Đánh giá tác hại của ô nhiễm môi trường không khí đối với đa dạng sinh học, sức khỏe con người và đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác hại trong giai đoạn 2022 – 2025

Đánh giá tác hại của ô nhiễm môi trường không khí đối với đa dạng sinh học, sức khỏe con người và đề xuất các giải pháp giảm thiểu tác hại trong giai đoạn 2022 – 2025

04/05/2022

Ô nhiễm không khí ( ÔNKK ) luôn là một trong những yếu tố nóng về môi trường ở nước ta. Môi trường không khí ở Nước Ta bị ô nhiễm đa phần là bụi ( TSP, PM10, PM2. 5 ). Các nguồn thải chính gây ÔNKK không khí như : Một số khu công nghiệp ( KCN ) và cụm công nghiệp ( CCN ) chưa có những giải pháp BVMT tương thích ; công tác làm việc BVMT làng nghề chưa được chăm sóc đúng mức ; thực trạng đô thị hóa nhanh và hoạt động giải trí thiết kế xây dựng gây áp lực đè nén lớn về ô nhiễm môi trường ( ÔNMT ) ; vận tốc tăng trưởng tăng cao của giao thông vận tải vận tải đường bộ gây ra nguồn thải ÔNKK rất lớn ; đốt chất thải và đốt rơm rạ mùa thu hoạch lúa. ÔNMT ảnh hưởng tác động xấu đi so với những hệ sinh vật ( động vật hoang dã và thực vật ) và sức khỏe thể chất con người, gây thiệt hại kinh tế tài chính khoảng chừng 4,45 – 5,64 % GDP cả nước. Vì vậy, tăng nhanh tiến hành nghiên cứu và điều tra nhìn nhận mối rình rập đe dọa suy thoái và khủng hoảng đa dạng sinh học và sức khỏe thể chất con người do ô nhiễm môi trường không khí gây ra là một nhu yếu cấp thiết. Bài báo đã đề xuất kiến nghị những giải pháp đa phần nhằm mục đích giảm thiểu tai hại của ÔNMT không khí so với đa dạng sinh học và sức khỏe thể chất con người .

Từ khóa: Ô nhiễm không khí, đa dạng sinh học, sức khoẻ con người

1. Thực trạng ÔNMT không khí ở nước ta

Theo Báo cáo Hiện trạng Môi trường Nước Ta quy trình tiến độ năm nay – 2020 của Bộ TN&MT [ 1 ], ÔNKK ở nước ta liên tục là một trong những yếu tố nóng về môi trường. Môi trường không khí bị ô nhiễm đa phần là bụi ( TSP, PM10, PM2. 5 ), nổi bật ở những đô thị lớn, ở 1 số ít khu công nghiệp, một số ít khu vực khai thác tài nguyên và ở một số ít làng nghề. Ô nhiễm bụi có khuynh hướng giảm dần từ năm năm ngoái đến nay, đặc biệt quan trọng giảm mạnh vào năm 2020 do đại dịch Covid-19 và hoạt động giải trí sản xuất suy thoái và khủng hoảng ( Hình 1 ). Các thông số kỹ thuật khí ô nhiễm như SO2, NO2, O3, CO, VOC … về cơ bản vẫn nằm trong số lượng giới hạn được cho phép của QCVN 05 : 2013 / BTNMT. Chất lượng không khí ở những đô thị nhỏ và những vùng nông thôn vẫn được duy trì tương đối không thay đổi ở mức khá tốt và trung bình .
ÔNKK đô thị : Tình trạng ô nhiễm bụi ( TSP, PM10, PM2. 5 ) đang xảy ra ở nhiều đô thị, đặc biệt quan trọng là những đô thị lớn. Tại TP. Hà Nội : giá trị trung bình năm của bụi PM10, PM2. 5 tại toàn bộ những trạm quan trắc không khí tự động hóa trong tiến trình 2018 – 2020 đều vượt trị số được cho phép của QCVN 05 : 2013 / BTNMT từ 1,1 – 2,2 lần, cao nhất xảy ra vào năm 2019 ; số ngày trong năm có chỉ số chất lượng không khí ( AQI ) ở mức kém và xấu chiếm khoảng chừng 30,5 % tổng số ngày quan trắc, trong đó có 1 số ít ngày có AQI suy giảm tới cả rất xấu ( AQI = 201 – 300 ). Trong khi đó ở TP. Hồ Chí Minh và những đô thị khác ở miền Nam giá trị trung bình năm của bụi PM10, PM2. 5 khá không thay đổi. Nhìn chung, chất lượng không khí về bụi ở những đô thị miền Trung và miền Nam đều tốt hơn so với những đô thị ở miền Bắc. Chất lượng môi trường không khí ở những đô thị ven biển đều tốt hơn so với những đô thị trong vùng đất liền. Ở nước ta ô nhiễm bụi chịu ảnh hưởng tác động rõ ràng bởi những yếu tố khí hậu tạo nên quy luật diễn biến chất lượng không khí theo những mùa trong năm và theo giờ trong ngày. Ở miền Bắc ô nhiễm bụi lớn hơn xảy ra vào mùa lạnh ( từ tháng 10 năm trước đến tháng 3 năm sau ). Đối với khu vực miền Nam, mức độ ô nhiễm bụi cũng giảm rõ ràng vào những tháng mùa mưa, và cao hơn vào mùa khô. Tuy nhiên, ở khu vực miền Trung quy luật này không thấy rõ ràng ( Hình 2 ). Xét diễn biến trong ngày, nồng độ bụi PM10, PM2. 5 cực lớn vào những giờ cao điểm giao thông vận tải và thấp nhất vào những giờ giữa trưa và đêm hôm ( Hình 3 ) .
Theo tác dụng quan trắc của mạng lưới hệ thống quan trắc môi trường không khí vương quốc quá trình năm ngoái – 2020 cho thấy, hầu hết những thông số kỹ thuật ô nhiễm những khí SO2, NO2, CO, VOC và O3 trung bình năm tại những đô thị đều khá thấp, ít dịch chuyển và đều thấp hơn trị số số lượng giới hạn được cho phép theo QCVN 05 : 2013 / BTNMT, hầu hết những giá trị nồng độ NO2 chỉ bằng 50% trị số TCCP ( Hình 4 ) .
ÔNKK tại những KCN và CCN : Tương tự như ở những đô thị lớn nước ta, nồng độ bụi TSP ở phần nhiều những KCN, CCN đều vượt ngưỡng được cho phép theo QCVN 05 : 2013 / BTNMT. Ô nhiễm bụi ở những KCN, CCN ở những tỉnh thành phía Bắc thường lớn hơn so với những KCN, CCN ở phía Nam, trong khi chênh lệch ô nhiễm bụi ở những KCN, CCN ở miền Trung và miền Nam là không nhiều. Xét về những ngành công nghiệp thì những ngành sản xuất điện than, công nghiệp sản xuất và chế biến vật tư thiết kế xây dựng, hoạt động giải trí khai thác tài nguyên là những ngành phát sinh nhiều bụi nhất và gây ra ô nhiễm bụi nặng ở những vùng xung quanh. Ô nhiễm khí SO2 xung quanh những KCN ở miền Bắc đều lớn hơn so với những KCN ở phía Nam. Ngược lại, nồng độ khí NO2 ở xung quanh những KCN ở miền Nam là lớn hơn so với những KCN ở phía Bắc. Tuy vậy, nồng độ khí SO2, NO2 ở gần hầu hết những KCN ở miền Bắc, miền Trung và miền Nam đều nằm trong số lượng giới hạn được cho phép của QCVN 05 : 2013 / BTNMT. Nồng độ khí CO đa phần do hoạt động giải trí giao thông vận tải vận tải đường bộ gây ra nên nó thường đạt trị số lớn nhất từ 7-9 giờ và 17-19 giờ trong ngày. Nồng độ khí O3 thường biến thiên theo bức xạ mặt trời trong ngày, nên nó thường có xu thế tăng dần từ 7 giờ sáng ( Hình 5 ) .
ÔNKK ở làng nghề : Cho đến nay, ÔNMT không khí làng nghề vẫn chưa được trấn áp, công nghệ tiên tiến sản xuất lỗi thời, chưa có góp vốn đầu tư thích đáng cho giải quyết và xử lý nguồn thải, nguyên vật liệu thường dùng là than đá chất lượng thấp. Vì vậy, ô nhiễm không khí làng nghề trong những năm qua có khunh hướng ngày càng tăng. Ở 1 số ít làng nghề bị ô nhiễm nặng về bụi, khí độc, hơi sắt kẽm kim loại, ô nhiễm mùi và tiếng ồn .
Chất lượng môi trường không khí nông thôn và những đô thị nhỏ : Nhìn chung chất lượng môi trường không khí ở những đô thị nhỏ và những vùng nông thôn còn tương đối tốt. Nồng độ những chất ÔNKK đều nằm trong ngưỡng được cho phép của QCVN 05 : 2013 / BTNMT. Tuy vậy ở 1 số ít nơi đã bị ô nhiễm không khí cục bộ do đốt chất thải hoạt động và sinh hoạt không đúng kỹ thuật và đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch lúa .

Hình 1. Diễn biến bụi lơ lửng ( TSP ) tại một số ít khu dân cư quá trình năm ngoái – 2019 [ 1 ]

Hình 2. Diễn biến theo tháng trong năm của bụi PM10, PM2. 5 ở 1 số ít địa phương ( Phú Thọ, Quảng Ninh, Thành Phố Hà Nội, Huế, TP. Đà Nẵng và Khánh Hòa ) [ 1 ]

Hình 3. Diễn biến nồng độ bụi PM10, PM2. 5 trong ngày tại những trạm quan trắc không khí tự động hóa ở TP.HN [ 1 ]

Hình 4. Diễn biến nồng độ khí NO2 trung bình năm tại một số ít trạm đo chất lượng không khí tự động hóa ở TP. Hà Nội, Việt Trì, Huế, TP. Đà Nẵng và Nha Trang [ 1 ]

Hình 5. Diễn biến nồng độ O3 trung bình giờ / ngày ở Việt Trì ( Phú Thọ ) và TP. Hà Nội [ 1 ]

2. Các nguồn thải gây ÔNMT không khí chủ yếu

ÔNKK là mối rình rập đe dọa lớn so với môi trường, xã hội và sức khỏe thể chất con người. Ở Nước Ta, trong những năm gần đây, thực trạng môi trường không khí bị ô nhiễm đang ngày càng trở nên nghiêm trọng. Sau đây là những nguyên do chính :
Phát triển công nghiệp và sức ép lên môi trường : Theo Báo cáo tình hình xây dựng và tăng trưởng khu công nghiệp ( KCN ), khu kinh tế tài chính năm 2020 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, tiến trình năm nay – 2020 sản xuất công nghiệp chiếm hơn 30 % GDP vương quốc, liên tục tăng trưởng với vận tốc trung bình 8,2 % năm. Tính đến cuối năm 2020 trên khoanh vùng phạm vi toàn nước có 369 KCN, với tổng diện tích quy hoạnh chiếm khoảng chừng 114 nghìn ha, trong đó có 284 KCN đã đi vào hoạt động giải trí, tăng 72 KCN so với năm năm ngoái ; Có 698 cụm công nghiệp ( CCN ) đã đi vào hoạt động giải trí với tổng diện tích quy hoạnh chiếm khoảng chừng 22 nghìn ha .
Việc tăng nhanh những dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư quốc tế tại KCN, thuộc nghành nghề dịch vụ gia công, chế biến ( giấy, dệt nhuộm, thuộc da, khai thác và chế biến tài nguyên, hóa chất, nhiệt điện … ) tiềm ẩn năng lực gây ra ÔNMT .
Đối với CCN, vẫn còn khoảng chừng 60 % số CCN đang hoạt động giải trí chưa lập báo cáo giải trình nhìn nhận tác động ảnh hưởng môi trường, đồng nghĩa tương quan với việc những CCN này vẫn chưa có những giải pháp bảo vệ môi trường ( BVMT ) tương thích, đặt ra nhiều thử thách trong công tác làm việc BVMT .
ÔNMT làng nghề : Theo Báo cáo năm 2020 của Bộ NN&PTNT, cả nước hiện có 4.575 làng nghề, trong đó có 1.951 làng nghề được công nhận. Có tới 47 làng nghề bị ô nhiễm môi trường rất nghiêm trọng, trong đó ở miền Bắc có 34 làng nghề, miền Trung có 11 làng nghề và miền Nam có 2 làng nghề bị ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Nhìn chung, công tác làm việc BVMT làng nghề chưa được chăm sóc đúng mức .
Tình trạng đô thị hóa nhanh : Thực hiện công cuộc “ Đổi mới ” từ năm 1986 ở nước ta đã mở ra một thời kỳ đô thị hóa nhanh. Năm 1990, nước ta mới có 500 đô thị lớn nhỏ ; năm 2000 đã có 649 đô thị. Tính đến tháng 12/2020, mạng lưới đô thị Nước Ta gồm 862 đô thị, gồm có 2 đô thị đặc biệt quan trọng, 23 đô thị loại I, 31 đô thị loại II, 48 đô thị loại III, 90 đô thị loại IV và 668 đô thị loại V. Tỷ lệ dân số đô thị của nước ta năm năm nay là 36,7 %, năm 2020 là 39,3 %. Dự báo đến năm 2026 tỷ suất dân số đô thị nước ta sẽ tăng lên 45 %. Tỷ lệ đô thị hóa cao nhất là ở vùng Đông Nam bộ ( 71,68 % ), thấp nhất là ở vùng trung du miền núi Bắc bộ ( 21,89 % ). Các tỉnh / thành phố có tỷ suất dân số đô thị cao gồm có : TP. Hồ Chí Minh ( 83 % ), TP. Đà Nẵng ( 78,6 % ), Tỉnh Bình Dương ( 84,23 % ) và Quảng Ninh 68,8 %. Đô thị hóa ở nước ta lúc bấy giờ thấp hơn so với nhiều nước xung quanh, như : Trung Quốc ( 59 % ), Triều Tiên ( 61,2 % ), Lào ( 42 % ), Philippine ( 44,8 % ), Inđônêxia ( 54,7 % ), Malaixia ( 77 % ), Nước Singapore ( 100 % ). Quá trình đô thị hóa nhanh sẽ gây áp lực đè nén lớn về ÔNMT, tác động ảnh hưởng đến bảo mật an ninh và xã hội .
Phát triển giao thông vận tải vận tải đường bộ ( GTVT ) : Cùng với công nghiệp hóa và đô thị hóa, ngành GTVT ở nước cũng đã tăng trưởng rất nhanh gọn, gây ra nguồn thải ÔNKK rất lớn, đặc biệt quan trọng là ÔNMT không khí đô thị. Đến cuối năm 2020 toàn nước có tới 4.180.478 xe xe hơi những loại và hơn 30 triệu xe mô tô, xe máy đang lưu hành. Công tác trấn áp nguồn thải ô nhiễm từ GTVT còn rất hạn chế. Cho đến nay chỉ mới kiểm định khí thải so với 1.736.188 xe ôtô động cơ xăng và 1.749.387 xe ôtô động cơ diesel đang lưu hành .
Phát triển hoạt động giải trí thiết kế xây dựng : Khác biệt với nhiều nước tăng trưởng trên quốc tế, ở nước ta hoạt động giải trí thiết kế xây dựng cũng là một nguồn gây ra ÔNMT không khí rất lớn. Hàng năm ở nước ta thiết kế xây dựng hàng chục triệu mét vuông diện tích quy hoạnh nhà ở mới, hàng trăm km đường đi bộ, hàng chục chiếc cầu trung bình và lớn. Nhiều nơi những công trường thi công kiến thiết xây dựng hoạt động giải trí gây ra ÔNMT không khí xung quanh .
Đốt chất thải và đốt rơm rạ : Hiện nay ở nhiều địa phương, đặc biệt quan trọng là ở vùng đồng bằng thường đốt rác thải hoạt động và sinh hoạt theo kiểu tự nhiên hoặc bằng những lò đốt hiệu suất nhỏ, nhiệt độ đốt không đủ cao để đốt cháy vô cơ hóa những hóa chất ô nhiễm, mối đe dọa rất lớn đến sức khỏe thể chất hội đồng. Ngoài ra, thời vụ thu hoạch nông nghiệp, chất lượng không khí tại một số ít địa phương có khuynh hướng suy giảm, đặc biệt quan trọng xảy ra vào đêm hôm, một trong những nguyên do chính là do hiện tượng kỳ lạ đốt rơm rạ diễn ra thông dụng trong quá trình thu hoạch lúa, khiến cho nồng độ bụi mịn PM2. 5 mở màn tăng từ khoảng chừng 18 h và đạt giá trị cực lớn từ 21 giờ đến 01 giờ sáng hôm sau, vượt trị số tiêu chuẩn được cho phép từ 2 – 5 lần .

3. Tác hại của ÔNMT không khí đối với đa dạng sinh học

Vào những năm 2010 quay trở lại trước, môi trường không khí ở nước ta bị ô nhiễm rất là nặng nề do những nhà máy sản xuất sản xuất nung gạch ngói, những nhà máy sản xuất xi-măng lò đứng và 1 số ít nhà máy sản xuất hóa chất gây ra. Các chất thải bụi ( TSP, PM10, PM2. 5 ), SO2, NO2, CO, H2S, HF, chì và … do những nhà máy sản xuất này gây ra đã mối đe dọa rất lớn đến hệ sinh thái nông nghiệp ở những vùng xung quanh, như thể những vụ lúa hàng năm bị lép, mất mùa, những vườn cây ăn quả hàng năm đều bị rụng hoa quả … Các nhà máy sản xuất này hàng năm đều phải đền bù thiệt hại cho những mái ấm gia đình nông dân. Theo số liệu điều tra và nghiên cứu Đề tài ” Đánh giá mối đe dọa của ô nhiễm môi trường không khí do sự cố nổ bộ thiết bị lọc bụi tĩnh điện của Nhà máy Xi măng Hoàng Thạch gây ra và yêu cầu giải pháp giải quyết và xử lý ” [ 5 ] cho thấy, thiệt hại sản suất nông nghiệp đã giảm sản lượng sản xuất lúa, khoai lang, lạc, đỗ tương và những loại đỗ khác từ 5 % đến 42 %, tính trung bình là 15,8 % của những xã của huyện Đông Triều năm xung quanh Nhà máy .
Kết quả nghiên cứu và điều tra của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật Nước Ta cho thấy, lúc bấy giờ do ô nhiễm môi trường quá mức của nước sông Tô Lịch đã triệt tiêu 14 loài cá, lươn, 6 loài lưỡng cư, 5 loài bò sát, một số ít loài tôm, cua, ốc và một số ít loại thực vật thủy sinh có tính năng hấp thụ chất ô nhiễm. Kết quả nghiên cứu và phân tích của Liên hiệp Hội Bảo tồn vạn vật thiên nhiên ( JNCC ) [ 6 ], lúc bấy giờ ở Nước Ta có khoảng chừng 1.020 loài sinh vật bị rình rập đe dọa suy thoái và khủng hoảng, trong đó có 330 loài ( chiếm 32 % ) bị rình rập đe dọa do ô nhiễm môi trường và 68 % những loài bị rình rập đe dọa do những mối rình rập đe dọa khác. Cũng theo tài liệu [ 6 ] số loài bị ảnh hưởng bởi những mối ÔNMT ở Nước Ta như sau : 298 loài sinh vật bị rình rập đe dọa bởi ô nhiễm nước thải nông nghiệp và lâm nghiệp ; 258 loài sinh vật bị rình rập đe dọa bởi ô nhiễm nước thải hoạt động và sinh hoạt đô thị ; 245 loài sinh vật bị rình rập đe dọa bởi ô nhiễm nước thải công nghiệp ; 211 loài sinh vật bị rình rập đe dọa bởi ÔNMT không khí ; 17 loài sinh vật bị rình rập đe dọa bởi ô nhiễm chất thải rắn ; 8 loài sinh vật bị rình rập đe dọa bởi ô nhiễm tiếng ồn và ánh sáng .
Mức độ tác động ảnh hưởng của ÔNMT so với từng loài sinh vật là có sự khác nhau. Theo Báo cáo của JNC [ 6 ] : xếp thứ tự những loài sinh vật theo mức độ giảm dần tác động ảnh hưởng rình rập đe dọa của ÔNMT ở Nước Ta là : cá xương, thực vật, chim, động vật hoang dã có vú, lưỡng cư, ốc và sên, bò sát, vỏ hai mảnh, cá sụn ( cá mập và cá đuối ), 1 số ít động vật hoang dã khác và côn trùng nhỏ. Các loài giáp xác là những loài có số lượng và tỷ suất những loài bị ô nhiễm môi trường rình rập đe dọa tối thiểu …
Nhìn chung, ÔNKK gây ra những mối đe dọa nặng nề so với những hệ sinh vật ( động vật hoang dã và thực vật ). Các chất ô nhiễm này đi vào khí quản của những loài động vật hoang dã gây ra ùn tắc hô hấp, làm suy giảm mạng lưới hệ thống miễn dịch, cũng như cản trở quy trình trao đổi chất. Các loài thực vật bị ô nhiễm bụi bám vào làm giảm quy trình lục diệp hóa ( quang hợp ), khi bị những khí ô nhiễm tính năng, nhất là bị khí ô nhiễm HF và SO2 công dụng gây ra những bệnh vàng lá, rụng lá hàng loạt. Các chấtkhí ô nhiễm SO2, NOx dưới tính năng của bức xạ mặt trời và hơi nước sẽ tạo ra mưa axit và và lắng đọng khô axit. Lắng đọng axit có năng lực giết chết những loài vi sịnh vật, sinh vật trong môi trường đất và môi trường nước, làm biến hóa chất lượng nguồn nước, phá hoại rừng và mùa màng. Mưa axit nặng hoàn toàn có thể làm chết hàng loạt động vật hoang dã và thực vật. Ô nhiễm khí CO2, khí CH4 ( khí “ nhà kính ” ) sẽ gây ra đổi khác khí hậu, làm cho toàn cầu ngày càng nóng hơn và biến hóa khí hậu dị thường, gây ra suy thoái và khủng hoảng tổng thể những loài động vật hoang dã và thực vật .

4. Tác hại của ô nhiễm môi trường không khí đối với sức khỏe con người

Những hoạt động giải trí sản xuất của con người ( những ngành công nghiệp, nông nghiệp, kiến thiết xây dựng, giao thông vận tải vận tải đường bộ … ), đốt chất thải, đun nấu hoạt động và sinh hoạt, đã phát thải vào không khí rất nhiều hợp chất khác nhau, tạo nên hai nhóm chính những chất ô nhiễm như sau ( 1 ) Các chất khí ô nhiễm, như NOx, SOx, O3 ( ozon ), CO, CO2, TVOC, HF, HC, Formadehyde …, có size phân tử vô cùng nhỏ, khoảng chừng dưới 5 nanomet ( 1 mm = 1.000 µm = 1.000.000 nm ) ; ( 2 ) Các hạt bụi lơ lửng thường có đường kính ≤ 100 µm, bụi mịn PM10 ( có đường kính ≤ 10 µm ), bụi mịn PM5 ( có đường kính ≤ 5 µm ), bụi siêu mịn PM2. 5 ( có đường kính ≤ 2,5 µm ), và bụi siêu mịn PM1 ( có đường kính ≤ 1 µm ). Những hạt bụi kích cỡ nhỏ hơn PM10 sống sót rất lâu bền hơn trong không khí. Những hạt bụi có đường kính lớn hơn 100 µm, thường được gọi là bụi nặng, sẽ tách ra khỏi không khí và và lắng đọng xuống mặt đất. Các hạt bụi càng nhỏ thì càng truyền vào sâu trong khí quản và càng gây ra mối đe dọa sức khỏe thể chất càng lớn. ÔNMT không khí gây ra những mối đe dọa sức khỏe thể chất như sau :

ÔNKK, bệnh tật và chết non

Vào những năm 1970 – 1995 thế kỷ trước, GS.TS. Đào Ngọc Phong cùng với những công sự đã nghiên cứu và điều tra nhiều đề tài về tác động ảnh hưởng của ÔNMT và đổi khác thời tiết so với sức khỏe thể chất con người ở TP.HN và ở nông thôn vùng Trung du và đồng bằng Bắc bộ nước ta. Theo Báo cáo của GS. Nguyễn Văn Phước và những tập sự [ 3 ] đã ứng dụng quy mô BENMAP và GIS để giám sát tác động ảnh hưởng của ÔNMT không khí so với sức khỏe thể chất con người ở TP. Hồ Chí Minh trải qua 1 số ít loại bệnh gây tử trận. Kết quả nghiên cứu và điều tra cho thấy, tổng số có 1.397 ca tử trận trong năm 2017, trong đó số người tử trận do bệnh tim-phổi là cao nhất ( 841 người, chiếm tỷ suất 60,20 % ), đứng thứ hai là bệnh IHD ( 483 người, chiếm 34,57 % ) và sau cuối là bệnh ung thư phổi ( 73 người, chiếm 5,23 % ). Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, ô nhiễm bụi PM2. 5 có ảnh hưởng nhiều nhất tới sức khỏe thể chất khi được cho là nguyên do tử trận của 1.137 người ( 81,32 % ), sau đó đến NO2 ( 171 người, chiếm 12,31 % ) và sau cuối là SO2 ( 88 người, chiếm 6,37 % ). Nhìn chung, ÔNKK là nguyên do gây ra tử trận trong khoảng chừng 13,46 % tổng số ca tử trận TP. Hồ Chí Minh .
Theo số liệu của WHO, ÔNKK xung quanh ở cả thành phố và nông thôn ước tính gây ra 4,2 triệu ca tử trận sớm trên toàn quốc tế vào năm năm nay ; tỷ suất tử trận này là do tiếp xúc với bụi mịn có đường kính từ 2,5 µm trở xuống ( PM2. 5 ), gây ra bệnh tim mạch và hô hấp, và những bệnh ung thư. Trong đó những người sống ở những vương quốc có thu nhập thấp và trung bình phải chịu gánh nặng ÔNKK xung quanh chiếm đến 91 % trong số 4,2 triệu ca tử trận sớm này, và những nước chịu gánh nặng lớn nhất ở là Khu vực Đông Nam Á và những khu vực Tây Thái Bình Dương [ 5 ] .

5. Thiệt hại kinh tế do ô nhiễm không khí gây ra

Trong thời hạn 10 năm gần đây ở Nước Ta đã có 1 số ít đề tài cấp Bộ và cấp vương quốc thực thi điều tra và nghiên cứu nhìn nhận mối đe dọa của ÔNMT không khí so với sức khỏe thể chất con người và tai hại kinh tế tài chính. Cụ thể là Đề tài của Chương trình kế hoạch quốc gia số 23 do Cục Y tế, Bộ GTVT, thực thi 2011 – 2012 cho thấy, tỷ suất số người bị mắc những bệnh đường hô hấp ở TP. Hà Nội cao hơn TP. Hồ Chí Minh khoảng chừng 1,3 – 1,5 lần ( vì TP. Hà Nội có tác động ảnh hưởng đồng thời của biến thiên khí hậu lạnh và ÔNMT ). Nghiên cứu cho tác dụng xác lập thiệt hại kinh tế tài chính do ÔNKK gây ra những bệnh đường hô hấp ( chỉ tính đến ngân sách khám chữa bệnh và nghỉ việc do bị ốm hoặc chăm nom người già, trẻ nhỏ ốm đau, chưa tính đến thiệt hại kinh tế tài chính do mắc bệnh chết non vì ÔNKK ). Tính trung bình một người dân mỗi ngày ở TP. Hà Nội là 1.538 đồng, ở TP. Hồ Chí Minh là 739 đồng. Tính với 3 triệu dân nội thành của thành phố TP. Hà Nội thì mỗi năm TP.HN bị thiệt hại 76,550 triệu USD. Tính với 5 triệu dân nội thành của thành phố TP. Hồ Chí Minh thì mỗi năm TP. Hồ Chí Minh thiệt hại 61,305 triệu USD .
Tại cuộc Tọa đàm ” ÔNKK ở Nước Ta từ góc nhìn kinh tế tài chính ” tổ chức triển khai vào sáng ngày 14/1/2020 tại TP. Hà Nội cũng cho thấy, theo số liệu của WHO ở Nước Ta : ÔNMT không khí khiến khoảng chừng 50.000 người tử trận, trong đó do ÔNKK trong nhà chiếm tỷ suất khoảng chừng 50 %. Khoảng 30 % những trường hợp tử vọng do ung thư phổi có tương quan đến ÔNKK. Tỷ lệ đột quỵ não cũng như những bệnh lý về tim mạch chiếm khoảng chừng 25 % do ÔNKK, do đó người ta thường coi ÔNKK là kẻ giết người thầm lặng. Thiệt hại kinh tế tài chính do ô nhiễm không khí ở thời gian này ước tính 10,82 – 16,63 tỷ USD, tương tự 240.000 tỷ đồng, chiếm 4,45 – 5,64 % GDP cả nước .
Cũng theo kêt quả nghiên cứu và điều tra so với sự cố môi trường của Nhà máy Xi măng Hoàng Thạch từ năm 1987 [ 6 ] cho thấy, tỷ suất số người bị những bệnh viêm phế quản, viêm phổi, hen, viêm họng ở những xã xung quanh Nhà máy Xi măng Hoàng Thạch đã tăng lên sau sự cố môi trường so với thời hạn trước khi xảy ra sự cố môi trường so với người lớn là 34,4 % và so với những trẻ nhỏ là 44,4 % .
Trong khi đó, số liệu quốc tế cho thấy, hiệu suất thao tác trong môi trường không khí có chất lượng tốt, tiện lợi sẽ được tăng hơn khoảng chừng 5 % .

6. Kết luận và giải pháp

Ô nhiễm môi trường đang ảnh hưởng tác động xấu đi đến đa dạng sinh học và sức khỏe thể chất con người, trong khi đó, cho đến nay, chưa có nghiên cứu và điều tra khoa học nào về sự rình rập đe dọa suy thoái và khủng hoảng đa dạng sinh học do ÔNMT không khí gây ra ở nước ta. Còn tai hại của ÔNMT so với sức khỏe thể chất con người thì đã có một số ít đề tài khoa học đã được thực thi nghiên cứu và điều tra, nhưng đó là những đề tài mang tính cục bộ, thiếu tổng lực và không có tính mạng lưới hệ thống, không bao quát tổng thể những vùng miền rất phong phú về khí hậu, địa hình, địa mạo và đa dạng sinh học của nước ta. Vì vậy, việc tăng cường tiến hành nghiên cứu và điều tra nhìn nhận mối rình rập đe dọa suy thoái và khủng hoảng đa dạng sinh học và sức khỏe thể chất con người do ÔNMT không khí gây ra là một nhu yếu cấp thiết lúc bấy giờ. Từ năm 2021 – 2025, Bộ Môi trường, Thực phẩm và những yếu tố nông thôn của Vương Quốc Anh đang tiến hành thực thi Chương trình khoa học Hỗ trợ tăng trưởng chính thức ( ODA ) nhằm mục đích trợ giúp những nước thuộc diện có thu nhập trung bình và thu nhập thấp để xử lý ÔNMT và giảm thiểu mối đe dọa. Mục tiêu chính của Chương trình nhằm mục đích đảo ngược thực trạng mất đa dạng sinh học, thiết kế xây dựng năng lực hồi sinh sinh thái xanh, khi đương đầu với biến hóa khí hậu và cải tổ sức khỏe thể chất con người. Vì vậy, Nước Ta cần tăng nhanh nghiên cứu và điều tra thuộc nghành nghề dịch vụ này đối ứng hiệu suất cao so với Chương trình tương hỗ ODA của Bộ Môi trường, Thực phẩm và những yếu tố nông thôn của Vương quốc Anh .
Trong thời hạn tới quốc tế cũng như nước ta sẽ vượt qua đại dịch Covid-19, bước vào quy trình tiến độ phục sinh tăng trưởng KT-XH mạnh. Các ngành công nghiệp, kiến thiết xây dựng, giao thông vận tải vận tải đường bộ sẽ phục sinh và tăng trưởng mạnh, sẽ gây áp lực đè nén lớn so với môi trường không khí ở nước ta .
Biến đổi khí hậu ngày càng ngày càng tăng, sẽ phát sinh nhiều hiện tượng kỳ lạ khí hậu cực đoan làm cho ÔNKK càng thêm nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến những hoạt động giải trí kinh tế tài chính, ngày càng tăng bệnh dịch và rủi ro đáng tiếc về sức khỏe thể chất con người .
Đánh giá thực trạng ÔNMT không khí ở nước ta trong nhiều năm qua cho thấy, mức độ trầm trọng, đặc biệt quan trọng là ô nhiễm bụi, thể hiện rất nhiều yếu kém và thử thách, chưa ổn về quản trị và trấn áp những nguồn thải ô nhiễm không khí như : Văn bản pháp lý về quản trị môi trường không khí còn chưa hoàn thành xong ; chưa có Luật Không khí sạch ; công nghệ tiên tiến sản xuất của nhiều ngành công nghiệp còn lỗi thời ; nguồn lực góp vốn đầu tư cho BVMT không khí còn bị hạn chế ; quản trị nguồn thải ÔNKK còn chưa cung ứng nhu yếu ; ý thức BVMT không khí của người dân còn nhiều hạn chế .
Xin yêu cầu một số ít giải pháp đa phần nhằm mục đích giảm thiểu mối đe dọa của ÔNMT không khí so với ĐDSH, sức khỏe thể chất con người trong quy trình tiến độ tới :

    Thứ nhất, xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách và các quy định pháp luật để quản lý chất lượng môi trường không khí, trước hết là xây dựng và ban hành Luật Không khí sạch, hoàn thiện và thực thi triệt để các chính sách pháp luật, các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, các quy định pháp luật về BVMT không khí.  Đặc biệt là triển khai hiệu quả Chỉ thị số 3/CT-TTg, ngày 18/1/2021 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường kiểm soát ÔNKK.

    Thứ hai, hoàn thiện và nâng cao hiệu quả làm việc của bộ máy quản lý môi trường không khí ở Trung ương và các địa phương, như là thành lập các phòng quản lý môi trường không khí thuộc Chi cục BVMT ở các tỉnh/thành, tăng cường lực lượng thanh tra, kiểm tra môi trường không khí. 

Thứ ba, triển khai định kỳ kiểm tra theo pháp luật của quy chuẩn môi trường về khí thải so với toàn bộ những phương tiện đi lại giao thông vận tải cơ giới, cấm lưu hành so với toàn bộ những xe không cung ứng nhu yếu về BVMT ; khuyến khích hình thành những thành phố đi bộ, đi xe đạp điện ; tăng trưởng những loại xe cơ giới chạy bằng khí gas, khí hóa lỏng và xe chạy điện .
Thứ tư, trấn áp, kiểm tra những nguồn thải công nghiệp ngặt nghèo, bảo vệ đạt quy chuẩn vương quốc, vận dụng những giải pháp kỹ thuật giải quyết và xử lý nguồn thải phát sinh từ sản xuất công nghiệp và thủ công nghiệp ở bên trong và xung quanh những khu / CCN .
Thứ năm, tập trung chuyên sâu trấn áp, kiểm tra và giải quyết và xử lý nghiêm những nguồn thải ô nhiễm bụi phát sinh từ những hoạt động giải trí kiến thiết xây dựng mới và sửa chữa thay thế những khu công trình nhà cửa, mạng lưới hệ thống hạ tầng kỹ thuật giao thông vận tải ; phổ biến áp dụng những công nghệ tiên tiến thiết kế xây dựng ít ô nhiễm ; tăng cường kiểm tra, trấn áp ngặt nghèo những nguồn thải bụi phát sinh từ luân chuyển nguyên vật liệu rời, đặc biệt quan trọng là luân chuyển vật tư rời về đêm hôm .

    Thứ sáu, bảo vệ và phát triển trồng rừng, phủ xanh các vùng đất trống, đồi núi trọc, triệt để phòng ngừa cháy rừng, suy thoái rừng, nâng tỷ lệ đất rừng lên 45% vào năm 2050. Phát triển mạnh mẽ phong trào trồng cây xanh trên phạm vi toàn quốc, nhất là các hệ thống cây xanh trong các đô thị và trên các mạng lưới giao thông vận tải.

Thứ bảy, hoạt động nhân dân và vận dụng những chủ trương tặng thêm để đạt được tiềm năng đến năm 2030 không còn nhà bếp đun than ở những đô thị ( nội thành của thành phố và ngoài thành phố ), vận dụng những công nghệ tiên tiến giải quyết và xử lý rơm rạ hài hòa và hợp lý, chấm hết việc đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch nông nghiệp .
Thứ tám, ưu tiên góp vốn đầu tư triển khai xong mạng lưới hệ thống quan trắc môi trường không khí, đặc biệt quan trọng là mạng lưới hệ thống quan trắc không khí tự động hóa cố định và thắt chặt ở những đô thị và những KCN .
Thứ chín, tăng cường tuyên truyền, phổ cập, giáo dục và hướng dẫn thực thi những lao lý BVMT. Huy động sự tham gia tích cực của hội đồng, mọi người dân, mọi cơ sở sản xuất, mọi tổ chức triển khai xã hội trong công tác làm việc BVMT không khí nói riêng và BVMT, nói chung .

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Bộ TN&MT, 2021. Báo cáo Hiện trạng Môi trường Nước Ta tiến trình năm nay – 2020 .
2. Phạm Ngọc Đăng. Đánh giá đúng thực trạng và nguyên do ÔNKK đô thị nước ta để tìm ra những giải pháp cải tổ hữu hiệu. Tạp chí Kinh tế Môi trường, số 165 – tháng 8/2020, trang 73-76 .
3. Phạm Ngọc Đăng. Thực trạng chất lượng môi trường không khí Nước Ta tiến trình năm nay – 2020, xác lập những thử thách và đề xuất kiến nghị những giải pháp cải tổ trong 5 năm tới. Tạp chí Môi trường số tháng 1/2022 .
4. Nguyễn Văn Phước và những tập sự. Tác động của ô nhiễm không khí đến sức khỏe thể chất người dân tại TP Hồ Chí Minh và thiết kế xây dựng giải pháp bảo vệ sức khỏe thể chất người dân. Kỷ yếu Hội thảo khoa học Quốc tế. Tác động của ÔNMT đến ĐDSH và Sức khỏe con người Nước Ta, 10 – 11/3/2022. Các trang từ 215 – 231 .
5. WHO. Ambient ( outdoor ) air pollution .
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ambient-(outdoor)-air-quality-and-health
6. GS. Phạm Ngọc Đăng năm 1987 – Đề tài nghiên cứu và điều tra ” Đánh giá mối đe dọa của ô nhiễm môi trường không khí do sự cố nổ bộ thiết bị lọc bụi tĩnh điện của nhà máy sản xuất Xi măng Hoàng Thạch gây ra và đề xuất kiến nghị giải pháp giải quyết và xử lý ” .
7. JNCC. Giảm thiểu ô nhiễm trải qua quan hệ đối tác chiến lược, báo cáo giải trình nghiên cứu và phân tích ô nhiễm vương quốc thử nghiệm cho Nước Ta. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tế Tác động của ÔNMT đến ĐDSH và sức khỏe thể chất con người. Nước Ta, 10-11 / 3/2022. Các trang từ 11 – 152 .

GS.TSKH Phạm Ngọc Đăng

Hội Thiên nhiên và Bảo vệ môi trường Nước Ta ( VACNE )

TS.KTS Phạm Thị Hải Hà

Bộ môn Kiến trúc môi trường, Trường Đại học Xây dựng Thành Phố Hà Nội
( Nguồn : Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số Chuyên đề Tiếng Việt I / 2022 )

Source: https://vvc.vn
Category : Môi trường