Mới đây, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã phát động trong toàn ngành, trước hết là những trường tiểu học và trung học cơ sở, cuộc hoạt động “ Xây dựng trường học thân thiện, học viên tích cực ” tại Trường trung học cơ sở Vạn Phúc – HĐ Hà Đông – Hà Tây ( cũ ). Thế là sau hai năm, từ cuộc hoạt động “ hai không ” đến “ bốn không ”, rồi Open “ cái có ” thứ nhất ( Mỗi thầy, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và phát minh sáng tạo ), và nay mở màn “ cái có ” thứ hai ( Xây dựng trường học thân thiện, học viên tích cực ) .
“Cái có” này cơ bản hơn, toàn diện hơn “cái có” trước. Tất nhiên, không phải khi thêm “cái có” thì bỏ “cái không”. Phải vừa “xây” vừa “chống”. Muốn “chống”, phải “xây”. Muốn “xây”, phải “chống”. Và chỉ “xây” cơ bản, toàn diện (nhất là “xây” từ cấp tiểu học, THCS) mới là cái đích. Vậy thì : Xin hoan nghênh Bộ.
* Mô hình đã có từ lâu
Trường học thân thiện là quy mô trường do Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc ( UNICEF ) đề xướng từ những thập kỷ cuối của thế kỷ trước, và đã được tiến hành có hiệu quả tốt ở nhiều nước trên quốc tế .Ở Nước Ta, phối hợp với UNICEF, Bộ đã làm thử nghiệm nhiều năm nay ở 50 trường tiểu học và trung học cơ sở ( trong đó có 1 số ít trường ở TP Hồ Chí Minh ). Từ hiệu quả thử nghiệm, Bộ chủ trương thực thi đại trà phổ thông trong năm học 2008 – 2009 ở tổng thể những trường tiểu học và trung học cơ sở trong toàn nước, rồi “ lan ra ” toàn bộ những trường đại trà phổ thông cho tới năm 2013 .Mô hình này không trọn vẹn mới so với Nước Ta. Từ những thập niên 60, 70, với triết lý “ đời sống học đường là đời sống thực của trẻ nhỏ ngay ngày ngày hôm nay, lúc này ; chứ không chỉ chuẩn bị sẵn sàng cho tương lai ), nên mục tiêu “ mỗi ngày đến trường là một niềm vui ” đã được phổ cập và vận dụng ngay từ những ngày đó. Đặc biệt mục tiêu này đã được bền chắc thực thi rất có hiệu quả tại Trung tâm Công nghệ giáo dục ( do GS.TS Hồ Ngọc Đại làm Giám đốc ), và sau đó, được vận dụng thoáng đãng ở nhiều tỉnh trong cả nước từ năm học 1992 – 1993, khi đề tài khoa học cấp nhà nước “ Mô hình nhà trường mới theo năng lực tăng trưởng tối ưu của trẻ nhỏ Việt Nam bằng giáo dục thực nghiệm ” được nghiệm thu sát hoạch với hiệu quả nhìn nhận tốt. Tiếc là sau nhiều “ trào ” Bộ trưởng, vì những lẽ khác nhau ( phải chăng do “ bụt chùa nhà không thiêng ”, do “ tân quan, tân chủ trương ”, và cả sự nghi ngại vận dụng công nghệ tiên tiến giáo dục trong tổng thể những môn học, cấp học … ? ), nên người ta đã mau chóng quên béng nó. ( Giữa “ trường học thân thiện ” và “ công nghệ tiên tiến giáo dục ” gặp nhau ở phần “ ngọn ” ( mỗi ngày đi học là một niềm vui ), nhưng có sự độc lạ ở phần “ gốc ” ( triết lý giáo dục ) .Dù sao thì điều rất đáng mừng là ông Bộ trưởng mới đã chính thức phát động toàn ngành thực thi cuộc hoạt động này ( và một lần nữa, ngày 22-7 ông Bộ trưởng đã phát động trào lưu thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học viên tích cực ” trong những trường đại trà phổ thông trong quy trình tiến độ 2008 – 2013 ) .
* Thế nào là “trường học thân thiện”?
“ Thân thiện ” là có tình cảm tốt, đối xử tử tế, và thân thương với nhau. Bản thân khái niệm “ thân thiện ” đã hàm chứa sự bình đẳng, dân chủ về pháp lý và sự đùm bọc, nuôi nấng đầy tình người về đạo lý. Bởi nếu bất bình đẳng, mất dân chủ, vô cảm trong quan hệ giữa người với người thì đâu còn gì mà “ thân ” với “ thiện ”. “ Thân thiện ” bắt nguồn từ thiên chức của nhà trường và thiên chức của nhà giáo so với thế hệ trẻ và xã hội, chứ không dừng ở thái độ hình thức bề ngoài trong quan hệ ứng xử .“ Trường học thân thiện ” đương nhiên phải “ thân thiện ” với địa phương – địa phận hoạt động giải trí của nhà trường ; phải “ thân thiện ” trong tập thể sư phạm với nhau ; giữa tập thể sư phạm với học viên ; “ Trường học thân thiện ” phải bảo vệ cơ sở vật chất tương thích với nhu yếu giáo dục và thỏa mãn nhu cầu tâm ý người thụ hưởng .1. Trước hết, trường học phải thân thiện với địa phận hoạt động giải trí, mà nội dung đa phần của sự thân thiện là :- Thu hút 100 % trẻ nhỏ đến tuổi học thuộc địa phận Giao hàng của trường được đi học và học đến nơi đến chốn ( nghĩa là thực thi tốt phổ cập giáo dục bậc tiểu học và trung học cơ sở ). Trường phải bảo vệ cho mọi học viên đều bình đẳng về quyền hạn ( đồng thời là nghĩa vụ và trách nhiệm ) học tập, không phân biệt giàu nghèo, giới tính, tôn giáo, ngôn từ, văn hóa truyền thống, dân tộc bản địa, vùng miền, thực trạng sức khỏe thể chất ( kể cả những em không may bị khuyết tật nhưng trí tuệ tăng trưởng thông thường ) .- Nhà trường phải phấn đấu trở thành TT văn hóa truyền thống, giáo dục ở địa phương. Phải gương mẫu trong việc gìn giữ thiên nhiên và môi trường tự nhiên và môi trường tự nhiên xã hội ở địa phương. Từ đó, địa phương sẽ đồng thuận, đồng lòng, đồng sức tham gia thiết kế xây dựng nhà trường, thiết kế xây dựng quan hệ tốt đẹp giữa đôi bên .
– Một nội dung trọng tâm về trường học thân thiện với địa phương mà Bộ đề ra: mỗi trường học là địa chỉ nhận chăm sóc công trình văn hóa, lịch sử ở địa phương, và tích cực chăm lo xây dựng các công trình công cộng, trồng cây, chăm sóc cho đường phố, ngõ xóm sạch sẽ. (Ngoài 5 khu di tích lịch sử mà Bộ chọn ra để chăm sóc chung).
2. Thân thiện trong tập thể sư phạm với nhau. Điều này rất quan trọng, vì nó là “ cái lõi ” để thân thiện với mọi đối tượng người dùng khác. Tại đây, vai trò của hiệu trưởng, của chỉ huy tổ chức triển khai Đảng và những đoàn thể là cực kỳ quan trọng. Muốn vậy, trong quan hệ quản trị, phải thực thi dân chủ, phải triển khai bằng được quy định dân chủ ở cơ sở. Trong quan hệ kinh tế tài chính, phải trong sáng, công khai minh bạch, minh bạch so với mọi thành viên trong nhà trường. Về mặt tâm ý, phải thực sự tôn trọng lẫn nhau, từ chú bảo vệ, chị lao công đến hiệu trưởng. Không thể có thân thiện, nếu trong trường mất dân chủ, bất bình đẳng, nếu thiếu tôn trọng lẫn nhau, hiệu trưởng hống hách, quát nạt nhân viên cấp dưới dưới quyền. Cũng không hề có thân thiện, nếu mọi khoản thu chi trong nhà trường cứ “ mờ mờ nhân ảnh như người đi đêm ” .3. Thân thiện giữa tập thể sư phạm, nhất là những thầy, cô với những em học viên. Thầy cô cùng những bộ phận khác trong nhà trường đều hoạt động giải trí theo mục tiêu : “ Tất cả vì học viên thân yêu ”. Từ đó, trò sẽ quý mến, kính trọng thầy cô chứ không là “ kính nhi viễn chi ”. Sự thân thiện của những thầy, cô với những em là “ khâu then chốt ”, và phải biểu lộ :- Tận tâm trong giảng dạy và giáo dục những em. Muốn vậy, hãy mạnh dạn chuyển lối dạy cũ thụ động “ thầy đọc, trò chép ”, “ thầy giảng, trò nghe ” sang lối dạy “ thầy tổ chức triển khai, trò hoạt động giải trí ”, “ thầy chủ yếu, trò dữ thế chủ động ”, “ thầy trò tương tác ” với quan điểm “ dạy học lấy học viên làm TT ” và “ dạy học thành viên ”. Có vậy mới phát huy được tính tự giác, tích cực học tập của những em, mới thực thi được việc chăm sóc đến từng em học viên, nhất là so với những em có thực trạng khó khăn vất vả, những em học viên “ riêng biệt ” .- Công tâm trong quan hệ ứng xử. Điều này cực kỳ khó, bởi người ta hoàn toàn có thể chia đều tài lộc, chứ khó “ chia đều ” tình cảm. Tuy vậy, “ đã mang lấy nghiệp vào thân ” thì – không có cách nào khác – thầy, cô giáo phải rèn bằng được cho mình sự công tâm trong quan hệ ứng xử, công tâm trong chăm nom những em ( em có thực trạng khó khăn vất vả hơn, chăm nom nhiều hơn, chứ không phải công tâm là cào bằng sự chăm nom ), công tâm trong việc nhìn nhận, cho điểm ( nghĩa là phải công minh, khách quan với lương tâm và thiên chức nhà giáo ) .- Phải coi trọng việc giáo dục bình đẳng giới để những học viên nam, nữ biết quý trọng nhau, sống hòa đồng với nhau. Phải rèn kiến thức và kỹ năng sống cho học viên thích ứng với xã hội, bởi đời sống nhà trường là đời sống thực, ngay ngày thời điểm ngày hôm nay, giờ đây, chứ không chỉ chuẩn bị sẵn sàng cho tương lai. Đừng để trò phải “ ngơ ngác ” trước đời sống xã hội đang từng ngày đổi khác .4. Nhà trường thân thiện phải bảo vệ cơ sở vật chất phân phối không chỉ nhu yếu của sự nghiệp giáo dục, mà còn cho đời sống bảo đảm an toàn, văn minh, tương thích với tâm ý của đối tượng người dùng thụ hưởng. Trường học thân thiện thì không hề thiếu sân chơi, bãi tập so với lứa tuổi “ học mà chơi, chơi mà học ” ; không hề để lớp học “ xếp cá mòi ”, ánh sáng như đom đóm, bàn và ghế không đúng quy cách, Tolet buộc trẻ phải bịt mũi, bặm môi mà vào … trái lại, trường học phải được thiết kế xây dựng khang trang, xanh, sạch, đẹp, đúng nhu yếu sư phạm .Tất cả những nội dung trên, trước mắt được gói gọn vào 3 điểm trọng tâm :a. Học tốt .b. Đẩy mạnh việc “ chơi mà học ” .c. Mỗi trường học là một địa chỉ nhận chăm nom khu công trình văn hóa truyền thống, lịch sử dân tộc .Tóm lại, trường học thân thiện phải là nơi mà mọi thành viên đều là bạn, là chiến sỹ, là đồng đội ; giaó viên nêu cao ý thức “ càng yêu người bao nhiêu, càng yêu nghề bấy nhiêu ” ; mọi hoạt động giải trí giáo dục trở nên nhẹ nhàng, vui mừng, mê hoặc mọi người, nhất là người học ; trường học gắn bó mật thiết với địa phương, và có chất lượng giáo dục tổng lực với hiệu suất cao giáo dục không ngừng được nâng cao .
Để đạt được điều đó, vai trò của hiệu trưởng tựa như một “nhạc trưởng” là cực kỳ quan trọng. Cuộc vận động đã được “phát”. Nay muốn nó “động”, mong Bộ hãy khẩn trương triển khai việc bồi dưỡng cho các hiệu trưởng (về cả phẩm chất đạo đức lẫn nghiệp vụ quản lý), để những “nhạc trưởng” này bắt đầu triển khai đúng tiến độ và bảo đảm duy trì tốt phong trào, không để bị rơi vào tình trạng “đầu voi đuôi chuột” như không ít phong trào khác. Trên cơ sở đó, thực hiện một sự “đột biến” về chất lượng giáo dục của ngành ta ngay từ bậc tiểu học và THCS, rồi mở rộng ra toàn ngành, nhằm đáp ứng được yêu cầu của đất nước trong giai đoạn mới.
C.Dân
