Vùng biển Nước Ta gồm có nội thủy, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa thuộc chủ quyền lãnh thổ, quyền chủ quyền lãnh thổ và quyền tài phán vương quốc của Nước Ta, được xác định theo pháp lý Nước Ta, điều ước quốc tế về biên giới chủ quyền lãnh thổ mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và tương thích với Công ước của Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982.
Vùng đặc quyền kinh tế là vùng biển lan rộng ra từ các vương quốc ven biển hay các vương quốc quần đảo, nằm bên ngoài và tiếp giáp với phần lãnh hải. Đây là vùng biển có chiều rộng không vượt quá 200 hải lý tính từ đường cơ sở dùng để tính chiều rộng lãnh hải. Vùng đặc quyền kinh tế lần tiên phong được ghi nhận trong Công ước luật biển 1982, đây được xem là thắng lợi của cuộc đấu tranh của các vương quốc mới giành được độc lập và các nước đang trong quy trình tăng trưởng,
Vùng đặc quyền kinh té không phải là lãnh hải vì nó nằm ngoài vùng lãnh hải và cũng không phải là một phần của biển cả, vì căn cứ theo Điều 86 Công ước Luật biển 1982 thì biển cả nằm ngoài giới hạn của vùng này.
Tại Luật biển Nước Ta năm 2012 cũng ghi nhận tại Điều 15, điều 16 pháp luật về vùng đặc quyền kinh tế là vùng biển tiếp nối và nằm ngoài lãnh hải Nước Ta, hợp với lãnh hải thành một vùng biển có chiều rộng 200 hải lý tính từ đường cơ sở. Nhà nước Nước Ta có quyền chủ quyền lãnh thổ về các hoạt động giải trí như thăm dò, khai thác, quản ký và bảo tồn tài nguyên thuộc vùng nước phía bên trên đáy biển, đáy biển và lòng đất dưới đáy biển, các hoạt động giải trí khác nhằm mục đích thăm do, khai thác khu vực này vì mục tiêu kinh tế. Quy định trên đã làm rõ 1 số ít yếu tố sau : Thứ nhất, về vị trí, vùng đặc quyền kinh tế nằm bên ngoài chủ quyền lãnh thổ của vương quốc ven biển, thông suốt với lãnh hải, có ranh giới trong là đường biên giới vương quốc trên biển, ranh giới ngoài là một đường mà mỗi điểm trên đó cách đường cơ sở khoảng cách tối đa không quá 200 hải lý. Thứ hai, về chiều rộng, vùng đặc quyền kinh tế có chiều rộng không quá 200 hải lý tính từ đường cơ sở. Thứ ba, trong mối quan hệ với vùng tiếp giáp lãnh hải, do vùng đặc quyền kinh tế và vùng tiếp giáp đều có ranh giới trong là đường biên giới vương quốc trên biển mà chiều rộng của vùng đặc quyền kinh tế được xác định không quá 200 hải lý tính từ đường cơ sở trong khi chiều rộng của vùng tiếp giáp không quá 24 hải lý tính từ đường cơ sở, nên thực ra, vùng đặc quyền kinh tế bao trùm lên vùng tiếp giáp lãnh hải. Thứ tư, chính sách pháp lý của vùng đặc quyền kinh tế sẽ gồm có cả quyền của vương quốc ven biển và quyền của vương quốc khác do Công ước lao lý. Đây chính là đặc trưng, tạo nên sự độc lạ trong chính sách pháp lý của vùng đặc quyền kinh tế với các vùng biển thuộc chủ quyền lãnh thổ vương quốc. Điều này xuất phát do vị trí của vùng biển này cũng như các vùng biển khác thuộc quyền chủ quyền lãnh thổ vương quốc, mặc dầu nằm bên ngoài lành thổ vương quốc ven biển nhưng cũng chưa thuộc vùng chủ quyền lãnh thổ quốc tế nên tại đó vừa ghi nhận quyền của vương quốc ven biển vừa ghi nhận quyền của các vương quốc khác. Ngoài ra Nước Ta có quyền tài phán về lắp ráp, sử dụng hòn đảo nhân tạp, các thiết bị và khu công trình trên biển, nghiên cứu và điều tra khoa học biển, bảo vệ và giữ gìn môi trường tự nhiên biển.
Vùng đặc quyền kinh tế là một vùng biển mang tính đặc trưng, trong đó bộc lộ sự cân đối giữa “ các quyền và quyền tài phán của vương quốc ven biển ” với “ các quyền và các quyền tự do của các vương quốc khác ”. Căn cứ theo Điều 16 của Luật Biển Nước Ta năm 2012, pháp luật chính sách pháp lý của vùng đặc quyền kinh tế :
“ Điều 16. Chế độ pháp lý của vùng đặc quyền kinh tế
1. Trong vùng đặc quyền kinh tế, Nhà nước triển khai : a ) Quyền chủ quyền lãnh thổ về việc thăm dò, khai thác, quản trị và bảo tồn tài nguyên thuộc vùng nước bên trên đáy biển, đáy biển và lòng đất dưới đáy biển ; về các hoạt động giải trí khác nhằm mục đích thăm dò, khai thác vùng này vì mục tiêu kinh tế ; b ) Quyền tài phán vương quốc về lắp ráp và sử dụng hòn đảo tự tạo, thiết bị và khu công trình trên biển ; nghiên cứu và điều tra khoa học biển, bảo vệ và gìn giữ môi trường tự nhiên biển ;
c) Các quyền và nghĩa vụ khác phù hợp với pháp luật quốc tế.
2. Nhà nước tôn trọng quyền tự do hàng hải, hàng không ; quyền đặt dây cáp, ống dẫn ngầm và hoạt động giải trí sử dụng biển hợp pháp của các vương quốc khác trong vùng đặc quyền kinh tế của Nước Ta theo pháp luật của Luật này và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, không làm phương hại đến quyền chủ quyền lãnh thổ, quyền tài phán vương quốc và quyền lợi vương quốc trên biển của Nước Ta. Việc lắp ráp dây cáp và ống dẫn ngầm phải có sự đồng ý chấp thuận bằng văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Nước Ta. 3. Tổ chức, cá thể quốc tế được tham gia thăm dò, sử dụng, khai thác tài nguyên, nghiên cứu và điều tra khoa học, lắp ráp các thiết bị và khu công trình trong vùng đặc quyền kinh tế của Nước Ta trên cơ sở các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, hợp đồng được ký kết theo lao lý của pháp lý Nước Ta hoặc được phép của nhà nước Nước Ta, tương thích với pháp lý quốc tế có tương quan. 4. Các quyền có tương quan đến đáy biển và lòng đất dưới đáy biển lao lý tại Điều này được triển khai theo lao lý tại Điều 17 và Điều 18 của Luật này. ”
a. Tại Công ước luật biển 1982, trong khu vực vùng đặc quyền kinh tế, vương quốc ven biển sẽ có các quyền sau : + Các quyền thuộc chủ quyền lãnh thổ về hoạt động giải trí thăm dò và khai thác, bảo tồn và quản trị nguồn tài nguyên vạn vật thiên nhiên, sinh vật hoặc không sinh vật, của vùng nước bên trên đáy biển, của đáy biển và lòng đất dưới đáy biển, cũng như về những hoạt động giải trí khác nhằm mục đích thăm dò và khai thác vùng này vì mục tiêu kinh tế như việc sản xuất nguồn năng lượng từ nước, hải lưu và gió. + Quyền tài phán theo lao lý của công ước về việc lắp ráp và sử dụng các hòn đảo tự tạo, các thiết bị và khu công trình, điều tra và nghiên cứu khoa học về biển, bảo vệ và gìn giữ thiên nhiên và môi trường biển cũng như các quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm khác mà Công ước luật biển lao lý. Để hoàn toàn có thể thực hiên một cách có hiệu suất cao quyền chủ quyền lãnh thổ của mình so với tài nguyên trong vùng đặc quyền kinh tế, thì mỗi vương quốc ven biển có quyền tài phán về lắp ráp và sử dụng các hòn đảo tự tạo, các thiết bị và khu công trình. Quyền tài phán này của vương quốc ven biển không riêng gì lan rộng ra so với các hòn đảo tự tạo, các thiết bị và khu công trình đặt trong cột nước trong vùng đặc quyền kinh tế mà còn so với cả các hòn đảo tự tạo, các thiết bị và khu công trình đặt trên đáy biển và lòng đất dưới đáy biển của vùng. Công ước luật biển 1982 công nhận cho các vương quốc ven biển quyền tài phán về bảo vệ thiên nhiên và môi trường biển, chống lại các ô nhiễm bắt nguồn từ nhiều nguồn khác nhau. b. Trong vùng đặc quyền kinh tế của vương quốc ven biển, tổng thể các vương quốc, dù có biển hay không có biển, trong những điều kiện kèm theo do các pháp luật thích hợp của Công ước luật biển 1982 thì đều được hưởng ba quyền tự do cơ bản sau : – Quyền tự do hàng hải : Trong vùng đặc quyền kinh tế, tàu thuyền của mọi vương quốc được tự do đi lại mà không xin phép vương quốc ven biển. Thẩm quyền tài phán so với tàu thuyền quốc tế thuộc về vương quốc mà tàu mang cờ, trừ hai trường hợp : ( i ) những vi phạm tương quan đến các nghành nghề dịch vụ thuộc quyền chủ quyền lãnh thổ. ( ii ) các nghành nghề dịch vụ thuộc thẩm quyền tài phán của vương quốc ven biển.
Hành vi vi phạm của tàu thuyền nước ngoài’trong hai trường hợp trên sẽ thuộc thẩm quyền tài phán của quốc gia ven biển.
– Quyền tự do hàng không : Do vùng trời phía trên vùng đặc quyền kinh tế là vùng trời quốc tế nên phương tiện đi lại bay của toàn bộ các vương quốc đều được hưởng quyền tự do hàng không mà không phải xin phép vương quốc ven biển, đồng thời thẩm quyền tài phán so với phương tiện đi lại bay thuộc về vương quốc mà phương tiện đi lại bay ĐK quốc tịch. Tuy nhiên, trong thời hạn bay, phương tiện đi lại bay quốc tế vẫn phải tuân thủ các lao lý về bảo mật an ninh hàng không cũng như bảo đảm an toàn bay được lao lý trong các điều ước quốc tế và các văn bản do Tổ chức Hàng không gia dụng quốc tế phát hành. – Quyền tự do đặt dây cáp và ống dẫn ngầm : Mọi vương quốc có quyền tự do đặt dây cáp, ống dẫn ngầm trong vùng đặc quyền kinh tế mà không phải xin phép vương quốc ven biển, có quyền sửa chữa thay thế các dây cáp, ống dẫn ngầm hiện có mà không bị vương quốc ven biển cản trở hay gây trở ngại. Ngoài ra, thẩm quyền tài phán so với các dây cáp, ống dẫn ngầm thuộc về vương quốc đặt dây cáp, ổng dẫn ngầm này. Tuy nhiên, trong quy trình thực thi quyền này, các vương quốc khác không được làm ảnh hưởng tác động đến việc thực thi các quyền của vương quốc ven biển, đặc biệt quan trọng, phải chăm sóc đến việc bảo vệ môi trường tự nhiên.
Luật Hoàng Anh
