kẽ hở và mạng lưới hệ thống thông gió nên chất lượng không khí ngoài trời chắc như đinh cũng ảnh hưởng tác động đến chất lượng không khí trong nhà. Mặt khác, có nhiều nguồn phát sinh ô nhiễm bụi PM2. 5 ngay trong mái ấm gia đình ( ví dụ như nấu ăn, quét nhà … ). Hiện nay nhiều mái ấm gia đình, văn phòng đã trang bị những thiết bị lọc không khí như máy khử bụi, điều hòa để giảm thiểu nồng độ bụi trong nhà.

– Nói riêng về bụi mịn, một thành phần phổ biến trong không khí, ông có thể chia sẻ thêm về khái niệm này với độc giả và tại sao chúng ta gọi nó là “sát thủ” vô hình đối với sức khỏe con người?

Trong môi trường tự nhiên thì người ta phân biệt rất nhiều loại bụi như bụi tổng, bụi PM10, bụi PM2. 5, bụi PM1, bụi nano. Chúng được phân loại dựa vào kích cỡ của loại bụi ( đơn vị chức năng : micromet ). Hiện nay, trên quốc tế đang tập trung chuyên sâu vào loại bụi PM2. 5, tất cả chúng ta thường gọi là bụi mịn, có đường kính nhỏ hơn 2,5 micromet, tức là nhỏ hơn 1/30 sợi tóc của tất cả chúng ta. Bụi PM2. 5 được gọi là trinh sát vô hình dung vì chúng có size nhỏ, chứa nhiều thành phần ô nhiễm, nên khi hít thở nó xâm nhập sâu vào phổi ảnh hưởng tác động đến hệ hô hấp, máu, gây nhiều bệnh như nhồi máu tim, ung thư, … Lưu ý rằng, loại bụi này không giống như bụi thô và những loại khẩu trang đại trà phổ thông không hề ngăn ngừa. Có 2 nguồn bụi mịn PM2. 5, gồm sơ cấp, và thứ cấp. Bụi sơ cấp phát sinh trực tiếp từ hoạt động giải trí như từ những quy trình đốt nguyên vật liệu hóa thạch, đốt rơm rạ sau thu hoạch, đốt rác, bụi đường, từ những công trường thi công thiết kế xây dựng … Loại thứ 2 là thứ cấp, được tạo ra trải qua những phản ứng hóa học từ 1 số ít hợp chất khác nhau có trong không khí. – Trước thực trạng ô nhiễm không khí như lúc bấy giờ, tiến sỹ có đề xuất kiến nghị giải pháp nào để hạn chế yếu tố này. Rõ ràng tất cả chúng ta thấy, nồng độ ô nhiễm không khí ngày càng tăng. Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí hầu hết là từ những hoạt động giải trí của con người. Tùy theo từng địa phương, vùng khác nhau, người ta xác lập nhiều nguyên do khác nhau gây ra bụi. Ví dụ như những nguồn từ những cơ sở sản xuất xi-măng, nhiệt điện, thép gây bụi rất nhiều. Cùng với đó, bụi mịn còn tạo ra từ việc người dân sử dụng những phương tiện đi lại giao thông vận tải chạy bằng nguyên vật liệu hóa thạch, hoạt động giải trí thiết kế xây dựng, đốt phụ phẩm nông nghiệp ( rơm, rạ ) sau khi thu hoạch hay trong chăn nuôi. Chính vì vậy, việc tiên phong phải xác lập được nguồn ô nhiễm, sau đó phải đề ra những giải pháp hiệu suất cao để trấn áp, giảm thiểu bụi. Nói riêng tại Hà Nội, tất cả chúng ta phải trấn áp phát thải khí thải từ xe hơi, xe máy, tăng cường những phương tiện đi lại giao thông vận tải xanh như xe chạy bằng nguyên vật liệu sạch, xe hơi điện, xe máy điện hiện đã Open trên thị trường. Hay là khuyến khích sử dụng nhiều hơn phương tiện đi lại công cộng hơn như xe bus, xe điện trên cao, metro. Vấn đề nữa, tất cả chúng ta phải trấn áp tốt việc đốt rác trong tự nhiên, che chắn kín những khu công trình kiến thiết xây dựng và trấn áp thật chặt quy trình sản xuất công nghiệp. – Thưa ông, nhà nước đã có những giải pháp giảm thiểu việc ô nhiễm không khí, tại sao chỉ số chất lượng không khí vẫn ở mức báo động ? Chúng ta đã có nhiều giải pháp để xử lý yếu tố này nhưng vẫn chưa đủ, chưa kinh khủng. Từ lâu nhà nước cũng đã đưa ra nhiều giải pháp để giảm thiểu ô nhiễm không khí ví dụ như Hà Nội trồng cây xanh, quét dọn đường phố, kiến thiết xây dựng mạng lưới hệ thống xe bus công cộng hay những tuyến đường tàu đô thị. Bên cạnh đó, tất cả chúng ta đã đưa vào sử dụng loại xăng E5, hay như xe bus sử dụng nguyên vật liệu sinh học CNG, những khu công trình kiến thiết xây dựng đã quây kín, hay là việc đốt than, đốt rơm rạ sau thu hoạch của người dân đã giảm. Nhưng chất lượng không khí chưa được cải tổ, đó chính là do những giải pháp của những đơn vị chức năng quản trị chưa thực sự kinh khủng, chưa tới, dẫn tới lượng khí thải gây ô nhiễm ngày càng tăng. – Người dân cần làm gì để góp thêm phần giảm thiểu yếu tố ô nhiễm không khí như lúc bấy giờ, thưa ông ? Đầu tiên, người dân phải nâng cao nhận thức và kỹ năng và kiến thức về ô nhiễm không khí, mối đe dọa của bụi mịn và liên tục theo dõi chất lượng không khí trên những app điện thoại cảm ứng, website.

Điều này, giúp chúng ta có thể biết được khu vực mình đang sinh sống có ô nhiễm hay không, từ đó có những kế hoạch sinh hoạt phù hợp, hạn chế ra ngoài hay những hoạt động khác ngoài trời như việc tập thể dục buổi sáng vào những thời điểm ô nhiễm không khí.

Người dân cần tránh tập thể dục buổi sáng ngoài trời khi chỉ số ô nhiễm không khí ở mức gây hại cho sức khỏe (Ảnh: Tố Linh). Đồng thời, tất cả chúng ta phải có ý thức bảo vệ thiên nhiên và môi trường. Nhiều người dân lúc bấy giờ đã dùng xe máy điện. Trên đường phố Open ngày càng nhiều xe buýt chạy điện, chạy nguyên vật liệu sạch. Hay hôm nay tôi thấy trên báo đưa tin về việc người dân chuyển dời trên đường tàu Cát Linh-Hà Đông đạt kỷ lục, lên đến 31.000 người / ngày thì đó là tín hiệu đáng mừng. Điều này, cho thấy chúng đang có thói quen sử dụng những phương tiện đi lại công cộng hơn. Tôi nghĩ rằng, nếu mỗi người nhận thức và cùng nhau góp thêm phần nhỏ vào việc bảo vệ thiên nhiên và môi trường, với dân số Hà Nội lúc bấy giờ khoảng chừng 7-8 triệu người sẽ tạo ra sự cộng hưởng và tất cả chúng ta sẽ thu được hiệu quả rất là lớn. – Xin cảm ơn ông đã dành thời hạn cho cuộc phỏng vấn !

Source: https://vvc.vn
Category : Môi trường