Kỹ năng sản xuất chuơng trình phát thanh ở cơ sở (phần 1)

1. HỌP TÒA SOẠN

Làm báo là thao tác theo ê-kíp. Người ( hay những người ) thực thi bản tin cần biết các phóng viên báo chí sẽ mang về loại sản phẩm gì. Các phóng viên báo chí cần biết tòa soạn đã chọn cách tiếp cận yếu tố dưới góc nhìn nào. Tổng biên tập cần biết kêu gọi các nhân viên cấp dưới của mình và tổ chức triển khai việc làm của tòa soạn. Cuộc họp tòa soạn chính là lúc mà tổng thể mọi người gặp nhau và cùng nhau lựa chọn các đề tài trong ngày .

Thông thường các đài phát thanh có 3 cuộc họp tòa soạn mỗi ngày

Cuộc họp buổi sáng cũng là cuộc họp chính, diễn ra ngay sau bản tin sáng, là thời gian để mọi người quyết định hành động các đề tài trong ngày. Cuộc họp thứ hai diễn ra lúc đầu giờ chiều để điểm tình hình và có những kiểm soát và điều chỉnh kịp thời tùy theo diễn biến của tình hình. Cuộc họp sau cuối diễn ra vào buổi tối, sau bản tin sau cuối trong ngày và trước các chương trình đêm hôm, để mọi người tập hợp các yếu tố và sẵn sàng chuẩn bị cho các chương trình của sáng hôm sau .Thời gian họp :Một cuộc họp tòa soạn có thời hạn hạn chế là 45 phút đến 1 giờ, để sau đó các phóng viên báo chí hoàn toàn có thể đến hiện trường nhanh nhất và người thực thi bản tin có thời hạn chuẩn bị sẵn sàng bản tin của mình .Ví dụ : Họp tòa soạn buổi sángGiai đoạn một :Những người triển khai bản tin sáng phát biểu tiên phong, để nghiên cứu và phân tích, phê bình các chủ đề của chương trình buổi sáng : các phóng sự liệu đã tốt chưa, liệu còn điều gì chưa đề cập, làm thế nào để “ thay thế sửa chữa ” lại và làm tốt hơn … ? Tiếp theo đến lượt các nhà báo và tổng biên tập phát biểu để nghiên cứu và phân tích ngắn gọn. Tất cả lê dài 10 phút, không tranh luận, không bàn cãi dài dòng vô ích .Giai đoạn hai :Mọi người lần lượt cho quan điểm : sáng tạo độc đáo của các nhà báo và quan điểm của họ về yếu tố thời sự trong ngày. Đối chiếu với lịch thao tác trong ngày, xem cái gì là ưu tiên, cái gì sẽ tăng trưởng sau .Cuối cùng, cũng là thời hạn dài nhất, dành để lựa chọn và tranh luận về các góc nhìn giải quyết và xử lý đề tài đã được chọn và hình thức giải quyết và xử lý thế nào ( tin sâu, tiếng động, tin tiếng động, khách mời ) …Khi list đã được chốt lại, tổng thể mọi người đều có cái nhìn khá đầy đủ về những gì sẽ diễn ra và hoàn toàn có thể đi làm phần việc của mình. Đối thoại, trao đổi khiến cả nhóm nhiệt huyết hơn .Hai cuộc họp toà soạn còn lại – buổi chiều và buổi tối – hầu hết là nơi các quan điểm ngắn gọn được phát biểu lần lượt để cùng nhau kiểm soát và điều chỉnh và tập hợp các yếu tố .

2. TỪ NGỮ CHUYÊN NGÀNH PHÁT THANH

Một nhà báo phải làm chủ một số ít kỹ năng và kiến thức để có năng lực làm việc làm của mình. Dù là một phóng viên báo chí xuất sắc cũng vẫn chưa đủ. Trước hết cần phải biết đặt việc làm của mình trong việc làm của cả ê-kíp. Đó được gọi là san sẻ văn hóa truyền thống nghề nghiệp .Dưới đây là bảng từ vựng gồm khoảng chừng một chục từ .

Sapô: Phần viết được người thực hiện bản tin đọc lên để dẫn vào một phóng sự. Sapô còn được gọi là lời dẫn

Chân bài: Phần viết được người thực hiện bản tin đọc lên sau khi đã phát phóng sự và nó dùng để kết thúc đề tài

Mở bài: Phần bắt đầu một đề tài

Phần kết: Kết thúc một đề tài

Mở đầu: Thông tin đầu tiên của bản tin

Mở đầu giả: Là từ được dùng khi thông tin đầu tiên sẽ không được nhắc lại trong nội dung bản tin

Tin ngắn: Thông tin không được phát triển dưới dạng một đề tài trọn vẹn

Tin sâu: Phóng sự được nhà báo viết nhưng không có các đoạn trích phỏng vấn trong đó

Tiếng động: Phóng sự được thực hiện dưới dạng trích phỏng vấn

Tin sâu có tiếng động: Phóng sự kết hợp cả tin sâu và tiếng động

Kịch bản chương trình: Văn bản do người thực hiện bản tin soạn ra để giúp cho kỹ thuật viên phát sóng bản tin

Những từ vựng này chỉ là ví dụ. Đối với nhiều người, những từ này thật khó hiểu. Đối với những người làm phát thanh, đây là những từ dùng hàng ngày, những thuật ngữ được san sẻ này là một trong những tín hiệu của một thứ văn hóa truyền thống chung .Đôi khi một tập sự phải đương đầu với trường hợp đặc biệt quan trọng. Anh ta không biết phải quyết định hành động thế nào. Trong trường hợp đó, chớ nên chần chừ, hãy nêu yếu tố đó với sếp của mình .

3. GÓC ĐỘ

Phát thanh không hề nói toàn bộ, các bản tin bị khống chế thời hạn, vậy cần phải lựa chọn. Khái niệm góc nhìn được vận dụng cho việc thực thi phóng sự. Một nhà báo hoàn toàn có thể làm điển hình nổi bật các góc nhìn hoặc góc nhìn khác nhau của một đề tài. Mỗi thông tin hoàn toàn có thể được chớp lấy, trình diễn, xem xét, nhìn nhận, dưới các góc nhìn khác nhau .

Góc độ – sự lựa chọn của báo chí

Ngày nào các phương tiện thông tin đại chúng cạnh tranh đối đầu cũng giải quyết và xử lý các đề tài quan trọng. Về cùng một đề tài, mỗi người đều hoàn toàn có thể nhận thấy các đài phát thanh cho ra các tác dụng khác nhau. Tất cả đều tùy thuộc vào góc nhìn được chọn để giải quyết và xử lý đề tài. Nếu góc nhìn tốt, phóng sự sẽ gây hứng thú .Việc chọn một góc nhìn tốt giúp xử lý được yếu tố khống chế thời hạn dành cho phóng sự của bạn. Không gì cấm bạn giải quyết và xử lý đề tài dưới hai góc nhìn khác nhau : đề xuất kiến nghị một góc nhìn cho bản tin tối và góc nhìn thứ hai cho bản tin sáng ngày hôm sau .

Thời điểm xác định góc độ của đề tài?

Thời điểm để chọn góc nhìn giải quyết và xử lý một đề tài là trong cuộc họp tòa soạn : ta sẽ giải quyết và xử lý từng đề tài như thế nào, điều gì khiến thính giả chăm sóc trong đề tài này, những ai là đối tượng người dùng tốt để ta phỏng vấn ? Cách tốt nhất để vấn đáp những câu hỏi này là thảo thuận cả nhóm trong cuộc họp tòa soạn buổi sáng .

Các ví dụ về góc độ

Hãy lấy một đề tài thời sự : một vụ hỏa hoạn lớn xảy ra ở một thành phố trong thành phố của bạn, các ngôi nhà và shop kinh doanh thương mại bốc cháy. Dưới đây là một vài ví dụ về góc nhìn hoàn toàn có thể triển khai :

Góc độ thứ nhất: Cử phóng viên tới hiện trường, phóng viên sẽ gọi về khi bản tin đang phát để miêu tả đám cháy. Cách xử lý: một tin sâu được điện thoại trực tiếp về phòng thu.

Góc độ thứ hai : Làm bản tổng kết thiệt hại về người và của : bao nhiêu người chết, người bị thương, công tác làm việc cứu hộ cứu nạn được tổ chức triển khai thế nào, bao nhiêu con phố, nhà cửa bị ảnh hưởng tác động, v.v. Cách giải quyết và xử lý : trích đoạn phỏng vấn một nhà chức trách .Góc độ thứ ba : Giải thích điều gì đã diễn ra. Ngọn lửa mở màn khi nào và từ đâu ? Vì nguyên do gì ? Đây là vụ hoả hoạn có đặc thù tội phạm hay chỉ là tai nạn thương tâm ? Cách giải quyết và xử lý : một tin sâu đọc tại phòng thu .Ta hoàn toàn có thể lựa chọn giữa vô vàn góc nhìn khác nhau. Ta hoàn toàn có thể giải quyết và xử lý nhiều góc nhìn để có các phóng sự phong phú trong các bản tin khác nhau. Nếu sự kiện vô cùng quan trọng, ta hoàn toàn có thể dành cho nó nhiều góc nhìn trong một bản tin và làm thành một hồ sơ sự kiện .Nguyên tắc này được vận dụng cho tổng thể các sự kiện, chính trị, văn hóa truyền thống, kinh tế tài chính, thể thao ( các tin sâu trước trận đấu, tin tiếng động trước trận đấu, tổng kết sau trận đấu, phỏng vấn các đấu thủ, huấn luyện viên, bài nghiên cứu và phân tích … )

4. QUY TẮC 5 W

Trả lời 5 câu hỏi 5 W ( trong tiếng Anh : What Who Where When Why, hay là : Cái gì, Ai, Ở đâu, Khi nào, Tại sao ? ) trong mỗi một tin là quy tắc cơ bản, bất di bất dịch và bắt buộc của nghề báo. Không được thoả hiệp với bốn chữ W tiên phong. Thính giả cần các ” điểm lưu lại ” : chuyện xảy ra ở đâu, khi nào, ai tương quan và điều gì đã diễn ra ?Cũng giống như trong đời sống hàng ngày khi ta gặp một người bạn, ta kể cho bạn nghe những gì ta thấy : Ở đâu, Khi nào, Ai, Cái gì ? … .Có lúc ta cần phải viết một tin bài mà không biết câu vấn đáp cho chữ W thứ 5, chữ Tại sao ( Why ) – hay là Như thế nào ( How ). Phân tích thông tin kỹ lưỡng hơn sẽ giúp tất cả chúng ta tìm thấy câu vấn đáp này .

Các quy tắc vàng của nhà báo

Hãy nói một cách rõ ràng nhất hoàn toàn có thể về nội dung vấn đề. Luôn luôn xác lập chủ ngữ của hành vi. “ Ngày khai trường đã bị hoãn ” là một thông tin tồi ; “ Bộ trưởng Bộ giáo dục hoãn ngày khai trường ” là một thông tin rõ ràng hơn. Luôn luôn nói vấn đề diễn ra ở đâu. Luôn luôn nói một cách đơn cử khi nào sự kiện mà ta thuật lại đã diễn ra : sáng nay, ngày thời điểm ngày hôm nay, ngày trong ngày hôm qua, cách đây hai ngày, tuần trước, ngày 10 tháng 1 …

Bằng mọi cách, phải tìm được câu trả lời

Nếu ta không có các câu vấn đáp, cần làm mọi cách để tìm kiếm chúng. Một thông tin chỉ có giá trị nếu ta có các câu vấn đáp cho tối thiểu bốn câu hỏi cơ bản nêu trên. Một tổng biên tập giỏi phải dám vứt vào sọt rác mọi tin tức không vấn đáp được rất đầy đủ cho những câu hỏi này, và một nhà báo không khi nào được làm một tin mà không có đủ câu vấn đáp cho các câu hỏi cơ bản đó. Chúng ta sử dụng chúng theo bản năng. Trong nghề báo, chúng phải trở thành PHẢN XẠ .

5. NGUỒN TIN, LỰA CHỌN VÀ KIỂM CHỨNG THÔNG TIN

Các nguồn tin của nhà báo thì vô cùng nhiều : tin từ hãng thông tấn, báo chí truyền thông, thông cáo, các phương tiện đi lại tiếp thị quảng cáo đại chúng khác, TV hay phát thanh, và thời nay, toàn bộ mọi thứ trên mạng Internet : blog, mạng xã hội, các trang thông tin. Ta hoàn toàn có thể bổ trợ vào list này những nguồn tin riêng của nhà báo, các cú điện thoại cảm ứng từ thính giả, nhân chứng, thông tin từ các nhà báo khác, tư liệu của tòa soạn, thông tin mà ta nghe được từ đâu đó … Nhưng trong toàn bộ ” mớ ” thông tin ấy, ta cần phải biết tinh lọc và, trên hết, phải biết kiểm chứng …

Kiểm chứng hai lần, đó là quy tắc cơ bản. Dù cho quyền hạn thế nào, nhà báo có thể bị điều khiển, rơi vào tình trạng làm tuyên truyền hay làm quảng cáo. Nếu bạn lấy tin từ một tờ báo, thì cái tin đó phải thật chính xác và đã được kiểm chứng. Không bao giờ bạn được đọc nguyên cái tin đó trên làn sóng. Bạn cũng phải luôn trích dẫn tờ báo (nguồn: phương tiện thông tin đại chúng khác, v.v.)

Làm thế nào để kiểm chững thông tin?

Tin thời sựLà những gì đang diễn ra, mới diễn ra, sắp diễn ra ( thông tin ). Đó là một sự kiện mới mà tất cả chúng ta chưa nghe nói tới. Cần nhìn nhận mỗi tin tức dựa trên quan điểm của thính giả. Xem sự kiện, công bố tương quan hay ảnh hưởng tác động tới họ thế nào .Tin tạp chíLà tin tức không hẳn là về một sự kiện đơn cử mà nó lý giải một yếu tố, một thực trạng, mà ta hoàn toàn có thể giải quyết và xử lý trong ngày hôm qua, ngày hôm nay, ngày mai, nhưng nó khiến thính giả chăm sóc chính bới họ chưa biết đến tin đó và chính do nó ảnh hưởng tác động tới họ. Ví dụ bạn hoàn toàn có thể triển khai một tìm hiểu về thực trạng phá rừng, sụt lún bở sông, các vụ tham ô … Đó là những đề tài hé lộ ra sau khi thực thi một tìm hiểu nhỏ .

Làm thế nào để chọn tin trong biển thông tin đến với chúng ta?

Sau đây là một vài tiêu chuẩn :Tính thời sự : tin tức phải mới mẻ và lạ mắt. Một thông tin ít gây hứng thú nếu thính giả đã biết về thông tin đó ở chỗ khác rồi .Sự thân mật về địa lý : mọi người chăm sóc đến chuyện xảy ra trong làng mình, ở nước mình hơn là những chuyện xa lắc xa lơ .Sự thân thiện về quyền lợi : mọi người nhạy cảm với những thông tin tương quan tới họ : giá thành, ngân sách, giá thực phẩm, thực trạng đường sá, thuế luân chuyển, học phí … Nhưng họ cũng nhạy cảm với những gì gắn với con người : chuyện lạ đó đây, vui nhộn, bồn chồn, thảm kịch, thành công xuất sắc, chuyện trẻ nhỏ, người cao tuổi, ký ức, gương khuyết tật vượt khó …Theo dõi tin tức : là việc làm bắt buộc so với một tòa soạn. Ta theo dõi tiến triển của một sự kiện, cho đến khi có Kết luận. Ví dụ : một vụ mất điện nghiêm trọng. Bạn phải thông tin khi nào sửa được và sửa như thế nào. Một rủi ro tiềm ẩn bệnh dịch : tiếp theo bạn phải nói xem liệu rủi ro tiềm ẩn có thành hiện thực hay không, liệu các mối quan ngại có được giảm bớt không, liệu đã hết nguy hại hay chưa .Tầm quan trọng : một thông tin quan trọng tác động ảnh hưởng tới rất nhiều người, đổi khác đời sống thường ngày của họ, có ảnh hưởng tác động trực tiếp tới họ : thiên tai, xung đột, bầu cử …

6. VIẾT CHO PHÁT THANH

Phát thanh là một phương tiện thông tin đại chúng nhanh chóng, hướng đến tất cả mọi người, người có học thức cũng như người thất học. Do vậy, viết cho phát thanh phải đơn giản, ngắn gọn, ở thì hiện tại, rõ ràng… dễ nghe, dễ nhớ.
Quy tắc đầu tiên là hiểu thật rõ thông tin trước khi viết. Nếu ta không hiểu, ta sẽ viết tồi. Hiểu rõ để viết tốt, đó là khế ước cơ bản giữa nhà báo và công chúng của mình.

Bắt đầu bằng tin thời sự

Thính giả của bạn nghe bạn để biết được chuyện gì xảy ra, vậy nên cần phải mở màn mỗi tin của mình bằng thông tin mới mẻ và lạ mắt nhất .

Thu hút sự chú ý của thính giả

Câu tiên phong chứa thông tin mang tính thời sự, nhưng nó cũng phải lôi cuốn sự quan tâm của thính giả. Hãy làm cho văn của mình trở nên mê hoặc thính giả, đặc biệt quan trọng là phần khởi đầu mỗi tin. Nếu bạn lôi cuốn được thính giả, họ sẽ liên tục nghe bạn .

Sử dụng thì hiện tại

Bạn phải miêu tả các sự kiện vừa xảy ra hoặc vào lúc nó đang diễn ra. Thì hiện tại là thì được dùng để kể chuyện ; nó thích hợp với việc giải quyết và xử lý tin thời sự .

Viết các câu ngắn

tin tức thường phức tạp, thính giả của bạn không hề quay lại câu vừa phát sóng, họ phải hiểu ngay tức khắc. Hãy viết các câu của bạn theo mẫu : chủ ngữ / động từ / bổ ngữ. Bạn hãy hài lòng với việc mỗi câu chỉ viết một ý. Tránh các mệnh đề phụ, tốt hơn là nên đặt dấu chấm câu và khởi đầu một câu mới .

Hãy chính xác

Tin của bạn phải ngắn gọn, mỗi từ đều quan trọng. Vậy hãy sử dụng từ đúng mực. Hãy chọn động từ thật kỹ. Bạn nên dè chừng các động từ “ là ” và “ có ”, là những động từ dùng đâu cũng được và không đơn cử .

Nêu sự kiện, không bình luận

Bạn lên sóng không phải để nêu quan điểm của mình. Hãy hài lòng với việc miêu tả vấn đề và hãy để cho thính giả của bạn tự do nhìn nhận .

Hãy nói trước khi viết

Một bản tin phát thanh là một bài tập nói. Người thực thi bản tin nói các thông tin. Hãy vừa viết tin vừa đọc thầm chúng. Khi bạn vấp một từ, hãy thay từ đó, vì bạn hoàn toàn có thể sẽ bị vấp trên sóng. Khi bạn đã viết xong, hãy đọc to lên. Nếu tác dụng không khiến bạn hài lòng, hãy sửa lại .

Hãy nói với thính giả

Bạn viết tin có một mình, khi nói vào micro, bạn không tiếp xúc với thính giả. Nhưng bạn hãy luôn tưởng tượng các thính giả của mình. Liệu họ có hiểu bạn nói gì không? Bạn hãy thử nói với một người nào đó. Nếu bạn viết theo cách đó, công chúng sẽ cảm nhận được là bạn đang nói với họ và họ sẽ nghe bản tin của bạn.

Miêu tả thông tin

Phát thanh là nghe. Một bài viết tốt sẽ tạo ra những hình ảnh trong đầu người nghe. Để đạt được tác dụng này, hãy sử dụng lối viết đặc tả. Để chắc như đinh là bạn không bỏ sót gì trong một thông tin, hãy sử dụng quy tắc 5 W. Và để miêu tả, bạn hãy nghĩ tới quy tắc 5 G – 5 Giác quan. Mọi thông tin đến với ta trải qua 5 giác quan. Hãy cho thính giả của bạn nhìn thấy, cảm nhận, sờ mó, nghe và nếm được thông tin .( Còn tiếp )