Sau một năm lao động cần mẫn miệt mài, mùa xuân thực sự là mùa của gặp gỡ, mua và bán và đi dạo. Khắp nơi trên vùng đất Tỉnh Lào Cai – một vùng cửa ngõ biên cương của Tổ quốc – tất cả chúng ta phát hiện rất nhiều những phiên chợ Tết đông vui. Từ Bắc Hà, đến Sa Pa … không khí mùa xuân tràn về khắp mọi nẻo đường, trên từng khuôn mặt của người già và những cô gái trẻ, trên từng vẻ rực rỡ tỏa nắng của váy áo và trang sức đẹp. Trong mỗi dịp đến chợ xuân, vẻ đẹp của trang phục và đồ trang sức đẹp được biểu lộ khá đầy đủ và bùng cháy rực rỡ nhất. Trang sức của những dân tộc thiểu số vùng cao Tỉnh Lào Cai đa phần biểu lộ vẻ đẹp nghệ thuật và thẩm mỹ và sự hài hoà với váy, áo, đồng thời cũng mang ý nghĩa tín ngưỡng của truyền thống lịch sử. Trong nền xanh của núi, nền xanh của chàm cùng với những sắc màu thổ cẩm tỏa nắng rực rỡ và hoa văn tinh xảo, phụ nữ vùng cao đã làm nên những bộ váy áo tôn vẻ đẹp của mình trước vạn vật thiên nhiên. Họ đã sử dụng giải pháp gắn hạt cườm, hay đồng xu bạc lên áo, mũ, mang vẻ đẹp độc lạ nhưng đầy tính hình tượng của vị thần bảo vệ sức khoẻ cho trẻ nhỏ. Nền thổ cẩm bùng cháy rực rỡ ở cổ áo, nẹp ngực, ống tay được sáng lấp loáng nhờ trang sức đẹp bạc với hoa văn tinh xảo càng làm tăng thêm vẻ đẹp của trang phục. Đồ trang sức đẹp truyền thống của những dân tộc thiểu số nơi đây đa phần làm bằng bạc trắng, hầu hết là khuyên tai, vòng cổ, vòng tay, bộ xà tích và nhẫn, đặc biệt quan trọng là châm cài đầu của dân tộc bản địa Nùng Dín. Tuy mỗi dân tộc bản địa có phong thái hoa văn khác nhau, nhưng có một nét chung rất dễ nhận thấy đó là những đồ trang sức đẹp này không hề tách rời khỏi trang phục, mà nó luôn hài hoà, điểm vào trang phục. Trong nền trời mây bàng bạc của hạt sương sa, những phiên chợ thật rộn ràng với âm thanh đặc biệt quan trọng chỉ ở chợ vùng cao mới có. Sắc màu của váy áo thổ cẩm, của trang sức đẹp hoà lẫn sắc màu của vạn vật thiên nhiên, những loại sản phẩm mang đến chợ biểu lộ nét độc lạ rất riêng của vùng đất này vào mỗi dịp xuân về. Nét đẹp và chiều sâu văn hoá chứa đựng trong mỗi nụ cười của con người vùng cao, trên mỗi trang sức đẹp mà họ mang trên người.
Trang sức của dân tộc thiểu số gắn liền với từng lễ nghi và phong tục tập quán của mỗi tộc người, dòng họ. Trong tiết xuân, mái ấm gia đình người Dao Tuyển làm lễ cúng xin bố mẹ nuôi cho con mình, vì cháu bé đang yếu. Theo ý niệm của dân Dao Tuyển, nếu cháu bé có cha mẹ nuôi cháu sẽ khỏe mạnh. Sau khi nhận chén rượu mừng, họ sẽ buộc vào tay cháu bé một đồng bạc trắng để ngăn trừ gió, và giữ ấm cho cháu bé. Có thể nói, so với dân cư vùng cao, trang sức đẹp của họ chứa đựng một khát vọng lớn lao về niềm vui và sức khoẻ. Chính vì thế, theo ý niệm của người Mông những phụ nữ chăm làm khoẻ mạnh là phụ nữ đeo hoa tai thật to. Từ người già đến con trẻ, đều có trang sức đẹp bằng bạc trên người, nó không riêng gì biểu lộ sự giàu sang mà còn có ý nghĩa sâu xa về việc giữ hơi ấm và ngăn ngừa điều dữ theo ý niệm dân gian. Vòng cổ và hoa tai là đồ trang sức đẹp ưa dùng của người Mông. Vòng cổ có chu vi từ 45 – 55 cm, vòng không khép kín trọn vẹn. Vòng cổ người Mông có hai loại, một loại dùng để làm đẹp, còn loại thứ hai mang công dụng hình tượng, bảo vệ sức khoẻ, đem như mong muốn cho con người. Khi mang đồ trang sức đẹp bên mình, dân cư Mông luôn tin cậy, yên tâm rằng mái ấm gia đình họ sẽ luôn khoẻ mạnh, niềm hạnh phúc và sum vầy bên nhau. Chính do đó, trang sức đẹp cũng như ca dao, dân ca, luôn gắn với vòng đời con người từ khi chào đời đến khi tuổi cao. Mỗi đứa trẻ khi sinh ra đều được tiếp đón vào hội đồng qua những tín hiệu văn hoá của tộc người. Trang sức bạc là vật không hề thiếu trong đời sống dân cư vùng cao Tỉnh Lào Cai. Chính vì lẽ đó, nghề làm đồ trang sức đẹp luôn được lưu truyền từ đời này sang đời khác như lời nhắn nhủ về cội nguồn tổ tiên. Cư dân Mông đa phần làm những chiếc vòng bạc có dây xích hai bên, có hình dáng giống trăng lưỡi liềm. Có loại như cuộn dây có 3 sợi bạc cuốn chặt. Có kiểu vòng cổ khắc hoạ hình con chim, hoặc xoáy ốc, dùng để đi dự tiệc tùng hoặc những lễ cúng đầu năm. Ngày thường, phụ nữ Mông đeo một chiếc vòng cổ, nhưng dịp nghỉ lễ họ đeo nhiều hơn. Trang sức của những dân tộc bản địa Tỉnh Lào Cai cũng có nhiều nét tương đương với những dân tộc bản địa khác. Nếu những ngày tháng trong năm là việc làm của đồng áng, thì mùa xuân lại là thời hạn giành cho những phiên chợ và đám cưới. Trong không khí lành mạnh, lòng người có vẻ như được sưởi ấm và bừng lên niềm vui. Vào dịp này những cô gái Dao như hồng lên nét tươi tắn và xinh đẹp hơn, xúng xính trong những bộ váy áo mới cùng nhiều trang sức đẹp bạc trên đầu rung rinh theo nhịp bước chân. Mỗi người một vẻ, mỗi trang sức đẹp một phong thái hoa văn, mỗi loại váy áo một kiểu thổ cẩm đã làm nên một bức tranh xuân đầy sắc tố.
Trong những đám cưới, quần áo và trang sức của người Dao Tuyển thật đẹp. Sắc chàm xanh thẫm đã nhuộm thắm trang phục của dân tộc Dao Tuyển, tuy không rực rỡ như trang phục Mông hay Dao Đỏ, nhưng nó lại duyên dáng và tôn lên cùng với sắc lấp lánh của vòng tay, vòng cổ, hoa tai bằng bạc. Các cô gái Dao Tuyển thường dùng nhiều trang sức bằng bạc để đến những hội vui mùa xuân. Khi những chú chim ríu rít gọi bầy làm tổ, cũng là lúc đón cô dâu mới về nhà. Cô dâu được trùm kín đầu bằng chiếc khăn màu đỏ, đi vào nhà làm lễ, rồi được thầy cúng và hai bên gia đình chúc mừng hạnh phúc. Theo quan niệm của cư dân nơi đây, khi cô gái về làm dâu, ngoài váy áo cô đã làm suốt một năm qua, cô còn có của hồi môn là những đồ trang sức bằng bạc do cha mẹ mình tặng. Khi về đến nhà chồng, thầy cúng sẽ cắt một sợi chỉ màu để trao cho cô dâu, chú rể với mong muốn cả hai sẽ cùng giữ gìn hạnh phúc gia đình. Cô dâu, chú rể sẽ được cha mẹ chồng trao đồ trang sức, lễ nghi này rất quan trọng vì nó thể hiện rằng: đồ trang sức bạc sẽ bảo vệ cho đôi vợ chồng mới khỏi điều dữ và vun đắp hạnh phúc lứa đôi. Trang sức của cô dâu Dao Tuyển gồm có vòng cổ dài được trang trí nhiều hoa văn từ những hình mẫu cổ xưa như: hình tròn và hoa lá, ngoài ra còn có vòng tay và hoa tai. Trên nền váy chàm xanh, khăn màu hồng đậm, trang sức bạc trắng tôn lên vẻ rạng rỡ, sáng ngời của cô gái Dao. Những đồ trang sức này sẽ được họ giữ lại như bảo vật của gia đình, dòng họ và sẽ trao lại cho con cháu sau này.
Nếu trang phục của người Dao Tuyển đa phần là sắc chàm, thì trang phục của người Dao Đỏ lại bừng lên bùng cháy rực rỡ sắc đỏ của hoa văn trên áo, mà màu đỏ ở đây gắn với thần thoại cổ xưa về con chim niềm hạnh phúc của người Dao Đỏ. Cô dâu Dao Đỏ điển hình nổi bật bởi chiếc khăn đội đầu và lấp lánh lung linh trang sức đẹp bạc trên áo, trên cổ và tay, đó là vật không hề thiếu cho cô dâu khi về nhà chồng và mang hình tượng của niềm hạnh phúc vững chắc. Trang phục và đồ trang sức đẹp của cô dâu người Nùng Dín là một nét rực rỡ trong văn hoá chung của những dân tộc thiểu số Tỉnh Lào Cai. Sau khi cô dâu vái quỳ trước bàn thờ cúng tổ tiên, mẹ chồng sẽ đeo khuyến mãi ngay đồ trang sức đẹp cho cô như một sự đảm nhiệm thành viên mới trong mái ấm gia đình. Khi về nhà chồng, cô dâu sẽ được mẹ chồng cài thêm một chiếc trâm bạc lên đầu thành một đôi, điều này xuất phát từ truyền thuyết thần thoại rất lâu rồi của người Nùng Dín, đó là sự ghi dấu những tháng năm khó khăn vất vả của những cô gái Nùng Dín thủa thời xưa. Chính bởi truyền thuyết thần thoại lịch sử vẻ vang như vậy mà đồ trang sức đẹp trên trang phục dân tộc bản địa Nùng Dín có ý nghĩa quan trọng trong đời sống của dân cư này không riêng gì ở vẻ đẹp thẩm mỹ và nghệ thuật.
Truyền thống sử dụng đồ trang sức và coi nó là bảo vật trong cuộc đời mỗi người là tập quán tốt đẹp của dân tộc ta ở các vùng miền. Trang sức không chỉ làm đẹp cho hình thức con người mà còn là biểu tượng của tình yêu và sự nối kết giữa các thế hệ xuyên suốt thời gian qua các thời đại, nó sẽ được gìn giữ, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Trang sức các dân tộc Tây Bắc mãi mãi tôn vinh nét đẹp của con người vùng cao. Cùng bề dày văn hoá nó góp phần tô điểm cho vẻ đẹp chung của cả dân tộc.
(
Nguồn Cinet. vn
)
