2014-11-03 08:34 PM
Trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ lại. Khác với người lớn, trẻ nhỏ là một khung hình đang tăng trưởng. Phát triển là sự lớn lên về khối lượng và sự trưởng thành về chất lượng ( sự hoàn thiên về tính năng các cơ quan ) .Biên tập viên : Trần Tiến Phong
Đánh giá: Trần Trà My, Trần Phương Phương
Trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ lại. Khác với người lớn, trẻ nhỏ là một khung hình đang tăng trưởng. Phát triển là sự lớn lên về khối lượng và sự trưởng thành về chất lượng ( sự hoàn thiên về tính năng các cơ quan ). Trong quy trình tăng trưởng, khung hình trẻ nhỏ có những đặc thù về giải phẫu, sinh lý và bệnh lý mang tính đặc trưng cho từng lứa tuổi. Dựa vào đặc thù này, hoàn toàn có thể chia ra thành 6 thờ i kỳ tuổi trẻ. Chúng ta sẽ lần lượt điều tra và nghiên cứu từng thời kỳ .
Thời kỳ phát triển trong tử cung
Giới hạn
Thời kỳ tăng trưởng trong tử cung được tính từ lúc trứng được thụ tinh cho đến khi trẻ sinh ra ( cắt rốn ), trung bình là 270 – 280 ngày. Thời kỳ này được chia ra 2 tiến trình :
Giai đoạn phôi thai : 3 tháng đầu .
Giai đoạn rau thai : 6 tháng cuối .
Đặc điểm sinh lý
3 tháng đầu là thời kỳ hình thành các phủ tạng và tạo dáng thai nhi .
6 tháng cuối là thời kỳ tăng trưởng thai nhi. Đây là thời kỳ t hai nhi lớn rất nhanh về khối lượng và hoàn thiên dần về công dụng các cơ quan .
Sự hình thành và tăng trưởng thai nhi trọn vẹn nhờ vào vào thực trạng sức khoẻ ( sức khỏe thể chất, niềm tin, xã hội và bệnh tật ) của người mẹ .
Đặc điểm bệnh lý
Trứng được thụ tinh tăng trưởng liên tục trong suốt 38 tuần cho đến khi được đẻ ra. bệnh lý của thời kỳ này tương quan đến thực trạng sức khoẻ của người mẹ, cấu trúc gen của phôi, sự tác động ảnh hưởng ( công kích ) của 1 số ít tác nhân và thời gian bị ảnh hưởng tác động :
Trong 3 tháng đầu của thời kỳ mang thai, nếu người mẹ bị nhiễm virus như cúm, cận cúm, rubeole, adenovirus hoặc sử dụng 1 số ít thuốc chống ung thư, hay một số ít thuốc khác như Tetracyclin, Gacdenal … hoàn toàn có thể sẽ gây rối loạn quy trình hình thành thai nhi, dẫn đến quái thai hoặc các dị tật bẩm sinh như : sứt môi, hở miệng ếch, tim bẩm sinh, tịt hậu môn vv …
6 tháng cuối của thời kỳ mang thai là tiến trình tăng trưởng thai nhi bằng cách tăng sinh về số lượng và kích cỡ tế bào. Sự ảnh hưởng tác động quá mức đến thai nhi trải qua người mẹ như mẹ nhà hàng kém, lao động nặng, bị ngã hoặc bị các bệnh mạn tính hoàn toàn có thể dẫn đến thực trạng suy dinh dưỡng bào thai, thai chết lưu, đẻ non, đẻ yếu vv …
Chăm sóc và quản lý thai nghén
Để tạo điều kiên cho thai nhi tăng trưởng tốt, cần hướng dẫn cho bà mẹ thực hiên tốt những điểm sau :
Ăn uống khá đầy đủ, cân đối các chất đạm, đường, mỡ, vitamin và muối khoáng, trong đó cần đặc biệt quan trọng quan tâm đến chất đạm .
Tạo mọi điều kiện kèm theo để người mẹ được tự do về ý thức, tránh lao động nặng, tránh té ngã, không đi lại nhiều trên đường gổ ghề, nhất là trong 3 tháng cuối của thời kỳ thai nghén .
Tránh tiếp xúc với các chất độc như thuốc trừ sâu, diệt cỏ, thuỷ ngân ; tránh dùng các loại thuốc như Tetracyclin, thuốc phiện, thuốc lá, thuốc chống ung thư hoặc thuốc an thần như Gacdenal vv …
Phòng tránh các bệnh lây do virus như cúm, cân cúm, rubeole, adenovirus, sốt phát ban và các bệnh do ký sinh trùng như giun móc, toxoplasmosis hay các bệnh hoa liễu như lâu, giang mai … nhất là trong 3 tháng đầu của thời kỳ thai nghén .
Không nên có thai khi người mẹ bị bệnh mãn tính như bệnh van tim, suy tim, suy gan, suy thân, suy tuỷ, xơ phổi, tinh thần …
Đi khám thai định kỳ, đều đặn để có những lời khuyên kịp thời, xác đáng và có ích .
Hướng dẫn bà mẹ có thai đi tiêm phòng u ốn ván .
Chăm sóc bà mẹ khi có thai và đỡ đẻ bảo đảm an toàn .
Thời kỳ sơ sinh
Giới hạn
Tính từ lúc trẻ sinh ra cho đến khi trẻ tròn 4 tuần lễ .
Đặc điểm sinh lý
Đặc điểm sinh lý hầu hết của thời kỳ này là sự thích nghi của đứa trẻ với đời sống bên ngoài tử cung. Ngay sau khi sinh ra, cùng với tiếng khóc chào đời, trẻ khởi đầu thở bằng phổi, vòng tuần hoàn chính thức khởi đầu hoạt động giải trí thay cho vòng tuần hoàn rau thai, trẻ khởi đầu bú, hệ tiêu hoá khởi đầu thao tác, thân mở màn đảm nhiệm việc điều hoà môi trường tự nhiên bên trong khung hình ( nội môi ). Tất cả các trách nhiệm này, trước kia đều do rau thai đảm nhiệm .
Cơ thể trẻ lúc này còn rất non yếu, cấu trúc và tính năng của các cơ quan chưa được hoàn thành xong vừa đủ. Hệ thần kinh của trẻ luôn trong thực trạng bị ức chế, cho nên vì thế trẻ ngủ suốt ngày .
Một số hiện tượng kỳ lạ sinh lý xảy ra trong thời kỳ này là : đỏ da sinh lý, vàng da sinh lý, bong da sinh lý, sụt cân sinh lý, giảm độ cao sinh lý, tăng trương lực cơ sinh lý, rụng rốn, ỉa phân su, thân nhiệt không không thay đổi .
Đặc điểm bệnh lý
Do khung hình của trẻ rất non yếu vì vậy trẻ dễ bị bệnh và bệnh thường diễn biến nặng, dễ dẫn đến tử trận. Qua thống kê cho thấy lứa tuổi này có tỷ suất tử trận cao nhất .
Đứng đầu về bệnh tât trong lứa tuổi sơ sinh là các bệnh nhiễm trùng như viêm rốn, uốn ván rốn, viêm da, viêm phổi, nhiễm trùng máu và các bệnh nhiễm trùng khác .
Đứng thứ hai là các bệnh do rối loạn quy trình hình thành và tăng trưởng thai nhi : quái thai, đẻ non, các dị tât bẩm sinh như sứt môi, hở vòm miệng, tịt hâu môn, lộ bàng quang, tim bẩm sinh vv …
Sau cùng là các bệnh tương quan đến quy trình sinh đẻ : ngạt, bướu huyết thanh, gãy xương, chảy máu não – màng não vv …
Chăm sóc và nuôi dưỡng
Nếu hoàn toàn có thể, cho trẻ bú ngay sau đẻ càng sớm càng tốt ( xem bài “ Nuôi con bằng sữa mẹ ” ) .
Giữ vê sinh cho trẻ sơ sinh : Rốn, da, tã lót thật sạch .
Giữ ấm cho trẻ về mùa lạnh, thoáng mát về mùa nóng .
Hướng dẫn cho bà mẹ về cách cho con bú .
Giáo dục đào tạo bà mẹ về chính sách ăn của mẹ và con, cho trẻ uống Vicasol ( Vitamin K ) liều dự trữ xuất huyết não – màng não .
Hướng dẫn để bà mẹ đưa trẻ đi tiêm chủng khá đầy đủ và đúng kỳ hạn .
Hướng dẫn cho bà mẹ biết theo dõi các hiên tượng sinh lý của trẻ và biết khi nào phải đưa trẻ đi khám .
Thời kỳ bú mẹ
Giới hạn
Tính từ khi trẻ được 4 tuần lễ cho đến khi trẻ được 12 tháng tuổi .
Đặc điểm sinh lý
Ở thời kỳ này, trẻ lớn rất nhanh : Chỉ sau 12 tháng, khối lượng của trẻ tăng gấp 3 lần, chiều cao tăng gấp rưỡi, vòng đầu tăng thêm 35 % so với lúc trẻ sinh ra .
Để bảo vệ cho trẻ lớn nhanh, nhu yếu dinh dưỡng của trẻ trong lứa tuổi này rất cao : 120 – 130 kcal / kg / ngày .
Cấu tạo và công dụng của ống tiêu hoá chưa hoàn thiên, do vây để bảo vệ nhu yếu dinh dưỡng cao thì thức ăn tốt nhất cho trẻ ở lứa tuổi này là sữa mẹ. Sau 5 tháng tuổi nên mở màn cho trẻ ăn sam .
Hoạt động của hê thần kinh hạng sang được hình thành, trẻ tăng trưởng nhanh về tinh thần và vân động : Lúc sinh ra trẻ chỉ biết khóc và có 1 số ít phản xạ bẩm sinh ; khi 1 tuổi, trẻ đã biết đứng, biết cầm đổ vât, tâp nói và hiểu được nhiều điều .
Đặc điểm bệnh lý
Do nhu yếu dinh dưỡng cao, trẻ lớn rất nhanh nhưng tính năng của ống tiêu hoá chưa hoàn thiên, cho nên vì thế trẻ dễ bị rối loạn tiêu hoá, ỉa chảy, suy dinh dưỡng và còi xương .
Trẻ dưới 6 tháng ít bị bệnh lây như sởi do có k háng thể từ mẹ truyền sang. Đây là miễn dịch thụ động .
Trẻ trên 6 tháng hay bị các bệnh lây như sởi, ho gà, thuỷ đâu, do hê thống phân phối miễn dịch còn yếu, miễn dịch thụ động lại giảm dần .
Chăm sóc và nuôi dưỡng
Thức ăn chính của trẻ là sữa mẹ. Cần giáo dục để bà mẹ cho trẻ bú theo nhu yếu .
Sau 5 tháng tuổi cho trẻ ăn sam. Cần hướng dẫn cho bà mẹ biết cách cho trẻ ăn sam :
Ăn từ ít đến nhiều, thay thế sửa chữa từ từ những bữa bú mẹ bằng các bữa ăn sam .
Ăn từ loãng đến đặc dần .
Tâp cho trẻ quen dần với từng món ăn một .
Thức ăn sam phải dễ tiêu, tương thích với lứa tuổi và phải không thiếu các chất dinh dưỡng, muối khoáng và vitamin ( xem phần ô vuông thức ăn ) .
Phải đảm bảo vê sinh trong ăn uống.
Giáo dục đào tạo bà mẹ đưa trẻ đi tiêm phòng 7 bệnh truyền nhiễm theo đúng lịch .
Thời kỳ răng sữa
Giới hạn
Thời kỳ này được tính từ khi trẻ 1 tuổi cho đến 6 tuổi và chia ra 2 tiến trình :
Tuổi vườn trẻ : trẻ từ 1 – 3 tuổi .
Tuổi mẫu giáo : trẻ từ 4 – 6 tuổi .
Đặc điểm sinh lý
Ở thời kỳ này, trẻ lớn châm hơn so với thời kỳ bú mẹ. Chức năng các bộ phân được hoàn thiên dần .
Chức năng vân động ở thời kỳ này tăng trưởng rất nhanh : Lúc 1 tuổi trẻ mới tâp đi, 2 tuổi trẻ đi lại rất lẹ, 3 – 4 tuổi trẻ đã biết múa, làm được những động tác đơn thuần để tự Giao hàng mình ( ăn bằng thìa, rửa tay, mặc quần áo ), lúc 6 tuổi trẻ biết tâp vẽ, tâp viết .
Hê thống thần kinh hạng sang tăng trưởng mạnh : Lúc 1-2 tuổi trẻ mới tâp nói, 3 tuổi trẻ nói sõi, 4 tuổi trẻ biết hát và thuộc nhiều bài thơ, lúc 6 tuổi trẻ mở màn đi học .
Trẻ hiếu động, ham thích tìm hiểu và khám phá môi trường tự nhiên xung quanh, thích tiếp xúc với bạn hữu và người lớn, trẻ hay bắt chước, vì vây những hành vi xấu, tốt của người lớn đều ảnh hưởng tác động đến tính tình, nhân cách của trẻ .
Sau 6 tháng trẻ mở màn mọc răng sữa. Khi trẻ được 24 – 30 tháng thì trẻ đã có đủ 20 răng sữa .
Đặc điểm bệnh lý
Do tiếp xúc thoáng đãng với thiên nhiên và môi trường xung quanh, do đó trẻ dễ mắc các bệnh lây như cúm, sởi, ho gà, bạch hầu, bại liêt, lao, bệnh giun .
Trẻ 1 – 3 tuổi hay bị các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính, tiêu chảy .
Trẻ 3 – 6 tuổi, do hê thống cung ứng miễn dịch đã tăng trưởng, cho nên vì thế dễ bị các bệnh dị ứng hay nhiễm trùng – dị ứng như : mẩn ngứa, hen, viêm cầu thân cấp, thân nhiễm mỡ .
Chăm sóc và giáo dục
Chăm sóc và giáo dục trẻ ở lứa tuổi này có ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành nhân cách của trẻ sau này :
Giáo dục đào tạo cho trẻ có ý thức vê sinh như rửa tay trước khi ăn, không ăn những gì đã rơi xuống đất, rửa tay sau khi đại tiểu tiên, không chơi ở nơi bẩn bụi, liên tục phải tắm rửa, giữ gìn áo quần thật sạch …
Tạo điều kiên để trẻ hoạt động giải trí đi dạo ngoài trời .
Hướng dẫn cách ăn mặc, đi giày dép đúng theo mùa .
Sớm cách ly các cháu bị bệnh .
Hướng dẫn bà mẹ, người trông giữ trẻ về cách phòng tránh tai nạn thương tâm tại nhà : rơi ngã, bỏng nước sôi, điên giât, chết đuối …
Thời kỳ thiếu niên
Giới hạn
Tính từ khi trẻ được 6 tuổi cho đến 15 tuổi và được chia ra 2 quy trình tiến độ :
Tuổi học viên nhỏ : 6 – 12 tuổi .
Tuổi học viên lớn hay tuổi tiền dây thì : 12 – 15 tuổi .
Đặc điểm sinh lý
Cấu tạo và công dụng các bộ phân đã hoàn hảo .
Trí tuê của trẻ tăng trưởng rất nhanh : Trẻ có năng lực tiếp thu học đường, tư duy, phát minh sáng tạo và ứng xử khôn khéo .
Tâm sinh lý giới tính tăng trưởng rõ rêt .
Răng vĩnh viễn sửa chữa thay thế dần răng sữa .
Hê thống cơ tăng trưởng mạnh .
Trẻ 6 – 7 tuổi tăng trưởng nhanh về chiều cao .
Trẻ 8 – 12 tuổi tăng trưởng rất châm về chiều cao .
Trẻ 13 – 18 tuổi chiều cao lại khởi đầu lớn rất nhanh .
Đặc điểm bệnh lý
Bênh lý ở lứa tuổi này gần giống người lớn .
Trẻ hay bị các bệnh nhiễm trùng – dị ứng như thấp tim, hen, viêm họng, viêm amydal .
Trẻ hoàn toàn có thể bị các bệnh do sai lầm đáng tiếc về tư thế khi ngồi học như gù, vẹo cột sống, cân thị .
Giáo dục phòng bệnh
Giáo dục đào tạo cho trẻ làm tốt vê sinh răng miệng, tránh nhiễm lạn h .
Phát hiện sớm bệnh viêm họng, thấp tim để điều trị kịp thời .
Hướng dẫn trẻ ngồi học đúng tư thế, bàn và ghế trong nhà trường phải có kích cỡ tương thích với từng lứa tuổi .
Phát hiện những trẻ bị cân thị, điếc để đeo kính hoặc đeo máy nghe giúp cho trẻ học tâp tốt .
Thời kỳ dậy thì
Giới hạn
Giới hạn của thời kỳ dây thì không cố định và thắt chặt mà phụ thuộc vào vào giới và môi trường tự nhiên xã hội :
Trẻ gái, tuổi dây thì đến sớm hơn, thường mở màn từ 13 – 14 tuổi, kết thúc lúc 18 tuổi .
Trẻ trai, tuổi dây thì đến muộn hơn, thường khởi đầu từ 15 – 16 tuổi, kết thúc lúc 19 – 20 tuổi .
Đặc điểm sinh lý
Trẻ lớn rất nhanh .
Biến đổi nhiều về tâm sinh lý .
Hoạt động của các tuyến nội tiết, nhất là tuyến sinh dục chiếm lợi thế .
Chức năng của cơ quan sinh dục đã trưởn g thành .
Đặc điểm bệnh lý
Trẻ em ở lứa tuổi này rất ít bị các bệnh nhiễm khuẩn .
Lứa tuổi này có tỷ suất tử trận thấp nhất .
Trẻ dễ bị các rối loạn về tinh thần và tim mạch .
Thường phát hiện thấy những dị tât ở cơ quan sinh dục .
Biểu hiện lâm sàng của các bệnh ở lứa tuổi này cũng giống như ở người lớn .
Giáo dục sức khoẻ
Cần giáo dục để trẻ biết yêu thể dục thể thao, rèn luyện thân thể, góp thêm phần cho khung hình tăng trưởng tốt, cân đối .
Giáo dục đào tạo giới tính, quan hệ nam nữ lành mạnh .
Đề phòng các bệnh do quan hệ tình dục, do nghiện hút gây nên .
