Trận Thành cổ Quảng Trị – Wikipedia tiếng Việt

Trận Thành cổ Quảng Trị (tiếng Anh: Second Battle of Quảng Trị) là một trận chiến giữa Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam được sự hỗ trợ về hậu cần của Quân đội Nhân dân Việt Nam với Quân đội Hoa Kỳ và Quân lực Việt Nam Cộng hòa tại khu vực thành cổ Quảng Trị vào năm 1972. Đây là một trong những trận chiến ác liệt nhất của Chiến dịch Xuân Hè 1972 trong Chiến tranh Việt Nam.

Trận chiến kéo dài trong suốt 81 ngày đêm, sau khi liên tiếp đưa vào các đơn vị bộ binh cũng như sử dụng hỏa lực bom đạn cực kỳ lớn, Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng hòa đã thành công trong việc tái chiếm lại Thành cổ nhưng vẫn không thể giành lại nửa Bắc của tỉnh Quảng Trị. Về mặt chiến lược, sự kháng cự mạnh mẽ của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam với sự hỗ trợ về hậu cần của Quân đội Nhân dân Việt Nam đã khiến kế hoạch tái chiếm thành cổ của đối phương bị kéo dài tới 3 tháng so với kế hoạch ban đầu là 2 tuần.

Bối cảnh

Năm 1972, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta tổ chức triển khai tổng tấn công trên 3 mặt trận chính : Quảng Trị, Bắc Tây Nguyên, và Đông Nam Bộ ( Bình Long ), trong đó hướng đa phần là tỉnh Quảng Trị. Lúc này Hội nghị Paris đang ở thế có lợi cho nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta và Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sau khi Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đẩy lùi được Chiến dịch Lam Sơn 719 của Quân lực Nước Ta Cộng hòa cùng những thắng lợi khác của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta ở Đắk Tô, Bắc Tây Nguyên và Đông Nam Bộ. Sức ép về việc phải giành được một thắng lợi có tính hình tượng lên Quân lực Nước Ta Cộng hòa và Quân đội Hoa Kỳ nhằm mục đích lấy lại thế thượng phong trên bàn đàm phán ngày một ngày càng tăng .Thành cổ Quảng Trị nằm gần Quốc lộ 1, đây là tiền đồn phòng thủ của Vùng I giải pháp của Nước Ta Cộng hòa. Giành được Thành cổ sẽ có giá trị lớn về tính hình tượng. Tin tức về việc Quảng Trị rơi vào tay nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta đã ảnh hưởng tác động can đảm và mạnh mẽ tới chính quyền sở tại Nguyễn Văn Thiệu. Ngày 25 tháng 5 năm 1972, Tổng thống Thiệu đưa ra cam kết bằng mọi giá tái chiếm Quảng Trị cũng như trách móc phía Hoa Kỳ đang bỏ rơi liên minh. Lúc này, trong Quốc hội Hoa Kỳ, lời nói đòi rút quân Mỹ khỏi Nước Ta ngày càng ngày càng tăng. [ 5 ]Sau khi mở Chiến dịch Trị Thiên từ tháng 3 năm 1972, sau 2 đợt tiến công, đến tháng 5 thì Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đã giành quyền trấn áp được hàng loạt tỉnh Quảng Trị. Đây cũng là thời gian mà Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đang bổ trợ lực lượng sẵn sàng chuẩn bị cho đợt tiến công thứ 3 vào Thừa Thiên .Giữa tháng 6, Hoa Kỳ và Quân lực Nước Ta Cộng hòa dồn lực lượng với sự tham gia mạnh của không quân, thủy quân Hoa Kỳ và khởi đầu phản công trên mặt trận ( chiến dịch Lam Sơn 72 ). Chiến sự trong mùa hè năm 1972 ở tỉnh Quảng Trị diễn ra cực kỳ kinh khủng, ác liệt nhất kể từ khi có cuộc cuộc chiến tranh tại Nước Ta. Hoa Kỳ và quân Nước Ta Cộng hòa khởi đầu mở những cuộc phản công và đến đầu tháng 7 đã tiến đến thị xã Quảng Trị. Cuộc chiến 81 ngày ở thị xã và thành cổ Quảng Trị mở màn .

Tương quan lực lượng

Quân lực Nước Ta Cộng hòa : Các Lữ đoàn dù 1, 2, 3 ; Liên đoàn 81 / Biệt kích nhảy dù trên không ; Thiết đoàn 7, 18 kị binh ; 3 lữ đoàn thủy quân lục chiến và những tiểu đoàn pháo, công binh … Tổng cộng hơn 35.000 quân cùng hàng trăm xe tăng, xe thiết giáp .Quân đội Hoa Kỳ : Nhiều cố vấn chỉ huy cùng hàng trăm máy bay chiến đấu, gồm có cả B-52 ném bom kế hoạch của không quân Hoa Kỳ, pháo hạm yểm trợ từ Hạm đội 7. Thống kê cho biết trong 81 ngày đêm, Hoa Kỳ đã sử dụng :

• 4.958 lần/chiếc B-52 (trung bình 60 lần/ngày đêm). 9.048 lần/chiếc máy bay phản lực các loại (trung bình hơn 100 lần/ngày đêm), ném tổng cộng hơn 120.000 tấn bom (bằng 7 lần quả bom nguyên tử mà Mỹ ném xuống Hiroshima), nếu tính trung bình thì các chiến sĩ Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tham gia trận đánh phải hứng chịu 9 tấn bom mỗi người.[6].
• Hơn 950.000 viên đạn pháo 105mm, 55.000 viên đạn pháo 155 mm, 8.164 viên đạn pháo 175mm, hơn 615.000 viên đạn hải pháo oanh kích (trung bình mỗi chiến sĩ Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam phải hứng chịu khoảng 110 viên đạn pháo). Tính riêng từ ngày 9 tháng 9 đến ngày 16 tháng 9 năm 1972, chỉ trong 1 tuần quân Mỹ đã sử dụng: 95.570 viên đạn pháo 105 ly; 11.002 viên đạn pháo 155 ly; 2.630 viên đạn pháo 175 ly; 14.223 viên đạn pháo từ hạm đội 7 và 163 lần/chiếc máy bay phản lực Mỹ.[7]

Riêng ở khu vực thị xã Quảng Trị, tổng số bom đạn mà Mỹ sử dụng trong 81 ngày đêm bằng sức công phá của 7 quả bom nguyên tử mà Mỹ ném xuống Nhật bản. Có ngày số bom Mỹ ném ở Quảng Trị vượt xa số bom Mỹ ném trên toàn miền Nam trong những năm 1968 – 1969. Dữ dội nhất là ngày 25/7, thị xã phải chịu 35.000 quả đạn pháo của Mỹ, chưa kể bom từ máy bay. Thành cổ Quảng Trị chỉ rộng 3 km vuông và vùng ven có ngày phải chịu hơn 20.000 quả đạn đại bác cỡ lớn. Với việc kêu gọi một số lượng bom đạn khổng lồ, quân Mỹ trọn vẹn có lợi thế áp đảo về hỏa lực. [ 8 ]Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta : Lực lượng phòng thủ trên toàn thị xã Quảng Trị gồm có Trung đoàn 48 ( sư đoàn 320B ), Trung đoàn Triệu Hải, tức E27 sư đoàn 320B ( sau này là F390 ) Trung đoàn 95 ( sư đoàn 325 ) Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta, 2 tiểu đoàn địa phương đóng ở Quảng Trị. Chi viện trực tiếp cho lực lượng này là những đơn vị chức năng còn lại của Sư đoàn 325 và Sư đoàn 312. [ 9 ] Ngoài ra, sườn phía tây thị xã do trung đoàn 88 ( thiếu ) của sư đoàn 308 chốt giữ .Để chống lại cuộc bắn phá kinh hoàng chưa từng có, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta chỉ có trong tay một vài xe tăng và 1 số ít đơn vị chức năng pháo phòng không, lực lượng tác chiến hầu hết là bộ binh. Với tỷ lệ hỏa lực hạng nặng rậm rạp của đối phương, ước tính có tới hơn 80 % thương vong của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta trong trận đánh là bởi những đợt oanh tạc và pháo kích, chỉ có một phần nhỏ là trong những cuộc đọ súng bộ binh .

Diễn biến

Phòng ngự của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta

Bắt đầu từ ngày 26 tháng 6 năm 1972, Không quân Hoa Kỳ khởi đầu ném bom rải thảm Quảng Trị để sẵn sàng chuẩn bị những hoạt động giải trí của bộ binh. Mục tiêu của Hoa Kỳ và Nước Ta Cộng hòa là phải giành thắng lợi trước ngày 13 tháng 7, lúc Hội nghị Paris nhóm họp trở lại. Ngày 28 tháng 6 năm 1972, tướng Ngô Quang Trưởng phát lệnh khởi binh chiến dịch Lam Sơn 72 trên hai hướng. Chiều 28 tháng 6, sau khi vượt sông Mỹ Chánh, QLVNCH đã cô lập được một bộ phận của những sư đoàn 304 và 308 của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta ở nam Sông Mỹ Chánh. Hướng Đông, ngày 29 tháng 6, những lữ TQLC 147 và 258 tiến công những khu vực Diên Khanh, Xuân Viện, Kim Giao ( thuộc huyện Hải Lăng ), phối hợp với Lữ TQLC 369 từ Mỹ Thủy và Cổ Lũy đánh ra. Từ ngày 3 đến ngày 6 tháng 7, sau khi nhổ từng chốt chặn của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta trên khoảng cách từng hecta một, chịu thương vong hơn 300 quân, Lữ dù 1 và Liên đoàn 1 Biệt động quân đã xuất hiện ở ngoại vi thị xã Quảng Trị nhưng không lọt vào được. [ 10 ] Ngay lập tức, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta điều động Sư đoàn 325 và Sư đoàn 312 vào tham chiến cùng với những lực lượng tại chỗ để giữ Quảng Trị. Ngày 29 tháng 6, trong cuộc họp nội các, Tổng thống Thiệu thừa nhận Chiến dịch Lam Sơn 72 mới chỉ làm chậm bước tiến của Quân Giải phóng. Việt Nam Cộng hòa lúc này triển khai trưng binh và được cho phép quân nhân lựa chọn binh chủng ưa thích nhưng do tình thế mặt trận nên nhiều người đã không quyền được lựa chọn. [ 5 ]Ngày 7 tháng 7, Tiểu đoàn 3 ( Trung đoàn 48 ) Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta sử dụng Đại đội 9, tăng cường 1 trung đội của Đại đội 10, với một trung đội địa phương và 3 xe tăng, được Trung đoàn pháo 45 chi viện trực tiếp, thực hành thực tế phản kích đối phương ở phía Đông La Vang Hữu. Quân VNCH thấy xe tăng giật mình Open, nên đội hình rối loạn. QLVNCH bị thương vong hàng trăm binh lính, bị bắn cháy hai xe tăng và bị đánh bật ra khỏi khu vực La Vang Hữu. Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta bị hỏng hai xe tăng, một chiếc do bắn nhầm và một chiếc bị phá do bom. [ 11 ]Đến lúc này, thời hạn chiếm lại Thành Cổ mà Mỹ hoạch định đã sắp hết, nhưng đà tiến vẫn bị chặn lại. Quân Mỹ liền tăng cường hỏa lực, nâng tổng số đạn pháo đánh phá thị xã từ 8.000 viên / ngày lên 15.000 viên / ngày, cao điểm có ngày lên tới 30.000 viên / ngày, sử dụng 40 đến 60 lần / chiếc máy bay phản lực một ngày, dùng bom khoan đánh phá hầm hào tường thành, tăng số phi vụ máy bay B-52 ném bom dọc bờ tả ngạn sông Thạch Hãn và hậu phương để ngăn ngừa Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta tăng cường quân số, luân chuyển tiếp tế. [ 12 ]Ngày 13 tháng 7, một máy bay trực thăng chở đại tá Nguyễn Trọng Bảo, tham mưu phó sư dù và 8 sĩ quan tham mưu đi đốc thúc việc cắm cờ hòng gây thanh thế tại bàn đàm phán ở Paris. Chiếc trực thăng bị một trận địa súng máy 12,7 mm của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta do Bùi Trung Thành chỉ huy hủy hoại ngay tại thị xã Quảng Trị cùng tổng thể số sĩ quan trong trực thăng. Rạng sáng 14 tháng 7, một đội biệt kích đột nhập vào phía đông Thành cổ bằng cách luồn lách qua một nghĩa trang của hội đồng Thiên chúa giáo phía Nhà thờ Tri Bưu rồi men theo những đường cống thoát nước để leo lên Thành cổ, định cắm cờ và chụp ảnh để có nguyên do tuyên truyền, nhưng chưa kịp cắm thì bị đại đội 14 trung đoàn 48 phát hiện và hủy hoại 1 số ít, số còn lại phải tháo chạy bỏ lại lá cờ. [ 13 ] Mũi đột kích sâu của sư dù và thiết đoàn 20 cũng bị đẩy lùi .Ý định của Quân lực Nước Ta Cộng hoà chiếm thị xã trước ngày 13 tháng 7 để mặc cả tại Hội nghị Paris đã không triển khai được. Thương vong mỗi bên lên đến hàng nghìn người. Sau mười ngày liên tục tiến công Thị xã, sư đoàn dù chịu tổn thất khá lớn. Quân lực Nước Ta Cộng hoà bị thương vong 1.071 binh lính, tiểu đoàn dù 1 và 5 bị tổn thất nặng, bị cháy 3 xe tăng, rơi 2 máy bay ( 1 phản lực, 1 trực thăng ) và bị tàn phá nhiều vũ khí phương tiện kỹ thuật khác. [ 14 ]Ngày 14 tháng 7, Sư dù và Sư TQLC Quân lực Nước Ta Cộng hoà tổ chức triển khai tiến công đợt 2 nhằm mục đích chiếm thị xã trước ngày 18 tháng 7 và cùng lắm phải trước ngày 27 tháng 7. Lữ đoàn dù 1 đánh Quy Thiện, Trì Bưu, Lữ dù 2 đánh Tích Tường, Như Lệ. Các lữ đoàn TQLC 147 và 369 tiến sát sông Vĩnh Định, chiếm An Tiêm, Nại Cửu và Bích La Đông. Trong trận này, Lữ đoàn 369 TQLC tổn thất 2 đại đội và 11 trực thăng ở Nại Cửu. Đến ngày 16 tháng 7, Lữ dù 1 đã chiếm được những làng Trì Bưu, Cổ Thành ; Trung đoàn 18 ( Sư 325 ) bị tổn thất nặng phải rút ra Ái Tử – Đông Hà, Bộ tư lệnh B5 điều Trung đoàn 95 ( Sư đoàn 325 ) vào thay. Quân lực Nước Ta Cộng hoà đã hình thành thế vây hãm ba mặt quanh thị xã Quảng Trị nhưng chưa vào được nội đô. Để ngăn đường tiếp vận của Quân Giải phóng, Hoa Kỳ liên tục ném bom, nã pháo hạm, pháo hạng nặng Quốc lộ 1 và khu vực quanh Thành cổ cũng như quanh khu vực Thị xã Quảng Trị .Ở Long Quang, tuyến phòng thủ tiên phong của Quân Giải phóng, ngày 22 tháng 7, Quân lực Nước Ta Cộng hoà ồ ạt sử dụng xe tăng và pháo binh tiến công chính diện tích hợp máy bay ném bom để chọc thủng tuyến phòng thủ này. Đồng thời Quân lực Nước Ta Cộng hoà tổ chức triển khai mũi thọc sườn tuyến phòng thủ, tập kích bí hiểm trong đêm, đào hào để siết vong vây so với QGP và sử dụng bộ binh để kéo QGP khỏi nơi ẩn nấp sau đó sử dụng bom và pháo binh để hủy hoại. Tuy nhiên, ý đồ đánh nhanh thắng nhanh của Quân lực Nước Ta Cộng hoà đã bị bẻ gãy. Lúc này, phía Nước Ta Cộng hoà và Hoa Kỳ Open xích míc khi phái đoàn Hoa Kỳ tại Hội nghị Paris đã bí hiểm gặp phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa mà phía Nước Ta Cộng hoà không được biết. [ 5 ]Từ ngày 25 đến ngày 27 tháng 7, tướng Lê Quang Lưỡng của Quân lực Nước Ta Cộng hoà đã tung lực lượng dự bị ở đầu cuối ( Liên đoàn biệt kích dù 81 ) vào chiến đấu, chiếm được những làng Trì Bưu, Cổ Thành. Tiểu đoàn biệt kích dù 27 tiến sát góc Đông Nam Thành cổ nhiều lần lao lên định cắm cờ lên tường thành nhưng đều bị Trung đoàn 48 đẩy lùi. Hai bên tổn thất lớn về sinh mạng .Ngày 28 tháng 7, thời hạn đánh chiếm thị xã Quảng Trị và thành cổ đã hết, tướng Ngô Quang Trưởng quyết định hành động dừng cuộc tiến công của Sư đoàn dù, chuyển giao trách nhiệm đánh chiếm thị xã Quảng Trị cho Sư đoàn thủy quân lục chiến. Trong tháng 7, mỗi ngày Không lực Hoa Kỳ huy động từ 40 đến 60 phi vụ B-52, 130 đến 150 phi vụ máy bay cường kích yểm hộ mặt đất cho Quân lực Nước Ta Cộng hoà. Phương án đánh nhanh chiếm nhanh của Nước Ta Cộng hoà chính thức bị vô hiệu. Phía Hoa Kỳ và Nước Ta Cộng hoà tuy giảm tần suất oanh tạc nhưng tăng tần suất pháo kích bằng toàn bộ những loại pháo khác nhau. Nhiều thời gian, Hoa Kỳ và Nước Ta Cộng hoà pháo kích liên từ 6 h sáng tới 6 h tối chưa kể những đợt pháo kích trong đêm. Để tìm kiếm Quân Giải phóng, Không lực Nước Ta Cộng hòa sử dụng L-19 và OV-10 để trinh thám. Sau khi nhận thấy trận địa của Quân Giải phóng, lực lượng máy báy thám thính sẽ thả pháo khói xuống tiềm năng để những loại cường kích, pháo binh tiến công vào tiềm năng. Tiếng pháo và bom nổ không ngớt. [ 5 ]Ngày 5 tháng 8, Tiểu đoàn 2 Trung đoàn 48 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta cùng đơn vị chức năng bạn đã tập kích diệt 1 đại đội quân đối phương ở Hạnh Hoa, đánh thiệt hại 3 đại đội khác, bắn cháy 5 xe tăng. Đơn vị được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất. Trong ngày 13 tháng 8, một sở chỉ huy nhỏ của Quân Giải phóng ở gần cổng Tây của Thành cổ bị máy bay B-52 ném bom và bị san phẳng cùng với một bức tường cao hơn 4 m của Thành cổ. Lúc này, trận chiến diễn ra trong mùa mưa khiến cho những chiến sỹ Quân Giải phóng phải chiến đấu trong điều kiện kèm theo rất khó khăn vất vả khi bên ngoài là bóng đêm và hỏa lực của đối phương, bên trong là những căn hầm ngập nước, khiến cho rủi ro tiềm ẩn những vết thương bị nhiễm trùng tăng lên. Giao tranh diễn ra kinh hoàng, có cứ nơi trên trận địa có ba lớp người chết, có cả lính Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta và lính Quân lực Nước Ta Cộng hòa – cố vấn của Quân đội Hoa Kỳ. Hai bên giao tranh với ý thức không khoan nhượng. Không khí mặt trận trở nên ngột ngạt và stress. [ 5 ]Từ hạ tuần tháng 7 đến 15 tháng 9, Trung đoàn 88 sư đoàn 308 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta bảo vệ khu vực Tây nam Thành cổ, giữ vững trận địa từ khu vực trường Bồ Đề, khu Đệ Ngũ, ngã ba Bãi Đá, khu Cầu Sắt, khu Long Hưng đến La Vang và đồn Gia Long. Trung đoàn 88 đã đánh hơn 100 trận lớn nhỏ, trong đó có 50 trận cấp đại đội đến trung đoàn, tàn phá 1.670 binh lính đối phương, bắn cháy 16 xe tăng, thu nhiều vũ khí đạn dược .Trung tuần tháng 8 năm 1972, Bộ Tư lệnh B5 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta quyết định hành động giao trách nhiệm cho sư đoàn 325 chỉ huy lực lượng phòng thủ Thành cổ Quảng Trị. Ngày 23 tháng 8, chỉ với vài chục tay súng, lực lượng Quân Giải phóng ở phía cổng Tây của Thành cổ đã đẩy lùi một Đại đội Thủy quân lục chiến của VNCH. Trong trận đêm 24 tháng 8, một phân đội đặc công Sư đoàn 325 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đã luồn sâu đánh sở chỉ huy tiểu đoàn thủy quân lục chiến ở An Lưu, diệt 80 lính đối phương, bắn cháy 2 xe tăng, 2 nhà bạt, phá 1 trận địa súng cối .

Lúc này, Sở chỉ huy cơ bản của sư đoàn đóng ở khu vực Cao Hy – Tây Đông Hà độ 15 km trên một bãi bom B-52 đã đánh nát. Sư đoàn chọn địa điểm này là để tạo bất ngờ đối với VNCH, cho là bộ đội không thể đóng một cơ quan chỉ huy cỡ sư đoàn tại một vùng Hoa Kỳ đã ném bom tơi bời. Sở chỉ huy Thành cổ (Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam) ở ngay sát mép sông, dưới một căn hầm rượu của dinh tỉnh trưởng Quảng Trị đã bị bom đạn làm đổ nát, gạch đá gỗ sắt đổ ngổn ngang bao phủ cả khu hầm dày tới 4-5 mét, bom ném bên cạnh cũng chẳng hề gì.[cần dẫn nguồn]

Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã cải tạo khu hầm, chia thành ba ngăn có giao thông hào chạy ra bên ngoài. Một ngăn làm khu phẫu thuật, một ngăn cho thông tin trinh sát và một ngăn cho chỉ huy và trực ban tác chiến. Cửa hầm được thiết bị chiến đấu chu đáo, có trung liên và B-41 bảo vệ. Không lực Hoa Kỳ hàng ngày soi tìm, nhưng do Quân Giải phóng ngụy trang kín đáo, kỷ luật, khói lửa và đi lại ban ngày được duy trì nghiêm mật, nên Hoa kỳ vẫn không phát hiện được mục tiêu sở chỉ huy, dù thường xuyên cho máy bay trinh sát tìm kiếm.[15][cần số trang]

Hầm dinh Tỉnh trưởng cũng là nơi Quân Giải phóng tập trung chuyên sâu thương bệnh binh trước khi luân chuyển khỏi mặt trận. Tại bến Vượt, nơi chuyển quân giữa hai bờ Thạch Hãn cũng là nơi hứng chịu nhiều trận pháo kích nhất. Nhiều thương bệnh binh của Quân Giải phóng đã bị thiệt mạng bởi bom và pháo kích khi đang được luân chuyển khỏi mặt trận. Khúc sông ở bến Vượt chính là nguồn tiếp vận duy nhất của Quân Giải phóng trong Thành cổ khi chiếc cầu sắt đã bị đối phương hủy hoại. Bom và đạn pháo có ngày đã gây thương vong cho một Đại đội Quân Giải phóng ở bến sông. Do hỏa lực bờ Bắc sông Thạch Hãn của Quân Giải phóng rất mạnh, khiến cho QLVNCH và Hoa Kỳ không hề tiếp cận bằng bộ binh mà phải sử dụng pháo hạng nặng và máy bay ném bom tầm xa để tiến công theo tọa độ. Thế trận thực sự nghiêng về Hoa Kỳ và VNCH khi họ trấn áp được cả ba mặt của Thành cổ lẫn trấn áp trên không, nhưng Quân Giải phóng vẫn giữ được Thành cổ trong suốt ba tháng .

Trận chiến trong thị xã

Từ ngày 20 đến ngày 30 tháng 8 năm 1972, các chốt trong thị xã đều được Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam giữ vững. Đêm đêm, Quân Giải phóng tập kích ở Tri Bưu, ở Thạch Hãn, chùa Bà năm, diệt một số lính khiến quân đối phương không tiến được.[cần dẫn nguồn]

Quân Giải phóng được bổ trợ vào Thành đều đặn theo kế hoạch. Mỗi đêm vào trung bình được 40-50 người ( đã trừ số người đào ngũ, lạc ngũ hoặc bị thương từ bên kia bờ sông, chiếm khoảng chừng 30-40 % ). Hàng ngày thuyền gắn máy phục vụ hầu cần từ Tả Kiên bí hiểm bơi vào thành, tiếp tế lương thực, đạn dược, thuốc men, kể cả quà Quốc khánh từ hậu phương tới. Dù vậy, do áp lực đè nén liên tục từ đối phương, giao thông vận tải hào chiến đấu bị bom đạn bắn phá liên tục, nên mạng lưới hệ thống phòng thủ ngày càng lỏng dần. Tân binh được tăng cường cho những đơn vị chức năng phòng thủ chỉ đủ để bù đắp số thương vong trong chiến đấu .Vào cuối tháng 8, hỏa lực của QLVNCH lại được Hoa Kỳ tăng cường thêm. Hai bên giành nhau từng mét đất. Lúc này, QLVNCH mở màn suy kiệt khi liên tục bị Quân Giải phóng tập kích đêm. Tới trung tuần tháng 9, cả hai bên đều gồng mình khiến cuộc giao tranh cực kỳ quyết liệt .Đợt từ ngày 4 đến ngày 6 tháng 9 năm 1972, trời mưa to, nước sông Thạch Hãn lên nhanh, chảy xiết, tác động ảnh hưởng đến tăng cường cung ứng và quân số. Có đêm trôi dạt hàng chục chiến sỹ vượt sông. Công sự chốt bị sụt lở nhiều. Bộ đội liên tục giữ những chốt trên những hướng. Tiểu đoàn 4 E95 tập kích khu tam giác Thạch Hãn, chiếm 1 số ít công sự của đối phương, cải tổ thế phòng thủ ở đó. Tiểu đoàn đặc công mặt trận phối hợp với đại đội đặc công sư đoàn 325 sẵn sàng chuẩn bị đánh khu Q. lỵ Mai Lĩnh nhưng thất bại .

Ngày 4 tháng 9 năm 1972, E88 F308 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam rút khỏi khu Thạch Hãn tây và khu giáp sông ở thôn Đệ Ngũ-trường Bồ Đề làm sườn phía nam bị hở. Một số thành viên trung đoàn 88 trong đó có trung đoàn phó Phan bị thương tạt vào sở chỉ huy Thành cổ. Bộ chỉ huy quyết định tổ chức đưa số này vượt sông lũ ra hậu phương. Để đối phó với tình hình quan trọng này, họ sử dụng một bộ phận tiểu đoàn 7, trung đoàn 18 và tiểu đoàn 4, trung đoàn 95 ra chiến đấu thay thế trung đoàn 88 ở khu vực đó để giữ sườn phía nam thị xã.[cần dẫn nguồn]

Ngày 7 tháng 9 năm 1972, Quân lực Việt Nam Cộng hòa tiến công đợt 6, mở đầu bằng đòn tập kích hỏa lực “Phong lôi 2”. Không quân, hải quân Hoa Kỳ, pháo binh Việt Nam Cộng hòa bắn suốt 48 giờ liền vào tất cả các trận địa của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam, tập trung đánh vào khu Thành cổ, các bến vượt sông, đường cơ động lực lượng và vận chuyển. Oanh tạc cơ B-52 của Mỹ rải thảm tả ngạn sông Thạch Hãn, tập trung vào khu Nhan Biều-Ai Tử và các trận địa pháo của đối phương. Tính toàn bộ trong 81 ngày đêm của trận Thành cổ, các lực lượng Mỹ và Việt Nam Cộng hòa đã dội xuống địa điểm thị xã (rộng chưa đầy 3 km²) và vùng lân cận tổng cộng 120.000 tấn bom, trong đó mỗi ngày có từ 70 đến 90 lượt máy bay ném bom B52 tham chiến[16]. “Đây là kế hoạch chi viện hỏa lực cao nhất của Mỹ trong một trận đánh. Tính từ ngày 9 tháng 9 đến ngày 16 tháng 9, Mỹ sử dụng pháo hạm bắn 123.725 viên đại bác vào thị xã (trong đó có 52.573 viên vào Thành cổ); sử dụng 2.244 lần chiếc máy bay ném bom, trong đó có ngày huy động tới 100 lần chiếc máy bay ném bom chiến lược B-52.”[17].

Đêm 7 tháng 9, tiểu đoàn K2 E48 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tập kích khu Hành Hoa, chiếm một số công sự, cải thiện thế phòng thủ ở Tri Bưu. Tiểu đoàn 5 trung đoàn 95 tập kích khu nhà thờ Tin Lành, thương vong một số (tiểu đoàn trưởng đơn vị này cũng chết) nhưng đã chiếm được.[15][cần số trang]

Sáng ngày 9 tháng 9 năm 1972, lữ đoàn 147 và 259 Thủy quân Lục chiến ( TQLC ) của Quân lực Nước Ta Cộng hòa đã khởi động cuộc tiến công lớn. Quân VNCH sử dụng gồm hai lữ đoàn TQLC với năm mũi, tiến công từ ba hướng vào thị xã. Họ tập trung chuyên sâu xe tăng, xe thiết giáp, súng phun lửa để tái chiếm thành cổ. Đồng thời với việc Quân lực Nước Ta Cộng hòa tiến công khu La Vang-Tích Tường-Như Lệ để chặn sư đoàn 308 phản kích từ hướng này, liên đoàn biệt động 1 VNCH cũng tiến công Bích Khê-Nại Cửu để chặn sư đoàn 320 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta hoạt động giải trí từ bắc sông Vĩnh Định .Tiểu đoàn địa phương đang K8 củng cố đội hình và ém quân bên ngoài. Nhiều trận phản kích ác liệt của bộ đội ở ngay sát chân Thành cổ đã đánh bật nhiều mũi tiến công. 9 tháng 9, một trung đội VNCH lọt vào thành cổ, bị K3 Tam Đảo phản kích kinh hoàng phải tháo chạy, để lại 11 xác chết. Cũng ngày hôm đó tại khu Hạnh Hoa, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta diệt một đại đội, đánh thiệt hại nặng một đại đội khác thuộc lữ đoàn thủy quân lục chiến 147, bắn cháy 5 xe bọc thép. Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta mất 13 người, bị thương một số ít. Sau trận này, K3 được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất. [ 18 ]Tiểu đoàn 4 E95 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta chặn đánh 3 tiểu đoàn đối phương ở khu Tin Lành, kinh khủng giành đi giật lại từng công sự. Quân lực Nước Ta Cộng hòa thiệt hại một đại đội, nhưng chiếm được khu Mỹ Tây. Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta bị thương vong 30 người, hỏng một cối 82 ly, một súng 12 ly 7, một đại liên, một B-40, một B-41. Đến đêm 9 tháng 9, tiểu đoàn 4 cùng tiểu đoàn 5 E95 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta tập kích chiếm lại khu Mỹ Tây, đẩy Quân lực Nước Ta Cộng hòa chạy về nam sông con. Đêm 9 tháng 9, sau khi được củng cố, K8 vào thành. [ 15 ]Ngày 10, 11, 12 tháng 9 năm 1972, Quân lực Nước Ta Cộng hoà liên tục lấn dũi mạnh từ hướng nam-đông-nam. Nhiều toán quân nhảy vào thành nhưng đều bị quân Giải phóng hủy hoại. Quanh Thành cổ, dưới hào nước, xác chết nằm rải rác. Lúc này, Quân lực Nước Ta Cộng hoà bổ trợ cho mặt trận thêm 2 sư đoàn từ Huế để tổ chức triển khai tiến công trực diện Thành cổ .

Ngày 10 tháng 9, Quân lực Việt Nam Cộng hoà lấn dũi có xe tăng chi viện khu Mỹ Tây, Trường Nữ, Trại giam. Tiểu đoàn 4 E95 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đánh trả ác liệt, giữ vững chốt bắn hỏng một xe tăng, hai đại liên, thu một M79 và nhiều lựu đạn, nhưng cũng bị chết 6, bị thương 49. Đêm 10 tháng 9, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam cho tiểu đoàn 4 ra ngoài củng cố, dùng tiểu đoàn 5 E95 thay thế, chiến đấu ở tây-nam Thành cổ.

Tính chung trong ngày 10-9, cả ở hướng Nam-Đông Nam, Bắc-Đông Bắc, trên toàn khu vực Thị xã, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta diệt hơn 200 binh lính đối phương, bắn cháy 1 xe tăng, nhưng cũng bị thương vong 126 người và để mất khu trại giam và Mỹ Tây. Trong 2 ngày 11 và 12, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta diệt hơn 518 binh lính đối phương, nhưng cũng bị thương vong 216 người. Đêm 12, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta tăng cường vào thành tiểu đoàn 3 E48 ( 201 người ) và 70 tân binh .

Ngày ngày 13 tháng 9 năm 1972, trời mưa to, lũ lớn, hạn chế nhiều đến việc tăng cường lực lượng (quân số, vật chất kỹ thuật cho Thị xã). Quân lực Việt Nam Cộng hoà sau 4 ngày liên tục tiến công lấn dũi, vẫn chưa chiếm được Thành, nhưng 6 tiểu đoàn thuộc 2 lữ đoàn Thủy quân lục chiến đã áp sát ba góc Thành cổ: Nam, Đông Nam, Đông Bắc[cần dẫn nguồn]. Tiểu đoàn 5 E95 và Tiểu đoàn 7 E18 chiến đấu quyết liệt, giằng co với đối phương từng khu vực, góc tường, mảnh vườn. Kết quả trong ngày, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam diệt 123 lính, bắn cháy 1 xe tăng, bị thương vong 34 chiến sĩ.

Rạng sáng ngày 13 tháng 9/1972, đại đội 5 tiểu đoàn 2 QLVNCH từ ngã tư Quang Trung – Trần Hưng Đạo mở cuộc tiến công vào khu vực chợ Quảng Trị. Trận chiến đã diễn ra quanh khu vực chợ, dọc theo đường Trần Hưng Đạo ra đến bờ sông. Hai bên đã quần thảo nhau quanh những đống bê tông đổ nát mà Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đã biến thành những điểm kháng cự. Cuối cùng tiểu đoàn TQLC này đã chiếm được tiềm năng, sau đó khai triển đội hình tiến chiếm khu hành chánh gồm Ty Bưu điện, Ty Thanh Niên, Ty Ngân khố và tiến sát đến dinh tỉnh trưởng – nơi 1 đại đội của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đang sắp xếp quân quanh khuôn viên để cố thủ .Một mũi nhọn khác của tiểu đoàn 2 Quân lực Nước Ta Cộng hoà với đại đội 4 làm nỗ lực chính giao dịch thanh toán những chốt phòng ngự dọc hai bên đường Phan Đình Phùng, sau đó tiến đánh và triệt hạ những chốt sắp xếp tại cơ quan USOM và Tòa án tỉnh Quảng Trị. Thanh toán được những tiềm năng trọng điểm, đại đội 4 và đại đội 5 của tiểu đoàn 2 QLVNCH đã tiến công vào khu vực tòa Hành chánh tỉnh và Ty Tiểu học vụ Quảng Trị nơi 1 trung đoàn Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đặt bộ chỉ huy. Do những chốt bảo vệ xung quanh đã bị TQLC triệt hạ, nên bộ chỉ huy Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta tại đây đã phải dời ra hướng sông .23 giờ ngày 13 tháng 9, Bộ Tư lệnh B5 ( Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta ) lệnh cho trung đoàn phó trung đoàn 48, và tiếp sau đó vài giờ, vào 1 giờ sáng 14 tháng 9 lệnh cho Đại tá Nguyễn Việt chỉ huy trưởng Thành ra ngay Nhan Biều để cùng sư phó sư đoàn 325 tổ chức triển khai lực lượng còn lại của trung đoàn bộ binh 18 vào phản kích trong thành. Tiểu đoàn 7 E18 đã vào thành chiến đấu .Ngày 14 tháng 9 năm 1972, từ hướng đông-nam, QLVNCH tiến sát khu chùa Bà Năm, khu trại giam, chợ. Từ hướng nam, họ vào khu Mỹ Tây, Trường Nữ. Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta chống trả kinh khủng, vẫn giữ vững những chốt, nhưng bị thương vong nhiều. Mặt trận B5 điều một đại đội xe tăng đến Nhan Biều để làm công sự cố định và thắt chặt bắn chi viện sang Thành nhưng sau đó do khó khăn vất vả địa hình nên chưa sắp xếp được ngay .

4 ngày dùng bộ binh liên tục từ ba hướng tấn công vào, nhưng QLVNCH vẫn không chiếm được thành, họ quay ra củng cố công sự và bao vây thành từ ba phía, đồng thời điều cả xe tăng phun lửa liên tục tấn công vào các chốt của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam. Chốt chiến đấu của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam có điểm chỉ cách địch 50 m. Ngày ngày 14 tháng 9 năm 1972, sau khi dùng xe tăng phun lửa dữ dội vào các chốt phòng thủ, quân VNCH tấn công vào thành. Tiểu đoàn phòng thủ lúc này chỉ còn gần 20 tay súng, quyết tâm thực hiện lời thề danh dự: “K3-Tam Đảo còn, Thành cổ Quảng Trị còn”, với B-40, B-41, lựu đạn, nổ súng đánh trả quyết liệt vào đội hình của TQLC và khiến họ phải rút chạy. 2 giờ chiều, một toán khác vào thành từ góc đông nam liền bị các tay súng của đại đội 9 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đánh bật ra. Đến 18 giờ, lợi dụng lúc trời chạng vạng tối, từ ba góc, TQLC lại tiếp tục mở đợt tấn công dữ dội vào thành. Được sự chi viện của K8 và các tay súng của E48 Sư đoàn 320, tiểu đoàn đã ngoan cường chiến đấu, đánh bật quân VNCH ra khỏi thành.[cần dẫn nguồn]

Sau khi đánh bật đối phương tại khu vực bệnh viện Quân Dân Y Quảng Trị và trường Bồ Đề, Tiểu đoàn 1 Quái Điểu QLVNCH khai triển lực lượng tiến về phía vào khu TT thị xã Quảng Trị. Để tiến vào khu vực này, tiểu đoàn Trâu Điên Quân lực Nước Ta Cộng hoà phải triệt hạ cụm kháng cự của đối phương ở Ty Cảnh Sát Quốc gia. Tiểu đoàn 1 Quái Điểu đã phải vượt qua con suối với cây cầu bắc ngang đường Trần Hưng Đạo. Binh sĩ VNCH dùng mìn Claymore cột vào những cây tre dài vượt qua suối lúc nửa đêm và bấm nút đã làm bật tung những ổ thượng liên và DKZ của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đặt trong những lô cốt phòng thủ. Tiếp theo đó là những đợt xung phong ồ ạt của TQLC, từng trung đội tràn lên ném lựu đạn vào những cụm công sự chiến đấu của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta và chỉ trong thời hạn ngắn đã chọc thủng phòng tuyến của đối phương tại đây. Chiếm được khu vực Ty Cảnh Sát Quốc gia, tiểu đoàn Quái Điểu tiến chiếm những vị trí ở quanh Nhà máy điện, trường Nữ Tiểu học, doanh trại Cảnh sát Dã chiến .4 giờ sáng ngày 15 tháng 9, Lữ đoàn thủy quân lục chiến 258 và 147 tập trung chuyên sâu lực lượng tổng công kích từ ba hướng, được chi viện tối đa hỏa lực của không quân, pháo binh, xe tăng, súng phun lửa những loại. Ở hướng Đông của thành cổ, 4 đại đội của tiểu đoàn 3 và tiểu đoàn 6 TQLC đã dàn hàng ngang hàng loạt xung phong tiến về hướng Tây, tập kích sở chỉ huy K1 E48 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta và chiếm một góc khu đông bắc Thành cổ. Các chốt của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta còn lại liên tục chiến đấu trong ngày, mặc dầu sức chiến đấu đã giảm, quân số bị thương vong nhiều. Lực lượng K8, tiểu đoàn 3 E48 mới vào cũng đã bị tổn thất nặng. Lực lượng trung đoàn bộ binh 18 vẫn chưa đến được nơi pháp luật để vượt sông vào Thành cổ .Trong đêm 15 tháng 9 năm 1972, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đã pháo kích kinh hoàng vào đội hình của hai tiểu đoàn 3 và 6 TQLC để yểm trợ cho lực lượng đang cố thủ ở đây sẵn sàng chuẩn bị rút lui. Gần rạng sáng, những đơn vị chức năng TQLC hàng loạt xung phong, những tổ kháng cự của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đã chống trả mạnh nhằm mục đích giữ chân QLVCH cho đồng đội rút lui .Cũng trong đêm 15 tháng 9 những chỉ huy của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta trong thành nắm lại tình hình, thấy QLVNCH đã chiếm 1 số ít góc thành cổ, việc giữ Thành cổ đã đạt được mục tiêu trên bàn đàm phán nên thống nhất ra lệnh rút khỏi thị xã và thành cổ từ 22 giờ ngày 15 tháng 9 .

Quân Giải phóng miền Nam rút khỏi thành cổ

Tới ngày 15 tháng 9, sau khi diễn biến ở Hội nghị Paris có lợi cho nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta khi trong ngày 11 tháng 9, Cố vấn Kissinger đồng ý giải pháp ngừng bắn, rút quân Mỹ và chính quyền sở tại Thiệu vẫn sẽ ở lại cho tới khi tổ chức triển khai Tổng tuyển cử ở miền Nam [ 19 ] Quân Giải phóng khởi đầu triển khai rút quân. [ 5 ]Thứ tự rút : ưu tiên thương bệnh binh đi trước, tiếp đến những lực lượng tiểu đoàn ở xe, rồi đến những đơn vị chức năng thường trực, sau cuối là sở chỉ huy Thành. K2 E48, K8, vệ binh – trinh thám bảo vệ đội hình rút. Ban chỉ huy Trung đoàn hỗn hợp cùng đội vệ binh rút sau cuối vào nửa đêm 15 rạng ngày 16. Trung đoàn 18 Sư đoàn 325 được lệnh dừng lại, không vượt sông sang phản kích nữa, mà nhanh gọn tiến hành lực lượng phòng thủ tả ngạn sông Thạch Hãn, khu vực Nhan Biều – Ái Tử .

Sau 4 tháng 16 ngày (81 ngày đêm) cố thủ tại Cổ Thành và thị xã Quảng Trị, Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam rút lui khỏi Thành cổ. Riêng trung đoàn Triệu Hải (trung đoàn 27 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam – trung đoàn trưởng sau này là thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu) với 1.500 quân đưa vào thành cố thủ là đơn vị tổn thất nặng nhất. Các chốt chiến đấu vòng ngoài đều bị phá hủy, trung đoàn 48B thuộc sư đoàn 390 Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam – đơn vị chiếm giữ trung tâm thị xã, cũng đã bị thiệt hại hơn 80% quân số. Trong một hồi ký phổ biến vào năm 1997, trung tướng Lê Tự Đồng, nguyên tư lệnh lực lượng Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tại mặt trận tỉnh Quảng Trị, ghi nhận là các sư đoàn và trung đoàn tham chiến đã bị tổn thất quá nửa quân số.[cần dẫn nguồn]

Sau khi Quân Giải phóng rút quân, phái đoàn Mỹ lại lật lại yếu tố rút quân Mỹ khỏi Nước Ta nhưng với vốn liếng đàm phán là nửa Bắc tỉnh Quảng Trị, những vùng trấn áp mới giành được trước đó ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ đều là những địa phận kế hoạch và việc Quân Giải phóng vẫn chuẩn bị sẵn sàng giao chiến tiếp khiến tới ngày 08 tháng 10, phái đoàn Hoa Kỳ phải đồng ý giải pháp 10 điểm của nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta. Theo đó, Hoa Kỳ sẽ được ra khỏi cuộc chiến tranh trong danh dự, lính Mỹ phải rút khỏi Nước Ta, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sẽ giúp Hoa Kỳ trong yếu tố tù binh Mỹ do Pathet Lào giam giữ. [ 20 ]Về phía Quân lực Nước Ta Cộng hoà, tuy chiếm được thành cổ nhưng cũng phải trả giá đắt. Kế hoạch chiếm thị xã trước ngày 13/7 để mặc cả tại Hội nghị Paris không triển khai được mà còn phải mất gấp 5 lần thời hạn định trước. Để chiếm lại thành cổ, chỉ riêng sư đoàn Thủy quân Lục chiến trong 7 tuần cuối trận đánh có 3.658 binh sĩ thương vong, chiếm 25 % tổng quân số ( tổng thương vong là hơn 5.200 chiếm 35 % quân số ), những đơn vị chức năng Dù cũng chịu thiệt hại nặng tương tự. Tổng quân số tử trận của những đơn vị chức năng lên tới 7.756 người, hàng ngàn lính khác bị thương .Thiệt hại lớn của những đơn vị chức năng tinh nhuệ nhất này khiến Quân lực Nước Ta Cộng hoà cũng không còn đủ sức tiến công tiếp lên phía bắc, những chiến dịch Lam Sơn 72A và những cuộc hành quân ” Sóng thần ” để tái chiếm bờ bắc Thạch Hãn nhanh gọn bị Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta vượt mặt. Hai bên quay về giữ thế giằng co cho đến khi hiệp định Paris được ký kết vào ngày 31 tháng 1 năm 1973 .

Kết quả

Đài tưởng niệm trong thành cổ Quảng TrịSau 12 tuần lễ liên tục tổng công kích với sự tương hỗ hỏa lực tối đa của quân đội Hoa Kỳ, đến giữa đêm ngày 15 rạng ngày 16 tháng 9 năm 1972, lực lượng Thủy quân Lục chiến đã tiến vào thị xã Quảng Trị và trấn áp hàng loạt khu vực Cổ Thành. Rạng sáng ngày 16 tháng 9 năm 1972, hai tiểu đoàn 3 và 6 Thủy quân Lục chiến từ những vị trí vừa chiếm được trong Cổ Thành, đã bung ra lục soát và đánh những chốt còn lại của Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta. Đến 8 giờ sáng ngày 16 tháng 9 năm 1972, một toán Cọp Biển của tiểu đoàn 6 Thủy quân Lục chiến đã dựng cờ của Nước Ta Cộng hòa trên cổng tường phía Tây Cổ Thành Quảng Trị, hình tượng cho việc Quân lực VNCH đã hoàn tất cuộc tái chiếm Cổ Thành Quảng Trị. Trong trận chiến này, Hoa Kỳ đã ném xuống Quảng Trị khoảng chừng 120 nghìn tấn bom, tương tự với sức công phá của 7 quả bom nguyên tử mà Mỹ đã ném xuống Hiroshima ( Nhật Bản ) năm 1945 và đã tàn phá trọn vẹn 1 vạn ngôi nhà và tòa Thành cổ .Vài phút sau đó, chuẩn tướng Bùi Thế Lân – tư lệnh Sư đoàn Thủy quân Lục chiến đã báo tin tái chiếm thành công Thành cố đến trung tướng Ngô Quang Trưởng, tư lệnh Quân đoàn 1 kiêm tư lệnh chiến dịch tái chiếm Quảng Trị. Ông này đã gọi máy về Hồ Chí Minh để tường trình lên Tổng thống VNCH Nguyễn Văn Thiệu và đại tướng Tổng tham mưu trưởng, sau đó tướng Ngô Quang Trưởng đã gửi bưu điệp tuyên dương công trạng Sư đoàn Thủy Quân Lục Chiến .

Theo ghi nhận của trung tướng Ngô Quang Trưởng, trong 10 ngày cuối của trận chiến tại trung tâm thị xã Quảng Trị và Cổ Thành, có 2.767 binh sĩ Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam đã chết, 43 bị bắt sống. Về phía Thủy quân Lục chiến của Quân lực VNCH, trung bình mỗi ngày có 150 binh sĩ Cọp Biển chết trận, chưa tính tổn thất của các đơn vị khác. Chiều ngày 16 tháng 9 năm 1972, sau khi đánh bật Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam ra khỏi trung tâm thị xã và tái chiếm toàn khu vực Cổ Thành, 6 tiểu đoàn Thủy quân Lục chiến đã bung rộng để triệt hạ các chốt kháng cự cuối cùng trong Cổ Thành và nới rộng vùng kiểm soát.[cần dẫn nguồn]

Theo cuốn Một thời hoa lửa của Nhà xuất bản Trẻ thì từ mồng 10 tháng 9, Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta bị thương vong nhiều. Như hai tiểu đoàn mới vào thành ( K3 và K8 ) cũng đã tổn thất nặng. Riêng Tiểu đoàn 4 Trung đoàn 95 vào thành chiến đấu ngày 13 tháng 7 có quân số gần đủ, với 67 đảng viên và nhiều vũ khí, khí tài mạnh ; đến ngày 10 tháng 9 đã chết trên 100 người, bị thương trên 700 ( tính cả số bổ trợ từng ngày ) và lúc rút ra chỉ còn 12 đảng viên chưa bị thương vong .
Đài chứng tích sinh viên – chiến sỹ Thành cổ Quảng TrịDo đó hành vi của tư lệnh chiến dịch vào buổi giao ban sáng 16 tháng 9 và tiếp sau đó lệnh phòng ngự tả ngạn sông Thạch Hãn vào chiều 16 tháng 9 là thích hợp với tình hình trong thực tiễn. Kết thúc trận đánh, chỉ riêng Sư đoàn Thủy quân Lục chiến của VNCH đã có hơn 5.000 thương vong, trong đó 3.658 thương vong trong 7 tuần cuối trận đánh, chiếm 25 % quân số toàn sư đoàn [ 21 ], tổng số thiệt mạng của tổng thể những đơn vị chức năng VNCH là 7.756, cùng với nhiều ngàn lính khác bị thương. Phía Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tử trận khoảng chừng 4.000 người [ 22 ] Cả hai bên đều bị tổn thất lớn sau trận đánh này .Tuy để mất thị xã Quảng Trị và Thành cổ nhưng Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta vẫn giữ được hai địa thế căn cứ bàn đạp Tích Tường, Như Lệ, Phước Môn, Tân Téo phía Tây và Bích La, An Lộng, Chợ Sãi, Nại Cửu, Long Quang ở phía Đông trên hữu ngạn sông Thạch Hãn. Ngoài ra, sư đoàn 324 vẫn chiếm giữ những vị trí cực tây Quảng Trị. Đây là những tiềm năng mà quân đội VNCH đã liên tục tìm cách giành lại bằng những chiến dịch trong quy trình tiến độ sau, nhưng những chiến dịch này đều bị Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta bẻ gãy cho tới khi Hiệp định Paris được ký kết .

Đánh giá

Tướng Lê Phi Long của Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam năm 2008 có nói: “Chiến dịch Quảng Trị kéo dài, thương vong rất lớn, có thể nói là lớn nhất so với tất cả các chiến dịch trong hai cuộc kháng chiến. Mỗi lần nghĩ lại tôi rất đau lòng. Mãi đến bây giờ (2008), tôi và nhiều đồng nghiệp vẫn chưa hiểu vì sao ta phải cố thủ thành cổ với một giá đắt như vậy? Có cán bộ cấp trên giải thích rằng do yêu cầu của đấu tranh ngoại giao, cần giữ vững thành cổ để phối hợp với cuộc đàm phán tại hội nghị Paris…”[23].

Ghi lại cuộc chiến đấu của sư đoàn Thủy quân Lục chiến tại mặt trận trung tâm thị xã Quảng Trị và Cổ Thành từ khi thay thế lực lượng Nhảy Dù vào ngày 27/7/1972, trung tá Trần Văn Hiển, nguyên trưởng phòng 3 bộ Tư lệnh Sư đoàn Thủy quân Lục chiến đã viết: “Trong suốt 7 tuần lễ chiến đấu dưới những làn mưa đạn pháo nặng nề của đối phương, tính trung bình cứ 4 lính Thủy quân Lục chiến có một người tử trận. Tính từ tháng 6 năm 1972 đến ngày chiếm được thành cổ, về quân số, Thủy quân Lục chiến bị tổn thất trên 5 ngàn, trong đó có 3.658 lính tử trận”.

Cũng theo cuốn Một thời hoa lửa của Nhà xuất bản Trẻ này thì :

Các lực lượng trực tiếp phòng thủ thị xã đã cùng một ý chí sắt đá là kiên quyết giữ vững Thành cổ bằng mọi giá nhằm phục vụ yêu cầu đấu tranh ngoại giao ở Hội nghị Paris. Rất nhiều gương chiến đấu, phục vụ chiến đấu vô cùng anh dũng của cán bộ chiến sĩ, của các đoàn dân công hỏa tuyến, của nhân dân trong khu vực.

Trong hơn 80 ngày đêm chiến đấu, chúng ta đã biết phát huy sức mạnh tổng hợp của nhiều lực lượng bộ đội và nhân dân, tạo nên sức chiến đấu kiên cường, dẻo dai. Bên cạnh lực lượng bám trụ thị xã, phải tính đến sức mạnh của các sư đoàn chủ lực 308, 304, 320 đứng bên sườn địch từ hướng đường 1 và hướng ven biển, mở nhiều đợt tiến công vào sườn đội hình tiến công của địch; gây cho địch nhiều thiệt hại, làm chậm bước tiến của chúng, buộc chúng phải đối phó bị động.

Ngoài ra phải nói đến nhiều đoàn tân binh từ nhiều tỉnh miền Bắc đã lần lượt vào thị xã để bổ sung kịp thời cho các đơn vị chiến đấu. Nhiều lực lượng dân quân du kích và nhân dân địa phương đã đấu tranh kiên cường bằng nhiều hình thức phong phú đa dạng ở vùng địch hậu Triệu Phong, Hải Lăng. Nhiều lực lượng dân công hỏa tuyến tại khu vực Tả Kiên, Ba Gơ, Đại Ang, Tân Vinh đã tận tình phục vụ cho Quảng Trị chiến đấu.

Báo Quân đội Nhân dân số ra ngày ngày 9 tháng 8 năm 1972 viết: “Mỗi mét vuông đất tại Thành cổ Quảng Trị là một mét máu và sự hy sinh của các anh đã trở thành bất tử. Trong 81 ngày đêm, từ ngày 28-6 đến ngày 16 tháng 9 năm 1972, Thành cổ Quảng Trị đã phải hứng chịu 328.000 tấn bom đạn. Trung bình mỗi chiến sĩ phải hứng lấy 100 quả bom, 200 quả đạn pháo. Mỗi ngày có 1 đại đội vượt dòng Thạch Hãn để tiếp viện quân số, nhưng đêm nay một đại đội tiến vào thì ngày mai chỉ còn lại vài người sống sót”. Một tờ báo của Mỹ đã bình luận: “Kỷ luật, lý tưởng và tinh thần xem thường cái chết đã kết hợp với nhau như thế nào mà các chiến sĩ quân Giải phóng vẫn chiến đấu dưới mưa bom B-52? Không có một nhà phân tích nào ở Mỹ có thể giải thích đầy đủ”[24]

Theo lời cựu binh Đào Chí Thành thuộc Đại đội 14, Trung đoàn 95, Sư đoàn 325 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta, những chiến sỹ Quân Giải phóng đã vào trận với một niềm tin rất hồn nhiên. Thậm chí, nhìn cảnh tượng mặt trận lúc đó, ông Thành còn tưởng mình đang tham gia một bộ phim. Theo lời cựu binh Trần Luân Tín, Đại đội thông tin số 18, Trung đoàn 95, Sư đoàn 325 Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta, ông thể ngờ rằng mình vừa bước ra khỏi trận chiến quyết liệt nhất trong hàng loạt đại chiến. [ 5 ]

Ý nghĩa

Kết quả trận đánh tại Thành cổ Quảng Trị đã giúp cho phái đoàn nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta và phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa giữ vững được thế thượng phong có được từ sau khi Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta vượt mặt Cuộc hành quân Lam Sơn 719 của Quân lực Nước Ta Cộng hòa. Kết quả tại Thành cổ đã liên tục khiến vị thế phái đoàn Hoa Kỳ bị suy yếu. Phía Hoa Kỳ đã phải đồng ý bản dự thảo do phái đoàn nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta đưa ra vào tháng 10/1972. [ 25 ] Tuy nhiên tới tháng 12, Hoa Kỳ lật lọng đòi đàm phán lại và thực thi ném bom Thành Phố Hà Nội nhưng Hoa Kỳ cũng lại thất bại. Cuối cùng Hoa Kỳ buộc phải gật đầu giải pháp do phái đoàn nhà nước Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Nước Ta đề xuất kiến nghị, rút quân khỏi Nước Ta. [ 26 ] Theo chính quyền sở tại Nước Ta, diễn biến tại Thành cổ Quảng Trị đã cho thấy lòng yêu nước, quyết tâm thông nhất quốc gia, sự dũng mãnh của bộ đội Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta cũng như sự quật cường, kiên trung, quyết tâm cản bước quân Mỹ xâm lược của nhân dân Quảng Trị. [ 27 ] [ 28 ]

Sau cuộc chiến tranh

Hiện nay khu thành cổ Quảng Trị rộng 16 ha là một phần của Khu di tích lịch sử Thành cổ Quảng Trị, được xếp hạng di tích lịch sử lịch sử dân tộc cấp vương quốc của Nước Ta. Do tỷ lệ bom đạn rất cao và lê dài nên hầu hết bộ đội Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam tử trận trong Thành cổ Quảng Trị đều bị vùi lấp. Nơi đây được thiết kế xây dựng thành nơi yên nghỉ chung cho những người đang nằm trong lòng đất với nhiều cây xanh, đài tưởng niệm, kho lưu trữ bảo tàng … Hiện đang có dự án Bất Động Sản [ 29 ] góp vốn đầu tư thiết kế xây dựng khu di tích lịch sử trở thành một khu vui chơi giải trí công viên văn hóa truyền thống, tưởng niệm với những khuôn khổ như đài tưởng niệm TT, kho lưu trữ bảo tàng, đài chứng tích sinh viên, vườn hoa cảnh .

Đã có nhiều bài thơ, bài hát nói về sự khốc liệt và mất mát của trận Thành cổ Quảng Trị, trong đó người ta thường nhắc tới bốn câu thơ trong bài Lời gọi bên sông của Lê Bá Dương, một cựu chiến binh Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam từng tham gia trận đánh này:

Ngoaì ra khi sẵn sàng chuẩn bị vào sâu trong mặt trận phía Nam ở Bắc Quảng Trị, Lê Bá Dương cũng có 2 câu thơ rất hay, được xem như thể tuyên ngôn hay nhất bằng thơ của quân giải phóng Bắc Quảng trị :

Sau ngày kết thúc cuộc chiến tranh Nước Ta, cựu chiến binh Lê Bá Dương và một số ít đồng đội của ông hàng năm đều về Quảng Trị ít nhất một lần để tưởng niệm những đồng đội Quân Giải phóng miền Nam Nước Ta đã quyết tử và thả hoa xuống dòng sông Thạch Hãn. Xuất phát từ đó, những năm gần đây, hàng năm cứ vào ngày 27 tháng 7 ( Ngày thương bệnh binh liệt sĩ Nước Ta ) cũng là gần dịp rằm tháng bảy có lễ Vu Lan báo hiếu, chính quyền sở tại tổ chức triển khai lễ thả đèn, thả hoa trên sông Thạch Hãn để tưởng niệm những người đã nằm lại tại Thành cổ trong 81 ngày đêm của trận đánh [ 30 ]. Từ sau kỷ niệm 40 năm chiến đấu bảo vệ Thành cổ, ngoài những lễ thả hoa của những đoàn về thăm. Chính quyền – Nhân dân thị xã liên tục tổ chức triển khai Chương trình ” Đêm hoa đăng ” vào ngày 14 âm lịch hàng tháng để tưởng niệm và tri ân những Anh hùng Liệt sĩ đã quyết tử trên dòng sông lịch sử một thời này. Chương trình đó đã trở thành nét Văn hóa mới của thị xã Quảng trị trong thời kỳ thay đổi .

Tham khảo

Chú thích

Liên kết ngoài

• Ký ức của “người đưa tin chiến dịch Thành cổ”, báo Tuổi Trẻ, 22/06/2005 (về nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính và bức ảnh “Nụ cười bên thành cổ Quảng Trị”)

Source: https://vvc.vn
Category : Thời sự